PARP: Portal Innowacji – Kreatywność pod kontrolą

Artykuły analityczne
Kreatywność pod kontrolą
Czym jest innowacyjność w zarządzaniu firmą? To wychodzenie poza standard, czyli
wzbogacanie przedsiębiorstwa o nowe funkcje rozwojowe, dotyczące kierowania
projektami, marketingu, komunikacji oraz kreatywnego działania.
Czy twórcze myślenie przydaje się we wdrażaniu innowacji w firmie? Jestem głęboko
przekonany, że tak. W niniejszym artykule chcę przekazać wiedzę o tak zwanych metodach
inwentycznych oraz o sposobie ich użycia oraz w usprawnianiu działalności przedsiębiorstwa.
Dlaczego w ogóle warto twórczo myśleć? Jest kilka powodów. Przede wszystkim dlatego, że
twórcze myślenie nie jest jeszcze wystarczająco spopularyzowane i tym samym
wykorzystywane przez polskie firmy. Także dlatego, że jego zastosowanie nie wymaga
specjalistycznej wiedzy oraz skomplikowanego warsztatu, a tym samym jest łatwo dostępne
dla małych i średnich przedsiębiorców. Inny powód to możliwość wdrażania innowacji
zarówno w obszarze organizacji, zarządzania, marketingu, jak i produkcji. Kolejna przyczyna
jest taka, że rozmawiając o innowacjach w Polsce, myślimy przede wszystkim o przynoszą
wymierne efekty raczej w postaci infrastruktury niż twórczej myśli.
Z raportów dotyczących poziomu innowacyjności polskich przedsiębiorstw możemy
dowiedzieć się, że najważniejsze problemy z wdrażaniem innowacji w Polsce to brak środków
finansowych, brak współpracy nauki z biznesem i niskie kwalifikacje pracowników. Z żadnego
z raportów nie dowiemy się natomiast, że takim problemem jest także brak umiejętności
twórczego myślenia, czy też brak kreatywności wśród przedsiębiorców. Dlaczego tak rzadko
się o tym wspomina? Może dlatego, że prowadzący badania do raportów nie wskazał tych
problemów w ankiecie, a nieczęsto uczestnicy badań uzupełniają rubrykę „inne problemy
(proszę opisać)”? Tak czy inaczej, z poziomem kreatywności polskiego społeczeństwa,
zarówno pracowników, jak i pracodawców, nie jest najlepiej.
Jesteśmy mało kreatywni nie dlatego, że brakuje nam środków finansowych, instytucji
wspierających innowacje czy odpowiednich regulacji prawnych. Dzieje się tak, bo od
przedszkola aż do uniwersytetu, w domu, w szkole i w pracy, wpaja się nam naukę
pamięciową, skoncentrowaną na bezrefleksyjnym utrwalaniu często przestarzałej wiedzy.
Przez cały okres swojego dojrzewania w społeczeństwie jesteśmy nagradzani za
przestrzeganie ustalonego porządku, a jakiekolwiek próby jego twórczego podważania są
odrzucane bez jakiejkolwiek dyskusji.
Kreatywne myślenie nie oznacza jednak zgody na chaos. Najwybitniejsi twórcy i wynalazcy
wiedzą, że twórcze myślenie, mimo że uzależnione od wyobraźni, jest procesem
zorganizowanym i powtarzalnym. Jest procesem multidyscyplinarnym, a zatem umożliwia
uczestnictwo przedstawicieli rożnych dziedzin naukowych czy zawodowych – zarówno
inżynierów, jak i psychologów. Tylko takie, multidyscyplinarne podejście daje nam szansę
nauczenia się kreatywności oraz stosowania metod inwentycznych (o nich za chwilę) w
zarządzaniu firmą.
Przedsiębiorstwa, w odróżnieniu od szkół czy instytucji, mają możliwość organizowania się w
dowolny sposób, a tym samym możliwość wdrażania metod inwentycznych, ustalania
procedur, szkolenia w pracowników czy wdrażania innowacyjnych rozwiązań. Mam nadzieję, że
wiedza zawarta w tym artykule pozwoli pracownikom odpowiedzialnym za rozwój
przedsiębiorstw zapoczątkować przekształcanie ich miejsca pracy w przedsiębiorstwa
kreatywne.
Kilka definicji
Nie chcę tu szeroko pisać o definicji innowacji. Nie dlatego, że nie lubię tego słowa, ale
dlatego aby zwrócić uwagę czytelnika na inne pojęcia oraz kryjące się pod nimi inne, równie
istotne obszary.
Jednym z przejawów kreatywności społeczeństwa jest pojawianie się w użyciu nowych słów
opisujących nowe zdarzenia czy produkty, nie mieszczące się w dotychczasowym słowniku.
Takimi nowymi słowami w języku polskim są właśnie inwentyka oraz innowatyka. Inwentyka
definiowana jest jako metodyka poszukiwania twórczych rozwiązań zdefiniowanych
problemów, pobudzania twórczego myślenia w różnych dziedzinach.
Z kolei innowatyka – to dziedzina wiedzy zajmująca się innowacjami, prawidłowościami
związanymi z ich powstawaniem jako produktów twórczego myślenia, stosowaniem i
wykorzystaniem a także metodami stymulacji ich tworzenia, sposobami testowania oraz
warunkami ich wdrażania i dyfuzji. Pojęcie te przeszczepione zostały oczywiście do języka
polskiego z angielskiego.
Istotę tych pojęć określić można następującymi pojęciami: wiedza, uczenie się, wyobraźnia,
olśnienie, myślenie, kreatywność, twórczość, pomysł.
Najważniejsza jest wiedza, czyli ogół wiadomości zdobytych przez człowieka dzięki badaniom,
uczeniu się, obserwacjom (tę i kolejne definicje zaczerpnąłem ze Słownika Języka Polskiego).
Uczenie się to z kolei przyswajanie sobie pewnego zasobu wiedzy czy zdobywanie jakiś
umiejętności. Oprócz wiedzy duże znaczenie w procesie innowacji ma wyobraźnia (zdolność
tworzenia w myślach rozmaitych obrazów, historii itp.), olśnienie (nagłe poznanie,
uświadomienie sobie czegoś) oraz myślenie (uświadamianie sobie czegoś i skupianie na
tym uwagi, usiłowanie zrozumienia czegoś lub rozwiązania).
Wiedza, myślenie oraz wyobraźnia są podstawowym czynnikami kreatywności czyli procesu
umysłowego pociągającego za sobą powstawanie nowych idei, koncepcji, lub nowych
skojarzeń, powiązań z istniejącymi już ideami i koncepcjami. Z kolei myślenie kreatywne, to
myślenie prowadzące do uzyskania oryginalnych i stosownych rozwiązań. Kreatywność
prowadzi do twórczości, która definiowana jest jako umiejętność wytwarzania czegoś,
myślenia, wyrażania siebie, jako spojrzenie na świat w sposób indywidualny, kreatywny;
inteligencja, aktywność, odwaga przedstawiania swego zdania, otwartość na świat itd.
Efektem kreatywności i twórczości jest pomysł, czyli twórcza myśl zawierająca projekt
działania, rozwiązania czegoś.
Układ nerwowy firmy
Przedsiębiorstwo jest systemem zorganizowanym, wyposażonym w różnorodne funkcje
powodujące, że żyje, czyli produkuje, świadczy usługi i dostarcza je konsumentom. Układ
nerwowy przedsiębiorstwa to procesy oraz opisujące je procedury, instrukcje oraz regulaminy.
To, w jakie funkcje wyposażone jest przedsiębiorstwo decyduje o tym, jak się rozwija.
Przedsiębiorstwo posiadające wyłącznie funkcje w tradycyjnych obszarach (księgowość,
kadry, administracja, sprzedaż, produkcja) nie stanie się nigdy przedsiębiorstwem
innowacyjnym. Innowacyjność to wychodzenie poza standard, czyli wzbogacanie
przedsiębiorstwa o funkcje rozwojowe (zarządzania projektami, marketingu, komunikacji, w
tym także kreatywności). Wyposażenie przedsiębiorstwa w funkcje kreatywności, a co za tym
idzie przygotowanie odpowiednich procesów i procedur oraz instrukcji, zatrudnienie
wykwalifikowanych pracowników oraz wydzielenie do ich dyspozycji zasobów to warunki
niezbędne do podnoszenia poziomu konkurencyjności przedsiębiorstwa.
Przebieg procesu twórczego myślenia w przedsiębiorstwie, podobnie jak przebieg procesów
określonych przez mnie jako tradycyjne, powinien mieć charakter cykliczny, tzn. wdrożenie
jednego pomysłu powinno inicjować kolejne w tym samym lub innym obszarze działalności
przedsiębiorstwa. Jedynie powtarzalność procesów twórczych, wejście w tzw. „podwójną pętlę
uczenia się” gwarantuje stały rozwój i wzrost przedsiębiorstwa.
Proces myślenia twórczego różni się od innych procesów stosowanych w przedsiębiorstwie,
w tym także od komplementarnego procesu rozwiązywania zadań. Różnice pomiędzy
procesami dotyczą przede wszystkim dopuszczenia w procesie myślenia twórczego fazy nie
zajmowania się przedmiotem (zadaniem/problemem), uwzględnienia wyobraźni obok wiedzy i
doświadczenia jako czynnika twórczego, ale przede wszystkim uznania znaczenia olśnienia –
czyli elementu irracjonalnego. Różnice te widać szczególnie dobrze jeżeli zestawimy obydwa
procesy:
Etapy twórczego myślenia
Proces myślenia twórczego składa się z kilku etapów. Przechodzenie przez poszczególne
etapy wymaga zastosowania odpowiednich metod inwentycznych. Współcześnie w praktyce
wykorzystywanych jest co najmniej 60 rożnych metod poszukiwania twórczych rozwiązań.
Metody te różnią się od siebie nie tylko organizacją, ale także:
przedmiotem: metoda dobrych przykładów może być wykorzystywana do
identyfikowaniu problemów, metoda „ustawiania na nowo” do ich oceny, a metoda
„burzy mózgów” do znajdowania rozwiązań,
zakresem: metoda „reszt” czy metoda przekładu to metody cząstkowe, które są
wykorzystywane na poszczególnych etapach procesu innowacyjnego, natomiast
metoda innowacji funkcjonalnej czy metoda delficka to metody kompleksowe,
umożliwiające przeprowadzenie całego procesu innowacji,
podmiotem: są metody indywidualne (możliwe do realizacji przez pojedyncze osoby)
np. metoda „gra ze słowami” czy metoda analogii, ale też metody zespołowe (do
których niezbędne jest zaangażowanie wielu osób) np. metoda delficka, metoda
„Philips 66”. W końcu są metody możliwe do realizacji w środowisku wewnętrznym
przedsiębiorstwa np. metoda „burzy mózgów” oraz takie, których powodzenie
uwarunkowane jest udziałem osób niezwiązanych z przedsiębiorstwem, na przykład
metoda innowacji funkcjonalnej.
W literaturze opisującej metody inwentyczne znaleźć można szereg rożnego rodzaju
klasyfikacji metod inwentycznych, które ułatwiają użytkownikom odpowiedni ich dobór do
poszczególnych procesu myślenia twórczego. Najobszerniejszą klasyfikację zaproponował
Zbigniew Martyniak w swoim „Wstępie do inwentyki”. Podzielił on metody na cztery obszary
odpowiadające etapom procesu twórczego:
1. Metody definiowania i rozpoznawania problemów: definicji, dobrowolnych
ograniczeń, dobrych przykładów, etymologiczna, piasku, pogranicza, reszt, stref
pośrednich, teratologiczna, twierdzeń ogólnych, ustawienia na nowo, zastosowania
teorii.
2. Metody zbierania informacji i modelowania problemów: „czarnej skrzynki”,
eksperymentu, fenomenologiczna, modeli analogicznych, „naznaczania”, obserwacji,
prezentacji, pomiaru, reprezentacji.
3. Metody analizy i oceny problemów: „adwokata”, antyhistoryczna, analizy, badania
odchyleń, instrukcji graficznej, historyczna, lokalizacji, klasyfikacji, krytyczna,
maksymalnego i minimalnego nasilenia cech, małych zmian, „obustronności’,
odpowiedniości między teoriami, „progów”, rewizji hipotez, rozdzielania czynników,
separacji wpływów, struktur ukrytych, „szczegółów”, szukania związków,
„wymiarowania”.
4. Metody znajdowania rozwiązań: automatyzacji, „burzy mózgów”, harmonizacji,
kolejnych przybliżeń, kombinacji dwóch teorii, macierzy odkrywczej, niekompetencji,
„nowego spojrzenia”, „nowego materiału”, „płodozmianu”, podziału dychotomicznego,
przekładu, przeniesienia analogicznego, przeniesienia koncepcji, rekodyfikacji,
specjalnych organów, ustalania norm, wykorzystania błędów.
Większość metod inwentycznych powstawała i ewoluowała w USA, co powoduje, że mają one
bardzo pragmatyczny charakter. Pomimo ich różnorodności można wskazać kilka cech
wspólnych dla wszystkich metod inwentycznych:
Proces odkrywczy można odtworzyć,
Proces odkrywczy ma we wszystkich dziedzinach taki sam przebieg,
Grupa multidyscyplinarna jest jednostką operacyjną poszukiwań,
Odkrycia następują w podświadomości, a przeniknąć do świadomości mogą tylko
poprzez uwolnienie umysłu od hamulców i ograniczeń,
Odkrycie następuje w klimacie odprężenia, przyjemności i pasji,
Odkryć nie dokonują eksperci,
Odkryciu sprzyja zwrot do świata bajek,
Odkrycie następuje przez bisocjację (kojarzenie obrazów, metod, pojęć należących do
dwóch różnych dziedzin).
Spośród dużej liczby metod inwentycznych nie jest łatwo wskazać te, które są najbardziej
skuteczne w procesie innowacji. Metody dlatego różnią się od siebie, aby osoby
odpowiedzialne za proces myślenia twórczego w przedsiębiorstwach mogły je dobierać w
zależności o potrzeb oraz dostępnych warunków. Zatem od umiejętnego dobrania metod na
poszczególnych etapach procesu innowacji zależy czy przyniesie on oczekiwany efekt w
postaci pomysłów. Każda metoda jest specyficzna, szczególnie w obszarze sposobu
definiowania i odnoszenia się do przedmiotu analizy – problemu.
Dla zobrazowania różnic przedstawiam kilka najpopularniejszych metod:
Metoda „burzy mózgów”. Jedna z najpopularniejszych oraz jednocześnie najbardziej
zepsutych metod inwentycznych, której twórcą był Alex Faickney Osborn. Metoda
składa się z dwóch etapów: etapu generowania pomysłów (sesji pomysłowości),
podczas którego zespół lub pojedyncza osoba analizują problem i wskazują możliwie
jak największą liczbę pomysłów pozwalających na rozwiązanie problemu oraz etapu
weryfikacji i wartościowania wygenerowanych pomysłów (sesji myślenia
negatywnego), w wyniku której wybrane zostają pomysły wartościowe, przekazane do
dalszego opracowania. Sesje prowadzone są w zespołach, przy czym w sesji
pomysłowości powinny uczestniczyć osoby nie posiadające wiedzy specjalistycznej o
problemie, natomiast w sesji negatywnego myślenia udział laików jest
niedopuszczalny. Biorą w niej udział eksperci potrafiący właściwie ocenić użyteczność
zgłoszonych pomysłów. Sesja pomysłowości wymaga zachowania pięciu
podstawowych zasad: akceptacji każdego pomysłu, niedopuszczania wzajemnej krytyki
pomysłów przez uczestników, nieskrępowanej wyobraźni uczestników sesji ,
gromadzenia jak największej liczby pomysłów, nawet tych najbardziej abstrakcyjnych,
ulepszania i rozwijania pomysłów zgłoszonych przez innych uczestników sesji.
Metoda Philips 66 jest zbliżona zasadami do „burzy mózgów” oraz wykorzystywana
często jako rozgrzewka przed „burzą mózgów”. Nazwa metody pochodzi od nazwiska
twórcy. Metodę rozpoczyna się od przygotowania opisu sytuacyjnego problemu, który
ma zostać rozwiązany, a następnie wyznacza się 6-osobowe grupy, które pracując 6
minut nad zadanym problemem, wypracowują pomysły. Następnie przedstawiają ja na
„sesji plenarnej”, po której następuje albo zakończenie tj. podjęcie decyzji co do
najlepszego pomysłu, albo kontynuuje się poszukiwanie pomysłów w
dotychczasowych grupach.
Metoda kruszenia. Twórcy metody wyszli z założenia, że ograniczenie pomysłowości
wynika przede wszystkim z przyzwyczajenia do ustalonego i pielęgnowanego porządku.
Takie założenie sprowadza ich do wniosku, że aby być pomysłowym należy „skruszyć”
to, co jest, odrzucić przyjęte i utrwalone wyobrażenia świata. Kruszenie odbywa się z
wykorzystaniem określonego zestawu pytań w stosunku do przedmiotu „kruszenia”:
zastosować inaczej? (inne użycie po zmianach lub bez nich); zaadoptować?
(kopiowanie, upodobnienie do innego obiektu); zmodyfikować? (nowa forma, barwa,
kształt); powiększyć? (zwiększenie częstotliwości, dodanie czegoś); zmniejszyć?
(odjęcie czegoś, miniaturyzacja); zastąpić? (inne materiały, miejsce, sposób);
zreorganizować? (inny model, inna kolejność, uzupełnienie); odwrócić? (do góry
nogami, zmiana ról, kolejności); kombinować? (a dlaczego nie tak, a dlaczego nie z
tym?). Kruszenie podobnie jak poprzednie metody odbywa się podczas sesji zespołów
inicjujących.
Metoda dobrych przykładów (dobrych praktyk). Metoda ta polega na tworzeniu
pomysłów na rozwiązanie problemu w oparciu o podobne przykłady występujące w
rzeczywistości. Na przykład polega to na rozwiązywaniu problemu z działem sprzedaży
w przedsiębiorstwie informatycznym poprzez analizowanie „dobrych przykładów” z
branży uznawanej powszechnie za najlepiej zorganizowaną w tym obszarze.
Analogia (personalna, bezpośrednia, symboliczna, fantastyczna). Metoda
wskazująca na poszukiwanie pomysłów na rozwiązanie problemu poprzez porównanie
przedmiotu analizy do przedmiotu ze świata przyrodniczego czy baśni po to, aby
identyfikując cechy wspólne, łatwiej znajdować rozwiązania.
Organizacja myślenia
Właściwa organizacja procesu myślenia twórczego jest najważniejszym czynnikiem
osiągnięcia zamierzonych efektów. Twórcy i praktycy zwracają uwagę w szczególności na
następujące aspekty organizacyjne: zespół/grupa, miejsce realizacji sesji, czas, sposób
zdefiniowania przedmiotu, przebieg seansu.
Zespół: Większość metod inwentycznych realizowanych jest w zespołach. Praca w zespołach
gwarantuje różnorodność i wielość pomysłów. Zespół inwentyczny powinien być
multidyscyplinarny oraz różnorodny, tzn. jego członkami powinni być przedstawiciele rożnych
dziedzin wiedzy (nauk ścisłych, humanistycznych, przyrodniczych), praktycy (np. pracownicy) i
teoretycy (np. naukowcy), laicy i doświadczeni, pracownicy przedsiębiorstwa oraz eksperci
zewnętrzni, mężczyźni i kobiety czy przedstawiciele rożnych narodowości oraz ras. Oczywiście
do podejścia różnorodności należy podejść z wyczuciem. Jeżeli przedmiotem zmian jest
funkcjonowanie komórki organizacyjnej firmy, to takie wyróżniki uczestników, jak narodowość
czy płeć nie będą miały znaczenia. Natomiast jeżeli przedmiotem będzie wprowadzenie
nowego produktu na rynek globalny, wówczas spojrzenie z punktu widzenie zwyczajów
narodowych czy płci będzie bardzo istotne.
Idealny zespół powinien się składać z indywidualności, a członkowie zespołu powinni mieć
nie mniej niż 25 i nie więcej niż 40 lat. Nie mniej niż 25, gdyż jest to wiek, po którym człowiek
staje się dojrzały, zakończył studia, rozpoczął pracę, założył rodzinę, co oznacza, że zaczyna być
osobowością o ugruntowanych poglądach i wiedzy. Nie więcej niż 40 lat, bowiem osoby w tym
wieku są już mniej otwarte, spontaniczne, a bardziej zakorzenione w schematach zawodowych
oraz społecznych. Oczywiście przyjęty zakres wyznacza tylko ramy, a dopiero przedmiot
myślenia twórczego oraz metoda, którą zastosujemy będą determinować, jaką kategorię
wiekową uczestników zaangażujemy.
Liczebność zespołów jest rożna w poszczególnych metodach inwentycznych, na przykład w
metodzie „burzy mózgów” zespół atakujący problem powinien liczyć 12 członków, a zespół
weryfikacji pomysłów 3 członków. Ograniczenie liczebności wynika przede wszystkim z
możliwości koordynowania zespołu przez prowadzącego. Uzasadnieniem większej liczebnie
grupy na etapie kreatywnym jest potencjalnie większa liczba pomysłów. Odwrotnie mniejsza
liczebnie grupa na etapie weryfikacji oznacza większą efektywność w podejmowaniu decyzji w
stosunku do ocenianych pomysłów.
Członkowie zespołu powinni cechować się: niezależnością myśli, bogatym myśleniem oraz
wytrwałością. Uważa się, że posiadanie w zespole członków o zbyt wysokich kwalifikacjach
może utrudnić pracę ze względu na ich zbyt analityczny sposób myślenia. Dużo korzystniejsze
jest zapraszanie do współpracy ludzi o mniej specjalistycznej, ale szerokiej wiedzy. Oczywiście
nie należy pomijać osób o wysokich kwalifikacjach (ekspertów) w procesie myślenia
twórczego, można bowiem konsultować z nimi efekty prac oraz zaangażować ich do weryfikacji
pomysłów.
Należy unikać umieszczanie w grupie osób wzajemnie podległych służbowo, gdyż może to
wywoływać zachowania konformistyczne wśród osób podległych, obawiających się reakcji
przełożonego lub pragnących się mu przypodobać. Nie zawsze też wskazany jest udział w
zespole osób, które będą w przyszłości odpowiedzialne za wdrażanie pomysłów, gdyż wiedza
o dalszych stadiach procesu może powodować zbyt dużą ostrożność, przeświadczenie o
większej istotności własnych pomysłów oraz krytycyzm w stosunku do innych.
Miejsce: Wybór odpowiedniego miejsca ma ogromne znaczenie dla właściwego
przeprowadzenia seansu. Przede wszystkim seanse powinny się odbywać poza miejscami, w
których uczestnicy przebywają na co dzień (najlepiej organizować je poza biurem, a nawet
poza miejscem zamieszkania). Zaleca sie, aby były to miejsce „odizolowane od świata”, tzn.
takie, w których nikogo z uczestników nie będą rozpraszać codzienne sprawy życiowe i
zawodowe. Miejsca muszą pozwolić na koncentrację wyłącznie na przedmiocie.
Pomieszczenia, w których prowadzone będą seanse powinny być przestronne, odpowiednie
do liczebności zespołu. Muszą ułatwiać różne formy komunikacji. Przede wszystkim,
uczestnicy powinni byś ustawieni przodem do siebie, a zatem odpada ustawienie krzeseł na
wzór szkolny. Ściany pomieszczania, w którym odbywać się będzie seans, powinny być
pomalowane żywymi kolorami, wzmacniającymi kreatywność lub co najmniej kolorami
neutralnymi.
W zależności od wybranej metody, miejsce przeprowadzania seansu powinno być
wyposażone we wszelkie pomocne urządzenia, takie jak rejestrator dźwięku i obrazu, flip chart,
ekran oraz rzutnik itd.
Czas: Trudno jest jednoznacznie określić czas trwania seansów. Należy zawsze brać pod
uwagę możliwości członków zespołu, praktyka podpowiada jednak, że seans nie powinien
trwać dłużej niż godzinę.
Przedmiot: Bardzo istotne znaczenie dla powodzenia procesu innowacji ma właściwe
postawienie problemu (może on mieć charakter organizacyjny, procesowy, produktowy itd.) Aby
być pewnym, czy problem został dobrze określony, możemy się posłużyć jedną z metod
inwentycznych, właściwych dla etapu identyfikacji problemu, na przykład metodą dobrego
przykładu. Niewłaściwe określenie problemu może wpłynąć negatywnie na zaangażowanie
zespołu w pracę. Kiedy już wybrana została metoda, należy opracować program seansu.
Należy pamiętać, aby przedmiot problemu wybrać i zdefiniować jeszcze przed rozpoczęciem
seansu oraz aby poinformować o tym problemie z odpowiednim wyprzedzeniem wszystkich
uczestników. Jeżeli problem jest skomplikowany, a zespół nie posiada wystarczającego
doświadczenia, można przygotować także materiały wprowadzające i przekazać je
uczestnikom.
Określenie przedmiotu musi być działaniem świadomym i uwzględniać cel. W zależności od
tego co chcemy osiągnąć, przedmiot może zostać określony bardziej lub mniej szczegółowo.
Jeżeli zależy nam na zmianie produktu, wówczas możemy sobie pozwolić na szerokie
określenie przedmiotu i nie dostarczanie uczestnikom żadnych informacji wprowadzających.
Jeżeli natomiast zależy nam na zmianie wyłączne jednego aspektu produktu, to konieczne jest
szczegółowe przygotowanie uczestników.
Seans: Zastosowanie każdej z metod wymaga przeprowadzenia prac przygotowujących do
seansu. Polegają one na:
Przygotowaniu opisu sytuacyjnego, właściwym sformułowaniu przedmiotu i zebraniu
innych informacji dla uczestników zespołu. Zaleca się, aby przygotowaniem zajmował
się inna grupa, niż biorąca udziału w seansach kreatywności,
Wybraniu dla zespołu prowadzącego, który zadba o prawidłowy przebieg seansu.
Prowadzący powinien mieć wiedzę i doświadczenie udziału w zespołach
inwentycznych,
Poinformowaniu członków zespołu o terminie, miejscu oraz programie seansu z co
najmniej tygodniowym wyprzedzeniem,
Omówieniu z członkami zespołu zasad komunikacji (np. jak zgłaszać pomysł, jak
notować pomysły itd.).
Dobrze jest rejestrować seanse, aby po ich zakończeniu sprawdzić czy wszystkie zgłoszone
pomysły zostały wychwycone przez prowadzącego. Rejestracja audio lub wideo nie zwalnia
prowadzącego z zapisywania pomysłów na tablicach czy kartkach papieru. Takie
postępowanie, oprócz oczywistych względów archiwizacyjnych, ma także znaczenie
metodyczne. Członkowie zespołu, widząc przez cały czas zgłaszane pomysły, unikają
powtórzeń oraz rozbudowują pomysły już zgłoszone.
Duże znaczenie dla utrzymania zadowolenia zespołu ma poinformowanie go o wynikach
seansu, przesłanie zebranych pomysłów czy nawet poproszenie o ich indywidualne
uzupełnienie.
Choć nie jest to proste, myślenia twórczego można się nauczyć. Nie musi ono oznaczać
chaosu i ryzyka dla uporządkowanej dotychczas firmy, bowiem opisane wyżej metody
pozwalają na precyzyjne zarządzanie kreatywnością pracowników.
Autor korzystał z następującej literatury:
1. Adler H., Inteligencja kreatywna, 2003.
2. Bono de E., Myślenie równoległe, 1998.
3. Bratko A.A., Wołkow P.P., Koczergi A.N., Cariegordcew G. I., Modelowanie czynności
psychicznych, 1973.
4. Buzan T., Mapy twoich myśli , 2007.
5. Czaputowicz T. M., Nigdy nie jest za późno …, 1980.
6. Góralski A., Twórcze rozwiązywanie zadań, 1989.
7. Kaufman A., Fustier M., Drevet A., Inwentyka. Metody poszukiwania twórczych rozwiąza
ń, 1975.
8. Levine M., Umysł - krok po kroku , 2006.
9. Martyniak Z., Wstęp do inwentyki, 1997.
10. Morgan G., Obrazy organizacji , 2002.
11. Nałczadżjan A., Intuicja a odkrycia naukowe, 1979.
12. Nęcka E., Psychologia twórczości, 2001.
13. O’Connor J., NLP dla liderów, 2007.
14. Pfeffer J., Sutton I. R., Wiedza a działanie, 2002.
15. Saloane P., Twórcze myślenie w zarządzaniu , 2005.
16. West M. A., Rozwijanie kreatywności wewnątrz organizacji , 2000
Tomasz Jarus
Autor:
Ekspert od wdrażania innowacji. Przez 3 lata kierownik jednostki
wdrażającej działanie 2.6 ZPORR w PPNT. Szef Fojud Connect Sp. z o.o. i
wiceprezes Poznańskiego Akademickiego Inkubatora Przedsiębiorczości.
Specjalizuje się nowoczesnych metodach oceny i przygotowywania
inwestycji.