Barwy Ukrainy na Pomorzu

INFORMACJE § OPINIE § PROPOZYCJE
2/2014
Barwy Ukrainy na Pomorzu
SZKO£A
I Liceum Ogólnokszta³c¹ce w Bia³ym Borze powsta³o w 1990 roku na bazie Szko³y Podstawowej im.
Tarasa Szewczenki, która jako jedyna na Zachodnim
Pomorzu funkcjonowa³a od 1958 r. W ci¹gu 15-letniej
dzia³alnoœci szko³y odpowiedzialnoœæ za organizacjê pracy, poziom nauczania oraz podtrzymywanie to¿samoœci
narodowej uczniów dŸwigali na swoich barkach kolejni
dyrektorzy: Irena Drozd, Jaros³aw Myc, Miros³aw Bihun i obecny – Andrzej Drozd.
Wynikiem tej pracy i odpowiednich kwalifikacji
kadry jest wysoki procent (90-95%) uczniów, którzy
kontynuuj¹ naukê na najlepszych uczelniach w Polsce
i na Ukrainie. Obiektywnym miernikiem poziomu szko³y s¹ dobre wyniki egzaminów dojrza³oœci oraz wszechstronnie rozwiniêta dzia³alnoœæ artystyczna. Zaanga¿owanie uczniów i nauczycieli w pracê kó³ i zespo³ów artystycznych jest unikalnym zjawiskiem na tle globalizacji,
unifikacji i komercjalizacji wspó³czesnego œwiata.
Zespó³ Szkó³ im. Tarasa Szewczenki w Bia³ym
Borze oferuje:
· wysoki poziom nauczania, dobre wyniki egzaminów
gimnazjalnych i maturalnych ze wszystkich przedmiotów; w rankingu „Rzeczpospolitej” i „Perspektyw” 261 miejsce w Polsce, 12 w województwie
zachodniopomorskim i pierwsze w powiecie szczecineckim,
· mo¿liwoœæ wszechstronnego intelektualnego rozwoju
na zajêciach fakultatywnych i indywidualnych,
· odpowiednie przygotowanie do podjêcia wybranych
przez siebie studiów,
· rozwój talentu w ramach kó³ artystycznych:
– zespole tanecznym „Witrohon”,
– chórze „D¿ere³o” (t³um. rod³o),
– kole ¿ywego s³owa „Ka³ynowyj mist” (t³um. Kalinowy most),
– kó³ku hafciarskim,
· propagowanie rodzinnej kultury i tradycji w œrodowisku ukraiñskim i polskim,
· naukê jêzyka ukraiñskiego, który oprócz tego, ¿e jest
jêzykiem przodków i nale¿y go znaæ, zwiêksza szanse
na rynku pracy w Unii Europejskiej,
· poznanie bogatej historycznej, literackiej i kulturalnej spuœcizny narodu,
16
·
uczestniczenie w zajêciach i wspó³organizowanie
wydarzeñ, które maj¹ na celu nauczenie historii,
ocalenie tradycji rodzinnego cerkiewnego obrz¹dku, np.: spotkania rekolekcyjne (Przemyœl, Wroc³aw),
zjazdy dzieci i m³odzie¿y, spotkania bo¿onarodzeniowe, wertepy, spotkania z wiêŸniami politycznymi,
ludŸmi nauki i sztuki, konferencje, festyny, watry,
wymiany m³odzie¿y, kiermasze wyrobów artystycznych i in.,
· naukê jêzyków: angielskiego i niemieckiego oraz
rosyjskiego (dla chêtnych),
· zakwaterowanie i wy¿ywienie w internacie.
W szkole w wiêkszoœci uczy siê m³odzie¿ z zachodniego i œrodkowego Pomorza, ale te¿ s¹ uczniowie z dalekiego Œl¹ska i województwa lubelskiego. Nauka w liceum trwa trzy lata i koñczy siê egzaminem dojrza³oœci.
Oprócz egzaminów z przedmiotów, które s¹ obowi¹zkowe w wiêkszoœci liceów, uczniowie zdaj¹ egzamin ze
znajomoœci jêzyka ukraiñskiego i literatury narodowej.
Jêzyk angielski, niemiecki i matematyka nauczane s¹
w rozszerzonym zakresie.
Od 1990 roku przy szkole funkcjonuje internat, którego budowa w du¿ej mierze by³a finansowana z darowizn Ukraiñców z ca³ego œwiata. Dwie bardzo dobrze
wyposa¿one sale komputerowe, ogromna biblioteka
(13.791 woluminów) i sala gimnastyczna pozwalaj¹ dzieciom i m³odzie¿y, ucz¹cej siê w zespole szkó³ ukraiñskich, rozwijaæ swoje zainteresowania, uczyæ siê, odpoczywaæ i realizowaæ swoje plany.
WITROHON
Dziœ nie tylko w regionie, ale w ca³ej Polsce, a tak¿e za granic¹ znany i ceniony jest Zespó³ Tañca Ludowego „Witrohon” – chluba naszego liceum – którym
kieruje dyrektor Andrzej Drozd.
Zespó³ Ukraiñskiego Tañca Ludowego „Witrohon”
powsta³ w grudniu1990 roku. Jego sk³ad tworz¹ uczniowie naszej szko³y.
W dziesiêcioletniej historii „Witrohonu” pracowali
z nim i dla niego trzej znakomici choreografowie: Mychj³o Witer (1990-92), Stepan Rybak (1992-95) i Andrzej
Drozd, który prowadzi zespó³ od wrzeœnia 1995 roku po
dzieñ dzisiejszy. Akompaniatorem zespo³u by³ w latach
1991-1993 Jurij Kowalow, a od 1993 roku zespo³owi
akompaniowa³ Stepan Kozak.
INFORMATOR OSWIATOWY
2/2014
INFORMACJE § OPINIE § PROPOZYCJE
Na repertuar zespo³u „Witrohon” sk³adaj¹ siê ukraiñskie tañce ludowe z ró¿nych regionów Ukrainy m.in.:
Huculszczyzny, Bukowiny, Zakarpacia, Pokucia, Kijowszczyzny. Dotychczas zespó³ da³ ponad 100 koncertów w kraju i za granic¹: w Belgii i Ukrainie.
„Witrohon” jest laureatem licznych festiwali, przegl¹dów i konkursów m.in.: Festiwalu kultury Ukraiñskiej
w Przemyœlu (1995), Wojewódzkiego Przegl¹du Zespo³ów tanecznych w Koszalinie (1997, 1998), Przegl¹du
Zespo³ów Mniejszoœci Narodowych „Wspólnota w Kulturze” w Warszawie (1998), Festiwalu Mniejszoœci Narodowych w Wêgorzewie i Gi¿ycku (1997, 1998). Goœcinie wystêpowa³ podczas Dni Ukrainy w Trójmieœcie
(1998), Dni Kultury Ukraiñskiej w Szczecinie (19981999), na bytowskiej Watrze, Bukowiñskich Dniach
w Wa³czu. Uœwietnia³ wrêczenie nagród „Cz³owiek
Roku Pomorza Œrodkowego” (1999) i Miêdzynarodowy Festiwal M³odzie¿y w Stargardzie Szczeciñskim
(1997). W roku 1998 Zespó³ „Witrohon” zosta³ zaproszony i bra³ udzia³ w realizacji filmu Jerzego Hoffmana
„Ogniem i mieczem”. Uczestniczy³ równie¿ w uroczystej premierze tego filmu w Poznaniu.
Dotychczas w jego szeregach tañczy³o ponad 210
dziewcz¹t i ch³opców. Zespó³ Ukraiñskiego Tañca Ludowego „Witrohon” jest aktywnym popularyzatorem
kultury ukraiñskiej w Polsce, jak równie¿ godnym reprezentantem regionu.
na Ukrainê jeszcze przed og³oszeniem niepodleg³oœci i
zyska³ przychylnoœæ publicznoœci i organizatorów Miêdzynarodowego Festiwalu Chórów, który odbywa³ siê
we Lwowie. Zespó³ zosta³ te¿ laureatem konkursu „Interdydakta 2001”. Odnosi³ równie¿ sukcesy na presti¿owych konkursach i festiwalach.
INNE ZESPO£Y
Niezmiennie od 24 lat w ¿yciu szko³y i œrodowiska
ukraiñskiego obecne jest ko³o ¿ywego s³owa „Ka³ynowyj mist” („Kalinowy most”) pod kierownictwem nauczycielki jêzyka ukraiñskiego Marii Mandryk-Fil. Programy artystyczne w wykonaniu cz³onków tego ko³a maj¹
czêsto wymiar swoistych spektakli, jak np. tryptyk dotycz¹cy akcji „Wis³a”, program „¯niwa cierpienia” poœwiêcony 70. rocznicy g³odu na Ukrainie, czy „Œmieræ
Szewczenki” wed³ug scenariusza symfonii Iwana Dracza.
Cz³onkowie „Kalinowego mostu” reprezentowali
ukraiñsk¹ mniejszoœæ narodow¹ w Polsce na centralnych uroczystoœciach poœwiêconych Tarasowi Szewczence we Lwowie w 2003 roku.
Ukraiñsk¹ muzykê i œpiew popularyzowa³ zespó³
„Prolisky”, którm kierowa³ Bogdan Ficak oraz chór
„D¿ere³o” (ród³o), pod kierownictwem Ireny Boruszczak, a dzisiaj Justyny Moskalik, a tak¿e ró¿nego rodzaju zespo³y wokalne, które czêsto powstawa³y spontanicznie. Najd³u¿sz¹ dzia³alnoœci¹ w historii szko³y poszczyciæ siê mo¿e zespó³ „Prolisky”. By³ on zaproszony
INFORMATOR OSWIATOWY
TARAS SZEWCZENKO
Geniusz Tarasa Szewczenki to symbol narodowy
narodu ukraiñskiego. Utwory Szewczenki s¹ bezcennym skarbem œwiatowego dziedzictwa literackiego.
„Kobziarz” – jako zbiór jego poezji – to wyra¿enie i duch
nieustaj¹cego pragnienia wolnoœci, walki i niez³omnoœci
narodu ukraiñskiego, na czym by³y wychowane ca³e
pokolenia.
Taras Szewczenko to niew¹tpliwie najwiêkszy autorytet moralny dla Ukraiñców ró¿nych opcji politycznych. Od wielu dziesiêcioleci drugiej po³owy XIX wieku
oraz przez ca³y wiek XX a¿ do dziœ rocznice urodzin
i œmierci poety (urodzi³ siê 9 marca 1814 roku we wsi
Moryñce w obwodzie czerkaskim i zmar³ 10 marca
w Petersburgu w wieku 47 lat) by³y i nadal pozostaj¹
ogólnoukraiñskim œwiêtem narodowym, któremu towarzyszy organizowanie uroczystych akademii, obchodów
pamiêci o nim – wszêdzie tam, gdzie ¿yli i ¿yj¹ œwiadomi
swej odrêbnoœci i to¿samoœci narodowej Ukraiñcy, a jego
Zapowit (Testament) Jak umru to pochowajte odgrywa³ rolê swoistego hymnu narodowego w tym czasie,
kiedy w³aœciwy ukraiñski hymn narodowy by³ surowo
zabroniony przez zaborców, nieprzychylnych rozwojowi
odrêbnej narodowej kultury ukraiñskiej.
Taras Szewczenko – poeta i malarz – urodzi³ siê
w rodzinie ch³opa pañszczyŸnianego, w maj¹tku zrusyfikowanego Niemca hr. W. Engelhardta, który wys³a³
go, jako uzdolnionego poddanego, na studia w Wilnie,
Warszawie i Petersburgu. Dziêki staraniom poety rosyjskiego Wasilija ¯ukowskiego i malarza Karla Briu³³owa zosta³ on wykupiony z poddañstwa w roku 1838 i do
1845 roku studiowa³ w Petersburskiej Akademii Sztuk
Piêknych. W historii malarstwa ukraiñskiego zapisa³ siê
jako przedstawiciel kierunku realistycznego. Znane s¹
malowane przezeñ portrety, a nade wszystko cykl akwafort po odbytej po Ukrainie podró¿y w roku 1843, pod
ogólnym tytu³em „Malownicza Ukraina”.
W œwiadomoœci Ukraiñców Taras Szewczenko
zaistnia³ g³ównie jako poeta i wieszcz narodowy. Rozg³os zdoby³ ju¿ w 1840 roku, kiedy pojawi³ siê jego zbiorek 8 wierszy i ballad romantycznych pt. Kobzar (Kobziarz).
17
INFORMACJE § OPINIE § PROPOZYCJE
2/2014
Zmar³ 10 marca 1861 roku w Petersburgu, a je- sta³y w oryginale, m.in. w wydaniu kijowskim z roku 1967.
go prochy przeniesiono na wzgórze nad Dnieprem, nie- Wszystkie umieszczone tam utwory poetyckie Szewczendaleko Kaniowa.
ki (wiersze, ballady, poematy), w liczbie 260, zosta³y przez
Dokonane przez Piotra Kuprysia t³umaczenie P. Kuprysia prze³o¿one na jêzyk polski. Jest to wiêc prawszystkich wierszy Tarasa Szewczenki na jêzyk polski ca, której nie dokona³ dotychczas ¿aden t³umacz.
wydajemy z kilku powodów. Po pierwsze, Szewczenko
W 1936 r., w tomie wydanym przez Ukraiñski Inby³ poet¹ niezwyk³ym, niepowtarzalnym, o którym w ro- stytut Naukowy w Warszawie, zamieszczono 107 wierku 1961 z okazji setnej rocznicy Jego œmierci, pisa³ prof.
szy Szew czenki prze³o¿onych na jêzyk polski przez taMarian Jakóbiec: „czytamy dziœ wiersze Szewczenki,
kich znakomitych t³umaczy, jak: Maria Bieñkowska, Konw¿ywamy siê w ich niepowtarzaln¹, jedyn¹ w swoim
stanty Dumañski, A.J. Gorza³czyñski, Tadeusz Hollender,
rodzaju treœæ ideow¹, podJaros³aw Iwaszkiewicz,
dajemy siê urokowi jego
Czes³aw Jastrzêbiec-Konatchnionego s³owa. Dziz³owski, Bohdan £epki, JóJednen z najbardziej znanych
wimy siê te¿ wiecznej jego
zef £obodowski, W³odzii œpiewanych wierszy T. Szewczenki Zapowit
œwie¿oœci i mimo woli szumierz S³obodnik, Leonard
(Testament) z roku 1845. Znanych jest co najkamy odpowiedzi na pySowiñski, Kazimierz Wiemniej 16 ró¿nych polskich t³umaczeñ – od
tanie: w czym tkwi nierzyñski, Zofia Wijnarowska
A.J. Gorza³czyñskiego (1862) do P. Kuprysia.
œmiertelnoœæ poezji tego
i Bohdan ¯yranik.
W ukraiñskojêzycznym oryginale pocz¹pisarza? Czy tylko w tym,
Przek³ady wierszy
tek tego wiersza brzmi:
¿e by³ wieszczem narodoukraiñskiego wieszcza jako
Jak umru, to pochowajte
wym Ukrainy i wyrazi³
pierwszy zacz¹³ umieszczaæ
Mene na mohyli,
w doskona³ej formie artyw prasie od 1860 roku „syn
Sered stepu szyrokoho
stycznej myœli ludowych
szlachcica polskiego i podNa Wkrajini mylij,
mas tego kraju?” Po drudanej wieœniaczki UkrainSzczob ³any szyrokopoli,
gie, Szewczenko by³ nieki” Leonard S³owiñski
I Dnipro, i kruczi
w¹tpliwym przyjacielem
(1831-1887), który w sumie
Bu³o wydno, bu³o czuty,
wielu Polaków i samej
przet³umaczy³ 18 utworów
Jak rewe rewuczyj,
Polski. PrzyjaŸñ ta urwapoety. Przed wydaniem
³a siê na zes³aniu, gdzie
wymienionego do tego czaA oto przyk³ad Szewczenkowego testawspólnie z polskimi towasu najwiêkszego zbioru
mentu na jêzyk polski Zofii Wojnarowskiej:
rzyszami niedoli prze¿ywa³
wierszy Szewczenki na jêJak umrê, pochowajcie
poni¿enie spowodowane
zyk polski odnotowano poWy mnie do mogi³y
przez absolutyzm carski
nad 30 t³umaczeñ poezji
Poœród stepu szerokiego
i gdzie przemyœliwa³ poSzewczenki na jêzyk polski.
W Ukrainie mi³ej,
wody wspólnie doœwiadZainteresowanie PolaBy szerokie wolne pole
czonej niedoli, spokrewków twórczoœci¹ SzewI Dniepru zakrêty
nionych obydwu narodów,
czenki o¿ywi³o siê po rewoWidaæ by³o – s³ychaæ by³o
co nak³ada³o siê na losy
lucji 1905 roku, kiedy na
Szumi¹ce odmêty
zes³añców, z którymi
terenie Rosji carskiej zaprzysz³o mu siê by³o spoczê³y siê ukazywaæ utwory
tykaæ. Na ten temat poSzewczenki, do tego czasu
wsta³a ju¿ doœæ bogata lizakazane przez cenzurê,
teratura, o czym znakomicie i rzeczowo pisa³ w roku a szczególnie w okresie obchodów jubileuszowych Szew1961 polski ukrainista-filolog Marian Jurkowski.
czenki (50-lecia œmierci poety w 1911 oraz 100-lecia jego
Polskie t³umaczenia wierszy, ballad i poematów Taurodzin w roku 1914), kiedy to prasa polska, przewa¿nie
rasa Szewczenki maj¹ ju¿ d³ug¹ historiê. Kolejnym,
lwowska, zaczê³a zamieszczaæ przek³ady poezji Szewjedynym z ostatnich chronologicznie t³umaczem jego
czenki na jêzyk polski, a o¿ywienie to zawdziêczaæ nalewierszy jest Piotr Kupryœ, który zaplanowa³ sobie prze- ¿y niemal wy³¹cznie osobistej inicjatywie poety ukraiñt³umaczyæ wszystkie utwory wierszowe poety ukraiñskiego Sydora Twerdochliba (1886-1922), który wyda³
skiego na jêzyk polski. I dokona³ tego, t³umacz¹c je ko- w 1913 r. we Lwowie zbiorek t³umaczeñ Szewczenki (37
lejno na podstawie tych poezji, które opublikowane zowierszy lirycznych).
18
INFORMATOR OSWIATOWY
2/2014
ROK TARASA SZEWCZENKI
Z OKAZJI 200-LECIA URODZIN POETY
16 i 17 maja 2014 r. w I Liceum Ogólnokszta³c¹ce w Bia³ym Borze odby³y siê ogólnopolskie uroczystoœci jubileuszowe z okazji 200-lecia urodzin Tarasa
Szewczenki pt. „Ç âèñî ÷èíè êóðãàíó. Òàðàñ
Ø å â ÷ å í êî â Á³ëî ìó Áîð³”
PROGRAM:
16 maj 2014 r.
Æ Sesja popularnonaukowa „Ñâîãî íå öóðàé-òåñü
– idee T. Szewczenki dzisiaj”.
1. Klasyczne wartoœci we wspó³czesnym funkcjonowaniu jêzyka mniejszoœci – prof. Tomasz Wicherkiewicz (Uniwersytet A. Mickiewicza w Poznaniu.
2. „Postaæ i znaczenie Szewczenki: stereotypy, mity, wspó³czesny
– kontekst” – dr hab. Marta Kowal (Uniwersytet Gdañski.)
3. Przerwa kawowa.
4. „Trwa³e dziedzictwo Tarasa
Szewczenki” – dr hab. Bazyli
Nazaruk (rektor Wy¿szej Szko³y
Menad¿erskiej w Legnicy, profesor – goœæ Ukraiñskiego Wolnego Uniwersytetu w Monachium).
5. „Szewczenko – poeta przemian”
– dr Katarzyna Jakubowska
(Uniwersytet Warszawski).
Æ Miêdzyszkolny konkurs poezji
œpiewanej T. Szewczenki. Podsumowanie i og³oszenie laureatów IX Konkursu Plastycznego „Barwy Ukrainy” pt. „Obrazy z ¿ycia i twórczoœci Tarasa Szewczenki”.
Æ Kawiarnia „Ï i ä K à ë è í î þ” – czytanie utworów
T. Szewczenki.
Æ Koncert poezji œpiewanej z udzia³em Romana Hawrana.
Æ Og³oszenie wyników Miêdzyszkolnego Konkursu
Poezji Œpiewanej T. Szewczenki.
17 maj 2014 r.
Æ Ïàíàõèäà – ¿a³obna liturgia w intencji T. Szewczenki – cerkiew grekokatolicka.
Æ Nadanie imienia T. Szewczenki – skwerowi przed
internatem.
Æ Z³o¿enie kwiatów pod pomnikiem T. Szewczenki.
Æ Uroczysty Koncert Jubileuszowy (Chór „¯urawie,
zespo³y szkolne).
INFORMATOR OSWIATOWY
INFORMACJE § OPINIE § PROPOZYCJE
Uwieñczeniem ogólnopolskich obchodów 200-lecia urodzin wieszcza ukraiñskiego Tarasa Szewczenki
(poezja, którego jest aktualna do dzisiaj i przek³ada siê
na dzisiejsz¹ sytuacjê na Ukrainie) by³y dwudniowe uroczystoœci w Bia³ym Borze. Dlaczego w tym miasteczku? – poniewa¿ funkcjonuj¹ tu 3 placówki oœwiatowe
z ukraiñskim jêzykiem nauczania, a dla jednej z nich od
1961 r. patronem jest w³aœnie Taras Szewczenko. W rok
po odzyskaniu przez Ukrainê niepodleg³oœci
(24.08.1991), 22 wrzeœnia 1992 r. zosta³ ods³oniêty pomnik, jako dar: „Naród Ukrainy – Ukraiñcom w Polsce”. W tej uroczystoœci uczestniczy³o ok.15 tysiêcy osób,
a wœród nich krewny Szewczenki, Oleksandr £ysenko.
Wracaj¹c do bia³oborskich obchodów, nad którymi
honorowy patronat obj¹³ Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronis³aw Komorowski, warto odnotowaæ, ¿e
obecni byli: Prezes Zarz¹du G³ównego Zwi¹zku Ukrainców w Polsce, Pose³ na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, a zarazem Przewodnicz¹cy Komisji Narodowej i Etnicznej, Generalny Konsul Ukrainy w Gdañsku, Honorowy Konsul Ukrainy ze Szczecina, Wicemarsza³ek Województwa Pomorskiego,
w³adze wojewódzkie, powiatowe i gminne, delegacje ze szkó³ oraz z województw:
pomorskiego, zachodniopomorskiego, kujawskopomorskiego, mazowieckiego oraz
studenci z Ukrainy.W uroczystoœciach
uczestniczy³o oko³o 300 osób.
Wa¿nym elementem obchodów by³o
nadanie imienia Tarasa Szewczenki I Liceum Ogólnokszta³c¹cemu w Bia³ym Borze. Mo¿na by³o te¿ zaopatrzyæ siê w zbiór
poezji Szewczenki „Kobzar”.
Dla mnie i moich dzieci tegoroczne majowe Szewczenkowskie Œwiêto by³o ogromnym prze¿yciem, a zarazem wspomnienniem i powrotem do lat, kiedy usypywaliœmy kurhan, z przeœwiadczeniem, ¿e pomnik Patrona Szko³y bêdzie symbolem mniejszoœci narodowej
w Bia³ym Borze, na Pomorzu Zachodnim i w Polsce.
I tak te¿ siê sta³o.
W chwili obecnej jest on miejscem spotkañ Polaków i Ukraiñców, wkomponowuje siê w krajobraz bia³oborski, tworz¹c – z obiektami oœwiatowymi i sakralnymi – Ma³¹ Ojczyznê.ö
Irena Drozd
konsultant ds. mniejszoœci narodowych
w ODN w S³upsku
Andrzej Drozd
dyrektor Zesp³u Szkó³ Ogólnokszta³c¹cych
im. Tarasa Szewczenki w Bia³ym Borze
19