Praca Alicji Dziduch

Prawa człowieka we
współczesnym świecie
1
„Wszystkie istoty ludzkie rodzą się wolne i równe w godności i prawach. Są
one obdarzone rozumem i sumieniem oraz powinny postępować w stosunku do siebie
wzajemnie w duchu braterstwa.”
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Artykuł 1
Określone przez człowieka, dla człowieka, zawarte w aktach prawnych,
poprawiane, aktualizowane, przestrzegane i łamane – prawa człowieka ciągle nie są
właściwe. Jesteśmy przecieŜ doskonałością natury, obdarzeni rozumem, inteligencją,
a jednak wartości jakie uznajemy tak nas ograniczają. Prawa wstawiają nas w ramy
kierunkujące nasze Ŝycie, niezbadane właściwości psychiki czy wyobraźni; stanowią
przeszkodę, granicę, którą jesteśmy zmuszeni sobie stawiać. KaŜdemu człowiekowi
przyznane są niezbywalne i nienaruszalne prawa, które wynikają z jego godności i są
niezaleŜne od władzy i nie mogą one być przez nią regulowane. Państwo ma być
instytucją, zadaniem której jest ochrona tych praw. Szacunek dla praw człowieka
i poszanowanie godności ludzkiej uznaje się za podstawę sprawiedliwości i pokoju na
świecie. Inna koncepcja mówi, Ŝe prawa człowieka są relatywne, nazywa się ją
prawami obywatela. NajwaŜniejszym dokumentem, dotyczącym praw człowieka jest
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, którą przyjęło Zgromadzenie Ogólne
Narodów Zjednoczonych 10 grudnia 1948 roku. Razem z nią przyjęto rezolucje,
odnoszące się do prawa petycji, spraw mniejszości, popularyzowaniu informacji
o Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka jak równieŜ do przygotowań projektów
przepisów wykonawczych. Międzynarodową organizacją, zajmującą się przypadkami
łamania praw człowieka jest Amnesty International. Dociera ona do ludzi poprzez
organizowanie kampanii nagłaśniających problem łamania praw człowieka,
wykonywanie badań, dokumentacji i raportów o konkretnych przypadkach. Działacze
piszą listy do rządów krajów łamiących te prawa, działają teŜ poprzez publiczne
rozgłaszanie informacji o takich naruszeniach, zajmują się teŜ udzielaniem realnej
pomocy finansowej i prawnej poszkodowanym osobom. Ale zadania Amnesty
International nie ograniczają się do tego. Działający w organizacji próbują róŜnymi
sposobami powstrzymać naruszanie i łamanie praw człowieka i robią to dobrowolnie.
Są wolontariuszami. Fundamentalną zasadą działania Amnesty International jest
solidarność międzynarodowa. Przyczyny nieprzestrzegania praw człowieka mogą być
bardzo róŜne. Wynika to przede wszystkim z odmienności i róŜnic dzielących
poszczególne kraje. Do głównych powodów, dla których łamane są te prawa, naleŜą
poglądy polityczne, rasa, kultura, z jaką człowiek się utoŜsamia, religia.
Prawne gwarancje ochrony praw człowieka często juŜ nie wystarczają.
Świadczą o tym sprawy związane z konfliktem bałkańskim, z wojną domową
w Rwandzie, brutalnym traktowaniu więźniów w Chinach, Turcji, Brazylii i innych
krajach. O przestrzeganiu tych praw w danym kraju decyduje system prawny państwa,
ale równieŜ system norm etycznych. Prawa tylko będą traktowane powaŜnie, jeŜeli
w danym społeczeństwie godność i Ŝycie człowieka znajdą się na szczycie hierarchii
wartości. Światowe organizacje borykają się z wieloma problemami, między innymi:
aborcją, eutanazją, handlem niewolnikami, torturami, powszechnie stosowaną karą
śmierci. W krajach słabo rozwiniętych moŜemy się spotkać takŜe z dyskryminacją
2
kobiet. One jak i dzieci nadal wykorzystywane są jako tania siła robocza i zmuszane
do cięŜkiej pracy. Źródłem przemocy wobec kobiet w rodzinie, jest głęboko
zakorzeniony we wszystkich społeczeństwach nierówny status kobiet i męŜczyzn.
W większości społeczeństw za domenę kobiety uznaje się sferę prywatną, męŜczyźnie
zaś przyznaje się sferę publiczną. To, co działo się w rodzinie, uznawano
za wewnętrzne sprawy rodziny, w które państwo nie powinno ingerować. Jak
wiadomo, przemoc odbywa się przede wszystkim w zaciszu domowym i to właśnie
kobiety jej doświadczają. Nie jest to problem na duŜą skalę, ale sam fakt jego
występowaniu w XXI wieku jest bardzo niepokojący. To w jaki sposób łamane są
prawa człowieka i które z nich są łamane, zaleŜy od państwa i jego ustroju.
Przykładowo w kraju o totalitarnym systemie rządów tj. Korea Północna, państwo nie
ingeruje w Ŝycie i działalność obywateli dopóki ci egzystują według jego
wyznaczników. Najczęściej łamane jest w takich sytuacjach prawo do wolności
osobistej i wolności słowa. Z kolei raŜącym łamaniem praw człowieka-dziecka jest
sytuacja w biedniejszych krajach Afrykańskich. Tam młodzi ludzie, przyszli
obywatele nie mają moŜliwości edukacji. Spowodowane jest to ciągłą walką na
najwyŜszych szczeblach władzy, która zajęta własnymi problemami nie robi nic dla
swoich obywateli. Innymi przyczynami są równieŜ: walki pomiędzy plemionami, brak
wykwalifikowanej kadry i przede wszystkim szkół, które mieszczą się od siebie
w znacznych odległościach wystarczających, aby rodzic nie chciał wysyłać tam
potomstwa.
Duchowy przywódca Tybetańczyków, Dalajlama przeciwstawił się chińskim
władzom i walczy o wolność i prawa Tybetańskiego Regionu Autonomicznego.
Niestety niesie to za sobą negatywną odpowiedz Chin, które uwaŜają region za swoją
własność. Protestom, które wybuchły w marcu 2008 roku i trwały w ciągu roku na
mniejszą skalę, towarzyszyły zatrzymania i aresztowania. W październiku stracono
Losang Gyaltse i Loyar, uznanych winnymi poŜarów w trakcie demonstracji.
8 sierpnia miejski sąd w Lhasie skazał ich na śmierć. 28 grudnia w następstwie tajnego
procesu niezaleŜny tybetański filmowiec, Dhondup Wangcheng został skazany na
sześć lat więzienia pod zarzutem dąŜenia do „obalenia władzy państwowej”.
Międzynarodowe organizacje praw człowieka doniosły o wzroście liczby tybetańskich
więźniów politycznych, szczególnie przed obchodami waŜnych dla Tybetańczyków
rocznic, takich jak 50 rocznica upadku powstania narodowego, które doprowadziło do
opuszczenia kraju przez Dalajlamę. Władze zablokowały przepływ informacji do
i z regionu oraz uniemoŜliwiły niezaleŜnym organizacjom monitorowanie sytuacji
praw człowieka. WciąŜ obowiązywały ścisłe ograniczenia prawa do wolności słowa,
wyznania, zgromadzeń i zrzeszania się.
Innym przykładem jest kara śmierci stosowana między innymi w USA.
W Stanach Zjednoczonych nadal wykonuje się egzekucje osób skazanych
za przestępstwa popełnione przez nie, przed ukończeniem osiemnastego roku Ŝycia
oraz odmawia się prawa pomocy konsularnej obywatelom innych państw oskarŜonych
o przestępstwa, za jakie grozi kara śmierci, dopuszczając się tym samym
skandalicznego pogwałcenia międzynarodowych norm praw człowieka. W 1999 roku
przeprowadzono w Stanach Zjednoczonych egzekucje 98 osób. Ilekroć akceptujemy
tortury jako środek w walce z terroryzmem, tylekroć prowadzi to do umocnienia
systemów przemocy na całym świecie. Coraz częściej w krajach gdzie są prowadzone
3
działania zbrojne, uŜywa się dzieci jako Ŝołnierzy, robotników, tragarzy i szpiegów zarówno w nowo zaistniałych jak i trwających juŜ wcześniej konfliktach. To smutny
obraz społeczeństwa, które nie potrafi zapanować nad okrucieństwami tego świata.
Według najnowszego raportu Amnesty International, Turcja jest krajem, w którym
powszechnie stosuje się tortury, a w więzieniach przebywa wielu więźniów sumienia.
Udokumentowano dziesiątki zabójstw i egzekucji pozasądowych dokonywanych przez
funkcjonariuszy bezpieczeństwa. Napływają teŜ ciągłe doniesienia o okrutnym
traktowaniu przez policję, gwałtach dokonywanych na zatrzymanych kobietach,
w tym działaczkach na rzecz praw obywatelskich. Prawa mniejszości kurdyjskiej
wciąŜ nie są przestrzegane. Tysiące osób trafiły do więzienia tylko za domaganie się
kurdyjskich lekcji w szkołach lub słuchanie kurdyjskiej muzyki.
Chiny są państwem, w którym nagminnie łamie się prawa człowieka. Nie
przestrzegane jest nie tylko prawo do wolności wypowiedzi, prawo posiadania, ale
równieŜ prawo do Ŝycia, co wydaje się absurdalne. Lecz warto wiedzieć iŜ,
w Chińskiej Republice Ludowej kiedy juŜ ktoś trafi przed sąd nie ma praktycznie
Ŝadnych szans aby się wybronić, jest się pozbawionym wszelkich praw. Sąd z góry
wydaje wyrok, oskarŜony jest pozbawiony obrońcy, jest torturowany podczas
przesłuchań w celu wymuszenia zeznań. Według tamtejszego postępowania nawet
gdyby oskarŜony posiadał prawo do obrony nie wniosło by to wiele do sprawy, a i tak
zostałby skazany, mamy tu do czynienia z pogwałceniem prawa do sprawiedliwego
sądu. W Chińskiej Republice Ludowej praktycznie nie istnieje miejsce, w którym
zbierane są dane o uwięzionych, nie ma w ten sposób kontroli nad skazanymi, nie jest
moŜliwe wskazanie ilości więźniów skazanych na tak zwaną reedukacje przez pracę.
W Chinach wprowadzono ścisłą cenzurę, za wszelką propagandę uznawana jest
krytyka władz, a osoby, które publicznie wyraŜają swoje przekonania są skazani
między innymi na podstawie paragrafu zabraniającego zwoływanie zgromadzeń,
wiąŜe się to z pogwałceniem prawa do wolności zrzeszania się. Lecz nie to wszystko
powoduje największy sprzeciw obrońców praw człowieka. Najgorsze jest stosowanie
tortur, w celu wymuszenia informacji od oskarŜonych, których często skutkiem jest
śmierć i tu dochodzi do pogwałcenia prawa do Ŝycia. Ofiarą moŜe zostać kaŜdy, nie
zawsze ten, który na to zasłuŜył. Yan – a Zhengxue, jest doskonałym przykładem
jawnej niesprawiedliwości, zabrany został na milicję nie będąc podejrzanym
o popełnienie Ŝadnego wykroczenia czy przestępstwa. Został dotkliwie pobity przez
funkcjonariuszy, a będąc nieprzytomnym wyrzucony z posterunku. Kiedy próbował
dowiedzieć się czegokolwiek, dlaczego takie wydarzenie zaszło, za swą dociekliwość
został skazany na pobyt w obozie pracy - pogwałcono prawo do oporu przeciwko
bezprawnej przemocy. Niestety w Chinach kara śmierci jest stosowana nie tylko za
zabójstwa, ale równieŜ włamania, porwania, złodziejstwo, rozboje i wiele innych, za
które normalnie oskarŜony poniósłby jedynie karę więzienia. W 1999 roku w Chinach
miało miejsce najpowaŜniejsze i najdalej idące od dziesięcioleci dławienie pokojowej
opozycji i wolności religijnej. Tysiące ludzi zostało samowolnie zatrzymanych przez
policję. Niektórych skazano na długie wyroki więzienia w rezultacie
niesprawiedliwych procesów sądowych, inni zsyłani byli do obozów pracy
przymusowej. Powszechnie stosowano tortury i maltretowanie więźniów. W latach
dziewięćdziesiątych w Chinach odnotowano 18 tysięcy egzekucji, choć
prawdopodobnie faktyczna ich liczba jest o wiele wyŜsza.
4
"Przestałem się bać kiedy umarłem w więzieniu. JeŜeli raz tam trafisz to
juŜ
potem
nic
nie
potrafi
cię
naprawdę
przerazić”.
Słowa te wypowiedział Ren Wanding w 1989r. w Pekinie na kilka tygodni przed
aresztowaniem. Jako wieloletni działacz na rzecz praw człowieka był jednym z wielu
odwaŜnych ludzi, którym nie zabrakło odwagi by otwarcie bronić praw
przysługujących kaŜdemu człowiekowi. W 1991r. został on skazany na 7 lat
pozbawienia wolności za "propagandę i podŜeganie do kontrrewolucji". OskarŜenia
te oparto na jego apelach o przestrzeganie praw człowieka, wolność słowa i rządy
prawa.
Drastyczniejsze są przypadki uŜycia przemocy wobec Romów. Polska nie jest
w tym odosobniona. Organizacje ochrony praw człowieka niejednokrotnie zabiegały
i zabiegają o to, aby funkcjonariusze porządku publicznego przestali być w tych
sprawach opieszali, Ŝeby rozumieli, Ŝe Rom i kaŜda istota ludzka ma równe prawa,
w tym do godności osobistej. W czerwcu Komisja Rady Europy ds. Przeciwdziałania
Rasizmowi i Nietolerancji wyraziła zaniepokojenie stosowaniem przemocy wobec
Romów wypływającej z pobudek rasistowskich. Policja reagowała powolnie na
jakiekolwiek akty przemocy wobec Romów, a dochodzenia zdecydowanie
niewystarczające. Przykładem tej tezy moŜe być fakt iŜ w sierpniu 2000 roku
w Tarnowie dwóch zamaskowanych męŜczyzn wdarło się do mieszkania
Agaty Ciureja, 32-letniej kobiety romskiej, matki sześciorga dzieci. MęŜczyźni
zaatakowali ją przy uŜyciu siekiery powodując uszkodzenia ciała wymagające
hospitalizacji. Poszkodowana powiedziała przedstawicielom lokalnych organizacji
Romów, iŜ sądzi, Ŝe napastnikami byli członkowie ok. 20-osobowej grupy
tzw. "skinheads", którzy atakowali jej mieszkanie juŜ trzy tygodnie wcześniej.
Po pierwszym ataku policja zatrzymała dwóch domniemanych sprawców, którzy
wkrótce zostali uwolnieni. Po drugim ataku Agata Ciureja zmuszona była ukrywać
się.
Nie tylko w państwach biednych, słabo rozwiniętych dochodzi do przypadków
łamania praw człowieka, równieŜ kraje bogate, o mocnej pozycji w świecie, nie
ustrzegają się tego incydentu. NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe lekcewaŜenie problemu nie
pomoŜe w jego rozwiązaniu. Za ochronę praw swoich obywateli odpowiada państwo.
I jeśli nie jest to dla niego priorytetem, to nietrudno w nim o przypadki ich
nieprzestrzegania. Za łamanie praw człowieka i jego respektowanie odpowiedzialni
jesteśmy my sami. Musimy pamiętać o tych biednych i poszkodowanych, o ludziach,
którzy zostali pokrzywdzeni przez róŜnych oprawców. Odpowiedzialność przypada
na państwo, które bierze ją za całość Ŝycia społecznego. Prawa człowieka
są wartością najwyŜszą. ChociaŜ coraz częściej spotykamy się z ich łamaniem,
co stało się problemem globalnym. Podobnie nie moŜna usprawiedliwiać metod walki
z terroryzmem. JeŜeli w walce z nim sięgniemy po metody terrorystów, wówczas
upodobnimy się do nich i ich cel zostanie spełniony.W potyczce z tym problemem
największą rolę ma do spełnienia państwo, poprzez swoją politykę wewnętrzną.
5
Bibliografia:
- Raporty Amnesty International, 2000, 2001 rok.
- R. Kuźniar, O prawach człowieka, Warszawa 1992.
- Prawa człowieka. Dokumenty międzynarodowe, red. B. Gronowska, T. Jasudowicz,
C. Mik, Toruń 1996 .
-Prawa człowieka w społeczeństwie demokratycznym, red. A. Rzepliński,Warszawa
1993.
-Międzynarodowa ochrona praw człowieka, M. Balcerzak, Warszawa, 2007
- Strona internetowa http://niniwa2.cba.pl/CHINY.HTM
-Powszechna Deklaracja Praw Człowieka
6