Region mielecki. Historia i teraźniejszość

Edukacja regionalna
Region mielecki. Historia i teraźniejszość
Jerzy Skrzypczak
Dyrektor Muzeum Regionalnego
w Mielcu
W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2005 r. w Centrum Kształcenia Praktycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Mielcu realizowany był projekt „Rozwijanie umiejętności językowych i informatycznych z elementami e-learningu”, w ramach którego w szkoleniach językowych i informatycznych dla nauczycieli szkół
wszystkich typów oraz bibliotekarzy, prowadzone były zajęcia z historii regionu
mieleckiego. Do realizacji zajęć wykorzystano formę wykładu i prezentacji multimedialnej.
Wykład, od którego rozpoczynały się zajęcia, poświęcony był Wprowadzeniu
do historii regionalizmu polskiego i europejskiego. Obejmował omówienie takich
zagadnień jak:
definicję regionalizmu, traktowanego (w sposób zawężony) jako ruch społeczny zapoczątkowany w 1 poł. XIX w. i mający za zadanie zachowanie
specyficznych cech kulturowych charakterystycznych dla danego regionu
lub, w formie rozszerzonej (wykorzystanie definicji regionalizmu z lat 30.
XX w. prof. S. Pawłowskiego), którego istota „tkwi w ziemi”, traktowanego jako cechy kulturowe regionu (krainy), obejmujące człowieka i jego
wytwory sztuki ludowej oraz zwyczaje, na które nakładają się warunki
przyrodnicze i związki międzyludzkie (rodzinno-sąsiedzkie);
regionalizm polski i europejski w ujęciu historycznym – realizacja
idei regionalistycznych w Europie Zachodniej (pogranicze francusko-niemieckie – Alzacja i Lotaryngia), Włochy i Niemcy (pokazanie także niewłaściwego wykorzystywania regionalizmów i odrębności do celów stricte
politycznych, np. w czasach III Rzeszy) oraz na ziemiach polskich w XIX
w., gdzie oprócz zabezpieczania i udostępniania dóbr kultury, dochodził
jeszcze czynnik o charakterze narodowym, związany z brakiem własnej
państwowości (kultywowanie polskości poprzez dbałość o język ojczysty,
nauczanie w szkołach i na uniwersytetach, kulturę w różnej postaci i pielęgnowanie historii narodowej. Rola ówczesnej Galicji „Polskiego Piemontu”
i jej centrów kulturalnych – Krakowa i Lwowa, działania instytucji o charakterze narodowym, np. Ossolineum, różnych fundacji, znaczenia pol101
Jerzy Skrzypczak – Region mielecki. Historia i teraźniejszość
skiego szkolnictwa, a zwłaszcza gimnazjów w utrwalaniu polskości, roli
nauczycielstwa polskiego i muzeów, jako rozsadnika polskiej kultury
i jej przekazywania następnym pokoleniom;
znaczenie „Małej Ojczyzny” w życiu społeczeństwa lokalnego, obejmujące
utrwalanie więzi rodzinnych (własne korzenie) i sąsiedzkich, przywiązanie
do miejsca urodzenia i zamieszkania przodków, do religii, tradycji, do krajobrazu kulturowego itp.;
powstanie regionu mieleckiego w 2 poł. XIX w. – pojęcia traktowanego
w tym wypadku wymiennie z określeniem powiatu mieleckiego: kształtowanie się jego granic administracyjnych w 2 poł. XIX w., funkcjonowanie ówczesnych instytucji samorządowych gminnych i powiatowych, ludzi
którzy zapisali się w historii regionu na polu samorządności. We wcześniejszych wiekach okolice Mielca nie stanowiły samodzielnego regionu historycznego, stanowiąc integralną część losów Sandomierszczyzny;
działalność organizacji społeczno-kulturalnych i niepodległościowych na
terenie Mielca i w regionie w 2 połowie XIX w. i 1 połowie XX w., takich
m.in. jak: Mieszczańskie Kółko Teatralne, Towarzystwo Kasynowe,
Towarzystwo Mieszczańskie „Ojczyzna”, Towarzystwo św. Wincentego
a`Paulo, Towarzystwo Szkoły Ludowej, Ochotnicza Straż Pożarna,
Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, Towarzystwo Bursy Gimnazjalnej,
Związek Strzelecki, Polskie Drużyny Strzeleckie;
regionalizm w okresie PRL – powstanie w 1964 r. i działalność Towarzystwa Miłośników Ziemi Mieleckiej im. prof. Mieczysława Szafera;
powstanie w 1978 r. Muzeum Regionalnego w Mielcu i jego działalność
edukacyjna (funkcjonowanie szkolnej „edukacyjnej ścieżki regionalnej”,
opracowanej wespół z mgr E. Czają, nauczycielką historii w Gimnazjum
nr 2 w Mielcu, realizującej wybrane cele tematyczne na lekcjach muzealnych, np. Patrząc na starą fotografię, W szkolnej ławie z kałamarzem,
Czytając pergamin z pieczęcią, Starodawnym obyczajem) i wydawnicza;
prezentacja wydawnictw regionalnych, wydanych głównie przez mieleckie
Muzeum Regionalne oraz innych wydawców, m.in.: „Mieleckie zapiski”,
t. 1-3 za lata 1998-2001 (wyd. TMZM), 3 tomy monografii mieleckiej, pod
red. F. Kiryka, „Rocznik Mielecki” red. nacz. J. Skrzypczak, t. 1-6 za lata
1998-2004, J. Skrzypczak, Idea i czyn. Drogi mielczan do niepodległości
1907-1918, Mielec 2003, Rozwój przedsiębiorczości w regionie mieleckim.
Historia i współczesność, pod red. J. Skrzypczaka, Mielec 2004, K. Haptaś,
Biblioteka Muzeum Regionalnego w Mielcu, Mielec 2004, J. Witek, Encyklopedia Miasta Mielca, Mielec 2004, Księga Jubileuszowa 100 rocznicy
powstania Gimnazjum i Liceum w Mielcu, pod red. J. Skrzypczaka, Mielec
2005, Mielec i powiat mielecki w latach 1944-1956, pod red. Z. Nawrockiego, J. Skrzypczaka, Mielec 2005 i inne.
102
CKPiDN w Mielcu – Zeszyty nauczycielskie – Nr 4/2005
Prezentacja multimedialna dotyczyła wiadomości o regionie mieleckim. Wykorzystano w niej około 400 zdjęć z zasobów Muzeum Regionalnego w Mielcu, jako
bazy do wizualizacji przy omawianiu historii regionu mieleckiego: ważnych wydarzeń społeczno-politycznych w życiu miasta i regionu, obiektów historycznych
o charakterze zabytkowym, osób które swoją działalnością zaznaczyły swój wkład
w rozwój miasta i regionu, oraz codziennego życia mieszkańców. Prezentacja była
prowadzona w kilku działach tematycznych:
1. Mielec – rozwój miasta na przełomie XIX i XX w. oraz w czasach II RP.
2.
Arystokracja i ziemiaństwo. Dwory i pałace regionu mieleckiego.
3.
Zabytkowe kościoły regionu.
4.
Mielec dwóch nacji. Społeczność żydowska.
5.
Cmentarz parafialny jako lokalny zabytek kulturowy.
6.
Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Mielcu
Zajęcia kończyły się pokazem filmu o historii Mielca i regionu zrealizowanego
na zlecenie Biura Promocji Miasta UM.
Rynek mielecki w 1900 roku
103
Jerzy Skrzypczak – Region mielecki. Historia i teraźniejszość
Rynek mielecki w latach 20-tych XX wieku
Rynek mielecki w 2005 roku
104