docRekultywacja terenów zdegradowanych w wyniku działania kopalni
download 
Reklamacja Transkrypt
Rekultywacja terenów zdegradowanych w wyniku działania kopalni
POLSKA IZBA LNU I KONOPI Rekultywacja terenów zdegradowanych w wyniku działania kopalni odkrywkowych Jerzy Mańkowski, Andrzej Kubacki, Jacek Kołodziej, Irena Pniewska Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich Wstęp. Jednym z podstawowych surowców energetycznych wykorzystywanych w naszym kraju jest węgiel brunatny, którego wydobycie odbywa się metodą odkrywkową. Kopalnie odkrywkowe powodują negatywne geomechaniczne przekształcanie środowiska naturalnego. Wydobycie węgla metodą odkrywkową prowadzi do powstawania wyrobisk i zwałowisk oraz degradacji warstwy uprawnej, która tworzyła się przez tysiące lat. Znika również infrastruktura antropogeniczna oraz społeczna, likwidowane są wsie, gospodarstwa oraz przedsiębiorstwa. W Polsce działalność górnicza związana z wydobyciem węgla brunatnego prowadzona jest na obszarze ok. 16 000 ha, natomiast powierzchnie gruntów zdewastowanych i zdegradowanych w wyniku prowadzenia działalności przez kopalnie odkrywkowe wynoszą ponad 67 000 ha. (dane wg. GUS). Zdjęcie 1. Teren kopalni odkrywkowej KWB Konin. 7 POLSKA IZBA LNU I KONOPI Węgiel brunatny wydobywany jest metodą odkrywkową. Po osuszeniu terenu usuwa się warstwę gleby o grubości kilkudziesięciu metrów wraz z szatą roślinną i glebową. Kolejnym krokiem jest wydobycie węgla. Po wydobyciu pozostaje martwe wyrobisko, które w miarę posuwania się odkrywki za złożem wydobywanego węgla, zasypywane jest materiałem z nakładu. Powstała warstwa pozbawiona jest życia oraz odpowiedniej zawartości próchnicy. W Instytucie Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w ramach międzynarodowego programu Life+ rozpoczęto realizację projektu mającego na celu opracowanie technologii rekultywacji terenów zdegradowanych w rejonie KWB Konin. Program LIFE+ jest instrumentem finansowym Unii Europejskiej koncentrującym się na współfinansowaniu projektów w dziedzinie ochrony środowiska. Głównym celem programu LIFE+ jest wspieranie procesu wdrażania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, realizacja polityki ochrony środowiska oraz identyfikacja i promocja nowych rozwiązań dla problemów dotyczących ochrony środowiska. Rekultywacje terenów zdegradowanych na terenie gminy Kazimierz Biskupi prowadzona będzie poprzez uprawę konopi włóknistych oraz lucerny. Konopie włókniste są roślinami o dużej ilości biomasy, która przyorywana przyczyni się do szybszego powrotu biologicznie czynnej warstwy gleby na terenach zdewastowanych. Zdjęcie 2 i 3. Teren zdewastowany w wyniku działania kopalni odkrywkowej. Utworzony w wyniku realizacji projektu modelowy system rekultywacji gleb i ekologicznego zagospodarowania otrzymanych surowców z terenów zdegradowanych przez kopalnię węgla brunatnego w Koninie-złoże Kazimierz Biskupi służył będzie jako pokazowy obiekt dla innych rejonów wymagających rekultywacji po degradacji przez kopalnie odkrywkowe lub działalność przemysłową. Kompozyt biologiczny. Konopie włókniste są jedną z najstarszych roślin uprawnych. Charakteryzują się wyjątkowo dużą plastycznością biologiczną. Rosną w różnych warunkach geograficznoklimatycznych. Są rośliną jednoroczną wydającą bardzo wysoki plon suchej masy. Łodygi charakteryzują się dużą wysokością dochodzącą do 3 – 4 metrów. Tworzą 8 POLSKA IZBA LNU I KONOPI kształt rury z rdzeniem powietrznym w środku. Aby tak wysokie łodygi nie łamały się, natura wyposażyła konopie w zdolność wytwarzania długich mocnych włókien celulozowych tworzących w roślinie sztywną konstrukcję. Długie włókna nadają trwały kształt komórkom roślinnym. Otoczone są one hemicelulozą i ligniną, polimerami, które pełniąc funkcję krzyżulców kratownicy usztywniają i integrują całość. Dodatkowo struktury te są sklejone pektynami. Zawartość celulozy i substancji celulozopodobnych w suchej masie łodyg konopi wynosi 70-75%. Zdjęcie 4. Konopie włókniste. Rośliny te posiadają silny system korzeniowy typu palowego, wrastający w glebę prostopadle do głębokości 1,0 – 1,5 m.. Mocny system korzeniowy powoduje po jego obumarciu wytworzenie kanałów pionowych w zbitej warstwie iłów i glin. W prowadzonym projekcie zakłada się, że konopie po skoszeniu zostaną przyorane i stanowić będą biologiczne rusztowanie dla namnażania się flory i fauny glebowej. Po wprowadzeniu roślin do mineralnej struktury gleby zaczną one tworzyć zaczątki osnowy organicznej a w powiązaniu z wprowadzanymi wysokobiałkowymi roślinami lucerny przyczynią się do wytworzenia „kompozytu biologicznego” sprzyjającego rozwojowi flory i fauny glebowej. W projekcie obok konopi wykorzystana zostanie również lucerna, która jako roślina motylkowa, jest zdolna do symbiozy z bakteriami brodawkowymi z rodzaju Rhizobium posiadającymi zdolność wiązania azotu cząsteczkowego. Związany azot służy roślinie gospodarza do syntezy białek. Oprócz tego znaczne ilości związków azotowych przedostają się z brodawek do gleby i służą jako źródło azotu innym roślinom rosnącym równocześnie lub też po nich w płodozmianie. Połączenie w płodozmianie uprawy konopi dającej duży plon celulozy w skład której wchodzi węgiel, tlen i wodór z uprawą lucerny wytwarzającej dzięki symbiozie z bakteriami 9 POLSKA IZBA LNU I KONOPI brodawkowymi dużo azotu, stanowi swoisty kompozyt biologiczny, ułatwiający stosunkowo szybkie tworzenie próchnicy, co jest jednym z głównych celów prowadzonego projektu. Podsumowanie. W realizowanym projekcie przewiduje się po rekultywacji terenów pokopalnianych utworzenie modelowego systemu obrazującego możliwości zarówno rekultywacji terenów zdegradowanych jak i pokazującego możliwość późniejszego wykorzystania terenów zrekultywowanych do uprawy roślin przemysłowych, wykorzystywanych do ekologicznej produkcji masy celulozowo – papierniczej, surowców budowlanych, materiałów kompozytowych oraz surowców energetycznych. Realizacja projektu pozwoli przywrócić tereny zdegradowane rolnictwu, co wpłynie na rozwój gospodarstw i zwiększenie zatrudnienia w sektorze rolniczym dotkniętym strukturalnym bezrobociem. Wzrost dochodów ludności poprawi ich sytuację materialną co wpłynie na kondycję finansową całej gminy. Szata roślinna poprzez poprawę klimatu podniesie walory zdrowotne społeczeństwa oraz uczyni bardziej atrakcyjnym turystycznie region, w którym zlokalizowany jest projekt. Opisany projekt realizowany jest przez Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu we współpracy ze Spółdzielnią Kółek Rolniczych w Kazimierzu Biskupim. 10
