Istota biznesu agroturystycznego

Rozdział I. Istota biznesu agroturystycznego
1. Podstawowe pojęcia agroturystyki
Pojęcia agroturystyki oraz turystyki wiejskiej dotyczą wypoczynku
na wsi, jednak tylko termin „agroturystyka" oznacza pobyt gości
w czynnym gospodarstwie rolnym. Czynnym, a więc prowadzącym
produkcję roślinną i nierzadko również zwierzęcą, czynnym - czyli żyjącym
własnym rytmem i problemami.
Ostatnio w Polsce karierę zrobiło słowo „agroturyzm". Brzmi to
może bardziej naukowo niż potoczne określenia „urlop na wsi", czy
„wczasy pod gruszą", ale lepsze są jasne i proste sformułowania, bo one
lepiej oddają istotę zagadnienia. Będę zatem używać ogólniejszego terminu:
„turystyka wiejska", co oznacza, że odbywa się ona na terenach wiejskich:
w funkcjonującym gospodarstwie rolnym, na polu kempingowym, w chacie
przystosowanej dla gości, w pensjonacie lub domku letniskowym. Może to
być pobyt
jednodniowy lub dłuższe wakacje,
z węższym albo
z rozbudowanym zakresem usług, kiedy goście korzystają z wyżywienia,
spacerów, jazdy konnej, wędkarstwa itp.
Turystą będzie więc każda osoba, która przyjeżdża na wieś,
obojętnie w jakim celu, nawet rodzina w odwiedziny. Oczywiście nas
szczególnie interesuje taki turysta (nazywany kiedyś „letnikiem”), który
przyjeżdża na wieś spędzić choćby krótkie wakacje. Takiemu turyście
można bowiem zaoferować i sprzedać usługi, i w ten sposób osiągnąć
dochód. Jak widać, turystyka wiejska nie jest czymś nowym; wyjazdy na
letnisko były popularne już w XIX wieku. Dzisiaj tylko wraca się do tej
starej, dobrej tradycji, ale w nowej, zorganizowanej formie.
5
Słowo turystyka bierze swój początek od francuskiego „tour" i oznacza
wycieczkę lub podróż kończącą się powrotem do miejsca, skąd nastąpił
wyjazd
(Nowakowska
l996).
1
Oficjalna
definicja
przyjęta
w międzynarodowej terminologii turystycznej (Terminologia turystyczna
1995) podaje, że: „turystyka obejmuje ogół działań ludzi, którzy podróżują
i przebywają dla wypoczynku, w interesach lub w innych celach przez nie
dłużej niż jeden rok bez przerwy w miejscach znajdujących się poza ich
zwykłym otoczeniem".2
Mała Encyklopedia Powszechna PWN (l 985) podaje, że turystyka to nic
innego jak: „... forma czynnego wypoczynku realizowana przez odbywanie
wycieczek
pieszych,
kajakowych,
kolarskich,
narciarskich,
motocyklowych, samochodowych i innych, która łączy cele poznawcze
(krajoznawcze) z elementami sportu i rozrywką".3
Jako pojęcie nadrzędne Drzewiecki (1992) proponuje rekreację,
rozumianą jako całokształt zjawisk i procesów związanych z odtwarzaniem
i pomnażaniem (regeneracją) sił duchowych i fizycznych człowieka, która
odbywa się zarówno w miejscu stałego zamieszkania, jak i poza nim.
Obejmuje ona wypoczynek czynny i bierny. 4
Osobę, która uprawia turystykę określa się mianem turysty. 5
Ruch turystyczny, wg Gaworeckiego (1994) za międzynarodową
Akademią Turystyki w Monte Carlo, to: „... podróże podejmowane dla
przyjemności, wypoczynku lub leczenia - pieszo lub jakimkolwiek
środkiem lokomocji. Do ich zakresu nie należą więc podróże w celach
zarobkowych ani w celach zmiany miejsca stałego zamieszkania (osiedlenia
się)". 6
_________________
1
Agroturystyka, praca zbiorowa pod redakcją U. Świetlikowskiej, FAPA, Warszawa 2000, s. 22
Terminologia turystyczna, Zalecenia WTO. Instytut Turystyki, Warszawa 1995, s. 46
3
Mała Encyklopedia Powszechna, PWN, Warszawa 1989, s. 62
4
M.Drzewiecki, Wiejska przestrzeń rekreacyjna, Instytut Turystyki, Warszawa 1992, s.19
5
Słownik Języka Polskiego, PWN, Warszawa 1998, s. 62
6
W.W. Gaworecki, Turystyka, PWE, Warszawa 1994, s.19.........................................................
2
6
Ruch turystyczny jest ściśle związany z rekreacją, a ta określona jest
przestrzenią rekreacyjną.
Przestrzeń
rekreacyjna
jest
częścią
przestrzeni
geograficznej
obejmującej określoną grupę miejscowości - region (wraz z istniejącymi
dobrami przyrody i kultury), w których dzięki zagospodarowaniu
turystycznemu stworzone są warunki do czynnego i biernego wypoczynku.
Częścią przestrzeni rekreacyjnej jest wiejska przestrzeń rekreacyjna.
Według Drzewieckiego (1992), obejmuje ona obszary położone poza
miastami, strefami zurbanizowanymi oraz specjalnie przygotowanymi do
pełnienia różnych funkcji (parki, rezerwaty, poligony itp.). Na obszarach
tych dominuje zwykle rolnictwo, a charakteryzują się one przewagą
elementów przyrodniczych, brakiem lub małym nasileniem objawów
degradacji ekologicznej, brakiem czynników szkodliwych dla zdrowia, a są
sprzyjające do wypoczynku. 7
Turystyka wiejska „stanowi formę rekreacji odbywającej się na
obszarach »prawdziwej« wsi i obejmuje wielorakie rodzaje aktywności
rekreacyjnych związanych z przyrodą, wędrówkami, turystyką zdrowotną,
krajoznawczą, kulturową i etniczną", która bezpośrednio wykorzystuje
zasoby i walory wsi .8
Pokrewnym
pojęciem
dla
turystyki
wiejskiej
jest
turystyka
alternatywna, do której zaliczane są jeszcze inne formy turystyki, w tym
„zielona", „ekologiczna" (ekoturystyka), „agrarna", „farmerska".9
Agroturystyka jest formą pośrednią, należącą do „turystyki wiejskiej",
a zbliżoną do „turystyki farmerskiej". Drzewiecki określa agroturystykę
jako:
_________________
7
M.Drzewiecki, Wiejska przestrzeń..., s. 24
M.Drzewiecki, Agrotrurystyka, Instytut Wydawniczy „Świadectwo”, Bydgoszcz 1995, s.17
9
Agroturystyka, praca zbiorowa..., s. 23
8
7
• „formę wypoczynku, która realizowana jest na terenach wiejskich o charakterze rolniczym, opartą o bazę noclegową i aktywności rekreacyjne związane z gospodarstwem rolnym lub równoważnym i jego otoczeniem (przyrodniczym, produkcyjnym i usługowym",
• różnicuje ją w stosunku do turystyki wiejskiej, lokalizując wyłącznie na
terenach o charakterze rolniczym;
• akceptuje jej ścisły związek z gospodarstwem rolnym lub równoważnym
przy wykorzystaniu budownictwa mieszkaniowego i gospodarczego oraz
oferty żywieniowej, zwracając uwagę na szeroki zakres aktywności
rekreacyjnych zarówno w otoczeniu gospodarstwa, jak i w samym
gospodarstwie. Agroturystyka jest źródłem cennych korzyści zarówno dla
gospodarstwa, jak również dla gości10.
2. Cechy agroturystyki
Do najważniejszych specyficznych cech agroturystyki różniących ją
od
turystyki
masowej
są
według
Gannona
jej
unikalność
i konkurencyjność. Cechy te związane są:
z gospodarstwem rolnym:
- rytm życia gospodarskiego;
- obecność zwierząt domowych;
- świeża żywność;
- zapachy, odgłosy itp.
z ludźmi (rodziną):
- bezpośredni kontakt z rodziną gospodarza;
- możliwość poznania zwyczajów rodziny;
- gościnność;
- nowe znajomości i przyjaźnie;
-
codzienne zajęcia mieszkańców wsi;
________________
10
M.Drzewiecki, Agrotrurystyka, Instytut Wydawniczy „Świadectwo”, Bydgoszcz 1995, s.19-20
8
z życiem wiejskim:
- kultura i zwyczaje;
- tradycja oraz historia wsi i regionu;
-
folklor;
z przestrzenią:
- kontakt z przyrodą;
- swoboda poruszania się;
-
cisza, spokój;
-
możliwość rekreacji i sportu11.
Do końca lat osiemdziesiątych turystyka w Polsce postrzegana była
przez pryzmat swoich funkcji socjalnych. Jej aspekty ekonomiczne nie były
praktycznie uwzględniane w realizowanych koncepcjach i kierunkach
rozwoju kraju.
Zmiany
społeczno-gospodarcze
i
ustrojowe,
które
nastąpiły
na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych., umożliwiły
szybki
rozwój
turystyki
jako
branży
gospodarczej
i
pociągnęły
w konsekwencji rewizję stosunku do niej władz państwowych.
Turystyka rozwijając się żywiołowo dała pracę 200 tyś. ludzi i ma
możliwości
wchłonięcia
jeszcze
znacznych
zasobów
ludzkich.
Wytwarzając sama kilka procent dochodu narodowego wpływa na rozwój
kilku innych sektorów gospodarki. 12
Agroturystyka,
która
umożliwia
wypoczynek
bezpośrednio
w zagrodzie, połączony z obserwacją i uczestnictwem w codziennych
zajęciach jej stałych mieszkańców, możliwość korzystania z produktów
gospodarstwa, a także z innych, które to gospodarstwo stwarza (np. jazda
konna), cieszy się dużą i wciąż rosnącą popularnością.
_________________
11
A.Gannon, Agroturyzm a rozwój wsi. Wprowadzenie do rozwijania przedsięwzięć
agroturystycznych, Centrum Doradztwa i Edukacji w Rolnictwie Oddział w Poznaniu, Kraków
1993, s.31
12
Agroturystyka, praca zbiorowa pod redakcją U.Świetlikowskiej, SGGW, Warszawa 1998, s.22
9
Ocenia się, że na istniejące w Polsce ok. 2 mln 300 tyś. wiejskich
gospodarstw domowych, ok. 1/3 - czyli ponad 700 tyś. - wyposażona jest
w obszerne dwu-trzypokojowe domy. Znaczna ich część stoi pusta i nie
wykorzystana. Często przy bardzo niewielkich nakładach mogą one pełnić
funkcję
recepcyjno-turystyczną.
Bardzo
łatwo
mogą
one
zostać
„uprodukcyjnione" dostarczając dodatkowych dochodów właścicielom.
Sprawa ma również dodatkowy społeczny aspekt. 13
Agroturystyka jest pierwszą realną alternatywą dla przeludnionej dziś
i bezrobotnej wsi, na stworzenie nowego rynku pracy i źródła dochodów jej
mieszkańców oraz podniesienie ogólnego poziomu życia.
Krótko mówiąc, stanowi ona dużą szansę na poprawę warunków życia,
nie tylko społeczności wiejskiej, ale i całego kraju.
Polska posiada korzystne warunki dla jej rozwoju.
Dotyczy
to zwłaszcza rejonów o niskim poziomie uprzemysłowienia i urbanizacji,
małym udziale zatrudnienia w zawodach pozarolniczych, słabych rolniczo,
o dużym bezrobociu, niewysokich dochodach ludności, posiadających
równocześnie wolne zasoby mieszkaniowe, korzystne walory przyrodniczokrajobrazowe i kulturowe, które w dużym stopniu predysponują do
świadczenia usług agroturystycznych.
Fakt realizacji działalności agroturystycznej w gospodarstwie rolnym,
dla gości, którzy chcą poznawać ich życie, obowiązki i pracę całej rodziny
oraz chcą współuczestniczyć w ich wypełnianiu, a równocześnie
odpoczywać, poprawiać kondycję fizyczną i psychiczną, korzystać
z dostępnych walorów gospodarstwa czy otoczenia, a przy tym mieszkać
w warunkach o odpowiednim standardzie, przygotowywać posiłki lub być
żywionym „dobrą" żywnością, żyć w czystym, chronionym środowisku,
mieć zapewnione bezpieczeństwo higieniczno-zdrowotne i prawne - stawia
niełatwe do spełnienia wymagania.
_________________
13
Ibidem, s. 23
10
Dlatego przywrócenie barwnej żywotności terenom wiejskim oraz
zapewnienie poprawy jakości życia na wsi wymaga lokalnej inicjatywy,
przywództwa oraz wysiłku zespołowego, zwłaszcza rodzinnego.
3. Składniki agroturystyki
Składniki
agroturystyki,
również
według
Gannona,
przedstawiono
w zestawieniu 1.
11
Zestawienie 1. Składniki agroturyzmu wg Gannona
SKŁADNIKI AGROTURYZMU
ZAKWATEROWANIE
• dom w gospodarstwie
rolnym;
• noclegi i samodzielne
wyżywienie;
• przyczepy
kempingowe;
• campingi;
• namioty/szałasy;
• schroniska itp.
ATRAKCJE
DOSTĘPNE
FORMY
ŚRODOWISKA URZĄDZENIA SPĘDZANIA
CZASU
• góry;
• szlaki
• praca w
turystyczne
gospodarstwie
• jeziora;
- rowerowe; rolnym;
• rzeki;
•jeździectwo;
- konne;
• morza;
- spacerowe; • sporty wodne;
• bagna;
• udział w
• kluby;
• krajobraz;
imprezach
• obiekty
• świeże
kulturalnych;
sportowe;
powietrze itp.
• hobby;
• obiekty
• uczenie się:
kulturalne;
- języków;
• placówki
- umiejętności itp.
oświatowe;
• rzemiosło itp.
MOŻLIWE
USŁUGI
• opieka nad
dziećmi;
• pralnie;
• poczty;
• restauracje;
• sklepy/banki
• agencje
turystyczne;
• transport i
komunikacja;
• wypożyczalnie;
• schronisko dla
psów itp.
Źródło: A.Gannon, Agroturyzm a rozwój wsi. Wprowadzenie do rozwijania przedsięwzięć agroturystycznych, Centrum
Doradztwa i Edukacji w Rolnictwie Oddział w Poznaniu, Kraków 1993, s.32
12