Efektywność kosztowa sądownictwa powszechnego

Transkrypt

INSTYTUT WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI
Prof. dr hab. Andrzej Siemaszko
Paweł Ostaszewski
Efektywność kosztowa
sądownictwa powszechnego
Konsultacja:
Dr Marek Marczewski
Mgr Krzysztof Wasilewski
Warszawa 2013
Spis treści
Uwagi wprowadzające ................................................................................................ 3
I. Koszty sądów .......................................................................................................... 7
II. Dochody sądów .................................................................................................... 12
III. Sędziowie i pracownicy sądów ............................................................................ 16
III.1. Liczba pracowników przypadająca na sędziego............................................ 20
III.2. Uposażenia ................................................................................................... 23
IV. Sprawy w przeliczeniu na jednego sędziego ....................................................... 29
V. Koszty funkcjonowania sądów w przeliczeniu na jednego sędziego .................... 36
VI. Koszty funkcjonowania sądów w przeliczeniu na jedną załatwioną sprawę
procesową ................................................................................................................ 39
VII. Czas trwania postępowania sądowego .............................................................. 42
VIII. Analizy korelacji ................................................................................................ 48
Podsumowanie ......................................................................................................... 50
2
Uwagi wprowadzające
W opracowaniu prezentowane są informacje o różnych wymiarach efektywności
poszczególnych jednostek sądownictwa powszechnego. Oparte są one na danych
pochodzących z czterech podstawowych źródeł: 1) rocznych sprawozdań sądów z
wykonania planu wydatków budżetu państwa RB-28, 2) rocznych sprawozdań sądów
z wykonania planu dochodów budżetowych RB-27, 3) rocznych sprawozdań sądów o
zatrudnieniu i wynagrodzeniach RB-70, 4) informacji o liczbie spraw załatwianych
rocznie przez sądy uzyskanych z Departamentu Sądów, Organizacji i Analiz
Wymiaru Sprawiedliwości MS. Podstawą analiz były dane statystyczne z lat 20092010. Dane te zostały uśrednione dla obu tych lat, w pojedynczych przypadkach, gdy
występowały braki danych dla jednego roku, analizowano jedynie dane dla drugiego
roku.
Omawiane w opracowaniu zagadnienia zaprezentowano za pomocą podstawowych
danych
o
kosztach,
dochodach,
liczbie
pracowników
i
uposażeniach
w
poszczególnych sądach oraz przy wykorzystaniu kilku skonstruowanych wskaźników
i współczynników statystycznych. Poniższe punkty zawierają szczegółowy opis
stosowanych miar:
1. Koszty funkcjonowania sądów.
Podstawowym wskaźnikiem wielkości nakładów finansowych na poszczególne sądy
były: średnie wykonanie wydatków i zobowiązania sądu ogółem (bez kosztów
inwestycji, remontów, pożyczek na cele mieszkaniowe sędziów i stanu spoczynku),
obliczane w liczbach bezwzględnych na podstawie rocznych sprawozdań sądów z
wykonania planu wydatków budżetu państwa RB-28. Rozpatrywana była suma z
pozycji „wykonanie wydatków” i „zobowiązania” dla działu Wymiar Sprawiedliwości –
Jednostki Sądownictwa Powszechnego (bez Oświaty i Wychowania, czyli kosztów
funkcjonowania ROD-K, Schronisk dla Nieletnich i Zakładów Poprawczych).
Podstawowe rozpatrywane kategorie to: wynagrodzenia osobowe i pochodne
(pozycje 3020, 4010, 4030, 4040, 4110, 4120, 4140); wynagrodzenia i wydatki
bezosobowe – umowy zlecenia i o dzieło, ryczałty, zwroty kosztów, wydatki na
biegłych, tłumaczy, kuratorów stron, itp. – (pozycje 3030, 4170); energia, telefony,
3
Internet (pozycje 4260, 4350, 4360, 4370); koszty postępowania sądowego (pozycja
4610); inwestycje i remonty (pozycje 6050, 6060, 4270); pożyczki na cele
mieszkaniowe sędziów (pozycja 4450 – tylko dla sądów apelacyjnych); stan
spoczynku sędziów (pozycja 3110); czynsze i podatki od nieruchomości (pozycje
4400, 4480); centralne wydatki Sądu Apelacyjnego w Krakowie na produkcję znaków
sądowych; pozostałe.
2. Dochody sądów.
Informacje o przychodach generowanych do budżetu państwa przez sądy
powszechne ujęto w postaci uśrednionej wysokości wykonanych dochodów ogółem,
bez spłat pożyczek na cele mieszkaniowe sędziów, obliczanej w liczbach
bezwzględnych na podstawie rocznych sprawozdań sądów z wykonania planu
dochodów budżetowych RB-27. W obliczeniach nie uwzględniano dotacji z Unii
Europejskiej, a podstawowe rozpatrywane kategorie należały do następujących:
grzywny (pozycje 0570, 0580); koszty sądowe (pozycja 0690); spłaty pożyczek
mieszkaniowych sędziów (pozycja 0700 – tylko dla sądów apelacyjnych); pozostałe.
3. Liczba sędziów.
Informacje o liczbie sędziów zostały z kolei ujęte jako średnia z danych dotyczących
planu zatrudnienia i stanu zatrudnienia na ostatni dzień roku dla pozycji „9 sędziowie” z rocznych sprawozdań sądów o zatrudnieniu i wynagrodzeniach RB-70.
4. Średnia liczba pracowników przypadających na jednego sędziego.
Współczynnik określający liczbę osób, na których pomoc może liczyć sędzia w swojej
pracy orzeczniczej został zaś obliczony jako iloraz średniej z danych dotyczących
planu zatrudnienia i stanu na ostatni dzień roku dla pozycji „1 – urzędnicy i
pracownicy obsługi”, „7 – asesorzy i aplikanci”, „16 – referendarze” oraz „17 –
asystenci” i przedstawionej wyżej średniej z danych dotyczących planu zatrudnienia i
stanu zatrudnienia na ostatni dzień roku dla pozycji „9 – sędziowie” z rocznych
sprawozdań sądów o zatrudnieniu i wynagrodzeniach RB-70.
5. Średnie miesięczne uposażenie sędziów.
Dane o uposażeniach sędziów są przedstawiane jako wykonanie rocznych
wynagrodzeń (wraz z tzw. trzynastą pensją) w przeliczeniu na jednego sędziego i
4
jeden miesiąc zaczerpnięte z rocznych sprawozdań sądów o zatrudnieniu i
wynagrodzeniach RB-70).
6. Średnie miesięczne uposażenie urzędników i pracowników obsługi.
Informacje o uposażeniach urzędników sądowych były również obliczane na
podstawie wykonania rocznych wynagrodzeń (wraz z tzw. trzynastą pensją) w
przeliczeniu na jednego pracownika (pozycja „1 – urzędnicy i pracownicy obsługi”) i
jeden miesiąc zaczerpniętych z rocznych sprawozdań sądów o zatrudnieniu i
wynagrodzeniach RB-70.
7. Liczba spraw ogółem załatwianych rocznie przez jednego sędziego.
Współczynnik ten został obliczony jako iloraz średniej liczby wszystkich załatwianych
rocznie spraw z wyłączeniem spraw rejestrowych, wieczystoksięgowych oraz
nakazowych i upominawczych (repertorium Nc) w SR w Lublinie (na podstawie
danych Departamentu Sądów, Organizacji i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości MS) i
średniej z danych dotyczących planu zatrudnienia i stanu zatrudnienia na ostatni
dzień roku dla pozycji „9 – sędziowie” (na podstawie rocznych sprawozdań sądów o
zatrudnieniu i wynagrodzeniach RB-70).
8. Liczba spraw procesowych załatwianych rocznie przez jednego sędziego.
Analogicznie, współczynnik dla spraw procesowych został obliczony jako iloraz
średniej liczby wszystkich załatwianych rocznie spraw z repertoriów Aca, Aca-gosp,
Apa, Aua, Aka (w sądach apelacyjnych), C, NS, Ca, K, Ka, Waz-apelacje, P, Pa, U,
Ua, GC, Ga (w sądach okręgowych) i C, C-upr, NS, K, W, Ks, P, P-upr, U, RC, Now,
Nk, GC, GC-upr (w sądach rejonowych – na podstawie danych Departamentu
Sądów, Organizacji i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości MS) i średniej z danych
dotyczących planu zatrudnienia i stanu zatrudnienia na ostatni dzień roku dla pozycji
„9 – sędziowie” (na podstawie rocznych sprawozdań sądów o zatrudnieniu i
9. Koszty funkcjonowania sądów w przeliczeniu na jednego sędziego.
Dane o nakładach ponoszonych przez skarb państwa na poszczególne sądy
przedstawiono także w odniesieniu do ich wielkości. W tym celu skonstruowano dwa
współczynniki. Pierwszy z nich został obliczony jako iloraz sumy wykonania
5
wydatków i zobowiązań sądu ogółem, bez kosztów inwestycji, remontów, pożyczek
na cele mieszkaniowe sędziów i stanu spoczynku (na podstawie rocznych
sprawozdań sądów z wykonania planu wydatków budżetu państwa RB-28) i średniej
z danych dotyczących planu zatrudnienia i stanu zatrudnienia na ostatni dzień roku
dla pozycji „9 – sędziowie” (na podstawie rocznych sprawozdań sądów o
zatrudnieniu i wynagrodzeniach RB-70).
10. Koszty funkcjonowania sądów w przeliczeniu na jedną załatwioną sprawę
procesową.
Drugi ze współczynników przedstawiających relatywną wysokość kosztów działania
sądów został zaś obliczony jako iloraz sumy wykonania wydatków i zobowiązań sądu
ogółem, bez kosztów inwestycji, remontów, pożyczek na cele mieszkaniowe sędziów
i stanu spoczynku (na podstawie rocznych sprawozdań sądów z wykonania planu
wydatków budżetu państwa RB-28) i średniej liczby wszystkich załatwianych rocznie
spraw z repertoriów Aca, Aca-gosp, Apa, Aua, Aka (w sądach apelacyjnych), C, NS,
Ca, K, Ka, Waz-apelacje, P, Pa, U, Ua, GC, Ga (w sądach okręgowych) i C, C-upr,
NS, K, W, Ks, P, P-upr, U, RC, Now, Nk, GC, GC-upr (w sądach rejonowych – na
podstawie
danych
Departamentu
Sądów,
Organizacji
i
Analiz
Wymiaru
Sprawiedliwości MS).
11. Czas trwania sprawy ogółem i sprawy procesowej
Dla zobrazowania długości postępowań sądowych wykorzystano tzw. statystyczne
wskaźniki czasu trwania postępowania obliczane jako iloraz liczby spraw określonej
kategorii pozostałych do załatwienia z danego roku i liczby spraw wpływających w
tym samym roku pomnożony przez 12 (na podstawie danych Departamentu Sądów,
Organizacji i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości MS). Należy jednak mieć na uwadze,
że ten sposób pomiaru niedoszacowuje rzeczywistego czasu trwania postępowania
przeciętnie od kilkunastu do nawet 50%1.
1
Por. A. Siemaszko, Sprawność postępowań karnych w świetle danych statystycznych, w:
Stosowanie Prawa. Księga Jubileuszowa z okazji XX-lecia Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, red. A.
Siemaszko, Warszawa 2011
6
I. Koszty sądów
Na koszty poszczególnych jednostek sądownictwa powszechnego składały się w
głównej mierze wynagrodzenia ich pracowników. W sądach apelacyjnych istotnymi
kategoriami były także inwestycje i remonty (niespełna 20%) i pożyczki udzielane
sędziom na cele mieszkaniowe (10%). Obie te kategorie, tak samo jak wydatki z
tytułu stanu spoczynku sędziów i ponoszone przez jeden z sądów koszty drukowania
znaków sądowych zostały wyłączone z dalszych analiz. W sądach okręgowych
koszty inwestycji i remontów również stanowiły znaczącą (drugą co do wielkości)
kategorię. Wyższy niż w sądach apelacyjnych był w nich również udział kosztów
postępowania sądowego i wynagrodzeń bezosobowych. Co ciekawe, w sądach
rejonowych inwestycje i remonty stanowiły relatywnie jedną z mniej istotnych
kategorii. Znacznie wyższy niż w nadrzędnych jednostkach sądownictwa był zaś
udział wynagrodzeń osobowych i bezosobowych oraz kosztów postępowania
sądowego.
7
Tabela 1. Struktura kosztów w sądach apelacyjnych, okręgowych i rejonowych*
l.b.
%
SĄDY APELACYJNE
Wynagrodzenia osobowe i pochodne (3020, 4010, 4030, 4040,
4110, 4120, 4140)
Wynagrodzenia i wydatki bezosobowe – umowy zlecenia i o
dzieło, ryczałty, zwroty kosztów, wydatki na biegłych, tłumaczy,
kuratorów stron, itp. (3030, 4170)
Energia, telefony, Internet (4260, 4350, 4360, 4370)
Koszty postępowania sądowego (4610)
Czynsze i podatki od nieruchomości (4400, 4480)
Inwestycje i remonty (6050, 6060, 4270)
Udzielone pożyczki na cele mieszkaniowe sędziów (4450)
Stan spoczynku sędziów (3110)
Centralne wydatki SA w Krakowie na produkcję znaków
sądowych
Pozostałe
OGÓŁEM
172 329 789
48,0
3 647 526
1,0
4 183 890
4 532 977
1 632 711
66 465 161
35 252 340
14 272 449
1,2
1,3
0,5
18,5
9,8
4,0
21 022 601
5,9
35 750 852
359 090 296
10,0
100,0
968 696 114
53,5
58 070 903
3,2
35 466 530
64 499 760
20 903 787
381 015 327
0
105 430 009
175 776 284
1 809 858 715
2,0
3,6
1,2
21,1
0,0
5,8
9,7
100,0
SĄDY OKRĘGOWE
4110, 4120, 4140)
Pozostałe
OGÓŁEM
SĄDY REJONOWE
71,6
2 623 508 889
4110, 4120, 4140)
8,0
292 029 650
1,9
70 154 767
7,6
278 721 400
0,8
29 475 026
1,3
48 259 469
0,0
22 289
1,1
40 856 225
7,7
Pozostałe
282 364 697
100,0
OGÓŁEM
3 665 392 413
* Dane na podstawie rocznych sprawozdań sądów z wykonania planu wydatków budżetu państwa RB28.
8
Wykres 1. Koszty funkcjonowania sądów apelacyjnych*
SA w Warszaw ie
34 403 816
SA w Katow icach
26 201 304
SA w Krakow ie
26 016 558
SA w Gdańsku
23 655 571
SA w e Wrocław iu
21 823 278
SA w Poznaniu
20 387 096
POLSKA
20 188 886
SA w Łodzi
16 205 052
Koszt funkcjonowania sądu apelacyjnego
SA w Szczecinie
14 168 072
wynosił przeciętnie nieco powyżej 20 mln. zł.
Zdecydowanie
SA w Lublinie
14 025 163
13 887 175
Katowicach
trzykrotnie
10 000 000
sąd
Krakowie
w
i
przeszło
porównaniu
zestawienie)
SA
z
w
Rzeszowie.
11 304 662
0
i
więcej
(zamykającym
SA w Rzeszow ie
kosztował
apelacyjny w Warszawie: o 1/3 więcej niż SA
w
SA w Białymstoku
najwięcej
20 000 000
30 000 000
40 000 000
50 000 000
* Średnie wykonanie wydatków i zobowiązania sądu ogółem (bez kosztów inwestycji, remontów,
pożyczek i stanu spoczynku) w liczbach bezwzględnych. Dane na podstawie rocznych sprawozdań
sądów z wykonania planu wydatków budżetu państwa RB-28.
9
Wykres 2. Koszty funkcjonowania sądów okręgowych*
141 160 841
SO w Wa rszawi e
76 665 936
74 603 023
SO w Kra kowi e
SO w Ka to wica ch
69 132 830
SO w Pozn ani u
57 725 560
53 690 842
SO w Gdań sku
SO w Łod zi
53 217 169
SO we Wrocł awi u
48 605 905
46 767 443
SO w Lu bli ni e
SO w Gli wica ch
40 673 503
SO w Szczeci ni e
40 514 817
SO dla Warsza wy-Prag i
35 650 449
SO w Ki elca ch
29 587 350
SO w Bydg oszczy
POLSKA
29 409 186
SO w Olsztyni e
29 317 433
27 894 232
SO w Opol u
24 996 260
SO w Bia łymsto ku
24 852 438
SO w Zie l. Gó rze
23 081 842
SO w Częstoch owi e
SO w Świ dn icy
21 314 279
SO w To runi u
20 865 742
SO w Rze szowi e
20 417 151
SO w Ko szali ni e
20 134 639
SO w Elb ląg u
19 544 224
SO w Ra domi u
19 351 844
SO w Go rzowi e Wlkp.
18 730 552
SO w Słup sku
18 660 346
SO w Krośni e
18 644 372
SO w L egn icy
18 285 807
SO w Pło cku
18 135 173
SO w Sie dlca ch
17 485 643
17 231 134
SO w Bie lsku-Bi ałej
15 971 615
Koszt
SO w Tarn owi e
15 382 863
przeciętnie niespełna 30 mln. zł.
SO w Ta rno brzeg u
15 302 590
SO w No wym Są czu
funkcjonowania
sądu
okręgowego
wynosił
SO w Ka li szu
15 287 132
Zróżnicowanie w tej mierze było jednak kolosalne: wydatki
SO w Pio tr kowie Tryb un.
14 614 611
pięciu z nich wynosiły około 8-10 mln., podczas gdy Sądu
14 107 512
SO w Zamości u
14 102 234
SO w Je le nie j Gó rze
SO we Wł ocła wku
12 633 599
SO w Łomży
12 563 295
Okręgowego
w
Warszawie
–
ponad
140
mln.,
tj.
kilkunastokrotnie więcej.
10 060 168
Średnie wydatki – drugiego i trzeciego w uszeregowaniu –
SO w Przemyśl u
9 948 714
SO w Krakowie i SO w Katowicach – były blisko dwukrotnie
SO w Si erad zu
9 589 772
SO w Koni ni e
SO w Suw ałka ch
8 488 439
SO w Ostrołę ce
8 422 056
0
niższe w porównaniu z SO w Warszawie.
50000000
100000000
150000000
10
Wykres 3. Koszty funkcjonowania wybranych sądów rejonowych*
68 734 291
SR w Lu bli nie
67 455 380
SR d la Ł odzi -Śród mi eścia
57 713 764
SR dla m.st. Warsza wy
47 317 547
SR dl a Warsza wy-Mokotowa
SR w Bia łymsto ku
44 712 701
SR w Bydg oszczy
44 643 834
40 106 021
SR Pozn ań-Sta re Miasto
40 099 932
SR w Częstoch owie
37 773 491
SR Wr ocła w-Fabryczn a
35 794 064
SR Pozna ń-N owe Miasto i Wil da
SR Gdań sk-Półn oc
34 891 813
SR w Tor uniu
34 729 966
34 526 611
SR Katowi ce-Wsch.
33 834 425
SR w Rze szowie
33 816 670
SR dla Krakowa -Śród mi eścia
33 382 674
SR w Ki elca ch
SR Szczeci n-Ce ntrum
32 790 122
SR Gd ańsk- Po łu dnie
32 589 857
31 442 773
SR w Olsztynie
29 570 455
SR dl a Krako wa-Po dgó rza
11 175 795
POLSKA
3 659 713
SR w e Wschowie
SR w No wym Tomyślu
3 652 007
SR w Strzyżowie
3 649 455
SR w Bytowie
3 624 343
SR w Piń czowie
3 610 527
SR w Op atowie
3 609 396
SR w Mi astku
3 591 042
SR w Wyso kie m Maz.
3 566 829
SR w Sła wnie
3 545 951
SR w Rawiczu
3 533 234
Koszt funkcjonowania sądu rejonowego wynosił przeciętnie
SR w L uba czowie
3 462 529
nieco powyżej 11 mln. zł.
SR w Ko lb uszowe j
3 400 771
SR w Muszynie
3 391 400
SR w Rypi nie
3 373 986
Sejnach i SR w Kazimierzy Wielkiej kosztował kilkadziesiąt
SR w Now ym Mie ście L ub.
3 366 841
razy mniej niż SR w Lublinie i SR dla Łodzi-Śródmieścia.
SR w Żni nie
3 365 054
Wśród sądów o najwyższym poziomie wydatków są
SR w Nid zicy
3 236 668
SR w Szyd łowcu
3 063 558
SR w Se jna ch
2 684 364
SR w Kazimi erzy Wie lkie j
2 368 159
0
Zróżnicowanie było jednak niezmiernie duże: SR w
wszystkie jednostki z dużych miast, najniższym zaś – z
małych miejscowości.
20 000 000
40 000 000
60 000 000
80 000 000
100 000 000
11
II. Dochody sądów
Dochody, jakie uzyskiwały sądy poszczególnych szczebli, były bardzo zróżnicowane.
W sądach apelacyjnych najistotniejszą kategorią nie jest właściwie dochód sensu
stricto, a spłaty pożyczek udzielanych sędziom na zakup i remont mieszkania.
Kategoria ta została wyłączona z dalszych analiz również dlatego, że udzielanie tych
pożyczek i realizację ich spłat prowadzą jedynie sądy apelacyjne dla wszystkich
sędziów z danej apelacji. W sądach okręgowych 95% dochodów przynoszą koszty
sądowe, udział grzywien jest zaś bardzo niski. Inaczej wygląda to w przypadku
sądów rejonowych, w których odsetek grzywien w ogólnych dochodach sięga 20%.
Tabela 2. Struktura dochodów w sądach apelacyjnych, okręgowych i
rejonowych*
l.b.
%
SĄDY APELACYJNE
Grzywny (0570, 0580)
Koszty sądowe (0690)
Spłaty pożyczek na cele mieszkaniowe sędziów (0700)
Pozostałe
OGÓŁEM
1 059 780
10 877 855
27 395 628
1 199 288
40 532 550
2,6
26,8
67,6
3,0
100,0
14 481 478
413 890 001
0
5 895 947
434 267 427
3,3
95,3
0,0
1,4
100,0
SĄDY OKRĘGOWE
Grzywny (0570, 0580)
Pozostałe
OGÓŁEM
SĄDY REJONOWE
20,0
Grzywny (0570, 0580)
323 152 384
74,7
1 207 258 116
0,0
0
5,3
Pozostałe
86 221 390
100,0
OGÓŁEM
1 616 631 890
*Dane na podstawie rocznych sprawozdań sądów z wykonania planu dochodów budżetowych RB-27.
12
Wykres 4. Dochody sądów apelacyjnych*
SA w Warszawie
3 710 932
SA w Katowic ach
1 639 844
SA we Wrocławiu
1 500 350
SA w Krakowie
1 312 058
POLSKA
1 194 266
SA w Poznaniu
1 101 680
SA w Gdańsku
1 041 217
Sąd apelacyjny przynosił przeciętny dochód
SA w Lublinie
694 812
SA w Łodzi
679 609
w wysokości nieco powyżej miliona zł.
Zdecydowanie najwyższe dochody (prawie 4
mln.
zł.)
generował
SA
w Warszawie,
najniższe zaś SA w Rzeszowie.
SA w Szczecinie
Dochody SA w Warszawie były wyższe
639 445
trzykrotnie w porównaniu ze średnią i ponad
SA w Białyms toku
dwukrotnie w odniesieniu do – drugiego pod
472 599
względem przeciętnych dochodów – SA w
SA w Rzeszowie
Katowicach.
344 376
0
1000000
2000000
3000000
4000000
5000000
* Średnie wykonanie dochodów ogółem bez spłat pożyczek w liczbach bezwzględnych. Dane na
podstawie rocznych sprawozdań sądów z wykonania planu dochodów budżetowych RB-27.
13
Wykres 5. Dochody sądów okręgowych*
118 432 472
SO w Wa rszawi e
33 317 600
SO we Wrocł awi u
28 361 113
SO w Pozn ani u
25 190 913
24 543 004
SO w Ka to wica ch
SO w Kra kowi e
18 524 880
SO w Gdań sku
SO w Łod zi
15 189 761
14 988 957
13 345 892
SO w Szczeci ni e
SO w Gli wica ch
12 537 586
SO w Lu bli ni e
12 079 463
9 650 387
POLSKA
7 786 179
SO w Bydg oszczy
6 947 201
SO w Rze szowi e
SO w Ki elca ch
6 868 011
SO w Bia łymsto ku
6 599 769
6 465 611
SO w Opol u
6 194 511
SO w Zie l. Gó rze
5 711 341
SO w Olsztyni e
5 294 857
4 877 154
SO w To runi u
4 680 645
SO w Ko szali ni e
4 679 280
SO w L egn icy
4 587 642
SO w Świ dn icy
4 279 735
SO w Ra domi u
3 688 270
3 297 508
SO w No wym Są czu
3 103 287
Sąd okręgowy przysparzał Skarbowi Państwa przeciętnie
niecałe 10 mln. zł dochodu.
SO w Pło cku
2 973 890
2 870 480
2 806 718
dochody wynosiły niespełna 120 mln. zł. – tj. trzy i
SO w Ka li szu
2 712 239
półkrotnie więcej niż, drugi w uszeregowaniu, SO we
SO w Elb ląg u
2 506 690
SO w Słup sku
2 093 261
SO w Ostrołę ce
1 768 061
SO w Sie dlca ch
1 647 289
SO w Zamości u
1 645 472
samofinansujący się: tak olbrzymie dochody sprawiły, że
SO w Tarn owi e
1 621 431
koszty
SO w Krośni e
1 550 247
SO w Koni ni e
1 529 828
SO w Ta rno brzeg u
1 408 462
SO w Przemyśl u
1 282 398
Absolutnym rekordzistą był SO w Warszawie, którego
Wrocławiu i dwunastokrotnie powyżej średniej.
SO w Warszawie był – co warto podkreślić – bez mała
„netto”
funkcjonowania
tej
jednostki
wynosił
zaledwie 23 mln.
Spore (choć już o wiele mniejsze, bo w granicach 24-33
SO we Wł ocła wku
1 254 532
mln. zł.) dochody przynosiły również sądy we Wrocławiu,
SO w Łomży
1 114 051
Poznaniu, Katowicach i Krakowie.
SO w Si erad zu
1 050 586
859 153
SO w Suw ałka ch
0
50000000
100000000
150000000
14
Wykres 6. Dochody wybranych sądów rejonowych*
65 650 539
52 402 604
SR dl a Warsza wy-Mokotow a
45 861 761
SR w Lu bli nie
37 990 345
SR d la Ł odzi -Śród mi eścia
35 688 547
SR Gdań sk-Półn oc
28 193 513
SR Pozn ań-Star e Mi asto
25 581 319
SR dla Kr akowa -Śród mi eścia
SR Wro cła w-Fabryczn a
24 148 907
SR Wro cław -Krzyki
24 080 132
23 978 403
SR w Ka towi cach Wsch.
22 542 563
SR dl a Krako wa-Po dgó rza
21 811 365
SR w Biał ymsto ku
20 506 423
SR Pozna ń-N owe Miasto i Wil da
19 796 826
SR w Bydg oszczy
17 384 472
SR w Rze szowie
SR w Kie lca ch
17 170 023
SR w Olsztynie
17 001 249
SR w Częstoch owie
16 993 243
16 990 198
SR w Gliwica ch
15 622 588
SR Szczeci n-Praw obrze że i Zachó d
5 051 975
POLSKA
SR w Szyd łow cu
1 257 259
SR w Ko lb uszowe j
1 255 446
SR w Rad ziejowie
1 250 742
SR w Piń czowie
1 225 557
SR w Ja no wie L ub.
1 210 459
SR w Ło bzie
1 200 472
SR w Strzyżowie
1 166 909
SR w Wąbrze źnie
1 145 914
SR w Przysu sze
1 135 333
SR w Miliczu
1 132 955
SR w Rypi nie
1 132 504
SR w Gol ubi u Dob rzyniu
1 122 785
SR w Trzci an ce
1 122 671
SR w Bi skup cu
1 120 358
Obydwie te jednostki nie dość, że były
SR w Se jna ch
1 102 448
samofinansujące,
SR w Mu szynie
1 085 070
(odpowiednio 8 i 5 mln. zł.). Dwie inne
Sądy rejonowe przynosiły przeciętny dochód w
wysokości 5 mln. zł.
Zdecydowanie najwyższe dochody miały dwa
sądy
SR w Kazimi erzy Wie lkie j
972 531
SR w Mi astku
942 907
SR w Sła wnie
859 217
0
dla
miasta
oraz
mokotowski.
1 075 024
SR w e Wschow ie
warszawskie:
to
jeszcze
„zarabiały”
jednostki również miały „zysk netto” – SR
Gdańsk-Północ i SR Wrocław-Krzyki.
20 000 000
40 000 000
60 000 000
80 000 000
100 000 000
15
III. Sędziowie i pracownicy sądów
Udział każdej z grup pracowników różnił się znacząco na poszczególnych szczeblach
sądownictwa powszechnego. Odsetek sędziów wśród wszystkich osób zatrudnionych
w sądach apelacyjnych wynosił prawie 30, podczas gdy w sądach okręgowych i
rejonowych odpowiednio 22 i 19. Było to związane, między innymi z faktem, że
korpus kuratorskiej służby sądowej, liczący ponad 5000 osób, jest usytuowany przy
sądach rejonowych i stanowi tam istotną grupę pracowników (17%). Znaczne różnice
dotyczyły także grupy referendarzy, którzy pracują głównie w sądach rejonowych i
asystentów sędziów, których z kolei większy udział jest w sądach apelacyjnych i
okręgowych. Najliczniejszą grupę pracowników we wszystkich rodzajach sądów
stanowili urzędnicy i pracownicy obsługi (65% w sądach apelacyjnych, 70% w
sądach okręgowych i 63% w sądach rejonowych).
Tabela 3. Struktura zatrudnienia w sądach apelacyjnych, okręgowych i
rejonowych*
SĄDY APELACYJNE
l.b.
Sędziowie (9)
Kuratorzy (5)
Urzędnicy, obsługa (1)
Asesorzy, aplikanci (7)
Referendarze (16)
Asystenci (17)
OGÓŁEM
500
0
1 114
6
0
97
1 717
%
29,1
0,0
64,9
0,3
0,0
5,6
100,0
2 742
94
8 653
129
82
609
12 310
22,3
0,8
70,3
1,1
0,7
4,9
100,0
SĄDY OKRĘGOWE
Sędziowie (9)
Kuratorzy (5)
Referendarze (16)
Asystenci (17)
OGÓŁEM
SĄDY REJONOWE
18,6
Sędziowie (9)
6 861
13,6
Kuratorzy (5)
5 035
63,2
23 314
0,2
74
2,2
Referendarze (16)
817
2,1
Asystenci (17)
787
100,0
OGÓŁEM
36 887
* Dane na podstawie rocznych sprawozdań sądów o zatrudnieniu i wynagrodzeniach RB-70.
16
Wykres 7. Liczba sędziów w sądach apelacyjnych*
SA w Warszawie
82
SA w Katowic ach
68
SA w Gdańsku
58
SA we Wrocławiu
51
SA w Krakowie
46
POLSKA
45
SA w Poznaniu
38
SA w Łodzi
38
SA w Lublinie
Sąd
35
apelacyjny
liczył
przeciętnie
niespełna 50 sędziów.
SA w Białyms toku
Liczba
32
sędziów
sądach
SA w Szczecinie
w
poszczególnych
apelacyjnych
była
dość
zróżnicowania: w SA w Warszawie
30
było
ich
trzyipółkrotnie
więcej
w
porównaniu z SA w Rzeszowie.
SA w Rzeszowie
24
0
25
50
75
100
* Średnia z danych dotyczących planu zatrudnienia i stanu na ostatni dzień roku (na podstawie
rocznych sprawozdań sądów o zatrudnieniu i wynagrodzeniach RB-70).
17
Wykres 8. Liczba sędziów w sądach okręgowych*
255
SO w Wa rszawi e
173
SO w Ka to wica ch
149
SO w Pozn ani u
133
126
SO w Kra kowi e
SO w Gdań sku
118
SO w Łod zi
114
SO w Lu bli ni e
113
SO we Wrocł awi u
99
SO w Gli wica ch
84
SO w Szczeci ni e
81
78
SO w Ki elca ch
67
SO w Bydg oszczy
66
SO w Olsztyni e
POLSKA
61
SO w Opol u
61
58
SO w Bia łymsto ku
52
SO w Świ dn icy
50
SO w Ko szali ni e
48
SO w Zie l. Gó rze
47
45
SO w Rze szowi e
45
SO w To runi u
44
SO w L egn icy
SO w Ra domi u
43
SO w Pło cku
42
40
36
SO w Elb ląg u
35
35
35
SO w Ka li szu
W sądzie okręgowym orzekało przeciętnie
SO w Zamości u
33
SO w Sie dlca ch
32
nieco ponad 60 sędziów. Ich liczba była jednak
SO w Słup sku
32
bardzo zróżnicowana: cztery zatrudniały mniej
31
niż dwudziestu, osiem zaś – powyżej 100.
30
SO w No wym Są czu
SO w Tarn owi e
28
SO w Krośni e
27
Prawdziwym molochem pozostawał SO w
Warszawie: orzekało w nim 255 sędziów, to o
27
SO we Wł ocła wku
SO w Ta rno brzeg u
23
prawie połowę więcej niż w drugim pod
SO w Przemyśl u
22
względem liczby sędziów SO w Katowicach i
SO w Koni ni e
21
czterokrotnie więcej od średniej.
19
SO w Si erad zu
SO w Ostrołę ce
18
SO w Suw ałka ch
16
SO w Łomży
16
0
50
100
150
200
250
300
18
Wykres 9. Liczba sędziów w wybranych sądach rejonowych*
135
SR dla Łod zi-Śró dmieści a
126
SR w L ubl ini e
113
SR dl a m.st. Wa rszawy
91
SR w Byd goszczy
90
SR d la Warsza wy-Moko to wa
86
SR w Częs to chowi e
85
SR w Bia łymstoku
83
SR dla Krako wa-Śró dmieści a
82
SR Po znań -Sta re Mia sto
81
SR Szczeci n-C entrum
78
SR d la War szawy-Śró dmieści a
76
SR Gdań sk-Połu dni e
74
SR Wrocła w-Fab ryczna
73
SR w To runi u
72
SR w Kiel cach
SR Gdań sk-Pół noc
71
SR w R zeszowi e
70
69
SR d la Warsza wy-Prag i Płn .
68
SR Pozna ń-Grun wal d i Jeżyce
68
SR Katowi ce-Wsch .
21
POLSKA
SR w Gł ub czycach
6
SR w Grodzi sku
6
SR w Ryp ini e
6
SR w L ub aczowi e
6
SR w Ob ornikach
6
SR w N owym To myśl u
6
SR w Ł obzi e
5
SR w Szydło wcu
5
SR w No wym Mi eście Lub .
5
W sądzie rejonowym orzekało przeciętnie 21
SR w Sł awni e
5
sędziów, lecz aż w 75 – ośmiu lub mniej, w tym
SR w Rawi czu
5
SR w Ra dzie jowi e
5
SR w Miastku
5
SR w Nid zicy
5
SR we Wscho wie
5
Trzy
5
stołeczny) zatrudniały powyżej 100 sędziów,
5
kolejne dwa (w Bydgoszczy i dla Warszawy
SR w Muszyni e
SR w Bytowi e
SR w Kazi mi erzy Wie lki ej
4
SR w Żn ini e
4
SR w Sejn ach
4
0
w Kazimierzy Wielkiej, Żninie i Sejnach –
zaledwie czterech.
sądy
(Łódź-Śródmieście,
Lublin
i
Mokotowa) – około 90.
50
100
150
19
III.1. Liczba pracowników przypadająca na sędziego
Wykres 10. Średnia liczba pracowników* przypadających na jednego sędziego
w sądach apelacyjnych
SA w Rzeszowie
2,9
SA w Poznaniu
2,8
SA w Białyms toku
2,6
SA w Szczecinie
2,5
POLSKA
2,4
SA w Lublinie
2,4
SA we Wrocławiu
2,4
Na
2,4
SA w Katowic ach
jednego
sędziego
sądu
apelacyjnego przypadało przeciętnie
niespełna 2,5 pracownika.
SA w Krakowie
2,4
Zróżnicowanie jest jednak niewielkie:
w SA w Łodzi i SA w Warszawie, w
SA w Gdańsku
2,4
których sytuacja w tej mierzej jest
relatywnie
SA w Łodzi
2,2
najgorsza,
na
sędziego
przypadało o zaledwie 30% mniej
pozostałych
pracowników
w
porównaniu z SA w Rzeszowie.
2,2
SA w Warszawie
0
2
4
6
* Asystentów, referendarzy, urzędników i pracowników obsługi (na podstawie rocznych sprawozdań
sądów o zatrudnieniu i wynagrodzeniach RB-70).
20
Wykres 11. Liczba pracowników* przypadających na jednego sędziego w
sądach okręgowych
7,6
SO w Ło mży
6,3
SO w Tarn obrze gu
SO w Krośn ie
5,9
SO w Słu psku
5,9
5,0
SO w Siedl cach
4,8
SO w Elblą gu
4,3
SO w Warszaw ie
4,2
SO w Go rzowie Wlkp .
4,1
SO w Zi el . Górze
3,9
SO w Su wał kach
3,8
SO w Piotrkowi e Trybun .
SO dl a Warszaw y Pra gi
3,7
SO w Krakow ie
3,7
3,7
SO w Szcze cin ie
3,6
SO w Siera dzu
SO w Ostroł ęce
3,5
SO w R zeszow ie
3,5
3,5
POL SKA
3,4
3,4
SO we Wro cław iu
SO w Czę sto chow ie
Na jednego sędziego sądu okręgowego
przypadało przeciętnie 3,5 pracownika.
SO w Po znan iu
3,2
SO w Białymstoku
3,2
SO w Katowi cach
3,2
Zróżnicowanie w tej mierze było jednak
SO w Gl iwi cach
3,2
znaczne: w dwunastu sądach (m. in. w
SO w Ło dzi
3,1
Toruniu, Jeleniej Górze, Bydgoszczy oraz
SO w Ta rnow ie
3,1
SO w Kal iszu
3,1
Kielcach)
SO w R ado miu
3,1
przypadało mniej niż trzech pracowników,
SO w Prze myślu
3,0
SO w Bi elsku -Bia łej
3,0
SO w Ol sztyn ie
3,0
Tarnobrzegu i Łomży) – około sześciu lub
SO w Gda ńsku
3,0
więcej.
SO w L ubl in ie
3,0
2,9
Są d Okr ęgo wy w Byd goszczy
2,9
jednego
sędziego
w czterech zaś (w Słupsku, Krośnie,
3,0
SO we Wło cławku
Są d Okr ęgo wy w N owym Sączu
na
Absolutnym rekordzistą był SO w Łomży,
w
którym
na
jednego
Sąd Okręg owy w Torun iu
2,9
przypadało
Sąd Okręgo wy w Kiel cach
2,9
pracowników, to jest przeszło dwukrotnie
Sąd Okręg owy w Jel eni ej Górze
2,9
Sąd Okręg owy w Koszal in ie
2,8
2,8
Są d Okrę gow y w Kon in ie
Są d Okręgo wy w Pł ocku
ośmiu
więcej w porównaniu ze średnią i blisko
trzykrotnie więcej w porównaniu z sądami
2,8
2,8
Są d Okr ęgo wy w Zamo ściu
niespełna
sędziego
w Legnicy, Opolu, Świdnicy oraz Płocku.
2,8
Sąd Okręg owy w Świd nicy
Są d Okrę gow y w Opo lu
2,7
Sąd Okręgo wy w Leg nicy
2,7
0
2
4
6
8
10
21
Wykres 12. Liczba pracowników* przypadających na jednego na sędziego w
wybranych sądach rejonowych
6,0
SR w Żn ini e
SR w Muszyni e
5,9
SR w Rawi czu
5,9
SR w Ra dzie jowi e
5,8
SR w Sł awni e
5,8
5,7
SR w Grodzi sku
5,4
SR w Bytowi e
5,3
SR w Gł ub czycach
5,3
SR w Oleśni e
5,2
SR w L ub aczowi e
5,2
SR w Gostyni u
SR d la Krako wa-Po dg órza
5,1
SR w Ł obzi e
5,1
SR w Nid zicy
5,1
SR w Gol ub iu Do brzyni u
5,0
SR we Wło dawi e
5,0
SR w Brodn icy
5,0
SR w Myśle ni cach
5,0
SR w Kę pni e
5,0
SR w Za kopa nem
4,9
3,6
POLSKA
3,1
SR w Rad omsku
3,0
SR Katowice-Zach .
SR w Św idn icy
3,0
Na jednego sędziego sądu rejonowego
3,0
przypadało przeciętnie niespełna czterech
SR w Kło dzku
3,0
pracowników, tj znacznie więcej niż w
SR w Jaro sławi u
3,0
SR w C hrza nowi e
3,0
sądach okręgowych i apelacyjnych.
SR w Częs to chowi e
2,9
SR Gdań sk-Połu dni e
2,9
SR w Wa łb rzychu
2,9
sędziego
SR dl a Krakow a-Krow odrzy
2,9
przynajmniej pięciu pracowników.
SR w Kali szu
2,9
SR Wrocł aw-Śró dmieści e
2,9
W zdecydowanie najgorszej sytuacji były w
SR dl a Warsza wy-Prag i Płd
2,8
tej mierze sądy warszawskie, zwłaszcza
SR w N owym Sączu
2,8
Aż w dwudziestu sądach na jednego
przypadało
przeciętnie
SR dla Warszawy-Woli i SR dla Warszawy-
2,7
2,7
Żoliborza, w których to sądach na jednego
2,7
sędziego
2,5
SR d la Wa rszawy-Żol ib orza
przypadało
najwyżej
2,5
pracownika.
2,1
SR d la Warsza wy-Wol i
0
2
4
6
8
10
22
III.2. Uposażenia
Wykres 13. Średnie miesięczne uposażenie sędziów* w sądach apelacyjnych
SA w Poznaniu
13 392
SA w Rzeszowie
13 084
SA w Białyms toku
13 040
SA w Lublinie
12 965
SA w Łodzi
12 955
SA we Wrocławiu
12 863
Sędzia sądu apelacyjnego zarabiał
POLSKA
12 647
przeciętnie ponad 12,5 tys. zł.
Wynagrodzenia
12 523
SA w Gdańsku
sędziowskie
kształtowały się najwyżej (ponad
13 tys. zł.) w SA w Poznaniu, w SA
12 394
SA w Warszawie
w
Rzeszowie
i
w
SA
w
Białymstoku.
SA w Katowic ach
12 268
Przeciętne uposażenie sędziego
SA w Poznaniu było o niespełna
SA w Szczecinie
12 237
1200 zł. wyższe od analogicznego
uposażenia
sędziego
SA
w
Krakowie.
SA w Krakowie
12 217
0
10000
20000
30000
* Wykonanie rocznych wynagrodzeń (wraz z tzw. trzynastą pensją) w przeliczeniu na jednego
sędziego i jeden miesiąc (na podstawie rocznych sprawozdań sądów o zatrudnieniu i
23
Wykres 14. Średnie miesięczne uposażenie sędziów* w sądach okręgowych
11 83 1
SO w Ta rno brzeg u
SO w Krośni e
1 1 726
SO w Łomży
1 1 723
SO w Ka li szu
11 6 88
SO w Rze szowi e
1 1 66 3
SO w Przemyśl u
1 1 488
SO w Bia łymsto ku
11 332
SO w L egn icy
1 1 28 1
SO w Elb ląg u
1 1 27 9
SO w Ko szali ni e
11 2 56
SO w Słup sku
1 1 20 9
SO w Si erad zu
11 1 77
SO w Olsztyni e
1 1 13 2
11 103
SO w To runi u
11 0 75
SO w Sie dlca ch
1 1 040
SO w Tarn owi e
1 1 038
SO w Ka to wica ch
11 0 14
SO w Świ dn icy
1 0 97 9
SO we Wł ocła wku
1 0 970
SO w Koni ni e
10 9 44
SO w Suw ałka ch
10 9 39
SO w Łod zi
10 92 6
10 92 4
SO w Ra domi u
10 8 61
SO w No wym Są czu
10 84 4
SO w Opol u
1 0 804
SO w Zamości u
1 0 799
SO w Bydg oszczy
10 7 93
POLSKA
10 7 90
10 7 89
SO w Lu bli ni e
10 7 73
1 0 734
sędziego
niespełna 10 800 zł.
Przeciętne
miesięczne
sądu
uposażenie
okręgowego
wynosiło
SO we Wrocł awi u
10 69 7
10 68 1
1 0 662
SO w Ostrołę ce
10 6 42
SO w Kra kowi e
1 0 59 1
SO w Pło cku
10 52 9
Rzeszowie - ponad 11 500 zł, najniższe
zaś
SO w Gli wica ch
10 52 8
SO w Wa rszawi e
10 4 73
SO w Ki elca ch
1 0 430
SO w Zie l. Gó rze
10 3 98
SO w Pozn ani u
10 3 18
SO w Szczeci ni e
Najwyższe
były
zarobki
sędziów
w
Tarnobrzegu, Krośnie, Łomży, Kaliszu i
w
Zielonej
Górze,
Poznaniu,
Szczecinie oraz Gdańsku – poniżej 10 400
zł (około 1100 zł. różnicy).
10 3 18
SO w Gdań sku
10 14 4
0
10000
20000
30000
24
Wykres 15. Średnie miesięczne uposażenie sędziów* w wybranych sądach
rejonowych
10 420
SR w Mu szyni e
10 289
SR w Kę pni e
9 924
SR w Brzo zowi e
SR w Giżycku
9 889
SR w Dzi ałd owi e
9 768
SR w Ko zien ica ch
9 739
SR w Ni sku
9 701
SR w Rad ziejowi e
9 699
SR w Wąbrze źni e
9 696
SR w L ub ani u
9 664
SR w L ip sku
9 599
SR w Strzyżowi e
9 595
SR w Mi el cu
9 584
SR w Che łmni e
9 581
SR w Biskup cu
9 556
SR w Eł ku
9 533
SR w Przasn yszu
9 523
SR w Ostrowi Ma zow.
9 521
SR w Kości ani e
9 496
SR w Tu rku
9 487
8 520
POLSKA
SR w Środ zie Śląskie j
7 646
SR w Pi szu
7 600
Przeciętne
SR w Ch ełmi e
miesięczne
wynagrodzenie
7 590
sędziego sądu rejonowego wynosiło około
SR w Gole niowi e
7 590
SR w Sza motuła ch
7 544
SR w Grod zisku Maz.
7 521
SR w Suw ałka ch
7 520
SR w Strze lcach Op ols.
7 486
SR w Lid zba rku Warmiń skim
7 461
Kępnie sędzia zarabiał przeciętnie ponad
10 tys. zł., w pozostałych osiemnastu –
8,5 tys. zł.
Zróżnicowanie w tej mierze było jednak
bardzo duże: w SR w Muszynie oraz SR w
SR w Rud zie Śląskie j
7 349
SR dla Warsza wy-Żolibo rza
7 292
SR w Sła wni e
7 265
SR dl a Warsza wy-Śród mi eści a
7 259
SR w Piase czni e
7 258
SR w L ubl iń cu
7 202
SR dl a Warsza wy-Woli
7 152
przeciętnie o ponad 4 tys. zł. (tj. o 40%)
mniej niż sędzia sądów w Muszynie i w
SR w Cho dzi eży
7 141
SR w Pru szkowi e
7 134
SR w Ole cku
7 068
ponad 9 tys. zł, w trzynastu zaś nie więcej
niż 7,5 tys. zł.
Sędzia
SR
we
Wschowie
zarabiał
Kępnie.
6 377
SR we Wschow ie
0
10000
20000
30000
25
Wykres 16. Średnie miesięczne uposażenie urzędników i pracowników obsługi*
w sądach apelacyjnych
SA w Poznaniu
6 521
SA w Krakowie
5 541
SA we Wrocławiu
4 995
SA w Łodzi
4 900
POLSKA
4 867
SA w Szczecinie
4 858
SA w Lublinie
4 757
Miesięczne
sądu
SA w Warszawie
4 622
SA w Rzeszowie
4 547
uposażenie
urzędników
apelacyjnego
wynosiło
przeciętnie niespełna 5 tys. zł.
Zdecydowanie najlepiej był opłacany
personel
pomocniczy
w
Poznaniu
(ponad 6,5 tys. zł.) i w Krakowie
SA w Katowic ach
4 443
(ponad 5,5 tys. zł.), zdecydowanie
najgorzej zaś w Gdańsku – nieco
SA w Białyms toku
4 388
powyżej 4 tys. zł., tj. o 1/3 mniej w
porównaniu z SA w Poznaniu.
SA w Gdańsku
4 221
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
pracownika i jeden miesiąc (na podstawie rocznych sprawozdań sądów o zatrudnieniu i
26
w sądach okręgowych
4 626
SO w Koni ni e
4 488
4 379
SO w L egn icy
4 377
SO w Tarn owi e
4 333
SO we Wł ocła wku
4 281
SO w No wym Są czu
SO w Pozn ani u
4 277
SO w Suw ałka ch
4 253
SO w Kra kowi e
4 242
4 196
SO w To runi u
4 192
4 192
SO w Ka li szu
SO w Opol u
SO w Pło cku
4 120
SO w Łomży
4 093
SO w Przemyśl u
4 053
SO w Gdań sku
4 033
4 032
SO w Świ dn icy
4 022
SO w Zie l. Gó rze
4 007
SO we Wrocł awi u
SO w Zamości u
3 992
3 962
SO w Bydg oszczy
3 945
SO w Lu bli ni e
3 929
POLSKA
3 920
SO w Krośni e
3 873
SO w Gli wica ch
3 856
SO w Sie dlca ch
3 855
SO w Ka to wica ch
3 847
SO w Ostrołę ce
3 829
SO w Bia łymsto ku
3 821
SO w Olsztyni e
3 816
SO w Ra domi u
3 808
3 802
3 768
Miesięczne
3 761
pracowników
SO w Wa rszawi e
3 740
SO w Łod zi
3 739
SO w Ki elca ch
3 719
SO w Ta rno brzeg u
3 702
wynagrodzenie
sądów
okręgowych
wynosiło przeciętnie 4 tys. zł.
W Elblągu oraz w Słupsku kształtowało
3 694
się ono poniżej 3,5 tys. zł., podczas
SO w Szczeci ni e
3 637
3 610
3 589
gdy
SO w Si erad zu
SO w Rze szowi e
SO w Elb ląg u
Koninie
oraz
w
SO
dla
Warszawy-Pragi w granicach 5,5 tys.
3 534
3 425
SO w Ko szali ni e
w
zł. (tj. o 40% więcej).
3 221
SO w Słup sku
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
27
w wybranych sądach rejonowych
4 461
SR w Wolsztyn ie
4 344
SR w Such ej Beskidzkiej
4 258
SR w Gostyn iu
SR w No wym To myś lu
4 181
SR w Li ma no wej
4 176
SR w Grodzi sku
4 172
4 145
SR w Ł obz ie
4 131
SR Pozn ań-N owe Mi asto i Wilda
4 125
SR w Rawi czu
SR w No wym Sączu
4 098
SR w Śre mie
4 075
SR w Siera dzu
4 054
SR w Pa bia ni cach
4 049
SR w Pile
4 021
SR w L eszn ie
4 015
SR w Muszyn ie
3 996
3 989
SR Pozn ań -Sta re Mia sto
SR w Szamotuł ach
3 981
SR w Środz ie
3 957
3 955
SR we Wło daw ie
3 576
POLSKA
SR w C złu chow ie
3 266
SR w Busku Zdro ju
3 250
SR dla Warsza wy-Moko to wa
3 237
SR w Żo rach
3 233
SR we Wł oszczo wej
3 227
SR Szczeci n-Praw obrz eże i Zach ód
3 224
SR w Zg orzel cu
3 220
SR w Olkuszu
3 218
SR w Byd goszczy
3 216
przeciętnie miesięcznie około 3,5 tys.
SR dla Warszaw y-Prag i Płd
3 215
zł.
Urzędnik sądu rejonowego zarabiał
SR w Koński ch
3 203
SR w Ryp in ie
3 180
Zróżnicowanie
SR Gd ańsk - Połu dn ie
3 144
jednak bardzo duże: podczas gdy w
SR w In owro cław iu
3 143
Żninie i Braniewie urzędnicy zarabiali
SR w Gdy ni
3 126
SR dl a Warsza wy-Śród mieśc ia
3 092
SR w Strzelcach Kra jeński ch
3 088
w
tej
mierze
było
poniżej 3 tys. zł., to w Wolsztynie
niespełna 4,5 tys. zł, tj. o 50% wiecej.
3 039
SR w Jędrze jow ie
2 988
SR w Żn in ie
2 896
SR w Brani ew ie
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
28
IV. Sprawy w przeliczeniu na jednego sędziego
Jak już wspominano na wstępie, w niniejszym opracowaniu wyszczególniono dwa
podstawowe rodzaje spraw – procesowe i nieprocesowe. Udział pierwszej z tych
grup w ogólnej liczbie spraw procedowanych w sądach apelacyjnych wynosił 40%, w
okręgowych 48%, w rejonowych zaś jedynie 18%. Spośród ogólnej liczby spraw
rozstrzyganych przez sądy rejonowe wyłączono jednak z dalszych analiz sprawy
rejestrowe, wieczystoksięgowe oraz nakazowe i upominawcze przed SR w Lublinie
(które w latach 2009-2010 obejmowały orzeczenia tzw. e-sądu). Te szczególne
rodzaje spraw były bardzo liczne (łącznie ponad 5 mln.), ale szybkość i łatwość ich
załatwienia była nieporównywalna z innymi, dlatego też uznano, że nie powinny one
być brane pod uwagę w analizie efektywności sądownictwa. Po ich odrzuceniu udział
spraw procesowych załatwianych w sądach rejonowych dochodzi do 1/3.
Tabela 4. Struktura spraw załatwionych w sądach apelacyjnych, okręgowych i
rejonowych*
Lb.
%
SĄDY APELACYJNE
Procesowe (rep. Aca, Aca-gosp, Apa, Aua, Aka)
Nieprocesowe
OGÓŁEM
36 070
53 214
89 283
40,4
59,6
100,0
391 883
48,1
423 280
815 163
51,9
100,0
SĄDY OKRĘGOWE
Procesowe (rep. C, NS, Ca, K, Ka, Waz-apelacje, P,
Pa, U, Ua, GC, Ga)
Nieprocesowe
OGÓŁEM
SĄDY REJONOWE
18,4
Procesowe (rep. C, C-upr, NS, K, W, Ks, P, P-upr, U,
2 186 565
RC, Now, Nk, GC, GC-upr)
43,8
Rejestrowe,
wieczystoksięgowe,
nakazowe
i
5 203 209
upominawcze w SR w Lublinie
37,8
Pozostałe nieprocesowe
4 483 225
100,0
OGÓŁEM
11 872 998
* Na podstawie danych Departamentu Sądów, Organizacji i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości MS.
29
Wykres 19. Liczba spraw ogółem* załatwianych rocznie przez jednego
sędziego** w sądach apelacyjnych
SA w Krakowie
192,8
SA w Białyms toku
187,1
SA w Katowic ach
186,3
SA w Poznaniu
185,9
SA we Wrocławiu
182,2
SA w Łodzi
179,9
POLSKA
178,5
SA w Gdańsku
176,3
SA w Warszawie
171,4
Sędzia
sądu
apelacyjnego
załatwiał
rocznie
niespełna
180
przeciętnie
spraw
ogółem
rocznie, tj. około 15 miesięcznie.
SA w Lublinie
Obciążenie prac było jednak dość
168,6
zróżnicowane:
SA w Szczecinie
sędzia
w
Rzeszowie załatwiał przeciętnie o
167,7
¼ spraw ogółem mniej niż jego
kolega w Krakowie.
SA w Rzeszowie
153,0
0
100
200
300
400
** Na podstawie rocznych sprawozdań sądów o zatrudnieniu i wynagrodzeniach RB-70.
30
sędziego** w sądach okręgowych
430,3
SO w Ziel. Górze
SO w Opo lu
379,9
SO w Elb lą gu
378,1
367,4
SO w Łomży
366,4
SO w Si era dzu
362,6
SO w Byd goszczy
356,6
351,3
SO w Słu psku
SO w Ostroł ęce
344,8
SO w Piotrkowi e Tr ybun .
343,0
SO w Olsztyn ie
339,6
334,4
SO w Tar now ie
SO w Szcze cin ie
SO we Wro cław iu
323,1
SO w Krośn ie
322,9
SO w Gli wi cach
SO w Często chow ie
322,8
322,8
SO w Św idn icy
321,6
321,1
SO w Gda ńsku
316,8
314,0
SO w e Włocł awku
SO w R ado miu
SO w Ko szal in ie
313,8
SO w Bie lsku -Biał ej
313,2
311,0
306,9
SO w Pozn an iu
305,0
SO w Jele ni ej Górze
297,3
294,8
POLSKA
SO w Pł ocku
287,8
Na sędziego sądu okręgowego
SO w Zamośc iu
285,0
przypadało przeciętnie prawie
SO w Łod zi
282,5
280,8
300 spraw ogółem rocznie, tj.
SO w Bia łymstoku
SO dl a Warsza wy-Pra gi
SO w Kali szu
277,0
SO w Kiel cach
276,9
SO w R zeszow ie
SO w To run iu
275,7
275,4
SO w No wym Sączu
274,4
271,4
SO w Prze myś lu
263,3
258,0
SO w Kr akow ie
SO w Tarno brze gu
25 miesięcznie.
Najmniej (nieco ponad 200)
spraw
ogółem
sędziowie
Legnicy
w
–
o
załatwiali
Warszawie
20%
i
poniżej
SO w Ka towi cach
256,0
średniej,
SO w Kon in ie
255,9
najwięcej
SO w Sie dl cach
255,0
255,0
Zielonej Górze (ponad 40%
SO w Lu bl in ie
SO w L egn icy
235,1
SO w Wa rszaw ie
232,9
0
100
200
–
sędziowie
zaś
w
powyżej średniej).
251,7
SO w Su wał kach
zdecydowanie
300
400
500
600
31
sędziego** w wybranych sądach rejonowych
1 864,0
SR w Bartoszyca ch
1 802,0
SR w Świ eci u
1 740,4
SR w Now ym Tomyśl u
1 718,5
SR w So kółce
SR w Ja rosławi u
1 663,3
SR w Szcze cin ku
1 655,7
1 622,6
SR w To maszow ie L ub.
1 589,8
SR w Ole śni e
1 575,5
SR w Obo rnik ach
1 484,8
SR w Elbl ąg u
1 470,7
SR w Ino wrocławi u
1 469,9
SR we Wsch owie
1 423,4
SR w Żni ni e
1 415,9
SR w Przemyśl u
1 399,7
SR we Wrześn i
1 392,0
SR w Ło bzi e
SR w Tuch ol i
1 381,6
SR w R awiczu
1 375,3
SR w Jawo rzni e
1 370,2
1 366,4
SR w N akl e n. N oteci ą
972,2
POLSKA
SR w Miech owi e
717,4
SR we Wło szczowe j
715,5
SR w Opo czni e
714,2
SR Szczeci n-Ce ntrum
707,7
Sędzia
sądu
rejonowego
załatwiał
SR w Jaśl e
701,0
SR w Rze szowi e
692,1
przeciętnie
SR w D ębicy
683,8
ogółem rocznie, tj ok. 80 miesięcznie.
SR w Ta rnob rzeg u
682,9
SR w Ro pczyca ch
678,8
Zróżnicowanie
SR w Łań cuci e
678,0
jednak uderzające: w Bartoszycach i w
SR w Brzo zowi e
663,0
Świeciu załatwiał trzykrotnie więcej
SR w Ko lbu szowe j
653,3
SR w Sa no ku
651,3
w
tej
1000
mierze
spraw
było
spraw niż w Strzyżowie i Zakopanem.
646,7
SR w Kro śni e
niespełna
Zarówno
wśród
najbardziej,
jak
i
SR Ka to wice -Wsch.
634,1
SR w Ja now ie L ub.
631,1
najmniej obciążonych sądów sprawami
SR w Przysu sze
626,9
ogółem
SR w Bi łg oraj u
622,8
stosunkowo małe.
dominowały
jednostki
601,9
SR w Zako pan em
565,1
SR w Str zyżowi e
0
500
1000
1500
2000
* Z wyłączeniem spraw rejestrowych, wieczystoksięgowych oraz nakazowych i upominawczych
(repertorium Nc) w SR w Lublinie (na podstawie danych Departamentu Sądów, Organizacji i Analiz
Wymiaru Sprawiedliwości MS).
32
Wykres 22. Liczba spraw procesowych* załatwianych rocznie przez jednego
sędziego** w sądach apelacyjnych
98,6
SA w Katowic ach
SA w Krakowie
87,9
SA we Wrocławiu
78,7
SA w Łodzi
78,6
POLSKA
72,1
SA w Rzeszowie
68,3
Sędzia
sądu
apelacyjnego
rozpatrywał przeciętnie około
SA w Gdańsku
67,2
SA w Poznaniu
66,2
70
spraw
procesowych
rocznie, tj. 6 miesięcznie.
Najwięcej spraw tego rodzaju
SA w Białyms toku
62,8
przypadało
na
jednego
sędziego w SA w Katowicach
SA w Szczecinie
61,6
SA w Lublinie
61,4
(niespełna 100 rocznie, tj. 8
miesięcznie),
zdecydowanie
najmniej
–
zaś
w
SA
w
Warszawie (niecałe 54, tj. 4,5
miesięcznie).
SA w Warszawie
53,8
0
50
100
150
* Sprawy z repertoriów Aca, Aca-gosp, Apa, Aua, Aka (na podstawie danych Departamentu Sądów,
Organizacji i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości MS).
33
sędziego** w sądach okręgowych
232,1
SO w Ziel. Górze
189,7
SO w Ostroł ęce
187,1
SO w Si era dzu
186,1
174,7
SO w Kon in ie
172,9
SO w Szcze cin ie
169,1
SO w Byd goszczy
163,0
SO w Gli wi cach
161,7
161,5
SO w Kali szu
SO w No wym Sączu
161,0
SO w Prze myś lu
160,4
159,7
SO w Kiel cach
157,6
155,2
153,8
SO w Olsztyn ie
SO w e Włocł awku
151,2
SO w To run iu
SO w Słu psku
150,9
SO w Św idn icy
150,2
SO w Pł ocku
150,1
147,2
SO w Tarno brze gu
SO w Elb lą gu
146,5
SO w R ado miu
145,8
145,3
SO w Opo lu
143,6
Na sędziego sądu okręgowego
SO w Łomży
143,4
przypadało
POLSKA
142,9
142,6
140 spraw procesowych (około
SO w Łod zi
SO w Gda ńsku
przeciętnie
ponad
SO w Kr akow ie
139,7
12 miesięcznie).
SO w Pozn an iu
SO w Ko szal in ie
139,3
138,7
Zróżnicowanie
było
138,5
bardzo
podczas
SO w Zamośc iu
138,5
SO w L egn icy
138,4
136,2
134,2
SO w Ka towi cach
SO w Krośn ie
133,6
SO we Wro cław iu
132,8
SO w Tar now ie
SO w R zeszow ie
SO w Lu bl in ie
przeciętnie
w
przeszło
200
sprawach procesowych (co daje
ich 19 w skali miesiąca), to już –
w zamykających zestawienie –
Suwałkach
121,8
121,0
107,9
sędzia w Zielonej Górze orzekał
130,8
SO w Bia łymstoku
SO w Su wał kach
gdy
129,7
125,3
125,0
SO w Sie dl cach
duże:
jednak
i
Warszawie
–
przeszło dwukrotnie mniej (nieco
ponad 100 rocznie, tj. zaledwie 9
miesięcznie).
106,0
SO w Wa rszaw ie
0
100
200
300
* Sprawy z repertoriów C, NS, Ca, K, Ka, Waz-apelacje, P, Pa, U, Ua, GC, Ga (na podstawie danych
Departamentu Sądów, Organizacji i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości MS).
34
sędziego** w sądach rejonowych
1 332,0
SR w Bar to szycach
1 257,1
SR w Sokó łce
1 186,3
SR w Jaro sław iu
1 123,0
SR w Tomaszo wi e Lub .
888,2
SR w Szczeci nku
763,6
SR w Prze myślu
640,5
SR w No wym To myślu
SR w Świe ciu
580,4
SR w Lesku
577,4
557,1
SR w Bran iew ie
545,8
SR w Hru bieszow ie
531,8
SR w C heł mie
521,5
SR w Tu chol i
509,0
SR we Wscho wie
492,0
SR w Biał ej Pod laski ej
483,9
SR w Ol ecku
SR w Człu chow ie
468,7
SR w Ł ob zie
467,4
SR w Złotow ie
466,3
457,1
SR w Ga rwol in ie
318,7
POLSKA
240,1
Sędzia sądu rejonowego orzekał przeciętnie w
SR dla Ł od zi-Śró dmie ścia
240,1
ponad 300 sprawach procesowych rocznie (26
SR w Lub li ńcu
238,6
miesięcznie).
SR Wrocła w-Fab ryczna
238,2
SR w San oku
SR dla Warsza wy-Moko to wa
236,1
SR Gdań sk-Pół noc
233,1
SR w Opo lu
233,1
SR w Tarno brze gu
231,8
dla m. st. Warszawy oraz SR Katowice-
SR dla Warsza wy-Pra gi Płn .
230,8
Wschód rozstrzyga rocznie przeciętnie poniżej
SR dl a Warsza wy-Wol i
226,8
200 takich spraw (tj. odpowiednio 16 i 14
SR w Jano wi e Lub .
225,1
SR d la War szawy-Żol ib orza
223,3
SR dl a Krakow a-Śró dmie ścia
218,9
SR w Strzyżow ie
217,2
SR w R zeszow ie
216,3
SR w Żo rach
SR Szczeci n-C entru m
Zróżnicowanie
miesięcznie), w Bartoszycach zaś i w Sokółce
– około siedmiokrotnie więcej.
Spośród 20 sądów rejonowych, w których
206,7
sędziowie
206,4
procesowych 14 miało siedziby w dużych
rozpatrywali
najmniej
spraw
miastach.
190,3
SR dl a m.st. Wa rszawy
sprawami
procesowych było jednak kolosalne: sędzia SR
203,6
SR Po znań -Sta re Mia sto
obciążenia
171,1
SR Kato wice Wsch .
0
250
500
750
1000
1250
1500
* Sprawy z repertoriów C, C-upr, NS, K, W, Ks, P, P-upr, U, RC, Now, Nk, GC, GC-upr (na podstawie
danych Departamentu Sądów, Organizacji i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości MS).
35
V. Koszty funkcjonowania sądów w przeliczeniu na jednego sędziego
Wykres 25. Koszty funkcjonowania sądów apelacyjnych* w przeliczeniu na
jednego sędziego**
SA w Krakowie
571 792
SA w Poznaniu
532 996
SA w Szczecinie
476 238
SA w Rzeszowie
475 986
POLSKA
443 934
SA w Białyms toku
440 863
Koszt
SA we Wrocławiu
430 015
funkcjonowania
apelacyjnych
w
sądów
przeliczeniu
na
jednego sędziego wynosił średnio
SA w Łodzi
423 661
SA w Warszawie
418 283
niecałe 444 tys. zł.
Współczynniki te były zdecydowanie
najwyższe w SA w Krakowie i SA w
Poznaniu
SA w Gdańsku
407 855
(ponad
pół
mln.
zł.),
najniższy zaś – w SA w Katowicach
(niespełna 400 tys. zł.).
SA w Lublinie
403 602
Współczynnik kosztu funkcjonowania
SA w Katowicach był o połowę niższy
SA w Katowic ach
388 167
0
250000
500000
niż SA w Krakowie.
750000
1000000
* Wykonanie wydatków i zobowiązania sądu ogółem bez kosztów inwestycji, remontów, pożyczek i
stanu spoczynku (na podstawie rocznych sprawozdań sądów z wykonania planu wydatków budżetu
państwa RB-28).
36
Wykres 26. Koszty funkcjonowania sądów okręgowych* w przeliczeniu na
jednego sędziego**
773 126
SO w Łomży
690 532
SO w Krośn ie
680 115
587 727
SO w Tarno brze gu
SO w Słu psku
575 354
SO w Kr akow ie
SO w Elb lą gu
554 446
SO w Tar now ie
554 337
553 572
SO w Wa rszaw ie
546 426
SO w Sie dl cach
541 411
SO w No wym Sączu
534 461
522 366
SO w Ziel. Górze
SO w Su wał kach
516 705
500 183
SO w Si era dzu
498 170
490 740
SO w Kon in ie
SO w Szcze cin ie
484 208
Współczynnik kosztów funkcjonowania
POLSKA
482 645
sądów okręgowych był nieco wyższy niż
SO w Ostroł ęce
481 260
476 740
sądów apelacyjnych i wynosił niespełna
pół mln. zł.
SO w e Włocł awku
SO w Gli wi cach
473 594
SO we Wro cław iu
471 993
467 668
464 759
SO w Pozn an iu
Cechuje go ponadto duże zróżnicowanie:
współczynnik ów był w Jeleniej Górze
SO w To run iu
463 683
SO w Prze myś lu
462 731
459 340
SO w Opo lu
459 164
SO w Gda ńsku
457 232
SO w Kiel cach
457 057
456 943
W
SO w R zeszow ie
451 208
bezwzględnych,
SO w R ado miu
450 043
których SO w Warszawie plasował się
SO w Łod zi
443 256
443 105
SO w Byd goszczy
SO w Kali szu
442 527
SO w Olsztyn ie
433 488
SO w Pł ocku
prawie dwukrotnie niższy niż w Łomży,
zaś w Świdnicy o 40% w porównaniu z
Krosnem i Tarnobrzegiem.
przeciwieństwie
do
w
kosztów
uszeregowaniu
zdecydowanie na szczycie, współczynnik
kosztów
sytuował
sąd
warszawski
dopiero na miejscu ósmym.
SO w Ka towi cach
431 790
430 609
SO w Bia łymstoku
429 120
SO w Lu bl in ie
428 246
„najtańszych”
SO w Zamośc iu
427 500
423 887
dominowały jednostki stosunkowo małe.
SO w Ko szal in ie
Zarówno wśród „najdroższych”, jak i
sądów
okręgowych
420 363
SO w L egn icy
411 870
SO w Św idn icy
402 921
0
250000
500000
750000
1000000
1250000
państwa RB-28).
37
Wykres 27. Koszty funkcjonowania wybranych sądów rejonowych* w
przeliczeniu na jednego sędziego**
SR w Ł obzi e
842 967
SR w Żn ini e
841 264
813 270
SR we Wscho wie
805 410
SR w Bytowi e
SR w Grodzi sku
784 163
SR w Ra dzie jowi e
780 239
SR w Ch odzi eży
767 597
SR w Pu łtusku
763 790
SR w Su chej Beski dzki ej
759 625
SR w Miastku
756 009
SR w Muszyni e
753 645
SR w Wyszkowi e
753 576
SR w Gostyni u
751 287
SR w Sł awni e
746 516
SR w Rawi czu
743 839
SR w Na kle n. Noteci ą
742 512
736 310
SR w Gol ub iu Do brzyni u
SR w Ob ornikach
731 706
SR w Gł ub czycach
731 245
723 702
SR w Myśle ni cach
521 262
POLSKA
450 995
SR w C heł mi e
447 597
SR w Krośni e
440 592
SR w C hrza nowi e
SR d la Warsza wy-Prag i Płd .
Wśród
20
relatywnie
433 393
najkosztowniejszych
sądów
jednostki
były
433 238
wszystkie
SR w Koszal ini e
432 409
wśród
SR w Kali szu
431 862
SR w Jaro sławi u
431 789
dominowały jednostki stosunkowo
SR Gd ańsk - Połu dni e
430 229
duże,
SR dl a Krakow a-Krow odrzy
427 826
warszawskich.
najmniej
w
tym
najmniejsze,
kosztownych
pięć
–
sądów
SR w Ta rnowi e
421 982
SR d la Wa rszawy-Żol ib orza
421 966
Zróżnicowanie współczynników było
SR dla Kra kowa -Now ej Hu ty
421 856
kolosalne: koszt funkcjonowania SR
412 810
SR w Gdyn i
SR dla Krako wa-Śró dmieści a
406 206
406 070
394 218
SR Wrocł.-Śró dmieści e
390 170
SR d la Warsza wy-Wol i
390 154
dla
Warszawy-Śródmieścia
prawie
dwuipółkrotnie
był
niższy
w
porównaniu z SR w Łobzie i SR w
Żninie.
361 361
0
250000
500000
750000
1000000
1250000
państwa RB-28).
38
VI. Koszty funkcjonowania sądów w przeliczeniu na jedną załatwioną sprawę
procesową
Wykres 28. Koszty funkcjonowania sądów apelacyjnych* w przeliczeniu na
jedną załatwioną sprawę procesową**
SA w Poznaniu
8 050
SA w Warszawie
7 780
SA w Szczecinie
7 734
SA w Białyms toku
7 017
SA w Rzeszowie
6 965
SA w Lublinie
6 575
SA w Krakowie
6 503
Koszt
POLSKA
osądzenia
procesowej
6 157
przed
sprawy
sądem
apelacyjnym wynosił przeciętnie
SA w Gdańsku
nieco ponad 6 tys. zł.
6 073
Współczynnik
ten
kształtował
się najkorzystniej w Katowicach
SA we Wrocławiu
5 465
(niecałe 4 tys. zł.), najmniej
korzystnie
SA w Łodzi
5 392
2500
Poznaniu
nimi
była
przeszło
dwukrotna.
3 938
0
w
(ponad 8 tys. zł.) – różnica
między
SA w Katowic ach
zaś
5000
7500
10000
12500
państwa RB-28).
** Sprawy z repertoriów Aca, Aca-gosp, Apa, Aua, Aka (na podstawie danych Departamentu Sądów,
39
Wykres 29. Koszty funkcjonowania sądów okręgowych* w przeliczeniu na
jedną załatwioną sprawę procesową**
5 392
SO w Ł omży
5 220
SO w Wa rszawi e
SO w Kro śni e
5 16 8
4 84 0
SO w Suw ałka ch
4 6 19
SO w Ta rnob rzeg u
4 36 0
SO w Sied lca ch
4 237
SO w Tarn owi e
4 1 35
4 1 19
SO w Kra kowi e
3 895
SO w Słup sku
3 8 51
SO w Gorzo wie W lkp.
SO w Elbląg u
3 78 5
SO we Wrocł awi u
3 55 5
SO w Białymsto ku
3 524
SO w Rze szowi e
3 47 8
SO w Lu bli ni e
3 4 26
POLSKA
3 37 7
SO w No wym Są czu
3 352
Sąd Okręg owy w Pozna ni u
3 33 7
3 316
SO w Ł od zi
3 20 4
SO w Gdań sku
3 18 5
SO w Ka to wica ch
3 161
SO w Op ol u
3 161
SO we Wł ocła wku
3 0 99
SO w Zamości u
3 08 7
SO w Ra domi u
3 08 7
SO w Toru ni u
3 067
SO w Ko szali ni e
3 0 55
SO w Le gn icy
3 0 38
SO w Gli wica ch
2 9 06
SO w Przemyśl u
2 8 85
SO w Pło cku
2 87 7
SO w Kie lca ch
2 86 2
SO w Olsztyni e
2 851
SO w Koni ni e
2 8 10
SO w Szczeci ni e
2 80 1
SO w Świ dn icy
2 74 3
SO w Ka li szu
2 74 0
SO w Biel sku-Bi ałe j
2 6 93
SO w Sie rad zu
2 662
SO w Bydg oszczy
2 622
SO w Je len ie j Gó rze
2 5 57
SO w Ostrołę ce
2 5 36
SO w Pio trko wie Tryb un.
2 51 2
SO w Zie l. Gó rze
Koszt
osądzenia
procesowej
jednej
wynosił
sprawy
przeciętnie
niespełna 3400 zł.
Zróżnicowanie tych współczynników
w poszczególnych jednostkach było
bardzo duże: w siedmiu sądach
okręgowych nie przekraczał 2700 zł.,
w trzech zaś (w Łomży, Warszawie i
Krośnie) przewyższał 4 tys. zł, był
więc prawie dwukrotnie wyższy.
2 30 2
0
2500
5000
7500
państwa RB-28).
** Sprawy z repertoriów C, NS, Ca, K, Ka, Waz-apelacje, P, Pa, U, Ua, GC, Ga (na podstawie danych
40
Wykres 30. Koszty funkcjonowania wybranych sądów rejonowych* w
przeliczeniu na jedną załatwioną sprawę procesową**
SR w Miech owi e
2 975
SR Katowi ce-Wsch.
2 968
2 700
SR w Che łmni e
2 677
2 642
SR w Mo gilni e
SR w L ubliń cu
2 592
SR w Pia seczni e
2 575
2 520
SR w Pułtu sku
2 517
SR w Gol ubiu Dob rzyni u
2 489
SR Pozna ń-N owe Mi asto i Wilda
2 485
SR w Sła wni e
SR w Muszyni e
2 465
SR w Woł owi e
2 457
SR w Ja no wie L ub.
2 432
SR w Such ej Beski dzkie j
2 403
SR w Strzyżowi e
2 400
2 395
SR Pozn ań-Sta re Miasto
2 351
SR w Now ym Dw orze Maz.
2 324
SR w Żora ch
2 283
SR w Grod zisku Maz.
1 636
POLSKA
1 219
SR w Świeci u
SR w Mysło wica ch
1 197
Przeciętny koszt osądzenia sprawy procesowej w
SR w C ie chan owi e
1 180
sądzie rejonowym wynosił nieco powyżej 1600 zł.
SR w C złuch owi e
1 180
SR w C hojnica ch
1 179
Współczynnik ów kształtował się zdecydowanie
SR w Garw olini e
1 152
najmniej korzystnie w SR w Miechowie i SR
SR w Ta rno wskich Góra ch
1 146
1 111
Katowice-Wschód:
1 076
procesowej kosztowało w tych jednostkach blisko 3
1 070
tys. zł., tj. o 80% więcej od średniej.
SR w Ole cku
SR w Białe j Podl askie j
SR w Br ani ewi e
SR w No wym Tomyśl u
1 037
SR w Hru bie szowi e
1 013
SR w L esku
862
SR w Ch ełmi e
848
622
SR w Przemyśl u
SR w Sokół ce
429
SR w Tomaszo wie L ub.
426
sprawy
Z kolei w ośmiu sądach przeciętny koszt osądzenia
sprawy procesowej nie przekraczał 1000 zł, w tym
w czterech (w Sokółce, Tomaszowie Lubelskim,
Bartoszycach oraz w Jarosławiu) – 500, tj. przeszło
555
SR w Szczecin ku
rozstrzygnięcie
trzykrotnie mniej w porównaniu ze średnią krajową.
404
SR w Bartoszyca ch
364
SR w Jarosł awi u
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
państwa RB-28).
** Sprawy z repertoriów C, C-upr, NS, K, W, Ks, P, P-upr, U, RC, Now, Nk, GC, GC-upr (na podstawie
41
VII. Czas trwania postępowania sądowego
Wykres 31. Czas trwania sprawy ogółem* w sądach apelacyjnych (w
miesiącach)**
SA w Katowic ach
2,5
SA w Łodzi
2,4
SA w Gdańsku
2,4
SA w Warszawie
2,2
SA w Krakowie
2,0
POLSKA
1,8
SA w Szczecinie
1,4
SA we Wrocławiu
1,3
Sprawa przed sądem apelacyjnym
trwała
SA w Poznaniu
przeciętnie
2
miesiące.
1,3
Najdłużej
SA w Białyms toku
niespełna
procedował
Katowicach
1,2
(2,5
SA
w
miesiąca),
zdecydowanie najkrócej zaś SA w
SA w Rzeszowie
Lublinie
1,0
(nieco
powyżej
pół
miesiąca, tj. dwuipółkrotnie krócej
od średniej.
SA w Lublinie
0,7
0
1
2
3
4
** Jest to tzw. statystyczny wskaźnik czasu trwania postępowania obliczany jako iloraz liczby spraw
pozostałych do załatwienia z danego roku i liczby spraw wpływających w tym samym roku pomnożony
przez 12.
42
Wykres 32. Czas trwania sprawy ogółem* w sądach okręgowych (w
miesiącach)**
5,5
SO w Wa rszawi e
4,4
3,7
SO w Gdań sku
3,7
SO w Kra kowi e
3,5
SO w Szczeci ni e
3,2
SO w Koni ni e
3,1
SO w Lu bli ni e
3,1
SO w Zie l. Gó rze
3,1
3,1
SO w Łod zi
SO w Bydg oszczy
3,0
SO w Ka to wica ch
2,9
2,9
2,8
POLSKA
SO w No wym Są czu
SO w Pozn ani u
2,6
SO w Gli wica ch
2,6
SO w Ostrołę ce
2,6
SO w Słup sku
2,6
2,6
SO we Wrocł awi u
2,5
2,4
SO w Rze szowi e
2,4
2,3
SO w Pło cku
SO w Sie dlca ch
2,3
SO w To runi u
2,3
2,2
2,2
SO w Si erad zu
SO w Ki elca ch
SO we Wł ocła wku
2,2
2,2
Sprawa przed sądem okręgowym
trwała
2,1
SO w Ra domi u
SO w L egn icy
2,0
2,0
SO w Olsztyni e
SO w Zamości u
1,9
SO w Krośni e
1,9
1,9
SO w Opol u
bardzo
1,9
1,9
SO w Ta rno brzeg u
SO w Świ dn icy
1,8
1,8
SO w Ko szali ni e
SO w Bia łymsto ku
SO w Tarn owi e
SO w Elb ląg u
SO w Suw ałka ch
1,4
1,4
SO w Łomży
1,3
SO w Przemyśl u
0
1
3
Zróżnicowanie było w tej mierze
1,9
SO w Ka li szu
blisko
miesiące.
2,1
przeciętnie
duże:
zdecydowanie
najwolniej
rozpatrywały
ogółem
sądy
(powyżej
czterech
zdecydowanie
sprawy
warszawskie
miesięcy),
zaś
najszybciej
1,6
(poniżej półtora miesiąca) sądy w
1,6
Przemyślu,
Suwałkach
oraz
Łomży.
2
3
4
5
6
przez 12.
43
Wykres 33. Czas trwania sprawy ogółem* w wybranych sądach rejonowych (w
miesiącach)**
4,5
SR we Wscho wie
SR w Pi aseczn ie
4,0
SR w Gro dzisku Ma z.
4,0
4,0
SR w No wej So li
3,4
SR w Ostrzeszow ie
SR w Żo rach
3,2
SR w Gl iwi cach
3,2
3,2
SR dl a Warszawy-Pragi Po łu dni e w Warszaw ie
3,1
SR w Lub li ńcu
3,0
SR w Śro dzi e Śląski ej
2,9
SR w Ra cib orzu
2,9
SR w Kęd zie rz.-Ko źlu
2,8
SR w Pu łtusku
SR w Ł asku
2,8
SR w Ostrowie Wlkp .
2,8
2,8
2,7
SR we Wło daw ie
SR w Gnieźn ie
2,7
SR w Łow iczu
SR w Za kop ane m
2,6
SR w Ga rwol in ie
2,6
1,8
POL SKA
SR w Boch ni
0,9
SR w Strzel in ie
0,9
SR w Dąbro wie Tarn owski ej
0,9
SR w Nowym To myślu
0,9
0,9
SR w Sejn ach
SR w Jan owi e Lub .
0,9
SR w Gol ub iu Do brzyn iu
0,9
SR w Dział dow ie
0,9
SR w Zamo ściu
0,9
SR w Li psku
0,8
SR w Toma szowi e Lub .
0,8
SR w Białej Pod laski ej
0,8
0,8
0,7
SR w L ubl in ie
SR w Sokó łce
Sprawa przed sądem rejonowym trwała
przeciętnie niespełna 2 miesiące.
Zdecydowanie najdłużej procedowano
przed SR we Wschowie (prawie 4,5
miesiąca), najkrócej zaś w sądach w
SR w Elblą gu
0,7
0,7
Lesku, Przemyślu i Braniewie (około pół
SR w Jaro sław iu
0,7
miesiąca), tj. przeszło trzykrotnie krócej
SR w Wąb rzeźn ie
0,5
SR w Lesku
w porównaniu ze średnią.
0,5
SR w Prze myślu
0,5
SR w Bran iew ie
0
1
2
3
4
5
* Z wyłączeniem spraw rejestrowych, wieczystoksięgowych oraz nakazowych (repertorium Nc) w SR
w Lublinie (na podstawie danych Departamentu Sądów, Organizacji i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości
MS).
przez 12.
44
Wykres 34. Czas trwania sprawy procesowej w sądach apelacyjnych (w
miesiącach)*
SA w Warszawie
5,4
SA w Gdańsku
4,9
SA w Katowic ach
4,5
SA w Łodzi
4,4
POLSKA
3,5
SA w Krakowie
3,4
SA w Szczecinie
2,5
SA w Poznaniu
2,5
Sprawa
SA we Wrocławiu
2,2
procesowa
przed
sądem
apelacyjnym trwała przeciętnie 3,5
miesiąca.
SA w Białyms toku
Czas
1,8
ów
zróżnicowany:
SA w Rzeszowie
był
jednak
w
Lublinie
szalenie
sprawa
procesowa trwała średnio czterokrotnie
1,6
krócej niż w Warszawie, gdzie był on
SA w Lublinie
zdecydowanie najdłuższy.
1,3
0
2
4
6
8
* Sprawy z repertoriów Aca, Aca-gosp, Apa, Aua, Aka (na podstawie danych Departamentu Sądów,
przez 12.
45
Wykres 35.
Czas trwania sprawy procesowej* w sądach okręgowych (w
miesiącach)**
9,3
SO w Wa rszawi e
8,3
6,3
SO w Gdań sku
6,0
SO w Kra kowi e
5,4
5,2
SO w Szczeci ni e
SO w Lu bli ni e
5,0
5,0
SO w Łod zi
SO w Bydg oszczy
4,9
4,9
4,8
4,7
4,7
SO w Zie l. Gó rze
SO w Pozn ani u
POLSKA
SO w Ka to wica ch
SO w Słup sku
4,4
4,3
SO w No wym Są czu
SO we Wrocł awi u
4,3
4,2
SO w Koni ni e
SO w Gli wica ch
4,1
4,1
SO w Ostrołę ce
4,1
4,0
SO w Sie dlca ch
4,0
3,9
3,8
SO w Rze szowi e
SO w Pło cku
3,8
3,6
SO w Opol u
SO w Si erad zu
SO we Wł ocła wku
SO w Olsztyni e
SO w Świ dn icy
Zróżnicowanie
SO w Ki elca ch
SO w Zamości u
SO w Tarn owi e
SO w Ta rno brzeg u
SO w Elb ląg u
SO w Ka li szu
SO w Łomży
czasu
ich
obydwu sądach warszawskich: w SO dla
Warszawy-Pragi – powyżej 8 miesięcy, w
SO w Warszawie powyżej 9 miesięcy, to
jest
2,4
2,3
SO w Suw ałka ch
średniego
Zdecydowanie najdłużej trwały sprawy w
2,8
2,7
SO w Bia łymsto ku
5
w czterech zaś przewyższał pół roku.
2,9
2,8
SO w L egn icy
przeciętnie
ośmiu sądach nie przekracza 3 miesięcy,
3,1
2,9
SO w Ko szali ni e
trwała
sądem
trwania było jednak bardzo duże: w
3,3
3,2
3,2
3,2
3,1
SO w Ra domi u
przed
miesięcy.
3,4
3,3
SO w To runi u
procesowa
okręgowym
3,5
3,5
3,4
3,4
SO w Krośni e
Sprawa
prawie
dwukrotnie
dłużej
w
porównaniu ze średnią krajową.
2,0
SO w Przemyśl u
0
2
4
6
8
10
* Sprawy z repertoriów C, NS, Ca, K, Ka, Waz-apelacje, P, Pa, U, Ua, GC, Ga (na podstawie danych
przez 12.
46
Wykres 36. Czas trwania sprawy procesowej* w wybranych sądach rejonowych
(w miesiącach)**
8,0
SR w Pi ase cznie
7,0
SR dl a Warszaw y-Pragi Płd.
7,0
SR w Grodzi sku Maz.
6,5
SR we Wsch owie
6,4
SR dla Warszawy-Woli
6,3
SR dl a Warszaw y-Pragi Płn.
6,2
SR d la m.st. Warsza wy
5,6
SR w L egi ono wie
5,4
SR w N owe j Soli
5,4
SR w Lu blińcu
SR w Żorach
5,3
SR dla Warszaw y-Żo li borza
5,3
SR w Ole śnie
5,2
SR w Wo łominie
5,1
SR w Kę dzi erz.-Koźlu
5,1
SR w Otwocku
5,0
5,0
SR dla Warszawy- Mo kotowa
SR we Wł oda wie
5,0
SR dl a Warszawy-Śródmieścia
5,0
4,8
SR w Głu bczycach
3,1
POLSKA
SR w Trzci ance
1,5
SR w Se jnach
1,5
SR w L ipsku
1,4
Sprawa procesowa przed sądem rejonowym trwała
SR w Lu baczo wie
1,4
przeciętnie 3 miesiące.
SR w Bo chni
1,4
SR w Szcze cinku
1,4
W siedmiu sądach jednak (głównie z Warszawy i
SR w Wą brze źnie
1,4
okolic) sprawy te trwały co najmniej pół roku, czyli
SR w Brzesku
1,4
SR w Nowym Tomyślu
1,3
dwukrotnie
SR w Dąb rowi e Ta rno wskie j
1,3
Jarosławiu, Przemyślu i Lesku) – nieco powyżej pół
SR w Prze worsku
1,2
miesiąca, tj. sześciokrotnie krócej w porównaniu ze
SR w Lub linie
1,2
SR w Bia łej Po dla skie j
1,2
SR w So kółce
0,7
SR w To maszow ie Lu b.
0,7
SR w Bra nie wie
0,7
SR w Ja rosła wiu
0,6
SR w Przemyślu
0,6
w
trzech
natomiast
(w
średnią.
1,0
SR w Bartoszycach
dłużej,
Wśród 20 sądów w których sprawy procesowe
trwały najdłużej, 12 to jednostki z Warszawy lub jej
okolic, przy czym SR w Piasecznie przewyższał
średnią aż dwuipółkrotnie.
0,5
SR w Le sku
0
2
4
6
8
10
* Sprawy z repertoriów C, C-upr, NS, K, W, Ks, P, P-upr, U, RC, Now, Nk, GC, GC-upr (na podstawie
przez 12.
47
VIII. Analizy korelacji
W ostatniej części opracowania starano się odpowiedzieć na pytanie, z jakimi innymi
cechami poszczególnych jednostek organizacyjnych sądownictwa związana jest ich
rozpatrywana tu efektywność. W tym celu, spośród analizowanych w poprzednich
punktach współczynników, wybrano dwie zmienne zależne – liczbę spraw
procesowych załatwianych rocznie przez jednego sędziego (jako wskaźnik ogólnej
skuteczności pracy sędziów) i czas trwania sprawy procesowej (jako wskaźnik
przewlekłości orzekania) oraz sześć zmiennych niezależnych. Do tych ostatnich
zaliczono liczbę innych pracowników przypadających na jednego sędziego, liczbę
asystentów przypadających na jednego sędziego, ogólną kwotę wydatków sądu w
przeliczeniu na jednego sędziego i jedną załatwioną sprawę procesową oraz
wysokość uposażeń sędziów i urzędników. Tym samym starano się więc ustalić, czy
na efektywność orzekania sędziów wpływa wysokość ich zarobków, kwota ogólnych
wydatków ponoszonych przez sąd oraz liczba osób personelu pomocniczego
pracujących na rzecz sędziego.
Na podstawie uzyskanych wyników należy uznać, że liczba spraw procesowych
załatwianych rocznie przez jednego sędziego jest istotnie związana (negatywnie)
jedynie z, tak zwanym, kosztem załatwienia sprawy procesowej, czyli wysokością
wydatków sądu w przeliczeniu na jedną taką sprawę. Oznacza to, że sądy „droższe”
są równocześnie mniej wydajne. Co ważne, zależność ta ujawnia się dla wszystkich
szczebli sądownictwa powszechnego.
W przypadku czasu trwania sprawy procesowej nie uwidoczniły się jednoznaczne
związki z rozpatrywanymi zmiennymi. W sądach apelacyjnych widać stosunkowo
silną, negatywną zależność z liczbą innych pracowników przypadających na
sędziego (im więcej „pomocników”, tym czas orzekania był krótszy), która jednak nie
ujawnia się dla sądów niższego szczebla. W sądach okręgowych czas trwania
sprawy procesowej był zaś silnie, pozytywnie związany z liczbą asystentów
przypadającą na sędziego (więcej asystentów było w sądach, w których sprawy
trwały dłużej, co może sugerować, że kierowani oni byli głównie do sądów o
największym wpływie oraz takich, gdzie toczyły się sprawy trudniejsze). Zarówno w
sądach okręgowych, jak i rejonowych widać również ciekawy i kontrintuicyjny
związek między przewlekłością postępowań a wynagrodzeniami sędziów – sprawy
48
trwały dłużej tam, gdzie sędziowie zarabiali więcej niż ich koledzy z bardziej
sprawnych jednostek.
Tabela 5. Macierz korelacji Pearsona
SĄDY APELACYJNE
Liczba
spraw
proces.
załatw.
rocznie
przez
jednego
sędziego
Liczba pozostałych
pracowników przypadających
na jednego sędziego
Liczba asystentów
przypadających na jednego
sędziego
Wydatki sądu w przeliczeniu
na jednego sędziego
Wydatki sądu w przeliczeniu
na jedną załatwioną sprawę
procesową
Uposażenia sędziów
Uposażenia urzędników
Czas
trwania
sprawy
proces.
SĄDY OKRĘGOWE
Liczba
spraw
proces.
załatw.
rocznie
przez
jednego
sędziego
Czas
trwania
sprawy
proces.
SĄDY REJONOWE
Liczba
spraw
proces.
załatw.
rocznie
przez
jednego
sędziego
Czas
trwania
sprawy
proces.
-0,167
-,663*
-0,102
-0,032
0,022
-0,03
-0,477
-0,184
-0,271
,711**
-0,028
0,101
0,067
-0,268
-0,077
0,005
0,108
-0,022
-,815**
-0,29
-0,303
-0,554
0,065
-0,198
N=11
* Korelacja jest istotna na poziomie 0,05 (test dwustronny).
-,677**
0,163
-0,161
-,553**
-0,068
0,053
N=45
-,698**
,296**
-0,041
-,383**
0,042
-,144**
N=320
** Korelacja jest istotna na poziomie 0,01 (test dwustronny).
49
Podsumowanie
Zaprezentowane ustalenia nasuwają kilka istotnych wniosków.
Uderzające jest przede wszystkim bardzo duże zróżnicowanie badanych sądów z
uwagi na praktycznie wszystkie analizowane aspekty ich działalności – wydatki,
dochody, zasoby ludzkie, obciążenie pracą, czas trwania postępowania itp.
W sądach apelacyjnych orzekało przeciętnie 45 sędziów, w okręgowych – 61, w
rejonowych zaś – 21, przy czym w tych ostatnich zróżnicowanie zatrudnienia było
zdecydowanie największe: od 4 do ponad 100 sędziów. Podkreślić przy tym należy,
że w analizowanym okresie aż w 75 sądach rejonowych pracowało ośmiu lub mniej
sędziów. Największym sądem w kraju był warszawski sąd okręgowy, orzekało w nim
bowiem przeszło 220 sędziów, w siedmiu innych wiekomiejskich sądach tego
szczebla – powyżej 100. Z drugiej zaś strony w dziesięciu sądach okręgowych kadra
sędziowska była dość szczupła i nie przekraczała 30 orzeczników, w tym w czterech
(w Łomży, Suwałkach, Ostrołęce oraz Sieradzu) nawet 20. Pod względem
liczebności sędziów stosunkowo najmniej zróżnicowane były sądy apelacyjne: w
największym, czyli warszawskim orzekało czterokrotnie więcej sędziów niż w
rzeszowskim.
Pod względem kosztów funkcjonowania absolutnym rekordzistą był Sąd Okręgowy w
Warszawie – ponad 140 mln zł., (średnie wydatki drugiego i trzeciego w
uszeregowaniu SO w Krakowie i SO w Katowicach były już blisko dwukrotnie niższe)
Sąd ten jednak odprowadzał na Rzecz Skarbu Państwa również nie małe dochody –
niespełna 120 mln zł , a zatem koszt „netto” funkcjonowania tej wielkiej jednostki
wynosił zaledwie 23 mln zł. Sąd Okręgowy w Warszawie był więc na granicy
samofinansowania, co z pewnością wypada podkreślić.
Niewątpliwym zaskoczeniem był ponadto fakt istnienia sądów „dochodowych”, tj.
takich, których koszty funkcjonowania były niższe od generowanych przychodów.
Dochodowość netto cechowała cztery sądy rejonowe: dwa warszawskie (dla miasta –
niespełna 8 mln i mokotowski- 5 mln zł) oraz SR dla Gdańska – Północy oraz SR dla
Wrocławia – Krzyków, przy czym w każdym z nich funkcjonowały wydziały
50
wieczystoksięgowe lub rejestrowe, w czym upatrywać niewątpliwie należy ich
dochodowości.
Kolosalne wręcz było również zróżnicowanie rozpatrywanych sądów – i to bez
wyjątku na szczebel – pod względem współczynników kosztów (innymi słowy –
wydatków), zarówno w przeliczeniu na jednego sędziego, jak też na jedną sprawę.
Koszt osądzenia sprawy procesowej, przykładowo, był w SA w Poznaniu aż
dwukrotnie większy niż w SA w Katowicach, analogiczna zaś różnica między SO w
Zielonej Górze (w którym orzekano „najtaniej”) a SO w Łomży (w którym orzekano
„najdrożej”) była aż dwuipółkrotna.
Największe, wręcz ogromne, różnice w tej mierze odnotowano jednak między
poszczególnymi sądami rejonowymi: koszt osądzenia sprawy procesowej w SR
Katowice – Wschód oraz w SR w Miechowie był aż dziewięciokrotnie większy w
porównaniu z SR w Jarosławiu. Nawet biorąc pod uwagę oczywisty fakt, że sprawa
sprawie nierówna, tak wielkie różnice z uwagi na tę miarę efektywności kosztowej są
nader wymowne. Przy czym, o ile wśród 10 „najtaniej” orzekających sądów
dominowały te, które miały siedziby w miejscowościach nadgranicznych (proste
sprawy o wykroczenia i przestępstwa „graniczne” oraz „przemytnicze”), to wśród
sądów „najdroższych” nie zaobserwowano już żadnych jednoznacznych tendencji.
Były bowiem wśród nich zarówno duże metropolitalne sądy rejonowe (np. SR dla
m.st. Warszawy, SR Katowice – Wschód, SR Poznań - Stare Miasto) jak i małe
jednostki prowincjonalne (np. SR w Miechowie, SR w Mogilnie, SR w Suchej
Beskidzkiej).
Badanie ujawniło ponadto, z jednej strony, ewidentne przerosty zatrudnienia, z
drugiej
zaś
–
niedostateczną
obsadę
kadrową
wielu
sądów.
W
świetle
zgromadzonego materiału empirycznego, zdecydowanie zbyt szczupła wydaje się
zwłaszcza kadra urzędnicza warszawskich sądów rejonowych, co przynajmniej po
części może tłumaczyć zarówno ich opieszałość jak i relatywnie mały „przerób”
spraw. Przykładowo: podczas gdy w sześciu sądach rejonowych (w Żninie,
Muszynie, Rawiczu, Radziejowie, Sławnie oraz w Grodzisku) na jednego sędziego
przypadało bez mała sześciu pozostałych pracowników, to aż w sześciu
warszawskich sądach rejonowych – poniżej trzech, przy czym w zdecydowanie
51
najgorszej w tej mierze sytuacji był SR dla Warszawy – Woli, w którym na jednego
sędziego przypadało zaledwie dwóch pracowników.
Pod względem wartości tych współczynników obydwa warszawskie sądy okręgowe
plasowały się już natomiast znacznie powyżej średniej, zwłaszcza SO w Warszawie.
Warto również przypomnieć, że swoiste kuriozum stanowił SO w Łomży, w którym
współczynnik ów wynosił aż 7,6 i nie pozostawał w żadnej proporcji do skali
realizowanych przez ten sąd zadań, zwłaszcza gdy zważyć,
że jest on - obok
suwalskiego – jednym z dwóch najmniejszych sądów okręgowych w kraju. Orzekało
w nim zaledwie 16 sędziów, na których przypadało ponad 120 pracowników, łącznie
więc w SO w Łomży zatrudnionych było prawie 140 pracowników. Z nutą sarkazmu,
można by nawet zaryzykować tezę, że sąd ten jest jednym z większych
pracodawców na Ziemi Łomżyńskiej.
Niewątpliwe zaskoczenie stanowi również skala zróżnicowania uposażeń, w tym
również sędziowskich. Okazało się bowiem, że – niejako wbrew generalnej zasadzie
równości wynagrodzeń sędziów danego szczebla – nie są one wcale identyczne, co
wynika przede wszystkim z dodatków funkcyjnych. Odnosi się to zwłaszcza do
małych sądów, orzekają w nich bowiem nierzadko wyłącznie sędziowie funkcyjni
(np. prezes, wiceprezesi i przewodniczący wydziałów). Doprowadziło to do
paradoksalnej i – co trzeba z naciskiem podkreślić – z gruntu niezdrowej i
niesprawiedliwej sytuacji, w której sędziowie z najmniejszych i najmniej obciążonych
sądów zarabiali przeciętnie znacznie więcej niż ich koledzy z dużych miast, gdzie
pracy jest z reguły znacznie więcej.
Największe zróżnicowanie płacowe, co nie powinno zaskakiwać w świetle
powyższych uwag, odnotowano w sądach rejonowych. Gwoli przypomnienia: sędzia
SR w Wschowie, gdzie płace w analizowanym okresie były zdecydowanie najniższe
(niecałe 6400 zł), zarabiał przeciętnie miesięcznie aż o ponad 4000 tys. zł mniej w
porównaniu z sędzią SR w Muszynie, w którym to sądzie miesięczny poziom
uposażeń był najwyższy - niespełna 10500 zł, czyli zaledwie o 370 zł mniej w
porównaniu ze średnim wynagrodzeniem sędziów sądów okręgowych, nieco więcej
natomiast niż w pięciu sądach okręgowych, w których przeciętny poziom płac był w
analizowanym okresie najniższy (m. in. w SO w Gdańsku, SO w Szczecinie i w SO w
52
Poznaniu).Trudno jednak uznać za normalną sytuację, w której sędziowie niektórych
sądów rejonowych zarabiają więcej niż ich koledzy z sądów okręgowych.
Ogólnie biorąc, sędziowie blisko 70 sądów rejonowych zarabiali miesięcznie
przeciętnie powyżej 9 tys. zł, natomiast sędziowie SR w Kępnie i SR w Muszynie –
nawet ponad 10 tys. zł. Warto również z naciskiem podkreślić, że wśród dwudziestu
sądów, w których przeciętny poziom wynagrodzeń był w rozpatrywanym okresie
najniższy znalazło się aż sześć jednostek z Warszawy i okolic, zaś w grupie o
najwyższym poziomie uposażeń nie uplasował się ani jeden sąd wielkomiejski.
Analogiczną tendencję zaobserwowano w odniesieniu do struktury płac sędziów
sądów okręgowych, choć zróżnicowanie wynagrodzeń nie było już tak duże jak w
przypadku sądów rejonowych. Najwięcej zarabiali sędziowie w stosunkowo małych i
najmniej obciążonych sądach okręgowych, najmniej zaś – w dużych sądach
wielkomiejskich. Tytułem przykładu: sędzia SO w Tarnobrzegu zarabiał przeciętnie
miesięcznie o blisko 1700 zł więcej od sędziego SO w Gdańsku, zaś sędzia SO w
Krośnie – o 1400 zł więcej niż jego kolega z SO w Szczecinie.
Jednak nawet w zdawałoby się najbardziej porównywalnych w tej mierze sądach
apelacyjnych również zaobserwowano niemałe zróżnicowanie uposażeń. Dla
przypomnienia: sędzia SA w Poznaniu zarabiał średnio miesięcznie o blisko 1200 zł
więcej niż jego kolega z SA w Krakowie, zaś analogiczne różnice między sędziami
SA w Rzeszowie i SA w Szczecinie wynosiły niespełna 850 zł.
Zaskakująco duże okazało się też zróżnicowanie płac pracowników sądów, przy
czym zaobserwowano wyraźną – aczkolwiek nie do końca zrozumiałą, choćby ze
względu na bardzo podobny, jeśli nie identyczny charakter wykonywanej pracy zależność: czym wyższy szczebel sądu, tym wyższy przeciętny poziom uposażeń
pozostałych kategorii pracowników. W sądach rejonowych wynosił on średnio około
3500 zł, w okręgowych – blisko 4000 zł, w apelacyjnych zaś – niespełna 4900 zł.
Kolosalne wręcz było zróżnicowanie obciążeń sprawami procesowymi w sądach
rejonowych. Ujawniła się przy tym charakterystyczna zależność: wśród dwudziestu
jednostek o najmniejszym „przerobie” (240 lub mniej spraw rocznie w przeliczeniu na
jednego sędziego) aż piętnaście miało siedziby w dużych miastach. Znalazły się
wśród
nich także wszystkie bez mała (z wyjątkiem SR dla Warszawy – Pragi
53
Południe i SR dla Warszawy - Zoliborza) sądy warszawskie. Z kolei wśród sądów, w
których
współczynniki
spraw
procesowych
na
sędziego
były
najwyższe
przytłaczającą większość (z wyjątkiem SR w Przemyślu) stanowiły sądy stosunkowo
niewielkie, w tym przede wszystkim nadgraniczne (jak już wspominano, wynikało to
najprawdopodobniej z taśmowego rozpoznawania prostych spraw „granicznych” i
„przemytniczych”).
W uszeregowaniu tym niechlubny wyjątek stanowił SR Katowice - Wschód: na
statystycznego sędziego przypadało w nim zaledwie 170 spraw rocznie (tj. 14
miesięcznie), czyli blisko dwukrotnie mniej w porównaniu z, wynoszącą w
analizowanym okresie nieco ponad 300, średnią krajową. Tylko nieco większa
sprawność (190 spraw rocznie, tj. 16 miesięcznie) cechowała ponadto SR dla m.st.
Warszawy.
Spore, choć już mniejsze niż w przypadku sądów rejonowych, zróżnicowanie
cechował również rozkład współczynników załatwianych spraw procesowych w
sądach okręgowych. W analizowanym okresie na jednego sędziego przypadało ich w
skali całego kraju rocznie przeciętnie około 140, tj. 12 miesięcznie, jednak w SO w
Warszawie i SO w Suwałkach – zaledwie nieco ponad 100, tj. 9 miesięcznie. Na
pytanie co łączy największy i jeden z dwóch najmniejszych sądów w kraju jeśli idzie
o liczbę załatwianych spraw procesowych odpowiedź jest prosta: nic. Z gruntu
odmienne wydają się bowiem przyczyny tej pozornie porównywalnej „załatwialności”
– w SO w Suwałkach brak było po prostu większej liczby spraw do orzekania, SO w
Warszawie zaś - przynajmniej tak się powszechnie sądzi - rozpatruje najbardziej
skomplikowane i czasochłonne sprawy procesowe i sędziowie nie są po prostu w
stanie załatwiać ich więcej, zwłaszcza, że – jak już wspominano – w analizowanych
latach dysponowali relatywnie szczupłym korpusem pomocniczym.
W
rozpatrywanym
okresie
zdecydowanie
najbardziej
obciążony
sprawami
procesowymi był zielonogórski sąd okręgowy: na jednego sędziego przypadało ich
przeciętnie ponad 200 rocznie, tj. aż 20 miesięcznie. Wynikało to z niedostatecznej
obsady sędziowskiej, jednak z informacji uzyskanych w Departamencie Sądów
Organizacji i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości MS wynika, że uległa ona w ostatnim
czasie wydatnemu zwiększeniu i sytuacja w SO w Zielonej Górze nie jest już tak
dramatyczna.
54
Pod
względem
obciążenia
sprawami
procesowymi
stosunkowo
najmniej
zróżnicowane były sądy apelacyjne. Na jednego sędziego przypadało ich najwięcej w
SA w Katowicach (niespełna 100 rocznie), zdecydowanie zaś najmniej – w SA w
Warszawie (nieco ponad 50), a zatem prawie dwukrotnie mniej. Podczas gdy sędzia
sądu apelacyjnego rozpatrywał przeciętnie miesięcznie 7 spraw procesowych, to w
SA w Warszawie – o przeszło dwie mniej, przy czym wydaje się, że ewentualny
większy stopień ich zawiłości2 stanowi jedynie częściowe wytłumaczenie tego stanu
rzeczy.
Autorzy niniejszego opracowania dysponowali niestety bardzo niedoskonałą miarą
czasu trwania spraw (stanowił ją iloraz spraw pozostałych do załatwienia z danego
roku i liczby spraw w tymże roku wpływających, pomnożony przez 12), z czego
należy zdawać sobie sprawę. Tym bardziej, że z porównań tego wskaźnika z miarą
rzeczywistego (atoli też nie do końca, bo ujmowany jest on jedynie w określonych
przedziałach
–
np.
rok
–
dwa
lata)
czasu
trwania
spraw3
wynika,
że
niedoszacowywuje on dość znacznie faktyczny czas ich trwania. Innymi słowy, jest
on w rzeczywistości dłuższy niżby to wynikało ze stosownych uszeregowań. W
odniesieniu do spraw procesowych kwestię czasu ich trwania komplikuje dodatkowo
fakt, że – jak już wspominano w uwagach wprowadzających – nie wszystkie te
sprawy są w istocie procesowe w potocznym znaczeniu tego słowa. Obowiązujęce
przepisy
nakazują
bowiem
traktowanie
jako
procesowe
wszystkich
spraw
kończących się wyrokiem, wówczas nawet gdy zapadł on na posiedzeniu (np. wyrok
łączny w sprawach karnych).
Okoliczność ta zaś powoduje niewątpliwie istotne
zaniżenie przeciętnego czasu trwania spraw procesowych – bez względu już na
przyjętą metodologię jego obliczania (miara „statystyczna” vs. miara „rzeczywista”)
Mając na uwadze powyższe zastrzeżenia natury metodologicznej warto mimo
wszystko zrekapitulować poczynione w tej mierze ustalenia, zwłaszcza, że prowadzą
one do interesujących wniosków. Sprawa procesowa trwała przeciętnie: przed sądem
apelacyjnym – 3,5 miesiąca, okręgowym – niespełna pięć miesięcy, rejonowym –
blisko 2 miesiące. Okazuje się, zgodnie z oczekiwaniami, że w analizowanym okresie
2
Teza o największym stopniu zawiłości spraw rozpatrywanych przez sądy warszawskie – traktowana
od lat jako pewnik – nie została bowiem jeszcze empirycznie zweryfikowana.
3 Por. A. Siemaszko, Sprawność postępowań karnych w świetle danych statystycznych, w:
Stosowanie prawa. Księga jubileuszowa z okazji XX-lecia Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości,
Warszawa 2011, s. 801-831
55
zdecydowanie najdłużej procedowały sądy okręgowe. Rozpoznają one jednak m.in.,
jako sądy pierwszej instancji, relatywnie najtrudniejsze sprawy.
Bardzo duże było również zróżnicowanie w tej mierze pomiędzy sądami
analogicznego szczebla. Ujawniła się przy tym dość wyraźna zależność między
wielkością sądu (mierzoną liczbą orzekających w nim sędziów) a przeciętym czasem
trwania spraw procesowych.
Dla przypomnienia: wśród 20 najmniej sprawnych sądów rejonowych znalazło się aż
12 z Warszawy i okolic. Z drugiej jednak strony były też wśród nich jednostki
stosunkowo małe (np. SR w Głubczycach, SR w Lublińcu, SR we Wschowie).
Natomiast w grupie 20 sądów orzekających najszybciej były (z wyjątkiem SR w
Lublinie oraz SR w Przemyślu) przytłaczającą większość stanowiły jednostki
relatywnie małe, w tym wiele z tych, które miały siedziby w miejscowościach
przygranicznych (Bartoszyce, Sokółka, Lesko).
Podkreślenia wymaga również wręcz kolosalne zróżnicowanie czasu trwania spraw
procesowych w poszczególnych sądach rejonowych: w SR w Lesku był on aż
szesnastokrotnie krótszy niż w SR w Piasecznie, zaś w SR w Przemyślu prawie
dwunastokrotnie krótszy w porównaniu z SR dla Warszawy - Pragi Południe i SR w
Grodzisku Mazowieckim.
Sprawy procesowe rozpatrywały zdecydowanie najdłużej obydwa warszawskie sądy
okręgowe: SO w Warszawie – ponad 9 miesięcy, zaś SO Warszawa – Praga –
ponad 8 miesięcy. Sądy warszawskie procedowały więc blisko dwukrotnie dłużej w
porównaniu z przeciętnym czasem trwania spraw procesowych wszystkich jednostek
szczebla okręgowego. Wśród sądów okręgowych, w których rozpatrzenie sprawy
procesowej trwało stosukowo długo (tj. powyżej średniej) znalazły się jednak również
pozostałe jednostki mające siedziby w największych miastach (m. in. w Gdańsku,
Krakowie, Szczecinie, Łodzi i Poznaniu).
Zarysowała się więc wyraźna, sygnalizowana już, tendencja: im większy sąd, tym
dłuższy przeciętny czas rozpatrywania spraw procesowych. Stosowne zestawienie
zamykały bowiem stosunkowo najmniejsze sądy okręgowe – w Suwałkach, Łomży
oraz Przemyślu – ze wskaźnikami średniego czasu trwania spraw procesowych w
56
granicach 2 – 2,4 miesiąca, tj. ponad dwukrotnie krótszymi od średniej i kilkakrotnie
krótszymi w porównaniu z warszawskimi sądami okręgowymi.
Tę samą tendencję ujawniło analogiczne uszeregowanie sądów apelacyjnych. Wśród
procedujących najszybciej (poniżej dwóch miesięcy) znalazły się SA w Lublinie, SA
w Rzeszowie oraz SA w Białymstoku, zaś wśród tych, w których przeciętny czas
trwania spraw procesowych był najdłuższy (powyżej średniej) były sądy apelacyjne z
dużych miast - Łódź, Katowice, Gdańsk, przede wszystkim jednak Warszawa, w
którym to sądzie orzekano zdecydowanie najdłużej (przeciętnie ponad pięć miesięcy,
podczas gdy w SA w Lublinie – nieco powyżej miesiąca).
57

Efektywność kosztowa sądownictwa powszechnego

Transkrypt

Podobne dokumenty

wystąpienie Marka Chmaja

Regulamin działalności szkoleniowej Krajowej Szkoły Sądownictwa

Zobacz informację prasową z 21 kwietnia 2008 r.

KONSTYTUCJA? PRAWO TO CZY PRZEPIS?!

więcej

Sprawozdanie z wykonania planu działalności Apelacji Gdańskiej w

Piąte Zgromadzenie Przedstawicieli Sędziów Apelacji Gdańskiej

Wiceprezes Sądu Okręgowego w Opolu Anna Korwin

Pobierz dokument PDF - Sąd Okręgowy | W Ostrołęce

Monitoring mediow - Ministerstwo Sprawiedliwości