polityka ekologiczna instrumenty planistyczne

POLITYKA EKOLOGICZNA
INSTRUMENTY PLANISTYCZNE
Prawo ochrony środowiska
dr Tomasz Poskrobko
POLITYKA EKOLOGICZNA
Polityka ekologiczna to świadoma i celowa działalność państwa,
samorządów terytorialnych i podmiotów gospodarczych w zakresie
gospodarowania środowiskiem, czyli uŜytkowania jego zasobów i
walorów, ochrony i kształtowania ekosystemów lub wybranych
elementów biosfery.
Przedmiotem polityki ekologicznej jest środowisko przyrodnicze,
jego stan oceniany w punktu widzenia potrzeb biologicznych,
społecznych i gospodarczych ludzi.
Celem polityki ekologicznej jest zapewnienia wysokiej jakości Ŝycia i
zdrowia ludzi poprzez skuteczną ochronę środowiska.
MIEJSCE POLITYKI EKOLOGICZNEJ W OGÓLNEJ
POLITYCE PAŃSTWA
OGÓLNA POLITYKA PAŃSTWA
Długookresowa strategia trwałego i zrównowaŜonego rozwoju
Polityka
społeczna
Polityka
gospodarcza
Polityka
ekologiczna
Polityka zrównowaŜonego rozwoju
Polityki
Polityki
szczegółowe szczegółowe
Polityka
ochrony
przyrody
Polityka
Polityka
Polityka
zachowania
kształtowania
ochrony
środowiska bioróŜnorodności ekosystemów
i krajobrazu
CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ
z
1
y
Cele podporządkowane poziomu pierwszego
2
3
4
5
6
...
x
Cele po
ośrednie
...
Cel główny
a
b
c
d
e
f
...
Cele podporządkowane poziomu drugiego
1
2
... – cele bezpośrednie
x
y
... – cele pośrednie
Ce
ele uboczny
CEL NADRZĘDNY
ZASADY POLITYKI EKOLOGICZNEJ
MoŜna wyróŜnić trzy grupy takich zasad:
określające charakter polityki ekologicznej (np. skuteczność,
obiektywność, bezstronność itp.),
określające relacje między polityką ekologiczną a polityką
gospodarczą, społeczną i międzynarodową,
kierunkujące narzędzia realizacji polityki ekologicznej.
ZASADY POLITYKI EKOLOGICZNEJ
Zasada zrównowaŜonego rozwoju
Zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi
Zasada równego dostępu do środowiska przyrodniczego
Zasada regionalizacji
Zasada uspołecznienia
Zasada “zanieczyszczający płaci”
Zasada prewencji
Zasada przezorności
Zasada stosowania najlepszych dostępnych, uzasadnionych
ekonomicznie technik i technologii
Zasada subsydiarności
POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA
Polityka ekologiczna państwa powstaje i funkcjonuje w oparciu o
zapisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska,
a szczególności na podstawie art. 13 - 17.
Cel polityki ekologicznej państwa jest określony w art. 13. Jest nim
„stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony
środowiska”.
Zakres polityki ekologicznej wyznacza art. 14.1., w którym stwierdza
się, Ŝe polityka ekologiczna państwa, na podstawie aktualnego stanu
środowiska, określa w szczególności:
cele ekologiczne,
priorytety ekologiczne,
rodzaj i harmonogram działań proekologicznych,
środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawnoekonomiczne i środki finansowe.
PEP przyjmuje się na 4 lata. Procedura tworzenia i aktualizacji
polityki ma charakter „kroczący” - przewidziane w niej działania w
perspektywie obejmują kolejne 4 lata.
Projekt PEP opracowuje minister właściwy do spraw środowiska, po
zasięgnięciu opinii marszałków województw.
PEP uchwala Sejm na wniosek Rady Ministrów.
Rada Ministrów przedkłada Sejmowi co 4 lata raport z realizacji
polityki ekologicznej państwa.
HISTORIA PEP W POLSCE
W 1990 roku opracowano dokument rządowy Polityka ekologiczna
państwa.
PEP przyjęto na okres 10 lat
W dokumencie tym jednoznacznie określono, Ŝe obowiązek ochrony
środowiska stanowi element prawidłowego gospodarowania, a
wszelka działalność naruszająca go jest niezgodna z prawem. KaŜdy
przepis prawny odnoszący się do korzystania ze środowiska i jego
ochrony w jednakowym stopniu dotyczy wszystkich podmiotów
gospodarczych i musi być ściśle przestrzegany, bez stosowania
odstępstw i wyjątków.
HISTORIA PEP W POLSCE
W okresie 2000-2003 powstały trzy dokumenty:
Druga polityka ekologiczna państwa na lata 2001-2010
Polityka ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem
perspektywy na lata 2007-2010
Program Wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa, na lata
2002-2010
POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA W LATACH
2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2016
POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA W LATACH
2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2016
Działania priorytetowe:
zakończenie prac nad wyznaczaniem obszarów siedliskowych w
ramach Natura 2000,
przyjęcie projektu ustawy o organizmach genetycznie
modyfikowanych, zgodnie z prawem UE,
zamknięcie wysypisk nie spełniających wymogów UE,
wprowadzenie w Ŝycie tzw. zielonych zamówień publicznych,
wzmocnienie kadry inspekcji ochrony środowiska, która usprawni
ochronę środowiska i pozwoli na kontrolę przestrzegania prawa,
wspieranie platform technologicznych i ekoinnowacyjności w
ochronie środowiska,
POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA W LATACH
2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2016
przywrócenie podstawowej roli miejscowym planom
zagospodarowania przestrzennego, jako podstawy lokalizacji
inwestycji,
zwiększenie retencji wody,
opracowanie krajowej strategii ochrony gleb,
promocja wykorzystania metanu z pokładu węgla,
ochrona atmosfery,
ochrona wód,
gospodarka odpadami,
modernizacja systemu energetycznego.
POLITYKA EKOLOGICZNA UE
Polityka ekologiczna, a ściślej „polityka w zakresie środowiska”
Wspólnoty Europejskiej w sensie działań realizacyjnych została
zapoczątkowana (w sensie zapisów prawnych) w 1987 roku w
Jednolitym Akcie Europejskim w oddziale IV „Środowisko
przyrodnicze”
Działania Wspólnoty związane ze środowiskiem naturalnym mają
następujące cele:
zachowanie, ochrona oraz poprawa jakości środowiska naturalnego;
wniesienie wkładu w ochronę zdrowia ludzkiego;
zapewnienie rozwaŜnego oraz racjonalnego wykorzystywania
zasobów naturalnych. (art. 130r, JAE)
POLITYKA EKOLOGICZNA UE
Realizacji polityki ekologicznej UE słuŜułą Programy Działań
Środowiskowych \. Programy te, nie tylko określały zasady i cele
bieŜące polityki ekologicznej, ale takŜe pełniły rolę „katalizatora”
działalności organizacyjnej i aktywności legislacyjnej Wspólnoty
(Unii) w zakresie ochrony środowiska.
Obecnie realizowany jest Szósty Program Działań Środowiskowych:
„Środowisko 2010: nasza przyszłość, nasz wybór” na lata 2001-2010.
Priorytetami programu są:
przeciwdziałanie zmianom klimatu,
przeciwdziałanie nadmiernemu wykorzystaniu zasobów
odnawialnych i nieodnawialnych,
zachowanie wysokiej róŜnorodności biologicznej
ograniczenie produkcji uŜycia i zuŜycia trwałych chemikaliów
toksycznych akumulujących się w środowisku.
INSTRUMENTY PLANISTYCZNE
Cechy instrumentów planistycznych to:
ich ogólny charakter (nie są adresowane do konkretnych
podmiotów),
nie muszą, ale mogą wiązać się z obowiązkiem podejmowania
określonych działań przez podmioty,
zwykle konsekwencją przyjmowania takich dokumentów są inne
regulacje prawne o charakterze wyŜszego rzędu.
Wśród instrumentów planistycznych wyróŜnia się dokumenty:
Związane z zagospodarowaniem przestrzennym (w Polsce
najwaŜniejszymi są uchwalane przez gminy miejscowe plany
zagospodarowania przestrzennego),
Związane z planowaniem społeczno-gospodarczym (na przykład
strategie rozwoju województwa)
Ukierunkowane są na osiąganie określonych celów ekologicznych.
PROGRAMY OCHRONY ŚRODOWISKA
Celem programów ochrony środowiska jest realizacja polityki
ekologicznej państwa. Powinny być one ściśle skoordynowane z
polityką ekologiczną. Oznacza to zarówno dostosowanie do
czteroletniego okresu obowiązywania aktualnej polityki ekologicznej,
jak teŜ dostosowanie struktury tych dokumentów do struktury
polityki ekologicznej.
Organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy, w celu realizacji
polityki ekologicznej państwa, sporządza odpowiednio wojewódzkie,
powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, uwzględniając
wymagania, o których mowa w art. 14. (POŚ art. 17)
Programy ułatwiają rozłoŜenie przedsięwzięć w czasie i koordynację
działań róŜnych podmiotów uczestniczących w realizacji polityki
ekologicznej.
PROGRAMY OCHRONY ŚRODOWISKA
przygotowanie projektu programu oś przez
organy wykonawcze (zarząd województwa,
powiatu, gminy) projektu programu
opiniowane programu oś przez zarząd
jednostki wyŜszego szczebla lub ministra
właściwego do spraw środowiska
Uchwalenie programu przez sejmik
województwa, radę powiatu albo radę gminy
Sporządzenie raportu z wykonania
programów oś przez zarząd województwa,
powiatu i gminy i przedstawienie go
odpowiednio sejmikowi województwa, radzie
powiatu lub radzie gminy (co dwa lata)
PROGRAMY OCHRONY ŚRODOWISKA
Programy ochrony środowiska formalnie nie mogą wywoływać
skutków prawnych w stosunku do podmiotów zewnętrznych.
W przypadku tych podmiotów, brak zgodności ich działań z
programami ochrony środowiska moŜe być przyczyną trudności w
otrzymywaniu przez podmiot pozwoleń na korzystanie ze
środowiska lub wprowadzanie zanieczyszczeń do środowiska
PLAN GOSPODARKI ODPADAMI
Podstawę prawą prawną dla planów gospodarki odpadami tworzą:
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach.
Dla osiągnięcia celów załoŜonych w polityce ekologicznej państwa oraz
realizacji zasad, o których mowa w art. 5, a takŜe stworzenia w kraju
zintegrowanej i wystarczającej sieci instalacji i urządzeń do odzysku i
unieszkodliwiania odpadów, spełniających wymagania określone w
przepisach o ochronie środowiska, opracowywane są plany gospodarki
odpadami (art. 14)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w
sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami
Rozporządzenie określa szczegółowy zakres, sposób oraz formy
sporządzania wojewódzkiego, powiatowego i gminnego planu
gospodarki odpadami (§ 1.)
PLAN GOSPODARKI ODPADAMI
PGO określają aktualny stan gospodarki odpadami na obszarze
jednostki terytorialnej, czyli charakterystykę rodzaju, źródeł i ilości
odpadów poddawanym poszczególnym rodzajom unieszkodliwiania i
odzyskowi, oraz istniejący system zbierania odpadów
PGO przedstawiają działania zmierzające do poprawy sytuacji w
zakresie gospodarki odpadami, a w szczególności sposób
zapobiegania powstawaniu odpadów, ograniczanie ich ilości,
selektywnej zbiórki oraz bezpiecznego gospodarowania odpadami
komunalnymi i niebezpiecznymi oraz ze wskazaniem sposobu i
miejsca ich składowania.
PGO ponadto powinny zawierać:
prognozę zmian w gospodarce odpadami,
organizację systemu gospodarki odpadami,
koszty wdraŜania,
sposób monitorowania funkcjonowania systemu
PROGRAMY NAPRAWCZE
Podstawę prawą prawną dla planów naprawczych tworzą:
Ustawa Prawo ochrony środowiska z z dnia 27 kwietnia 2001 r.
W celu doprowadzenia do przestrzegania standardów jakości
środowiska w przypadkach wskazanych ustawą lub przepisami
szczególnymi, w drodze aktu prawa miejscowego, tworzone są
programy. Programy są publikowane w wojewódzkich dziennikach
urzędowych (POŚ, art. 84)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 października 2002 r. w
sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać
program ochrony środowiska przed hałasem.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lutego 2008 r. w
sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać
programy ochrony powietrza
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w
sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać
programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze
źródeł rolniczych
PROGRAMY NAPRAWCZE
Celem programów naprawczych jest doprowadzanie do przestrzegania
standardów jakości środowiska na określonym obszarze, gdzie
naruszone są standardy jakości środowiska.
W programie ustala się:
obszar objęty zakresem jego obowiązywania,
naruszone standardy jakości środowiska wraz z podaniem zakresu
naruszenia,
podstawowe kierunki i zakres działań niezbędnych do przywracania
standardów jakości środowiska,
harmonogram rzeczowo-finansowy planowanych działań,
podmioty, do których skierowane są obowiązki ustalone w programie,
dodatkowe obowiązki podmiotów korzystających ze środowiska,
polegające na:
obowiązku prowadzenia pomiarów wielkości emisji lub poziomów
substancji lub energii w środowisku,
obowiązku przekazywania wyników prowadzonych pomiarów oraz
informacji dotyczących przestrzegania wymagań określonych w
posiadanych pozwoleniach,
ograniczeniu czasu obowiązywania posiadanych przez dany podmiot
pozwoleń, nie krócej jednak niŜ do 2 lat,
sposób kontroli oraz dokumentowania realizacji programu i jego efektów
(POŚ, art. 84, ust 2)
PROGRAMY NAPRAWCZE
Ustalenie treści programu dokonywane jest w szczególności na
podstawie:
oceny charakteru i zakresu aktualnego stanu środowiska, dokonanej
zwłaszcza na podstawie danych państwowego monitoringu
środowiska;
analizy moŜliwych do zastosowania rozwiązań o charakterze
organizacyjnym, technicznym lub ekonomicznym planowanych
działań;
analizy kosztów zastosowania proponowanych środków ochronnych,
z uwzględnieniem ich optymalizacji;
analizy charakteru obszarów ograniczonego uŜytkowania,
istniejących na terenie objętym programem, oraz zakresu
wprowadzonych ograniczeń w korzystaniu z tych obszarów
PROGRAMY NAPRAWCZE
Programy są tworzone przez róŜne organy:
dla powietrza – przez wojewodę
dla wody – przez dyrektora rejonowego zarządu gospodarki wodnej
dla hałasu – przez wojewodę lub radę powiatu ( w zaleŜności, od
rodzaju terenu, którego program dotyczy).