POPRAWNOŚĆ POLITYCZNA – TEN ZŁY, KTÓRY NIE ISTNIEJE

Kultura i Edukacja 2012, nr 2 (88)
ISSN 1230-266X
Filip Nalaskowski
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
POPRAWNOŚĆ POLITYCZNA – TEN ZŁY, KTÓRY NIE
ISTNIEJE
1. Geneza, wprowadzenie
Podstawowym problemem poprawności politycznej jest to, że jest ona jak twórczość
Prousta. Wszyscy wiedzą, że jest; zapewne ważna; o niej powinno się rozmawiać i do
niej odwoływać, ale niewielu wie, czym właściwie jest, i co się na nią składa. Dla
większości ludzi – także ludzi nauki – jest tylko hasłem. Kiedy i ja sobie z tego zdałem sprawę, narodził się pomysł zorganizowania konferencji jej poświęconej1.
Pomimo faktu, że edukacja, szkoła, często bywały upominane o political correctness, do niej odwoływane – to dominowali w tym dyskursie dziennikarze, ostatnio
blogerzy. Próżno szukać w nauce poważnych rozważań na temat poprawności
politycznej, choć trafiają się wyjątki2.
Wydawało mi się konieczne i zasadne dowiedzieć się o zasadach poprawności
więcej. Aby być na czasie z obowiązującymi standardami, aby być naukowcem,
twórcą na miarę europejską, aby nadążać za zmianami w obowiązującej we współczesnym świecie narracji. I tu należy zaakcentować rzecz chyba oczywistą, że zupełnie czym innym jest bycie zwolennikiem PC3 i bycie osobą w niej obeznaną.
1
„Poprawność polityczna w sferze publicznej i edukacji” – Toruń, 1 grudnia 2011 roku.
Por. M. Środa, Mała książka o tolerancji, Warszawa 2010; G. Habrajska, Poprawność polityczna
[w:] Rozmowy o komunikacji, G. Habrajska (red.), Łask 2006; A. Szahaj, E pluribus unum? Dylematy
wielokulturowości i politycznej poprawności, Kraków 2004.
3
Skrót od political correctness – używany wymiennie z polskim tłumaczeniem – poprawnością
polityczną.
2
212
Filip Nalaskowski
Nawet aby skutecznie zwalczać propozycje porządku świata, które chcieliby nam
zwolennicy poprawności narzucić, to musimy je znać, poznać ich miejsce. Podobnie jak ateista, chcąc sensownie zwalczać „pomysł Boga”, musi poznać podstawowe
przekonania i doktryny teistyczne.
2. Historia pojęcia
Sam termin poprawności politycznej swoją karierę rozpoczął w latach 70. XX wieku4. Wtedy to w Stanach Zjednoczonych redakcje mainstreamowych gazet konstruowały wytyczne dla twórców dotyczące tego, jak o niektórych zjawiskach pisać.
Tu rolę przewodnią odgrywał krajowy opiniotwórczy „New York Times”5. Instrukcje dotyczyły głównie języka debaty o kwestiach mniejszościowych i miały na celu
przeciwdziałanie i walkę z wypadkami stosowania w narracji „mowy nienawiści”.
Za mowę nienawiści przyjmowało i przyjmuje się używanie języka w celu znieważenia, pomówienia lub rozbudzenia nienawiści wobec pewnej osoby, grupy osób
lub innego wskazanego przez mówcę podmiotu6. Wytyczne te zyskały szybko opinię działań w imię „political correctness”. PC zdawała się oczywistą odpowiedzią
na tego typu dialektykę – mowy nienawiści, a główne ówczesne pola problemowe
koncentrowały się wokół zagadnień mniejszości rasowych, seksualnych czy równouprawnienia kobiet. Z uwagi na swój charakter działania takie szybko zostały
skojarzone z inicjatywami lewicowymi.
W tym miejscu należy wytłumaczyć pewną bardzo istotną kwestię, która nie
dla wszystkich jest oczywista. Termin poprawności politycznej nie ma bezpośredniego związku z polityką. Przymiotnik polityczna pojawia się w tym wypadku
w dawnym rozumieniu jako grzeczny, obyczajny7. Ma więcej związku z angielskim polite – czyli uprzejmy, grzeczny. Jak pamiętamy w Ogniem i mieczem, Zagłoba, dywagując o pochodzeniu Longina Podbipięty („Psie czy Mysie Kiszki”),
mówi pamiętne, „osiedzieć się w nich trudno i wychodzić niepolitycznie”. Czyli
w tej perspektywie PC należy rozumieć jako wytyczne, jak poprawnie, w sposób
4
Historię terminu wyprowadza się czasem aż z XVIII-wiecznych traktatów. Były to jednak
jednostkowe przypadki zastosowania tego pojęcia – trudno jeszcze wtedy było mówić o jego karierze.
5
R. Perry, A Short History of the Term ‘Politically Correct’ [w:] Beyond PC: Toward a Politics of
Understanding, P. Aufderheide (ed.), St. Paul 1992, s. 73.
6
L.M. Nijakowski, Analiza dyskursu na temat mniejszości narodowych i etnicznych w polskich
mediach. Aspekty teoretyczne i przykłady, www.racjonalista.pl [dostęp: 18.12.2011].
7
Słownik języka polskiego PWN, hasło: Polityczny.
Poprawność polityczna – ten zły, który nie istnieje
213
grzeczny zachowywać się, mówić o różnych kwestiach – a nie jako doktrynę
polityczną.
Pomysł takiego opracowania dla autorów miał na celu skodyfikowanie tego, co
do tej pory mogło być dla większości oczywiste, ale nie dla wszystkich. Mówiąc
o trudnych kwestiach społecznych, należało używać delikatnego języka, tak aby
nikogo nie obrazić, nie upokorzyć, nie upośledzać dodatkowo stygmatyzacją poprzez język.
3. Pierwsze kontrowersje
Pomysł w zasadzie od samego początku budził kontrowersje. Część autorów uznała za bezzasadne upominanie ich o kwestie tak oczywiste. To jak się wypowiadamy,
w jaki sposób budujemy narrację i na ile jest ona nienawistna czy przyjazna, powinno wynikać z naszej kultury osobistej, dobrego smaku i taktu, a przede wszystkim z etykiety językowej. To nie papierowe wytyczne powinny nadawać, narzucać
odgórnie ton i formę naszych wypowiedzi.
Inna grupa od razu zauważyła, że instrukcję poprawności politycznej są niczym
innym jak próbą kształtowania świata – a z pewnością społeczeństwa – poprzez
język. Łatwo można tę kontrowersję zilustrować na przykładzie wyżej prezentowanego sposobu mówienia o wyglądzie/pochodzeniu człowieka. Do opisu ludzi przestańmy używać określeń odwołujących się do wyglądu – szczególnie cech rasowych
– stosujmy inne określenia, odwołujące się do innych cech. Ergo przestańmy zauważać rasy, czy jakby to ujęli przeciwnicy pomysłu: udawajmy, że ich nie ma.
W zasadzie już pierwsze przywołania tej idei miały często charakter ironiczny
i krytyczny. To znaczy, że już od samego początku – lat siedemdziesiątych – termin
poprawności politycznej używany był najczęściej w sensie pejoratywnym – na
przykład jako komentarz do manipulacji8.
4. Eksport idei
Tak naprawdę problematyka PC przeniosła się do Europy już w latach osiemdziesiątych, nie wywołała jeszcze jednak szerszej dyskusji – kontrowersji i znalazła
raczej marginalne zainteresowanie. Dopiero po upadku komunizmu, w pierwszej
8
R. Perry, op.cit.
214
Filip Nalaskowski
połowie lat dziewięćdziesiątych ujawniły się szerokie dyskusje, w których znajdowała swoje miejsce problematyka poprawności politycznej.
Od razu należy zauważyć, że zza oceanu do Europy problem ten nadszedł od
razu w rozbudowanej formie – to znaczy nie w oryginalnym kontekście, jako instrukcja używanego języka (grzecznego), ale jako pomysł odgórnego modelowania
społeczeństwa w imię szeroko rozumianej tolerancji. Fakt ekspozycji społeczeństw
europejskich na PC w jej radykalniejszej odmianie wywołał łatwo przewidywalny
efekt polaryzacji opinii.
Głównymi bastionami, lub choćby domniemanymi bastionami, myśli spod
znaku political correctness stały się kraje skandynawskie, a także Francja, Wielka
Brytania i Niemcy. Słowem, kraje, w których pojawiła się społeczna debata na tematy dotyczące różnych grup dyskryminowanych: etnicznych, seksualnych, kobiet
czy niepełnosprawności. W żadnym jednak z tych krajów idee poprawności politycznej nie znalazły umocowania prawnego par exellence. Co najwyżej możemy
tam znaleźć zapisy o nieszerzeniu mowy nienawiści9 czy te sankcjonujące pewne
obszary życia związane z tolerancją10.
5. PC w rzeczywistości polskiej
Do Polski idea poprawności politycznej dotarła w końcu lat dziewięćdziesiątych i na
początku nowego wieku. Jak zostało wcześniej powiedziane, próżno refleksji na jej
temat szukać w opracowaniach naukowych. Zazwyczaj były to zarówno „gotowe produkty”, jak i komentarze dziennikarskie, publicystyczne dotyczące jej funkcjonowanie.
Przykładem tego pierwszego – czyli efektu – może być tytuł programu telewizyjnego kierowanego do osób niepełnosprawnych – „Sprawni inaczej”11. Nie trzeba było długo czekać, aby zastosowany tu eufemizm zaczął być używany prześmiewczo i w krótkim czasie zaczęto mówić o inteligentnych inaczej czy uczciwych
inaczej. Kolejnymi pojawiającymi się w pierwszej dekadzie XXI wieku przykładami mogą być wprowadzanie do języka terminu gej (w miejsce zazwyczaj obraźliwych określeń orientacji homoseksualnej), singiel/ singielka (tam, gdzie był samotny/samotna, stary kawaler/stara panna) albo zastępowanie Cygana Romem. Na
gruncie nauki dobrze ten fakt ilustruje wypieranie terminów bieda, nędza przez
9
Szczegółowe zapisy ustawodawstwa szwedzkiego; por. Konstytucja Królestwa Szwecji, poprawka z 2002 roku o „Nieszerzeniu mowy nienawiści”.
10
W zakresie tolerancji religijnej na szczególną uwagę zasługują zapisy w prawie francuskim.
11
Na ten sam przykład uwagę zwróciła dr Katarzyna Kłosińska w swoim referacie wygłoszonym
w ramach konferencji „Poprawności polityczna”, 1 grudnia 2011 roku w Toruniu.
Poprawność polityczna – ten zły, który nie istnieje
215
ubóstwo i niedostatek, choć nie muszą one oznaczać tego samego, to w owym czasie zaczęto coraz częściej używać ich naprzemiennie.
Bardzo istotne jest to, że w komentarzach dziennikarskich, publicystycznych
najgłośniej przebijały się głosy o charakterze ironicznym i prześmiewczym12. Dominowali w tym autorzy kojarzeni zarówno z prawą, jak i konserwatywną stroną
sceny politycznej. Wynikało to z niejako naturalnej gry na kontrze wobec pomysłów i polityki lewicy, z którą idee poprawności politycznej są kojarzone. Komentarze te znajdywały szerokie grono odbiorców chętnych do wyśmiewania wszystkich absurdów przychodzących do nas z Zachodu i lewicy. W dyskursie tym
przejawy poprawności politycznej, jej domniemanych efektów, kompromitowane
były podobnie jak unijne przepisy określające normę krzywizny banana czy klasyfikujące ślimaki w kategorii ryb. Szybko pojawiły się żartobliwe eufemizmy tworzone na wzór określeń kojarzonych z poprawnością polityczną. I tak, sprzątaczkę
określano mianem konserwatora powierzchni poziomych, a niewysokich osobami
o obniżonym środku ciężkości.
Polska odmiana PC, jej potoczne – bo dziennikarskie – interpretacje wskazywały na bardzo skrajną i odbiegającą od oryginału formę. Po pierwsze, to już nie
był tylko język, ale całe zjawiska i sytuacje, które określano mianem działania
w imię poprawności politycznej. I tak na przykład określano powoływanie klas
integracyjnych w szkołach. Nieokazywanie kobietom szacunku, choćby poprzez
ucałowanie dłoni na powitanie. Umieszczanie w reklamach ludzi różnego koloru
skóry czy zdradzających różne orientacje seksualne. Wszystko to miało się dziać
ze względu na kurs na poprawność polityczną.
Drugim skrajnym i wypaczonym rozumieniem było ścisłe wiązanie PC ze światem polityki. Polityka antydyskrymiancyjna natychmiast była utożsamiana z poprawnością polityczną. Było to też przekonanie, że wszelkie działania w imię idei
PC są kierowane przez władze (te w Warszawie bądź w Brukseli).
6. Jak to dziś wygląda w Polsce – na przykładzie Wykop.pl –
społeczeństwo
Postanowiłem najbardziej nam współczesną społeczną percepcję poprawności
politycznej zilustrować na przykładzie jednego z najpopularniejszych polskich
portali internetowych. Zaprezentowany tu przykład w dużym stopni wydaje się
12
Por. R. Ziemnkiewicz, Wiagra Mać, Lublin 2002; W. Cejrowski, Kołtun się jeży, Warszawa 1996;
J. Korwin-Mikke – felietony na łamach „Tygodnika Angora”.
216
Filip Nalaskowski
reprezentatywny dla środka przekazu, jakim jest internet, jednak bardzo podobne
mechanizmy i interpretacje można spotkać także w innych mediach. Prasa, telewizja przepełnione są publicystyką, najczęściej spolaryzowaną na biegunach prawicy i lewicy. W komentarzach jednej i drugiej strony często można zauważyć
odniesienia do poprawności politycznej. Dla jasności wywodu warto jednak problem zilustrować na przykładzie jednego medium – globalnej sieci.
Wykop.pl powstał w 2005 roku. Jego pierwowzorem był amerykański serwis
digg.com. Ten popularny portal kreowany jest w głównej mierze przez samych
użytkowników. Zasada jego funkcjonowania jest następująca: użytkownicy zamieszczają na stronach Wykopu odnośniki do ciekawych znalezisk w internecie
– tego, do czego udało się im „dokopać” – stąd nazwa „wykop”. Zazwyczaj są to
artykuły, często filmy, zdarzają się zdjęcia i muzyka. Tematyka tych znalezisk jest
bardzo szeroka. Dużo tu kwestii społecznych, sporo kultury i sztuki, pojawiają się
sport, z rzadka erotyka, ale i wiele tzw. ciekawostek. Co bardzo istotne, to, że Wykopowicze (znajdujący) – sami nadają takiemu wpisowi tytuł, ale też własny krótki komentarz, zawierający zazwyczaj zwięzły opis znaleziska. Najpopularniejsze
znaleziska – te na które najczęściej głosowali użytkownicy serwisu – trafiają na
stronę główną portalu, gdzie zagląda największa liczba internautów.
Już pobieżna analiza znalezisk pozwala dość obiektywnie przyznać, że najczęściej zdobywające popularność treści nie mają charakteru najprostszej rozrywki czy
taniej sensacji. Nierzadko zdarza się, że zrozumienie niektórych ze znalezisk – ich
konsumpcja – wymaga ponadprzeciętnych kompetencji intelektualnych, kulturalnych. Sporo tu tekstów naukowych i popularnonaukowych, wiele znalezisk jest
w języku angielskim. W bardzo dużym uproszczeniu można przyjąć, że Wykopowicze swoim poziomem stanowią, pod wieloma względami, elitę polskiej sieci.
W 2011 roku serwis średnio odwiedzało 170 tysięcy unikalnych użytkowników
dziennie13 – co plasuje go na 26. miejscu w rankingu najpopularniejszych stron polskiego internetu14. Za nim plasowały się takie portale jak wyborcza.pl czy twitter.pl15.
Krótka analiza treści, ale i komentarzy do nich, które pojawiają się na Wykop.
pl, może stanowić znakomity wgląd w to, jak się interpretuje, czym dla Polaków
jest dziś poprawność polityczna.
Poniżej zamieszczone są najpopularniejsze znaleziska z 2011 roku, w tytule
których znajdowała się fraza poprawność polityczna16.
13
Na podstawie https://www.google.com/adplanner [dostęp: 18.12.2011].
Dane na podstawie statystyk alexa.com [dostęp: 18.07.2011].
15
Ibidem.
16
http://www.wykop.pl/szukaj/poprawno%C5%9Bc+polityczna/search_sort,new [dostęp:
10.01.2012].
14
Poprawność polityczna – ten zły, który nie istnieje
217
Przykład 1.
Artykuł z portalu o fotografii o usuwaniu papierosów i cygar w nowo publikowanych
w mediach zdjęciach. Proceder ten dotyczy także znanych klasycznych fotografii, takich jak: portrety Jackson Pollocka, Roberta Johnsona czy Winstona Churchilla.
Przykład 2.
Notatka własna użytkownika o eksperymencie, który przeprowadził na muzycznym portalu społecznościowym LastFm. Założył grupę „Spal meczet w swojej
okolicy”. Grupa została w ciągu 45 minut usunięta przez administrację portalu,
a konto użytkownika zablokowane. Sytuacja dziwi autora szczególnie dlatego, że
od kilku lat, nieprzerwanie, działa na tym portalu grupa „Spal kościół w swojej
okolicy”.
Przykład 3.
Notatka z Onet.pl o wybudowaniu w bazie wojskowej w USA miejsca obrządku
religijnego dla pogan – na wzór kręgów z Stonehenge.
Przykład 4.
Notatka na podstawie relacji z TVN24.
218
Filip Nalaskowski
Przykład 5.
Artykuł z „Rzeczpospolitej” o sztokholmskim przedszkolu Egalia, w który dzieci
są wychowywane w sposób niesugerujący płci – ani ich własnej, ani kolegów, ani
nawet postaci w lekturach. Przykład 6.
Artykuł z „Newsweeka” odwołujący się do badań Uniwersytetu w Kansas, według
których czarni naukowcy rzadziej niż biali są beneficjentami grantów w USA
i o planowanych strategiach zmiany tego stanu rzeczy. Przykład 7.
Artykuł z euroislam.pl o nieudanej próbie deportacji do Somalii człowieka, który
w Wielkiej Brytanii dopuścił się 17 włamań i rozbojów. Wyrok Trybunału w Strasburgu mówi, że byłby on narażony na ryzyko niehumanitarnego traktowania
w przypadku deportacji.
Na podstawie powyższego materiału możemy stwierdzić kilka faktów. Po
pierwsze, żadne ze znalezisk nie pokazuje w pozytywnym świetle idei PC. Jest ona
tu wykpiwana i pokazywana jako niebezpieczeństwo, zagrożenie. Po drugie, w zasadzie w żadnym z analizowanych materiałów nie ma związku tylko z językiem
i jego delikatnością. Po trzecie, w świetle wcześniejszych ustaleń i na podstawie
tego małego oglądu możemy stwierdzić, że poprawność polityczna jest tu często
Poprawność polityczna – ten zły, który nie istnieje
219
uosabiana, mylona z innymi postawami, procesami, ideami. W przykładach 2., 3.,
4., 5. jest działaniem, na rzecz równego traktowania i nieranienia uczuć innych
(płci, wyznań, kultur). Przykład 6. pokazuje PC jako politykę wyrównywania szans.
W przykładzie 7. jest ona przedstawiona jako absurd i błąd systemu prawnego.
1. i 5. przykład pokazują poprawność jako fałszowanie rzeczywistości. Mamy też
interpretowanie PC jako manipulacji społeczeństwem (przykłady 5. i 6.). Dodatkowo w 1. i 2. przykładzie jest ona pokazana jako przeciwieństwo wolności słowa.
7. PC we współczesnej polskiej sferze publicznej
O ile powyższa analiza pokazuje społeczny odbiór zjawiska, o tyle warto przyjrzeć
się sferze publicznej. Otóż żaden z polskich zapisów prawnych nie odwołuje się
wprost do idei poprawności politycznej, tym bardziej nie zawiera takiego sformułowania. Mamy już w polskim prawie – przepisach – zapisy dotyczące języka, tolerancji, zakazu propagowania pewnych treści, ale próżno szukać tu odniesień do poprawności politycznej. Dodatkowo nie udało mi się natrafić na żaden, choćby nieoficjalny,
zbiór wytycznych redakcji, wydawnictw dotyczący tego, jak należy się wypowiadać
– który można by potraktować jako instrukcję poprawności politycznej.
W zasadzie w literaturze, ale i w debacie publicznej termin ten używany jest
tylko dla krytyki pewnych zjawisk i, jak to miało miejsce w przypadku użytkowników Wykop.pl, rzadko interpretowany poprawnie i wiązany tylko z językiem.
Najważniejszym faktem wydaje się to, że nawet w materiałach i wypowiedziach
środowisk, którym najbardziej na szerzeniu idei poprawności politycznej powinno
zależeć, wprost się ona nie pojawia. Ani środowiska feministyczne, ani te walczące
o tolerancję dla mniejszości seksualnych w swoich materiałach nie wspominają
o poprawności politycznej. Znajdujemy oczywiście postulaty o tolerancję, równe
traktowanie, walkę z dyskryminacją – nigdy walkę o PC. Ciekawą rzecz zauważa
Maja Branka z fundacji Idea zmiany – organizacji walczącej o „zmiany służących
budowaniu kultury otwartej na różnorodność”. Mówi ona, że terminu poprawności
politycznej nie dało się już w Polsce używać, bo zanim dotarł on na dobre do naszego kraju, był już skompromitowany17.
17
Z wystąpienia M. Branki w ramach konferencji „Poprawności polityczna”, 1 grudnia 2011
roku w Toruniu.
220
Filip Nalaskowski
8. Podsumowanie
W świetle powyższych wywodów można wysnuć konkluzję, że poprawność polityczna jako idea nigdy na serio nie zafunkcjonowała. Ani w Polsce, ani w Europie,
ani na świecie. Wydaje się, że już od samego początku była jedynie skrótem myślowym, o coraz szerszym znaczeniu, którym posługiwali się sceptycy lewicowych
zmian w społeczeństwie. Procesy wpisujące się w powyższy schemat określa się
mianem walki o poprawność polityczną. Jak to zostało pokazane, znaczenie terminu ewoluowało, rozrastało się. Z pierwotnie oznaczającego wyłącznie grzeczne
wypowiadanie się do oznaczającego wszelkie zmiany społeczne, które godzą w stary ład i są kojarzone z lewicą. Co najistotniejsze, to same organizacje z lewej strony
sceny politycznej od terminu się odżegnują i nie czynią kroków do jego oswojenia.
Wydaje się też, że termin PC na trwałe błędnie został powiązany ze światem polityki – społecznej, europejskiej itd.
Tak oto można konkludować, nie ma poprawności politycznej – jako takiej,
jako idei. Co jest zatem? Z jednej strony jest narzędzie dziennikarzy i publicystów
do straszenia, a czasem rozśmieszania, czytelników – źle rozumiana i interpretowana PC. Z drugiej strony mamy różne działania mające wpływ na społeczeństwo.
Walkę o delikatne wyrażanie się, walkę z nietolerancją, dyskryminacją, równe prawa,
szacunek dla uczuć innych. Pomimo faktu, że działania te miewają cechy przypisywane PC (czasami straszne czy śmieszne), to nigdy tak nie są nazywane przez swoich autorów. Autorzy ci zdają sobie sprawę z faktu, że termin poprawności politycznej
jest już niezwykle pejoratywnie nacechowany, zatem nigdy nie podejmą dyskusji na
jej temat.
L I T E R AT U R A :
Cejrowski W., Kołtun się jeży, Warszawa 1996.
Habrajska G., Poprawność polityczna [w:] Rozmowy o komunikacji, G. Habrajska (red.),
Łask 2006.
Konstytucja Królestwa Szwecji, Warszawa 2000.
Kuźniar R., Prawa człowieka – prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Warszawa 2000.
Perry R., A Short History of the Term ‘Politically Correct’ [w:] Beyond PC: Toward a Politics
of Understanding, P. Aufderheide (ed.), St. Paul 1992.
Słownik języka polskiego PWN, Warszawa 1990.
Szahaj A., E pluribus unum? Dylematy wielokulturowości i politycznej poprawności, Kraków
2004.
Poprawność polityczna – ten zły, który nie istnieje
221
Środa M., Mała książka o tolerancji, Warszawa 2010.
Twain M., Przygody Hucka, Kraków 2009.
Twain M., Przygody Tomka Sawyera, Bielsko-Biała 1999.
Ziemnkiewicz R., Wiagra Mać, Lublin 2002.
Strony www
Felitony J. Korwina-Mikkego, Tygodnik Angora, www.korwin-mikke.pl/angora [dostęp:
10.01.2012].
Hasło: Poprawność polityczna na portalu Wykop.pl, www.wykop.pl [dostęp: 10.01.2012].
Nijakowski L.M., Analiza dyskursu na temat mniejszości narodowych i etnicznych w polskich
mediach. Aspekty teoretyczne i przykłady, www.racjonalista.pl [dostęp: 18.07.2011].
Statystyki, www.alexa.com [dostęp: 18.07.2011].
Statystyki, www.google.com/adplanner [dostęp: 18.07.2011].
SUMMARY
This article attempts to answer the following questions: what is „political correctness,” what
did it used to be, how did it evolve, and how does it affect modern society? Its origins can
be traced back to the 1970s in the United States. From the outset, the concept was accompanied by much controversy. Even as a strictly linguistic guide for journalists it evoked
a rebellion in the majority of the journalists. Early on, politcally correct ideas began to refer
to discriminated groups, tolerance, and equality, which were associated with left-wing initiatives.
PC migrated to Europe in an expanded form; it arrived not only in language, but was
also identified as an attempt at molding society. For large swathes of Europe, the 1980s is
a period associated with the stuggle against communism. It was only after the fall of the
Berlin Wall that serious debate on issues closer to extensionally political correctness was
possible. In Poland, politcally correct ideas appeared in the late 1990s and in the most
radical form; political correctness was associated only with the manipulation of society.
A brief overview of the literature and legislation shows that, in principle, the concept
of political correctness par excellence is does not exist. Political correctness is primarily an
issue for journalists and columnists. And, it is always used in ironic or fearful tones or to
shine a light on absurdities. A brief analysis using the wykrop.pl portal as its basis indicates
that political correctness generally has only negative connotations for the public and is
understood in a manner far from the phrase’s original meaning.
222
Filip Nalaskowski
These facts suggest that the term political correctness does not serve a serious function
in our reality; serving only as a tool to amuse and frighten society. The notion of political
correctness is so distant to us that even organizations that have set themselves the task of
fighting discrimination and equal opportunities have distanced themselves from the term
political correctness.
Key words:
political correctness, society, language, culture, internet