Propozycja projektów do tematu nr 4 - Świat przyrody

Elementy do konstruowania projektów do tematu 4.
Dylematy moralne w nauce
Tytuł: Rozterki i dylematy uczonych
Cele projektów:
1. Kształtowanie umiejętności przygotowywania się do dyskusji:
a) Uzupełnienie i uporządkowanie wiedzy na temat zagadnień, które będą tematem dyskusji.
b) Przygotowywanie argumentów do dyskusji.
2. Kształtowanie umiejętności kulturalnego, aktywnego uczestniczenia w dyskusji:
a) Rzeczowe, precyzyjne i zrozumiałe uzasadnianie swojego zdania w dyskusji.
b) Uważne słuchanie argumentów innych uczestników dyskusji.
c) Kulturalne zachowanie podczas dyskusji.
3. Uporządkowanie i poszerzenie wiadomości na temat pojęcia dylematu moralnego.
4. Uświadomienie uczniom, że dylematy moralne są związane z życiem każdego człowieka, ale w szczególnie szerokim zakresie dotyczą naukowców zajmujących się badaniami istotnymi dla całej ludzkości.
5. Omówienie przykładów badań naukowych (znanych z historii nauki), których wyniki i zastosowania
były źródłem dylematów moralnych naukowców, i wskazanie współczesnych przykładów takich
badań.
6. Uświadomienie uczniom zagrożeń, które mogą wynikać z politycznego zaangażowania naukowców.
Zagadnienia szczegółowe:
1. Pojęcie dylematu moralnego:
a) Na czym polega dylemat moralny?
b) Na jakie pytania musi sobie odpowiedzieć człowiek stojący przed dylematem moralnym?
c) Czy naukowcy powinni dążyć do poznania prawdy o świecie bez względu na konsekwencje?
2. Dylematy moralne fizyków pracujących nad bronią jądrową:
a) Czy groźba zwycięstwa nazizmu usprawiedliwiała pracę nad bronią jądrową?
b) Czy możliwość skrócenia drugiej wojny światowej usprawiedliwiała użycie bomb jądrowych przeciw ludności cywilnej?
3. Dylematy moralne fizyków zajmujących się innymi działami fizyki i fizyków z innych epok:
a) Jakie efekty przyniósł plan podboju Kosmosu i program wojen gwiezdnych Ronalda Reagana?
b) Czy konieczność obrony ojczyzny uzasadnia konstruowanie i użycie nowych rodzajów broni
(Archimedes)?
c) Czy etyczna jest praca nad bronią za wynagrodzeniem (Leonardo da Vinci)?
4. Dylematy moralne naukowców z innych dziedzin nauk przyrodniczych (przykłady):
a) Jakie motywy kierowały Alfredem Noblem – wynalazcą dynamitu?
b) Czy zasługi Fritza Habera (wynalazcy nawozów sztucznych) „równoważą” odpowiedzialność za pracę nad użyciem chloru jako gazu bojowego?
c) Czy klonowanie organizmów zmierzające do sklonowania człowieka jest uzasadnione?
5. Dylematy moralne naukowców z dziedziny nauk humanistycznych (przykłady):
a) Jakie czynniki wyznaczają granice eksperymentów psychologicznych z udziałem ludzi?
b) Czy historycy mają prawo do subiektywnego przedstawiania lub fałszowania historii, np. w celach propagandowych?
6. Problem dyskryminacji kobiet w świecie nauki:
a) Czy kobiety mogły dawniej bez przeszkód prowadzić badania naukowe?
b) Na czym polegała dyskryminacja kobiet naukowców?
c) Czy przyjmowanie przez mężczyzn nagród i zaszczytów, które w rzeczywistości należały się kobietom, było przejawem dyskryminacji?
d) Czy obecnie kobiety naukowcy są dyskryminowane?
ZamKor 2013
32
7. Problem pierwszeństwa odkryć naukowych i uczciwości w nauce:
a) Czy niesłuszne przypisywanie sobie pierwszeństwa w odkryciu zjawisk fizycznych i sformułowaniu
teorii naukowej jest zawsze jednakowo naganne?
b) Czy jest to równoważne z przypisywaniem sobie cudzych osiągnięć?
c) Jakie motywy mogą kierować naukowcami przypisującymi sobie pierwszeństwo odkryć?
d) Jakie motywy mogą kierować naukowcami przypisującymi sobie cudze odkrycia?
e) Jakimi cechami osobowości powinni się wyróżniać naukowcy?
8. Naukowcy a polityka:
a) Czy naukowcy powinni się angażować w politykę?
b) Czy jednostronne rozbrojenie państw zachodnich było wskazane?
Literatura ogólna:
• Fiałkowski Krzysztof, Burda Zdzisław, Świat przyrody. E-podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych,
ZamKor, Kraków 2013.
• Fiałkowski Andrzej, Fiałkowski Krzysztof, Fizyka w świecie przedstawionym, ZamKor, Kraków 2013.
Literatura do poszczególnych elementów projektu:
ad 1
• Bryk.pl. Strefa wiedzy (online), www.bryk.pl › Pozostałe › Filozofia.
• Paszewski Andrzej, Sukcesy naukowe biologów a problemy etyczne (online), www.pm.microbiology.
pl/web/archiwum/etyka.pdf [dostęp: 7.02.2013].
• Rzońca Maciej, Między prawdą a dobrem (wywiad z prof. Zofią Ratajczak) (online), gu.us.edu.pl/
node/204361 [dostęp: 7.02.2013].
ad 2
• Dürrenmatt Friedrich, Fizycy (razem z Wizytą starszej pani), PIW, Warszawa 1995.
• Feynman Richard P., Pan raczy żartować, panie Feynman!, Znak, Kraków 2007.
• Frayn Michael, Kopenhaga – tekst sztuki drukowany w „Dialogu” 6/2000 w tłumaczeniu Małgorzaty
Semil (dostępne nagranie: Teatr TV w cyklu Scena Świata, spektakl BBC pt. Kopenhaga Michaela Frayna w reżyserii Howarda Daviesa, z Danielem Craigiem w roli niemieckiego fizyka Wernera
Heisenberga. Premiera emitowana 28 kwietnia 2008 roku w TVP1).
• Jungk Robert, Jaśniej niż tysiąc słońc: losy badaczy atomu, PIW, Warszawa 1967.
• Lem Stanisław, Głos Pana, Czytelnik, Warszawa 1970.
• Pratchett Terry, Piąty elefant, Prószyński i S-ka, Warszawa 2006.
• Sciascia Leonardo, Zniknięcie Majorany, PAX, Warszawa 1985.
• Ulam Stanisław, Przygody matematyka, Prószyński i S-ka, Warszawa 1996.
• Walker Mark, Bomba atomowa Hitlera. Mit i prawda o nazistowskiej fizyce jądrowej, Amber,
Warszawa 1999.
ad 3
• Puzo Mario, Rodzina Borgiów, Albatros, Warszawa 2011.
• Wielkie postacie historii, [w:] Historia – portal (online), www.historia.info.pl/postacie/archimedes.html
[dostęp: 7.02.2013].
ad 4
• Alfred Nobel, [w:] Nobliści.pl. Laureaci Nagrody Nobla (online), www.noblisci.pl/alfred-nobel
[dostęp: 7.02.2013].
• Fritz Haber, [w:] Wikipedia (online), pl.wikipedia.org/wiki/Fritz_Haber [dostęp: 7.02.2013].
• Klonowanie – stanowiska za i przeciw, [w:] Bryk.pl. Strefa wiedzy (online), www.bryk.pl
[dostęp: 7.02.2013].
ad 5
• Etyka w badaniach społecznych, [w:] Enzo. Dobre oko do internetu (online),
enzo.pl/2011/02/03/etyka-w-badaniach-spolecznych [dostęp: 7.02.2013].
• Michnik Adam, Katyń – historia i propaganda, 2009, „Gazeta Wyborcza.pl” (online),
wyborcza.pl/1,101422,7048149,Katyn___historia_i_propaganda.html [dostęp: 7.02.2013].
ZamKor 2013
33
ad 6
• A Short History of Women in Science: From Stone Walls to Invisible Walls (online), www.brandeis.edu/
barnett/docs/7654.PDF [dostęp: 7.02.2013].
• Biographies of Women in Science (online), www.eiu.edu/~wism/about_biographies.php
[dostęp: 7.02.2013].
• Historia kobiet, [w:] Wikipedia (online), pl.wikipedia.org/wiki/Historia_kobiet [dostęp: 7.02.2013].
• Jacelyn Bell Burnell – kobieta, która nie dostała Nobla, „Wysokie Obcasy.pl” (online), www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/1,96856,11838629,Jocelyn_Bell_Burnell___kobieta__ktora_nie_dostala.
html [dostęp: 7.02.2013].
• Kobiety w nauce, [w:] Wikipedia (online), pl.wikipedia.org/wiki/Kobiety_w_nauce
[dostęp: 7.02.2013].
• Kulma Katarzyna, Kobiety w nauce – jeśli nie dyskryminacja to co?, 2012, (online), katarzynakulma.
blogspot.com/2012/02/kobiety-w-nauce-jesli-nie-dyskryminacja.html [dostęp: 7.02.2013].
• Lise Meitner, [w:] Wikipedia (online), pl.wikipedia.org/wiki/Lise_Meitner [dostęp: 7.02.2013].
• „Sprawy Nauki. Biuletyn Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego” (online), www.sprawynauki.waw.pl ›
› Strona główna › Sonda redakcyjna.
• Quinn Susan, Życie Marii Curie, Prószyński i S-ka, Warszawa 1997.
ad 7
• Brookes Michael, 13 rzeczy, które nie mają sensu, Wyd. Literackie, Kraków 2011.
• Curie Ève, Maria Curie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
• Film fabularny Einstein i Eddington, reż. Philip Martin, USA, Wielka Brytania 2008.
• Graham Farmelo, The strangest man – a biography of Paul Dirac. Faber and Faber,
Los Angeles 2009.
• Granice nauki.pl (online), www.granicenauki.pl [dostęp: 7.02.2013].
• Grzeszak Teresa, Nie kradnij – plagiat (online), www.uw.edu.pl/ogloszenia/plagiat2.html
[dostęp: 7.02.2013].
• Guglielmo Marconi, [w:] Wikipedia (online), pl.wikipedia.org/wiki/Guglielmo_Marconi
[dostęp: 7.02.2013].
• Kierul Jerzy, Kepler, PIW, Warszawa 2007.
• Koestler Arthur, Lunatycy, Zysk i S-ka, Poznań 2002.
• Magnusson Magnus, Słynne fałszerstwa, oszustwa i skandale, Bellona, Warszawa 2008.
• Najsłynniejsze kłamstwa naukowe wg The Guardian, „Joe Monster.org. Niecodziennik satyryczno-prowokacyjny” (online), www.joemonster.org/art/2843/Najslynniejsze_klamstwa_naukowe_wg_The_
Guardian [dostęp: 7.02.2013].
• Pais Abraham, Czas Nielsa Bohra, Prószyński i S-ka, Warszawa 2006.
• Pais Abraham, Tu żył Albert Einstein, Prószyński i S-ka, Warszawa 2005.
• Pitagoras, [w:] Wikipedia (online), pl.wikipedia.org/wiki/Pitagoras [dostęp: 7.02.2013].
• Plagiat, [w:] Wikipedia (online), pl.wikipedia.org/wiki/Plagiat [dostęp: 7.02.2013].
• Serwis Filozoficzny Nauka a Religia (online), www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl › Przedruki
[dostęp: 7.02.2013].
• Stawiszyński Tomasz, Diederik Stapel. Kanciarze z tytułami naukowymi (online), nauka.newsweek.pl/
diederik-stapel--kanciarze-z-tytulami-naukowymi,84437,1,1.html [dostęp: 7.02.2013].
• Witkowski Tomasz, Historia pewnej prowokacji (online), www.tomaszwitkowski.pl/page0.php
[dostęp: 7.02.2013].
• Wróblewski Andrzej K., 200 uczonych w anegdocie, Świat Książki, Warszawa 2010.
• Wróblewski Andrzej K., Prawda i mity w fizyce, Ossolineum, Wrocław 1982.
• Życie i przedwczesna śmierć zimnej fuzji (online), priveee.dyndns.org/Kippin/429-Nieograniczona%20
energia/429-06.htm [dostęp: 7.02.2013].
ad 8
• Pugwash Conferences on Science and World Affairs (online), www.pugwash.org [dostęp: 7.02.2013].
• Pugwash, [w:] Wikipedia (online), wikipedia.org/wiki/Pugwash [dostęp: 7.02.2013].
ZamKor 2013
34