Prof. UEK dr hab. Stanisław Mazur Konspekt wystąpienia

Prof. UEK dr hab. Stanisław Mazur
Konspekt wystąpienia: Efektywność w sektorze publicznym – zamierzenia i efekty
1. Współczesne państwo i presje modernizacyjne
Współczesne państwo ulega głębokim przeobrażeniom. Zmieniają się jego relacje z
obywatelami, postępuje erozja władzy hierarchicznej, narasta deficyt zaufania względem
władzy publicznej, pojawia się problem jej legitymizacji. Zjawiska te pogłębiają problemy
związane z kryzysem polityki regulacyjnej oraz efektywną i społecznie aprobowaną alokacją
dóbr publicznych. Narastające: konkurencja i globalizacja to kolejne czynniki, które w
odmienny sposób – niż to miało miejsce dotychczas – wytyczają relację państwa,
administracji i obywateli. Rządzenie za pomocą klasycznych, wyprowadzonych z modelu
idealnej biurokracji, zasad i instrumentów staje się coraz bardziej problematyczne w
społeczeństwie zmiany, niepewności i ryzyka. Poszerzanie zakresu oczekiwań obywateli
względem aktywności państwa i świadczonych przez niego usług to nie jedyna trudność z
którą przyszło się borykać współczesnemu państwu. Równie istotnym wzywaniem stało się
zjawisko dyferencjacji funkcjonalnej społeczeństwa.
2. Reformy rynkowe w sektorze publicznym
Pierwsza fala reform sektora publicznego o wyraźnie rynkowym charakterze pojawiła
się na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku. Charakter tych reform
znacząco różnił się w poszczególnych krajach. Tym niemniej, posiadały one wspólne
atrybuty. Reformy te określono uogólniającym mianem nowego zarządzania publicznego. 1
Podstawę tych reform tworzyło, z jednej strony,silne neoliberalne przekonanie o
konieczności wprowadzenia do sektora publicznego logiki charakterystycznej dla wolnego
rynku. Miały one służyć:
1
•
ekspansji praw rynku,
•
otwarciu dostępu do rynków kapitałowych,
•
deregulacji rynków,
•
prywatyzacji,
•
wzrostu konkurencyjności,
Hood, C. [1995], The ‘New Public Management’ in the 1990s: Variations on a Theme, Accounting
Organizations and Society” 20(2/3).
•
ograniczeniu wydatków budżetowych, w tym na cele socjalne i usługi
publiczne,
•
liberalizacji regulacji rynku pracy.
Z drugiej zaś strony,wynikały one z pragmatycznego przekonania o niemożności
utrzymania nazbyt kosztownego i mocno niesprawnego modelu państwa dobrobytu.
Podejmowane w ich ramach działania modernizacyjne wiążą się z:
•
naciskiem na jakość zarządzania,
•
elastycznymi i zdecentralizowanymi mechanizmami zarządzania finansowego,
•
zdecentralizowanymi
rynkowo
zorientowanymsystemem zarządzania zasobami
ludzkimi,
•
decentralizacją władzy i odpowiedzialności,
•
wykorzystaniem rynkowych mechanizmów zarządzania,
•
partnerstwem publiczno-prywatnym,
•
wykorzystaniem opłat, voucherów, franchisingu i kontraktowania,
•
stosowaniemzarządzania przez rezultaty oraz budżetów zadaniowych,
•
wykorzystaniem ewaluacji, audytu,
•
szeroką standaryzacją usług publicznych,
•
prywatyzacją przedsiębiorstw publicznych. 2
3. Efekty reform rynkowych
Jednoznaczna ocena efektów reform przypisywanych do nurtu nowego zarządzania
publicznego jest utrudniona, co po części wynika, z braku porównywalnych i wiarygodnych
porównań międzynarodowych. Jeśli jednak pomimo tego podejmować próbę oszacowania ich
konsekwencji, to do ich pozytywnych efektów zaliczyć należy:
•
decentralizację systemu administracyjnego,
•
obniżenie kosztów świadczenia usług publicznych oraz poprawę ich jakości,
•
wzmocnienie mechanizmów kontrolnych oraz wzrost rozliczalności decydentów
publicznych,
•
2
wzrost efektywności i skuteczności zarządzania sprawami publicznymi.
Public Management Developments: Survey [1993)]. Paris: OECD
Do zbioru negatywnych konsekwencji wynikających z wdrażania reform nowego
zarządzania publicznego w sektorze publicznym zaliczyć należy:
•
osłabienie
zdolności
państwa
do
rozwiązywania
strukturalnych
problemów
występujących w jego wnętrzu, jak i jego otoczeniu,
•
prymat technologicznie pojmowanego rządzenia i zarządzania publicznego nad jego
strategicznymi i kulturowymi aspektami,
•
niski stopień przystawalności narzędzi zarządzania przenoszonych z sektora
rynkowego do sektora publicznego bez dostrzeżenia odrębności kulturowej tego
ostatniego,
•
defragmentaryzację systemu administracyjnego (np. poprzez tworzenie wielu agencji
wykonawczych) utrudniającą skuteczną koordynację działań oraz zacierającą reguły i
mechanizmy odpowiedzialności za jakość zarządzania sprawami publicznymi,
•
erozję idei służby cywilnej,
•
pomijanie szerszego kontekstu działania państwa i władzy publicznej poprzez ich
zawężenie do wymiaru ekonomicznego i finansowego.