Otyłość rozpoznaje się najczęściej w oparciu o wskaźnik masy ciała

Otyłość rozpoznaje się najczęściej w oparciu o wskaźnik masy ciała – BMI (body mass
index), który można wyliczyć ze wzoru: BMI = masa ciała (kg) / [wzrost (m)]2
Prawidłowa wartość BMI wynosi 19-24,9 kg/m2. Przy BMI 25-29,9 kg/m2 stwierdza się nadwagę,
przy BMI 30-39,9 kg/m2 - otyłość, a przy BMI > 40 kg/m2 - otyłość znacznego stopnia (olbrzymią).
Kolejnymi istotnymi parametrami w ocenie otyłości są:
 obwód talii (mierzony na wysokości pępka lub w połowie odległości między dolnymi
brzegami żeber a górnymi brzegami kości miednicy); w Polsce i Europie za otyłe uważa się
osoby o obwodzie talii powyżej 80 cm w przypadku kobiet i powyżej 94 cm w przypadku
mężczyzn,
 wskaźnik talia-biodra – WHR (waist to hip ratio) czyli iloraz obwodu talii do obwodu
bioder; za nieprawidłowe wartości uważa się WHR > 0,8 u kobiet i WHR > 1,0 u mężczyzn.
Z otyłością bardzo często związany jest zespół metaboliczny, czyli zespół, w którym otyłości
brzusznej towarzyszą inne nieprawidłowości:
 zaburzenia gospodarki lipidowej, zwłaszcza stężenie trójglicerydów ≥ 150 mg/dl i stężenie
cholesterolu HDL ≤ 40 mg/dl u mężczyzn i ≤ 50 mg/dl u kobiet,
 zaburzenia gospodarki węglowodanowej, cukrzyca lub nieprawidłowa glikemia na czczo lub
nietolerancja glukozy,
 podwyższone ciśnienie tętnicze krwi ≥ 130/85 mmHg.
Do składowych zespołu metabolicznego zaliczane są również podwyższone strężenia kwasu
moczowego oraz wskaźników przewlekłego stanu zapalnego.
Istotą otyłości jest zaburzony bilans między energią dostarczaną i wydatkowaną przez
organizm. Główną przyczyną otyłości są czynniki środowiskowe oraz nieprawidłowy styl życia
polegający na złej diecie i niewystarczającej aktywności fizycznej. W rozwoju otyłości
niebagatelny wpływ mają również czynniki genetyczne. Otyłość może rozwinąć się również w
przebiegu chorób endokrynologicznych (choroby podwzgórza, niedoczynność przysadki,
niedoczynność tarczycy, zespół Cushinga, niedobór hormonu wzrostu), zespołów genetycznych,
pod wpływem leków (przeciwdepresyjnych, przeciwpadaczkowych, przeciwpsychotycznych,
glukokorykosteroidów i innych).
Otyłość sprzyja rozwojowi wielu chorób, wśród których należy wymienić między innymi:
cukrzycę typu 2, choroby nowotworowe, chorobę zwyrodnieniową stawów, obturacyjny bezdech
śródsenny, stłuszczenie wątroby.
Ze względu na poważne konsekwencje zdrowotne prewencję otyłości należy wdrażać już w
okresie dzieciństwa. Bardzo ważne jest kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych,
nieprzekarmianie dzieci oraz dbanie o właściową aktywność fizyczną (zajęcia wychowania
fizycznego w szkole, ruchowe zajęcia pozalekcyjne, wspólna rekreacja z rodzicami na "zdrowym
powietrzu").
Przed rozpoczęciem leczenia otyłości ważne jest uświadomienie sobie przyczyn otyłości,
swoich nawyków żywieniowych i stopnia aktywności fizycznej. Należy pamiętać, że redukcja masy
ciała zwykle jest procesem długotrwałym. Za pożądane uznaje się zmniejszenie masy ciała o około
5-15% w ciągu 6 miesięcy. Podstawą leczenia otyłości jest odpowiednia dieta redukcyjna z
ograniczeniem spożywanych kalorii oraz regularna aktywność fizyczna. Najkorzystniejsze są
szybkie spacery co najmniej 30 minutowe przez 5 dni w tygodniu. Istnieje bardzo wiele rodzajów
diet, ale główną zasadą jest zmniejszenie dotychczasowej kaloryczności posiłków oraz
systematyczne kontynuowanie zdrowych, nowych nawyków żywieniowych. Najczęściej zaleca się
również ograniczenie spożywania tłuszczów zwierzęcych oraz stosowanie pokarmów o niskim
indeksie glikemicznym. Przy braku efektu leczenia otyłości metodami dietetycznymi
wspomagająco można zastosować orlistat – lek zmniejszający wchłanianie tłuszczów z przewodu
pokarmowego. Przy otyłości olbrzymiej lub powikłaniach otyłości należy rozważyć leczenie
chirurgiczne (operacje bariatryczne), które mają na celu ograniczyć spożycie pokarmów oraz
zmniejszyć wchłanianie składników pokarmowych.