Pełny tekst - Wydawnictwa NIZP-PZH

RO CZN. PZH , 2000, 51, NR 1, 29-35
z d z i s ł a w Ż b i k o w s k i ',
a l ic j a
Ż b i k o w s k a 1,
m a r ia b a r a n o w s k a '
ZA W A RTO ŚĆ A ZO TA N Ó W I A ZOTY N Ó W W M LEKU SUROW YM
Z R Ó Ż N Y C H R E JO N Ó W K R A JU
30
Z. Żbikowski, A. Żbikowska, M. Baranowska
Uzyskane wyniki jako średnie trzech równoległych powtórzeń przedstawiono w formie tabel.
Większość wyników opracowano statystycznie, określając: średnią arytmetyczną (x), odchylenie
standardowe (S), współczynnik zmienności (V) i stopień istotności różnic (F), [2].
OM Ó W IENIE WYNIKÓW I DYSKUSJA
Z aw a rto ść az o tan ó w i azotynów w analizow anych p ró b k ac h m lek a su ro w eg o k ształ­
to w ała się w gran icach : 0,00-5,70 mg N O '3/kg i 0,00-1,06 m g N O ' 2/k g (ta b e la I i II).
W arto ści te zależały za ró w n o o d Z ak ład u skąd pochodziły p ró b k i ja k i o d p o ry roku.
D la p rzy k ład u najniższą śre d n ią zaw artością az o tan ó w i azotynów c h a rak te ry z o w a ło się
m lek o su ro w e p o ch o d z ąc e z Z ak ład ó w K n, K t i M g (0,00 -1 ,1 6 m g N O V k g i 0,00-0,13
m g N O V k g ), a najw yższą z Sr i Sd (0 ,23-5,70 m g N O '3/kg) o raz z Kw i R d 0,00-1,06
m g N C b /k g ). N ie k tó re z danych statystycznych dotyczących ilościow ego p o zio m u tych
zw iązków , i w arto ści granicznych p rze d staw io n o poniżej.
*
- wartości graniczne pozwalające uzyskać pełny proszek mleczny kl. ekstra (przy 8-krotnej
koncentracji składników mleka), wg PN [14].
** - wartości graniczne pozwalające uzyskać pełny proszek mleczny kl. I (przy 8-krotnej
koncentracji składników mleka), wg PN [14].
*** - wartości graniczne pozwalające uzyskać pełny proszek mleczny kl. ekstra (przy 8-krotnej
koncentracji składników mleka), wg wymagań zagranicznych [3, 4].
***»_ wartości graniczne pozwalające uzyskać odtłuszczony proszek mleczny kl. ekstra (przy
11-krotnej koncentracji składników mleka odtł.), wg wymagań zagranicznych [3, 4].
R ó żn ice w zaw artości az o tan ó w i azotynów pom ięd zy w arto ściam i m inim alnym i
w an alizow anych p ró b k ac h , z poszczególnych Z ak ład ó w , w ynosiły o d 0,60 d o 5,33 mg
N O V k g m le k a i o d 0,01 d o 1,06 m g N O V k g m leka (ta b e la I i II).
P o d o b n e zró żn ico w an ie stw ierd zo n o rów nież w zaw artości az o ta n ó w i azotynów
w poszczególnych m iesiącach. Najw yższą zaw arto ścią tych zw iązków ch arak tery zo w ały
się p ró b k i m lek a p o b ra n e w listo p ad zie x 2,38 m g N O V k g m leka i x 0,17 m g N O V k g
m lek a, a n ajniższą w m aju x 1,19 m g N O V k g m leka i x 0,06 m g N O V k g m lek a (ta b e la
I, II, III, IV ). N a to m ia st różnice pom iędzy w artościam i m inim alnym i i m aksym alnym i
w poszczególnych m iesiącach wynosiły od 2,59 d o 5,24 m g N O V k g m lek a i o d 0,17 do
1,06 m g N O V k g m leka.
Ja k w ynika z danych piśm n en n ictw a zaw artość az o tan ó w i azotynów w m lek u jest
zró żn ico w ana. Karłow ski i B ojew ski [5] w 1983 roku stw ierdzili, że w 81% p ró b k ac h
m lek a p o zio m az o ta n ó w był nie wyższy niż 6,1 m g N O V k g , ch o ć m ak sy m aln e stężen ie
1
Tabela
Azotany i azotyny w mleku surowym
I.
31
Zawartość azotanów w próbkach mleka surowego (mg/kg) z poszczególnych
Zakładów
The content of nitrates in raw milk (mg/kg) in the particular factories
x - wartości średnie
S - odchylenie standardowe
V - współczynnik zmienności
32
Tabela
Z. Żbikowski, A. Żbikowska, M. Baranowska
II.
Nr 1
Zawartość azotynów w próbkach mleka surowego (mg/kg) z poszczególnych
Zakładów
The content of nitrites in raw milk (mg/kg) in the particular factories
x - wartości średnie
S - odchylenie standardowe
V - współczynnik zmienności
p rze p ro w ad z o n y ch w 1986 ro k u w N iem czech zaw arto ść az o ta n ó w w m lek u w ynosiła
4,6 m g N O y k g , a azotynów 0,13 m g N O V k g [6].
Z p o ró w n a n ia niniejszych danych z w ynikam i prezen to w an y ch p ra c w ynika, że p o ­
ziom tych zw iązków w m leku, w o sta tn ic h latach, uległ w y raźn em u o b n iż en iu co w iąże
się n a jp ra w d o p o d o b n ie j z o b n iżen iem intensyw ności n aw o żen ia m in e raln e g o . Przy
śred n ie j zaw artości az o tan ó w w analizow anych p ró b k ac h 1,5 m g N O V k g i azotynów
0,09 m g N O V k g istn ieje m ożliw ość w y p rodukow ania nie tylko d o b rej ja k o ści m lek a
spożyw czego, ale i m lek a w proszku.
Z g o d n ie z w ym aganiam i P N -92/A -86024 (d la m leka w p ro szk u ), p o zio m azo tan ó w
w pełn y m p ro szk u m lecznym ki. ek stra nie p ow inien być wyższy niż 14,6 m g N O V k g
(tj. 20 m g N a N 0 3/kg), a w pozostałych klasach nie wyższy niż 36,5 m g N O V k g (tj. 50
m g N aN O j/k g ), [14]. N a to m ia st zg odnie z ro zp o rzą d zen iem M in istra Z d ro w ia i O p iek i
Nr 1
Tabela
Azotany i azotyny w mleku surowym
33
I I I . Zawartość azotanów i azotynów w próbkach mleka surowego (mg/kg) z
poszczególnych miesięcy
The content of nitrates and nitrites in raw milk (mg/kg) in the particular months
x - wartości średnie
S - odchylenie standardowe
V - współczynnik zmienności
Tabela
I V.
Analiza wariancji istotności różnic zawartości azotanów i azotynów (mg/kg)
w mleku surowym między poszczególnymi miesiącami
The variance analysis of significant differences in the content nitrates and
nitrites (mg/kg) in raw milk between particular months
- istotne różnice
- wysoce istotne różnice
Fo,o5 = 5,99
Fo.oi = 13,7
n
=8
*
34
Z. Żbikowski, A. Żbikowska, M. Baranowska
a nie jak w naszym kraju na NaNCb/kg (zawartość azotynów nie jest ujęta w tych
wymaganiach) [3, 4, 14].
50 mg N C b/kg w proszku mlecznym w norm ie zagranicznej pow inno być równoważ­
ne 68,5 mg N aNCb/kg w norm ie krajowej. A lbo też odw rotnie, gdybyśmy zalecane w
PN wym agania krajowe, tj. 20 mg NaNCb/kg (dla proszku m lecznego klasy ekstra) i
50 mg NaNCb/kg (dla pozostałych klas) odnieśli do wymagań zagranicznych to m usia­
łyby one wynosić odpow iednio: 14,6 mg N O '3/kg i 36,5 mg NO Vkg. Z porów nania
powyższych w artości wynika, że w ym agania w norm ie krajowej są o 37% bardziej ostre
od zagranicznych.
Z porów nania zaw artości azotanów i azotynów uzyskanych w niniejszej pracy z wy­
m aganiam i PN wynika, że 62,5% analizowanych próbek m leka byłaby przydatna do
produkcji proszku mlecznego klasy ekstra (ograniczeniem byłaby zaw artość azotanów),
a 68,0% do pozostałych klas (ograniczeniem byłaby zawartość azotynów). N atom iast
według wymagań zagranicznych 1 0 0 % analizowanych próbek m leka byłoby przydatne
do produkcji pełnego proszku mlecznego.
Z.
Żbikowski,
A.
Żbikowska,
M.
Baranowska
CO N TENT O F NITRATES AND NITRITES IN RAW MILK IN D IFFE R E N T REGIONS
OF TH E CO UNTRY
Summary
The content of nitrates and nitrites in raw milk in different regions of the country was studied.
The results obtained dependet both on the factory from which the samples origin and on the
seasons of the year. In 37% of samples there was insignificant increase in the level of nitrates,
and in 31.9 of nitrites.
PIŚMIENNICTW O
1. Gajewska R., Nabrzyski М.: Zawartość azotanów i azotynów w mleku i odżywkach dla
niemowląt i dzieci. Roczn. PZH 1988, 39, 430-437.
2. Freud J.\ Podstawy nowoczesnej statystyki. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, W-wa
1971.
3. Jensen G.K., Andersen G., Nielsen P.: Raw materials for recombination - product specifica­
tions. Statens Forsogsmejeri, Hillerod, 254 beretning.
4. Jensen G.K.: Recombination of milk and milk products. Seminar organized by ID F and
University of Alexandria 1988, 12-16 November, 104-125.
5. Karłowski К , Bojewski J.: Występowanie azotanów i azotynów w żywności. Cz.I. Środki
spożywcze przeznaczone dla niemowląt i dzieci. Roczn. PZH 1983, 34, 41-46.
6. L u f W., Brandi E.\ The intake of nitrate and nitrite from milk and milk products. Oesterreichische Milchwirtschaft 1986, 41, 57-62.
7. Przybyłowski P., Kisza J.: Zmiany zawartości azotanów i azotynów podczas produkcji i
przechowywania proszku mlecznego. Przem. Spoż. 1983, 37, 79-81.
8. Przybyłowski P., Kisza J.t Pachucki J.: Technologiczne uwarunkowania zawartości azotanów
i azotynów w proszku mlecznym. Przegl. Mlecz. 1990, 3, 9-11.
9. Przybyłowski P., Kisza J.\ Ocena precyzji dokładności zmodyfikowanej metody oznaczania
azotanów i azotynów w mleku. Roczn. PZH 1983, 24, 487^194.
10. Sadowska H .: Higieniczne aspekty jakości mleka w proszku. Przegl. Mlecz. 1985, 18-21.
11. Tyszkiewicz /.: Azotyny i azotany w żywności. Przem. Spoż. 1988, 42, 288-290.
Azotany i azotyny w mleku surowym
35
12. Żbikowski Z , Żbikowska A., Ziajka S.: Wymagania jakościowe w obrocie międzynarodowym
proszku mlecznego. Przegl. Mlecz. 1987, 2, 17-20.
13. International Dairy Federation, Dried milk - Determination of nitrate and nitrite contents
method by cadmium reduction and photometry. ID F Standard 95 : 1980.
14. PN-92/A-86024. Mleko i przetwory mleczarskie. Mleko w proszku.
15. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej dotyczący dopuszczalnych zanie­
czyszczeń azotanami i azotynami produktów przeznaczonych dla niemowląt i dzieci. M onitor
Polski 1993, 22, poz. 233.
Otrzymano: 1999.09.10