O bocianie w Wikipedii

O bocianie w Wikipedii
Bocian biały (Ciconia ciconia) – gatunek dużego ptaka brodzącego z rodziny bocianowatych (
Ciconiidae)
.[
tekst źródłowy
]
Biotop
Pierwotnie był gatunkiem bardziej związanym z terenami leśnymi. Obecnie zamieszkuje tereny
trawiaste, stepy, sawanny, tereny uprawne (często blisko zbiorników wodnych), tereny
bagienne, wilgotne lub okresowo zalewane łąki i pastwiska, okolice jezior i laguny. Lubi
rozproszone drzewa, na których może gniazdować lub nocować. Występuje głównie na
nizinach, rzadko na wyżynach (maksymalnie do 3500 m n.p.m. na Kaukazie). Unika terenów
zimnych, o częstych opadach atmosferycznych, obszarów wysoko położonych i o gęstej
roślinności (np. trzcinowisk i gęstych lasów). W przeciwieństwie do bociana czarnego nie unika
siedzib ludzkich i często gnieździ się nawet w środku wsi lub w małych miastach, przeważnie w
rejonach z rozległymi dolinami rzecznymi i wilgotnymi łąkami. Pojawia się na wysypiskach
śmieci.
Charakterystyka
Upierzenie białe z wyjątkiem czarnych lotek. Nogi i dziób czerwone. Szyja długa, w locie
wyciągnięta do przodu. Skóra wokół oczu czarna, tęczówka ciemnobrązowa lub szara. Z uwagi
na słabo rozwinięte mięśnie piersiowe częściej posługuje się lotem szybowcowym, czyli
wykorzystując powierzchnię swoich skrzydeł i wznoszące, ciepłe prądy powietrzne. Siłą
własnych mięśni lata niechętnie i tylko na niewielkie odległości. Sposób lotu jak u bociana
czarnego, do wzbicia się w powietrze musi oddać parę podskoków. Odlatuje stadami w sierpniu
i wrześniu, a wraca w marcu i kwietniu. Głównie można usłyszeć jego klekot gdy wróci na
gniazdo lub w czasie godów, kiedy wygina szyję tak, że głowę kładzie na plecach. Umie też
pogwizdywać.
Wymiary
* długość ciała 95–130 cm
* długość ogona 24–26 cm
* długość dzioba: 16-20 cm
* rozpiętość skrzydeł 155–220 cm
* wysokość ok. 80 cm
1/4
O bocianie w Wikipedii
Masa ciała
2,3–4,4 kg.
Podgatunki
* Ciconia ciconia ciconia (Linnaeus, 1758) – gnieździ się na Półwyspie Iberyjskim i wyspowo
we Francji oraz w północno-zachodniej Afryce. Ta populacja zimująca w Afryce Równikowej i
Zachodniej podczas przelotów przelatuje nad Cieśniną Gibraltarską. Znacznie większa
populacja w Europie Środkowej i Wschodniej oraz na Bałkanach, na Kaukazie, w Azji Mniejszej
i na Bliskim Wschodzie. Zimuje w Afryce Równikowej i Wschodniej przelatując nad Bosforem i
Dardanelami oraz nad Synajem. Część zimuje w Indiach.
* Ciconia ciconia asiatica (Severtsov, 1873) – gnieździ się w Azji Środkowej, zimuje w Indiach i
Iranie. Jest nieco większy od C. c. ciconia.
Dawniej jako podgatunek bociana białego uznawano bociana czarnodziobego (Ciconia
boyciania).
Gniazdo
Gniazdo duże, koliste z warstwowo ułożonych gałęzi, poprzetykanych skośnie witkami.
Wyściółka dość obfita ze słomy, torfu, łajna, niekiedy z dodatkiem papieru lub szmat,
zbieranych z pól i ludzkich wysypisk. Średnica zewnętrzna 1,0–1,5 m; wysokość 0,5–1,5 m.
Buduje je zarówno samiec, jak i samica.
Umiejscowione zwykle na drzewie w bezpośredniej bliskości siedzib ludzkich lub na różnych
budowlach ludzkich (dach budynku mieszkalnego lub gospodarczego, w ruinach wysokich
budynków, na nieczynnych kominach fabrycznych, pylonach, słupach telegraficznych, stogach).
Od lat 70. XX wieku coraz częściej na specjalnych platformach umieszczanych przez człowieka
na słupach linii telefonicznych lub energetycznych, w niektórych rejonach jest to najczęstszy
sposób lokowania gniazd. W Polsce ponad 60% populacji gniazduje na słupach
energetycznych.
Gniazduje pojedynczo lub w luźnych koloniach, gdzie wiele gniazd jest często blisko siebie.
Tego samego gniazda ptaki używają przez wiele lat, co roku dokonując napraw i uzupełnień
budulca. Znane są gniazda użytkowane 400 lat, a największe z nich mają 225 cm średnicy, 280
cm wysokości i ważą ponad tonę. Dana para przywiązuje się zatem do danego gniazda i gdy
partner długo nie wraca z zimowiska jest zmieniany, zwłaszcza gdy do samca, wracającego
wcześniej, przyleci obca samica przed zeszłoroczną.
Jaja
Różnobiegunowe, bardzo mało wydłużone, raczej pękate o barwie białej, lekko przybrudzonej o
tępym węższym biegunie. Średnie wymiary 72x54 mm. Składane zazwyczaj pod koniec
kwietnia, rzadko wcześniej, w liczbie od 1 do 7.
Wysiadywanie i dorastanie
Jaja składane w odstępach dwudniowych. Wysiadywane są przez obydwoje rodziców,
najczęściej po zniesieniu drugiego jaja, przez okres 33-35 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo po
55-64 dniach; w wieku 70 dni są już prawie samodzielne, lecz dojrzałość płciową uzyskują
2/4
O bocianie w Wikipedii
dopiero po 2–7 latach. Opieką nad potomstwem zajmują się oboje rodzice po równo, nie tylko
karmią, ale i opryskują wodą w upalne dni. Ptaki młodociane mają czarny dziób (przechodzący
z czasem w jasno czerwony) i brązowoszare nogi. Tęczówka oka młodych jest brązowa, a u
dorosłych szarawa. Pisklęta są pokryte białym gęstym puchem. Najstarszy zaobrączkowany
samiec dożył 33 lat i rok wcześniej pomyślnie wyprowadził lęg. W niewoli jeden osobnik dożył
35 lat.
Pożywienie
Bocian jest ptakiem mięsożernym. Żywi się owadami, głównie pasikonikami i chrząszczami, ale
również jaszczurkami, wężami, pisklętami i wyjątkowo małymi zającami. W latach obfitujących
w myszy i norniki zjada prawie wyłącznie te gryzonie, przez co jest ptakiem pożytecznym z
punktu widzenia rolników. Mimo popularnych opowieści bocian biały rzadko je żaby, jeżeli do
wyboru ma inne rodzaje pokarmu. W okresie lęgowym staje się mało wybredny i aby wykarmić
szybko rosnące młode łapie każde zwierzę, które jest w stanie połknąć.
Ochrona
Bocian biały nie jest gatunkiem globalnie zagrożonym wyginięciem, chociaż od stu lat znacznie
zmniejszył swą liczebność w wielu obszarach północnej i zachodniej Europy (Szwecja i
Włochy), a w innych jest wręcz zagrożony wyginięciem (w Danii gniazduje obecnie tylko 5 par
tych ptaków). Jest chroniony Konwencją o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt.
W Polsce z uwagi na spadającą liczebność gatunek został objęty programem ochronnym
koordynowanym przez Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody "pro Natura" (Program
Ochrony Bociana Białego i Jego Siedlisk). Podczas VI międzynarodowego spisu bociana
białego z 2004 roku liczebność gatunku oceniono na ok. 230 tysięcy par. Najliczniej gnieździ się
na na terenie Polski (ok. 52,5 tysiąca par w wieku rozrodczym, ok. 23% światowej populacji),
Hiszpanii, Ukrainy, Białorusi, Litwy i Łotwy. Przyczynami spadku liczebności mogą być zmiany
klimatyczne, osuszanie terenów podmokłych i stosowanie pestycydów w rolnictwie.
Bocian w kulturze
W wierzeniach słowiańskich wiosną i latem za pomocą bocianów (i lelków – a jesienią i zimą za
pomocą kruków) wele trafiały z Wyraju na ziemię i wstępowały do łon kobiet. Generalnie bocian
biały uważany był za ptaka przynoszącego szczęście – w folklorze przyjęło się sądzić, iż zabicie
tego ptaka potrafi ściągnąć nieszczęście na osobę, która tego dokonała. Był zwiastunem
wiosny, a jego gniazdo na budynku symbolem szczęścia i obfitości plonów dla gospodarstwa.
Sprzyjało temu powiedzenie “Gdzie bocian na gnieździe siedzi, tam piorun nie uderzy". Jego
mądrość kojarzono z postawą stania na jednej nodze, co przypominało medytację.
Szeroko rozpowszechnione w Europie jest przekonanie, że bociany przynoszą dzieci.
Nawiązanie do niego pojawiło się w odcinku Dziadek serialu animowanym Między nami
bocianami, a także w serialu animowanym Smerfy, cyklu Xanth i opowiadaniu Jakub
Wędrowycz i siedmiu krasnoludków ze zbioru Zagadka Kuby Rozpruwacza (krasnoludy są
przynoszone przez czarne bociany).
W starożytnej Grecji był poświęcony bogini Herze, opiekującej się karmiącymi matkami. W
bajce Lis i Bocian greckiego pisarza, Ezopa, podkreślony jest jego spryt - w zamian za podanie
3/4
O bocianie w Wikipedii
przez lisa bocianowi strawy na płaskim talerzu, ten gdy gości lisa podaje mu napoje z butelki o
długiej szyjce, według zasady wet za wet. W Chinach natomiast jest symbolem synowskiej
miłości, gdyż uważa się tam, że bociany zajmują się nie tylko swoim potomstwem, ale i
niedołężnymi rodzicami. Na Dalekim Wschodzie, przez to, że pożerał węże (które w niektórych
miejscach były plagą) uznawano go za dobroczyńcę, a za zabicie go karano w równym stopniu,
jak za uśmiercenie człowieka. Antyczni Rzymianie utożsamiali bociana z opiekunką
macierzyństwa i małżeństw, Junoną. Jako symbol szczęścia domowego i miłości dzieci do
rodziców ustanowiono tam prawo zobowiązujące do utrzymywania swoich rodzicieli, nazwane
lex ciconia, prawem bocianim. Dla chrześcijan to symbol pobożności, zmartwychwstania i
czystości, ale i sprawiedliwych pogan, którzy żyli przed Chrystusem.
4/4