docaboriri, abortire
download 
Reklamacja Transkrypt
aboriri, abortire
ABORCJA ASPEKTY PRAWNOETYCZNE ABORCJA ABORCJA (łac. abortio, abortius - poronienie [także wywołane], od: aboriri, abortire - ginąć, niknąć) - dobrowolne i bezpośrednie uśmiercenie człowieka przed urodzeniem należy odróżniać aborcję od •samorzutnego poronienia •niezamierzonego dopuszczenia do śmierci dziecka przed narodzeniem, spowodowanej działaniem przyczyn niezależnych od sprawcy - abortus indirectus ABORCJA szczególnie aktualna w XX w. • dostępność technik ułatwiających dokonanie • rozpowszechnienia się mentalności aprobującej aborcję Filozoficzne aspekty aborcji dotyczą zwł. moralnej oceny tego czynu ocena moralna uzależniona jest od • określenia ontycznego statusu poczętego człowieka, • rodzaju przyjmowanego kryterium moralnej oceny (normy moralności) ABORCJA Problem aborcji, - wiele emocji zwolennicy/ przeciwnicy dopuszczalności aborcji zdają się dysponować poważnymi argumentami zazwyczaj: prawo ludzkiego płodu do życia vs prawo kobiety do samostanowienia osobiste dramaty i wybory moralne działanie lekarskim cywilne ustawodawstwo I. ASPEKT Y HISTORYCZNE Problem aborcji - wielowiekowa historia ~ papirusy z XVII w. przed Chr.: receptury środków poronnych dla kobiet Kodeks Hammurabiego: kary za pobicie (wolnej) ciężarnej kobiety, którego skutkiem było poronienie fragment przysięgi Hipokratesa: poważne zastrzeżenia przeciw uśmiercaniu płodu jednak generalnie – nienarodzone/ nowonarodzone dzieci nie cieszyły się w starożytności absolutną ochroną prawną akceptacja aborcji, uśmiercania noworodków status dziecka nienarodzonego ściśle powiązany z poglądami dotyczącymi powstawania człowieka i momentu jego animacji •~traktowanie płodu jako części ciała matki do momentu pierwszego oddechu I. ASPEKT Y HISTORYCZNE mowa Lizjasza (ok. 445-375 przed Chr.): czy dziecko w łonie matki jest człowiekiem? problem aborcji – u Platona i Arystotelesa w kontekście teorii państwa •dobru państwa musiało zostać podporządkowane dobro jednostek •Platon: usuwać ciążę w przypadku, gdy poczęcie nastąpiło poza okresem wyznaczonym dla kobiet jako optymalny dla prokreacji (między 20 a 40 rokiem życia) I. ASPEKT Y HISTORYCZNE Arystoteles „Polityka„: za porzuceniem dzieci upośledzonych, jak i aborcją dzieci „nadliczbowych", czyli przekraczających wyznaczoną przez państwo dopuszczalną ilość potomstwa dwa antyczne przekonania • oznaką życia jest ruch Arystoteles ogranicza możliwość przerwania ciąży do momentu „zanim jeszcze czucie i życie w nie wstąpi„ • mocne upośledzenie człowieka usprawiedliwiało jego zabicie I. ASPEKT Y HISTORYCZNE Stary Testament: nie wspomina o aborcji, ani o środkach poronnych •Wj 21,22 n.: kara pieniężna za pobicie kobiety ciężarnej, w wyniku którego nastąpiło poronienie •aborcja zakazana w hellenistycznym judaizmie •Józef Flawiusz „Contra Apionem" każe uważać za morderczynię kobietę, która dopuszcza się aborcji, gdyż spowodowała ona zniszczenie jednej duszy i pomniejszyła w ten sposób ludzkość” I. ASPEKT Y HISTORYCZNE stoicy: płód był jedynie częścią ciała matki i nie przysługiwały mu żadne szczególne prawa prawo rzymskie – brak regulacji prawnych dotyczących aborcji • problem należał do przestrzeni prawa prywatnego i jego rozwiązanie leżało w gestii ojca rodziny, któremu generalnie przysługiwało prawo decydowania o życiu i śmierć: członków rodziny • w końcowym okresie cesarstwa próby ograniczenia przez wysokiej liczby aborcji wczesne chrześcijaństwo i średniowiecze - przerwanie ciąży jednoznacznie potępiane I. ASPEKT Y HISTORYCZNE por. katalog grzechów zawarty w Didache • zabójstwo nowonarodzonych i przerwanie ciąży List Barnaby zdaje się cytować Didache, zakazując aborcji i zabójstwa noworodków Tertulian: płód jest już w łonie matki w pełni istotą ludzką i stąd jego zdecydowana ocena aborcji jako mordu stwierdzenie: już jest człowiekiem ten, który ma nim w przyszłości zostać I. ASPEKT Y HISTORYCZNE Grzegorz z Nyssy (335-394) Laktancjusz (250-325) • mieli odmienne poglądy na pochodzenie duszy • byli zgodni: istota ludzka jest obdarzona duszą od początku swego istnienia Augustyn skłaniał się ku antycznemu rozróżnieniu między animowanym, a nieanimowanym płodem I. ASPEKT Y HISTORYCZNE Moralne i prawne potępienie aborcji - aż do czasów końca XIX w. wiek XX - radykalna zmiana •por. rozwój ustawodawstwa aborcyjnego w niektórych krajach II. REGULACJE PRAWNE statystyki WHO: rocznie na świecie ok. 50 milionów aborcji kilka rozwiniętych krajów świata całkowity zakaz aborcji jedna z najbardziej restrykcyjnych ustaw aborcyjnych - w Irlandii •aborcja zakazana na podstawie ustawy uchwalonej w 1861 r •7.09.1983 r. prawo nienarodzonego do życia zapisane w Konstytucji •karalne faktyczne dokonanie aborcji, jak i usiłowanie wiele krajów - liberalne ustawy aborcyjne •gdy ciąża zagraża życiu czy zdrowiu matki •gdy ciąża jest wynikiem gwałtu •w razie zaistnienia innych, społecznych i psychologicznych obciążeń dla kobiety I I . R E G U L A C J E P R AW N E W S P Ó Ł C Z E S N E U S TAW O D AW S T W O A B O R C Y J N E W I E L U K R A J Ó W J E S T POŁĄCZENIEM DWÓCH MODELI Pierwszy model • odrzuca generalnie przerywanie ciąży • dopuszcza jednocześnie jego legalność (lub też niekaralność) w pewnych ściśle określonych sytuacjach indykacje, pod którymi aborcja może być legalna. • por. ustawa w Niemczech Zachodnich przed zjednoczeniem • w 1927 r. prawodawca dopuścił iż w sytuacji, w której jedynie jedno z dwóch dóbr prawnych może zostać zachowane, można poświęcić dobro mniej wartościowe dobru o większej wartości • praktyka sądownicza • ostatecznie uchwalenie nowej ustawy w 1976 r. tzw. model indykacyjny (niem. Indikationsregelung). II. REGULACJE PRAWNE ustawodawstwo gwarantowało płodowi ludzkiemu prawo do życia, którym kobieta ciężarna nie mogła dysponować aborcja niekaralna jedynie w wypadku zaistnienia określonych przez prawo warunków (indykacji): • indykacja medyczna (gdy ciąża powodowała zagrożenie zdrowia kobiety), • eugeniczna (gdy płód był dotknięty poważnymi deformacjami), • kryminologiczna (gdy ciąża była skutkiem gwałtu) • socjalna (gdy sytuacja życiowa kobiety była bardzo ciężka), interpretacja bardzo szeroka I I . R E G U L AC J E P R AW N E W S P Ó Ł C Z E S N E U S TAWO DAW S T WO A B O R C Y J N E W I E LU K R A J Ó W J E S T POŁĄCZENIEM DWÓCH MODELI Drugi model - prawodawstwo niektórych krajów byłego Bloku Wschodniego liberalne ustawy aborcyjne • generalnie dopuszczające aborcję i ograniczające ją • ze względów zdrowotnych • do określonego okresu czasu • udzielanie licencji na dokonywanie zabiegów do szpitali publicznych • ograniczenia czasowe legalnej aborcji • od 10 tygodni po poczęcia (np. we Francji), • do 24 tygodni i później, po upływie których dziecko jest teoretycznie zdolne do przeżycia poza organizmem matki (np. w Holandii czy Chinach) II. REGULACJE PRAWNE w NRD aborcja - jedynie moralne potępienie, gdy była środkiem do całkowitego wykluczenia potomstwa czy też ograniczenia jego liczby do jednego dziecka •ustawa aborcyjna z 1972 r. orzeka dopuszczalność aborcji w pierwszych 12 tygodniach ciąży, uzasadniając ją zasadą równouprawnienia kobiety, która sama decyduje czy urodzi dziecko, czy też podda się aborcji II. REGULACJE PRAWNE Po zjednoczeniu Niemiec nowa ustawę, która łączy obydwie opisane wyżej regulacje we wszystkich innych przypadkach aborcja wprawdzie określona jako sprzeczna z prawem (niem. rechtswidrig), ale jednocześnie pod pewnymi warunkami staje się ona niekaralna (niem. strajfrei) • uznano za legalną aborcję dokonaną w przypadku zaistnienia indykacji medycznej lub kryminologicznej • kobieta nie ma obowiązku zasięgnięcia porady w poradni dla kobiet ciężarnych • indykacja eugeniczna (embriopatologiczna) włączona do indykacji medycznej bez podania jakiegokolwiek ograniczenia czasowego II. REGULACJE PRAWNE 2 założenia: prawodawca opisuje stosunek, w jakim pozostają do siebie płód i jego matką jako „podwójność w jedności" (niem. Zweiheit in Einheit) płód jest z matką tak ściśle związany, iż nie można go uratować bez albo też przeciw jej woli sytuacja niechcianej ciąży stanowi tzw. „ponadprawny stan zagrożenia" (niem. ubergesetzlicher Notstand) w razie, gdyby podjęła decyzję o przeprowadzeniu aborcji, prawodawca odstępuje od wymierzenia kary, chociaż samo dokonanie aborcji zachowuje znamiona czynu bezprawnego II. REGULACJE PRAWNE opinia społeczna: nie tylko odstąpienie od karalności aborcji faktyczna legalizacja jako prawa do podejmowania arbitralnej decyzji o życiu czy śmierci dziecka II. REGULACJE PRAWNE w Polsce od 1956 r. ustawa dopuszczała aborcję pod warunkami: • w przypadku zaistnienia medycznej, kryminologicznej i socjalnej (zdefiniowanej jako trudne warunki życia kobiety) indykacji. • indykacja medyczna - nie tylko zagrożenie życia kobiety, lecz uszkodzenie/niedorozwój płodu (indykacja eugeniczna) • nie przewidywała żadnych dodatkowych wymagań (np. obowiązkowa porada w wyznaczonej poradni) wobec kobiety, • nie definiuje również czasowych granic legalnej aborcji II. REGULACJE PRAWNE Nowa ustawa - w 1993 r. • zapis przyznający prawo do życia i do ochrony prawnej każdej istocie ludzkiej od chwili poczęcia • ogranicza legalną aborcję do indykacji • medycznej, • eugenicznej • kryminologicznej • zaistnienie ww indykacji musi być stwierdzone przez dwóch lekarzy, różnych od dokonującego zabiegu lub przez prokuratora próba nowelizacji tej ustawy w 1996 r. po protestach wielu środowisk nie powiodła się po określeniu jej przez Trybunał Konstytucyjny jako niezgodnej z Konstytucją II. REGULACJE PRAWNE zaniepokojenie akces Polski do Unii Europejskiej nacisk innych krajów Wspólnoty na liberalizację prawa aborcyjnego przykładem nacisku medialnego - przyjęta przez Parlament Europejski (280 głosami przy 240 głosach sprzeciwu i 28 wstrzymujących się) sprawozdania przygotowanego przez belgijską minister Annę Van Lancker • zaleca się krajom kandydującym reformę ustawodawstwa, zmierzającą do zapewnienia legalnej, bezpiecznej i dostępnej dla wszystkich aborcji oraz do obniżenia kosztów za środki wczesnoporonne • uchwalenie takiej deklaracji - jako próba wywierania presji na kraje jak Irlandia czy Polska III. ASPEKT Y ET YCZNE regulacje prawne różnych krajów europejskich cały szereg przesłanek etycznych pytanie o moralną dopuszczalność aborcji klasycznym przykładem konfliktu dwóch poważnych wartości etycznych/ konfliktu interesów przyjrzeć się stronom konfliktu = „zawartości" dwóch szal owej wagi, która ma zadecydować, która z wartości przeważy III. ASPEKT Y ET YCZNE 1. TRUDNA SY TUACJA KOBIET Y Poczęcie dziecka = sytuacja kryzysowa??? raczej = doświadczenie pozytywne jednak pojęcie „ciąży niechcianej" poczęcie dziecka łączy się z poważnym życiowym kryzysem i psychicznym obciążeniem • kobieta podejmuje decyzję o przerwaniu ciąży w pierwszym jej okresie, - w sytuacji psychicznie i fizjologicznie bardzo niekorzystnej • ta sytuacja ostrego konfliktu moralnego kobiety, nierzadko osamotnionej/ pod ogromną presją zrozumienie dla decyzji o przerwaniu ciąży, akceptacja tej decyzji jako moralnie dopuszczalnej • przeciwnikom aborcji zarzuca się • bagatelizowanie trudnej sytuacji kobiety • brak szacunku dla jej prawa o samostanowieniu. III. ASPEKT Y ET YCZNE 1. TRUDNA SY TUACJA KOBIET Y wiele poważnych opracowań - mało która matka decyduje się w sposób nieprzemyślany i lekkomyślny na przerwanie ciąży konflikt - gdy najbliżsi (ojciec dziecka) nie są w stanie zaakceptować • związek partnerów jest nieformalny, a jego ujawnienie spowodowałoby środowiskowy skandal •burzy plany życiowe kobiety taka kryzysowa sytuacja dotyka przede wszystkim kobietę postawa otoczenia może mieć kluczowe znaczenie w podejmowaniu decyzji o aborcji •poczucie osamotnienia i obojętność, negatywny nacisk konflikty wokół niechcianej ciąży - również w małżeństwach -- obniżeniem skromnego poziomu życia III. ASPEKT Y ET YCZNE 1. TRUDNA SY TUACJA KOBIET Y ww aspekty etycznego konfliktu wokół niechcianej ciąży - w ustawodwastwach w postaci wskazania socjalnego trudna sytuacja - również rezultatem faktu, iż ciąża jest wynikiem gwałtu czy kazirodztwa (wskazanie kryminologiczne) •nie sposób bagatelizować przemocy seksualnej w nielicznych przypadkach ciąża może wiązać się z realnym zagrożeniem dla zdrowia czy życia matki (wskazanie medyczne) •np. w przypadku tzw. ciąży pozamacicznej lub innych ostrych komplikacji III. ASPEKT Y ET YCZNE 1. TRUDNA SY TUACJA KOBIET Y w ustawach aborcyjnych - przed ich uchwaleniem argumenty odnoszące się do sytuacji ekstremalnych konfliktów między życiem i zdrowiem kobiet, a życiem poczętego dziecka w efekcie większość przypadków, które ustawy takie sankcjonują, to konflikty między życiem dziecka, a mocno reklamowanym prawem kobiety do samostanowienia badania: część kobiet nie rezygnowałaby z aborcji, nawet gdyby warunki życia uległyby radykalnej poprawie III. ASPEKT Y ET YCZNE 1. TRUDNA SY TUACJA KOBIET Y za każdą z wyżej wymienionych racji - istotne wartości moralne, które trzeba by było poświęcić w przypadku aborcji czy wobec tak poważnych racji kobieta może podjąć decyzję o aborcji - uszanowaną ze strony społeczeństwa? jakie wartości znajdują się po drugiej stronie „wagi" III. ASPEKT Y ET YCZNE 2. STATUS DZIECKA POCZĘTEGO zasadniczą kwestią wielu sporów etycznych wokół fenomenu życia ludzkiego jest pytanie o jego początek słownictwo, jakim posługuje się ustawodawstwo aborcyjne wielu krajów • liberalne, nie używa nigdy terminu „poczęte dziecko", a zastępuje go takimi terminami, jak „ciąża" czy „płód„ • terminy te w ustawach aborcyjnych nie spełniają funkcji pojęć opisujących, ale są pojęciami wartościującymi • = użyta nomenklatura sugeruje, iż w przypadku „płodu" czy „ciąży" mamy do czynienia raczej z określonym stanem zdrowia kobiety, niż z odrębnym podmiotem, który musi być wzięty pod uwagę III. ASPEKT Y ET YCZNE 2. STATUS DZIECKA POCZĘTEGO życie ludzkie nie jest wartością „ostateczną", ale „przedostateczną", to jednak nikomu nie wolno uśmiercić niewinnego życia ludzkiego dla ocalenia innych, choćby nawet ważnych wartości, III. ASPEKT Y ET YCZNE 2. STATUS DZIECKA POCZĘTEGO niespójność regulacji prawnych w niektórych krajach - por. przypadki, w których dziecko przeżyje własną aborcję w wielu krajach, gdzie dopuszczona jest aborcja, jednocześnie ścisły nakaz ratowanie życia noworodków • lekarz, który podjął się zabiegu z zamiarem uśmiercenia dziecka, w razie, gdy przeżyje ono aborcję, byłby zobowiązany podjąć wszelkie środki dla ratowania jego życia • 1997 - przypadek „dziecka z Oldenburga", któremu nadano imię Tim. Dziecko przeżyło zabieg przerwania ciąży, podjęty w 25 tygodniu ciąży ze względów eugenicznych (trisomia 21). Zabieg aborcji „nie udał się" - Tim przyszedł na świat zdolny do życia, choć okaleczony przez zabieg. W wyniku aborcji i spóźnionego podjęcia intensywnej terapii dziecko zostało dodatkowo okaleczone i, oprócz zdiagnozowanego wcześniej zespołu Downa, cierpi dzisiaj na cały szereg dolegliwości, będących skutkami niedorozwoju płuc, uszkodzeń czaszki itd. III. ASPEKT Y ET YCZNE 2. STATUS DZIECKA POCZĘTEGO sprzeciw wobec aborcji przejawem antyfeminizmu i braku szacunku dla praw kobiety??? sprzeciw wobec aborcji nie oznacza kwestionowania „prawa kobiety do własnego brzucha„ kobieta ma prawo do „swojego brzucha", ale nie do dziecka „w swoim brzuchu„ traktowanie poczętego dziecka jako część ciała kobiety??? •nie ma żadnych biologicznych, teologiczno-filozoficznych przesłanek, by traktować rozwijające się w łonie matki dziecko na równi z wyrostkiem robaczkowym III. ASPEKT Y ET YCZNE 2. STATUS DZIECKA POCZĘTEGO absurdalne propozycje, które opierają etyczną legitymizację aborcji na nadawaniu głębokiej symbiozie matki i dziecka w jej łonie nowego statusu ontycznego nowy typ istoty ludzkiej = ciężarna kobieta ze względu na fakt głębokiej zależności między matką, a dzieckiem, które postęp medycyny jakościowa odrębność poczętego dziecka od matki ( odmienny i niepowtarzalny genotyp, ale także np. możliwość posiadania przez płód odmiennej od rodziców grupy krwi) zapłodnienie in vitro: dziecko jest organizmem niezależnym, a nie częścią organizmu matki • w pierwszych dniach swojego życia, aż do momentu zagnieżdżenia w macicy, rozwija się ono samodzielnie, chociaż w ścisłej kooperacji z organizmem matki III. ASPEKT Y ET YCZNE 2. STATUS DZIECKA POCZĘTEGO W bardzo trudnych sytuacjach zagrożenia - argumentacja „niesprawiedliwego agresora" (łac. iniustus aggressor). w przypadku zagrożenia życia przez niesprawiedliwego agresora, pozbawienie go życia może stać się jedynym i ostatecznym środkiem obrony pojedynczej osoby lub całego narodu, przy czym celem działania powinna być zawsze obrona niewinnych, a nigdy pozbawienie życia dziecko w łonie matki nigdy jednak nie może być traktowane jako niesprawiedliwy agresor gdy ciąża jest efektem gwałtu - to nie dziecko jest agresorem, ale sprawca gwałtu III. ASPEKT Y ET YCZNE 2. STATUS DZIECKA POCZĘTEGO w wypadku ekstremalnego zagrożenia życia matki wielu etyków chrześcijańskich - możliwość tzw. „aborcji pośredniej", którą trzeba odróżnić od aborcji bezpośredniej, i która oznacza zabieg ratujący życie matki. cel zabiegu (finis operis), zamiar wykonującego (finis operantis) nie może być związany z bezpośrednim atakiem na życie dziecka, ale zamiarem lekarza jest ratowanie życia matki • por. np. usunięcie nowotworu macicy czy też owodni wraz z płodem w przypadkach ciąży pozamacicznej
