Sztuka w służbie propagandy PRL

XIII Beskidzki Festiwal Nauki i Sztuki
Sztuka w służbie propagandy PRL
Beskidzki Festiwal Nauki i Sztuki organizowany corocznie przez Akademię TechnicznoHumanistyczną w Bielsku-Białej przypadł
w tym roku na 18-19 maja. W XIII Festiwalu
wzięły
udział
kulturalne,
uczelnie
szkoły
i
wyższe,
placówki
biblioteki.
Tematem
spotkania historyka IPN Andrzeja Sznajdera
z młodzieżą bielskich szkół w Pedagogicznej
Bibliotece
Wojewódzkiej
w
Bielsku-Białej
była Sztuka w służbie propagandy PRL.
Prelegent przedstawił młodzieży korzenie
rodzącego się komunizmu w Polsce po II
wojnie światowej, objaśnił zjawisko szerzącej
się propagandy i indoktrynacji społeczeństwa. Realizm socjalistyczny, zwany socrealizmem narodził się w sztuce
radzieckiej w 1934 r. i obowiązywał do lat osiemdziesiątych XX wieku. Po
zakończeniu II wojny światowej został narzucony państwom pozostającym
pod bezpośrednim wpływem ZSRR, w tym również w zniewolonej Polsce.
W okresie stalinowskim, trwającym w Polsce do roku 1956, istotną rolę
w propagandzie pełniła sztuka socrealistyczna, nie mająca żadnego głębszego
przesłania, przedstawiała ona wydarzenia polityczne, wydarzenia w dziejach
narodu i ruchu robotniczego. Istotną rolę w czasach stalinizmu pełnił plakat
wpajający
idee
komunistyczne.
Przedstawiał
zazwyczaj
uczciwego,
pracowitego robotnika, który stał się ikoną komunizmu. Dzięki plakatowi
komuniści starali się m. in. zdyskredytować Armię Krajową. Plakat wg
projektu W. Zakrzewskiego „Olbrzym i karzeł” przedstawiający olbrzymiego
komunistycznego żołnierza i małego człowieczka symbolizującego żołnierza
AK jest doskonałym tego przykładem. Obrazy tworzone w narzuconym stylu
były wykonywane prostymi technikami. W każdym urzędzie wisiały obrazy
Lenina, Stalina czy innego działacza partyjnego. Malarstwo socrealistyczne
obrazuje „Przysięga prezydenta Bolesława Bieruta”, czy „Podaj cegłę”.
Architektura w czasach socrealizmu nie miała nic wspólnego z poczuciem
piękna czy estetyki, wyrażała jedynie wielkość i siłę państwa. Powszechnie
znanym przykładem architektury tego okresu jest Pałac Kultury i Nauki
i budynek Ministerstwa Rolnictwa w Warszawie, zaś typową rzeźbą
socrealistyczną jest nieistniejący już dzisiaj pomnik Feliksa Dzierżyńskiego.
W czasach PRL istniała bardzo ostra cenzura, artyści literaci zobowiązani byli
do tworzenia w określonym stylu. Powstawały tzw. powieści produkcyjne
ukazujące klasę robotniczą w heroicznym czynie odbudowy kraju. Ci, którzy
nie potrafili tworzyć w zafałszowanej rzeczywistości, udawali się na emigrację
lub pozostając w kraju wybierali milczenie.
Dorota Pająk