Wytyczne i rady dla piszących prace dyplomowe i zaliczeniowe

Wytyczne i rady dla piszących pracę dyplomową i prace zaliczeniowe z teologii.
1.
Wybór tematu
Jednym z podstawowych wyzwań, jakie staje przed słuchaczem/słuchaczką ostatniego
roku licencjackich studiów teologicznych, jest tworzenie pracy dyplomowej. W niniejszym
opracowaniu można pominąć same formalne, wynikłe ze zobowiązań wobec Uczelni, powody
powstawania owej pracy i przyjrzeć się technicznym aspektom owego przedsięwzięcia.
W obrębie zagadnień technicznych na plan pierwszy, ze względów chronologicznych,
wydobywa się kwestia wyboru tematu pracy licencjackiej. Związana jest ona z odpowiedzią
na jedno z najpoważniejszych pytań, z jakimi przy podobnej okazji należy się zmierzyć: jaki
temat pracy wybrać?
Można uznać, że wybór jest wypadkową trzech czynników: a) tematyką
seminarium dyplomowego, b) osobą promotora i c) zainteresowaniami własnymi
dyplomanta/dyplomantki. Ze względu na specyfikę rozkładu zajęć w EWST, w ramach
których nie funkcjonuje odrębne seminarium dyplomowe, uwzględnienie przyczyny a) nie
wydaje się być w danym momencie istotne. Bardzo poważnie natomiast należy uwzględnić
przyczynami b) i c). Względy wygody własnej najczęściej podpowiadają, że najłatwiej jest
podporządkować wybór promotora własnym zainteresowaniom czy pasjom. Ze względu na
dobro powstającej pracy, jak i jej cel finalny, czyli napisanie i obronienie, droga ta wydaje się
być w znacznej mierze zwodnicza. Zbytnio bowiem polega się w tym przypadku na
umiłowaniu jakiegoś zagadnienia i pragnieniu jak najwierniejszego przedstawienia go, w
mniejszej zaś mierze na dobru pracy. Przede wszystkim należy się zastanowić nad wyborem
promotora. Kim jednak jest promotor? Jest osobą, która w sposób kompetentny doradza
podczas pisania pracy, niejako przeprowadza dyplomanta przez całość owego procesu. Jest
więc osobą, która pomaga w tworzeniu pracy, zarówno w wyborze tematu, doborze literatury,
jak też i dodawaniu i, co może nawet ważniejsze, odejmowaniu treści w ten sposób, by jak
najmocniej wydobyć merytoryczne walory. Promotor powinien być, jak najbardziej to
możliwe, specjalistą w danej dziedzinie. Jego rola jest niemal czysto techniczna i ma
sprzyjać wytworzeniu dobrego dzieła w postaci pracy licencjackiej. Oprócz tego jednak
promotor powinien być osobą, z którą student jest w stanie dobrze się porozumieć. Ze
względu na konieczność współpracy warto więc przemyśleć wybór promotora nie tylko pod
względem merytorycznym, ale również charakterologicznym. Ważne jest dla studenta
1
zarówno to, w czym się jego promotor specjalizuje, jak i możliwości komunikacji z nim, czyli
perspektywa współpracy programowo zakreślona na 10 godzin. Należy też liczyć się z tym,
że
danie
pierwszeństwa
wyborowi
promotora
może
ostatecznie
zaowocować
przygotowywaniem pracy, która nie będzie w całości zgodna z pierwotnymi oczekiwaniami
wobec niej.
Przy wyborze tematu można też kierować się całkowicie prywatnymi preferencjami.
Może więc on być podyktowany szczególnym zainteresowaniem daną dziedziną
badawczą
(np.
teologią
moralną),
poza
teologicznym
wykształceniem
dyplomanta/dyplomantki, doświadczaniem zawodowym, specyfiką pracy na rzecz
własnego kościoła czy też innymi, pominiętymi tutaj przyczynami. Pewnym ułatwieniem
w procesie pisania pracy licencjackiej może być wybór tematu, w którym udaje się
połączyć kwestie natury teologicznej z doświadczeniem zawodowym, wykształceniem
dyplomanta/dyplomantki
lub
planami
na przyszłość.
Połączenie
takie
posiada
przynajmniej dwie znaczne zalety: pozwala osobie piszącej pracę poruszać się na znanym już
sobie gruncie oraz posiadać częściowo skompletowaną literaturę przedmiotu konieczną do
powstania pracy. Pozwala także przygotować sobie grunt pod dalsze kształcenie lub
przygotowanie zawodowe.
Na końcu warto mieć na uwadze również własny stosunek autora/autorki do tematu.
Temat nie musi wprawdzie być przedmiotem absolutnej fascynacji osoby piszącej pracę
licencjacką, ale też nie powinien być jej całkowicie obojętny. Powtórzmy, wybór tematu
pracy licencjackiej jest pochodną kilku przesłanek. Żadna z nich nie powinna w sposób
absolutny dominować nad innymi. Przy każdej jednak należy pamiętać o tym, że własna praca
nad tekstem jest poświęcaniem mu czasu, wymaga troski i cierpliwości a najtrudniej wykazać
się podobnymi przymiotami, gdy w najmniejszym nawet stopniu przedmiot pracy
licencjackiej jest osobie piszącej obojętny, lub wręcz niechętny.
Należy również mieć na uwadze stosunkowo prostą prawidłowość, temat pracy
licencjackiej powinien być w miarę prosty i jak najbardziej konkretnie sformułowany.
Pozwala to osobom piszącym uniknąć wielu rozterek autorskich w trakcie samego pisania, jak
też uprzytamnia ściśle warsztatowy charakter pracy dyplomowej na poziomie studiów
licencjackich.
W przypadku prac zaliczeniowych wybór tematu wydaje się być kwestią
nadzwyczajnie prostą. Najczęściej bowiem podlega on jednej z dwóch zasad. Wybór możliwy
2
jest w obrębie grupy tematów wcześniej podanych przez prowadzącego dane zajęcia, jest
więc w rzeczywistości poważnie ograniczony. Druga zasada jest jeszcze prostsza w realizacji
i polega na ścisłym wyznaczeniu przez prowadzącego tematu pracy zaliczeniowej.
2.
Cele pracy
Przede wszystkim należy mieć na uwadze to, że sam akt pisania służy nabyciu
technicznych umiejętności związanych z tworzeniem pracy licencjackiej. Następnym
celem pracy dyplomowej jest pozyskanie umiejętności postawienia problemu naukowego o
charakterze teologicznym lub formułowania hipotez. Wśród celów pracy można wymienić
również następujące: poprawne konstruowanie wypowiedzi poprzez umiejętny dobór
argumentów i ich logiczne użycie, przedstawienie przemyśleń dyplomanta/dyplomantki przy
uwzględnieniu najbardziej podstawowych zasad piśmiennictwa naukowego oraz nabycie
umiejętności krytycznego omówienia stanu badań wraz, z jeśli to tylko możliwe,
skonfrontowaniem go z tekstami źródłowymi.
Podstawowy ciężar pisania pracy opiera się na przedstawieniu/sformułowaniu
zagadnienia i próbie jego obrony, szczególnie przez dobór i zestawienie literatury. Celem
pracy dyplomowej jest przede wszystkim sprawdzenie warsztatu badawczego i
kompetencji komunikacyjnych autora/autorki. Weryfikacja dokonywana jest poprzez
zaprezentowanie wybranego zagadnienia, nie musi ono jednak być sformułowane w postaci
tezy.
Przypomnijmy, dla porządku, czym są teza i hipoteza. Teza jest zdaniem zawsze
prawdziwym, niezależnie od dokonanych
w nim uwarunkowań. Jest więc zdaniem
prawdziwym, które w toku pracy wymagało będzie jedynie udowodnienia. Przykład tezy:
„Abraham, Izaak i Jakub nienawidzą miast i ich mieszkańców”. W przypadku tak
sformułowanej tezy zadaniem autora/autorki jest wykazanie na podstawie odpowiednich
fragmentów biblijnych oraz prac naukowców zajmujących się takimi dziedzinami, jak:
teologia Starego Testamentu, archeologia (a szczególnie archeologia biblijna) czy
antropologia kulturowa tego, jak owa nienawiść kształtowała się, jakie są argumenty
przemawiające na jej rzecz, jak odnosi się ona do pewnych stałych zachowań społecznych,
np. koczownicy a ludność osiadła.
3
Hipotezą natomiast określane jest przypuszczenie, które ma ułatwić (w miarę
możności naukowe)
wyjaśnienie danego zjawiska/problemu/procesu. Jest ona nie tyle
jednoznacznym twierdzeniem, co raczej sugestią, propozycją wniosku badawczego. Przykład
hipotezy: „Najlepszym sposobem działalności duszpasterskiej jest kaznodziejstwo”. W
przypadku tak sformułowanej hipotezy należy zastanowić się zarówno nad samymi pojęciami
„duszpasterstwo” i „kaznodziejstwo”, jakiego rodzaju związki między nimi zachodzą, jak też
i prześledzić zależności między jakością kazań a choćby postępami ewangelizacyjnymi w
obrębie danej społeczności, czy w działalności misyjnej.
Od wyboru postaci tematu zależy w znacznej mierze późniejsza strategia autorska.
Przyjmując w temacie tezę, przebieg pracy sprowadza się głównie do jej udowodnienia, czyli
znalezienia i przedstawienia dowodów na to, że przyjęte w temacie pracy zdanie jest
prawdziwe. W przypadku sformułowania w temacie pracy hipotezy głównym zajęciem
autora/autorki jest wykazanie jej prawdziwości albo fałszywości. Można tego dokonać
według trzech sposobów: a) weryfikacja pozytywna – na jej podstawie okazuje się, że
założenie było prawidłowe, b) falsyfikacja – wykazuje nieprawdziwość postawionej hipotezy
oraz c) weryfikacja modyfikująca – w niej stwierdza się, że hipoteza nie jest fałszywa, ale do
uznania jej prawdziwości konieczne jest wprowadzenie zmian. Mogą one odnosić się
zarówno do samego sformułowania hipotezy albo do przedstawionego w pracy opisu
zależności.
Przede wszystkim jednak należy zastrzec, że formułowanie tezy lub przedstawianie
hipotezy na poziomie pracy licencjackiej nie jest konieczne. W tym przypadku można
założyć, że tradycyjnie formułowane cele prac badawczych/naukowych mogą rzeczywiście
przekraczać potrzeby warsztatowe pracy na poziomie licencjatu. Może warto więc
przeformułować cele pracy? W ramach tego procesu warto zasugerować przewartościowanie
przedstawionych na początku paragrafu zadań, jakie stoją przed dyplomantem.
Zgodnie z powyższym postulatem nowa formuła powinna mieć następującą postać:
podstawowym celem pracy licencjackiej jest nabycie umiejętności warsztatowych
niezbędnych przy pisaniu prac naukowych. Doprecyzujmy więc cel pracy przez odwołanie
się do możliwego sposobu jej oceniania. Jednym z podstawowych kryteriów weryfikacji
pracy licencjackiej jest sprawdzenie warsztatu naukowego w kontekście pracy. Akcentowane
są więc kwestie doboru i reprezentatywności wykorzystanej w pracy literatury przedmiotu,
trafność użycia cytatu/odwołania źródłowego i opatrzenie go odpowiednim przypisem, jak i
4
sporządzenie bibliografii. Akcent pada tutaj bardzo mocno na umiejętności warsztatowe. One
to właśnie powinny znajdować się pod baczną obserwacją zarówno promotora, jak i
dyplomantki/dyplomanta. Na poziomie pracy licencjackiej najważniejsze jest, często wbrew
założeniom lub pragnieniom autorskim, nie tyle co napisze się w pracy, ale przede wszystkim
to, jak zostanie to napisane.
Pod
tym
względem
praca
zaliczeniowa
jest
technicznym/warsztatowym
wprowadzeniem do pracy licencjackiej, będąc równocześnie finalizacją danego przedmiotu i
sprawdzianem wiedzy nabytej w tym kursie.
3.
Konstrukcja pracy
Praca licencjacka składa się z trzech podstawowych części, w jej ramach możemy
wyodrębnić jeszcze dodatkowe podczęści, które jednak nie muszą być stałymi
elementami pracy. Do części stałych należą: wstęp i zakończenie, część główna
(poszczególne rozdziały pracy) i bibliografia (wykaz literatury wykorzystanej do pisania
pracy). Do elementów uzupełniających tekst główny, w przypadku prac licencjackich, należą:
wykaz skrótów, spisy (lub spis) obecnych w pracy ilustracji, wykresów, diagramów, zdjęć
oraz aneksy. Jeśli dla powstawania pracy skorzystano z badań ankietowych należy wówczas
tekst/teksty ankiety zamieścić w aneksie umieszczonym na końcu pracy, a w samym tekście
głównym zaznaczyć obecność takiego aneksu.
Praca licencjacka powinna mieć od 30 do 40 stron objętości. Praca ma być
zapisana czcionką Times New Roman, wielkości 12 pkt (przypisy 10 pkt) a interlinia
powinna wynosić 1, 5 pkt. Bardziej szczegółowe informacją znajdują się w paragrafie 5,
punkcie 7, zatytułowanym Wymogi formalne. W dalszych punktach tego paragrafu
przyjrzymy się też rozkładowi/planowaniu poszczególnych jej części. Podany zakres
objętości pracy odnosi się do tekstu głównego i nie dotyczy załączników. Na załączniki
natomiast składają się wszelkiego rodzaju materiały dodatkowe (np. ankiety), jak i nie będące
tekstem materiały, które mogłyby stanowić integralną część pracy (np. zdjęcia).
3.1. Wstęp i zakończenie
Pierwsze spośród stałych elementów pracy to otwarcie i zamknięcie głównej części
pracy. We wstępie należy przedstawić zwięźle i przejrzyście cele pracy oraz zakreślić
5
tematykę badawczą. Ze względu na to, że wprowadza on w temat pracy przyjmuje się,
że wstęp powinien być pisany na samym końcu. Posiada się już wówczas wiedzę co do
zawartości pracy, dzięki temu też wstęp stanowi rzeczywiste wprowadzenie do lektury, a
nie odgrywa roli tylko i wyłącznie zbioru autorskich deklaracji.
We wstępie powinny znaleźć się następujące wiadomości: a) uzasadnienie wyboru
tematu oraz cel pracy, b) przedstawienie zakresu i przedmiotu pracy, c) charakterystyka
aktualnego stanu badań, d) przedstawienie źródeł, na podstawie których praca powstała, e)
krótka charakterystyka poszczególnych rozdziałów oraz f) naszkicowanie metody, którą
wykorzystano przy pisaniu pracy.
Pracę zamyka zakończenie, w którym należy odnieść się do przedstawionego
wcześniej celu pracy, czyli skonfrontować zamierzony cel z wynikami. Głównym zadaniem
zakończenia jest odpowiedź na pytanie, w jakim stopniu udało się autorowi/autorce
odpowiedzieć na sformułowane wcześniej problemy badawcze. Można w zakończeniu
przedstawić problemy lub trudności, z jakimi zetknięto się w czasie powstawania pracy.
Należy pamiętać o tym, że zakończenie, podobnie jak wstęp, nie powinno zawierać żadnych
przypisów. Zastrzeżenie to spowodowane jest przekonaniem, że obie części pracy są
najbardziej autorskie, w związku z tym też minimalizowana jest konieczność odwoływania
się do innych autorów.
3.2. Część główna
Praca dyplomowa składa się z rozdziałów uporządkowanych pod względem treści.
Rozdziały powinny wynikać z siebie, czyli kolejny rozdział powinien być logicznym
następstwem
poprzedniego.
Załóżmy,
że
dyplomant/dyplomantka
przygląda
się
funkcjonowaniu danego pojęcia teologicznego, czy to na przestrzeni dziejów czy w
szczególnym aspekcie jego występowania. W takim przypadku pierwszy rozdział poświęcony
powinien zostać obecności omawianego pojęcia w Biblii, drugi jego późniejszym
interpretacjom teologicznym (ale także choćby filozoficznym i innym, jeśli to konieczne),
trzeci współczesnej recepcji teologicznej lub obecności w teologii poszczególnych
denominacji kościelnych.
Zauważmy przy tej sposobności, że praca licencjacka zazwyczaj skonstruowana jest z
trzech rozdziałów. One mogą zaś dzielić się na podrozdziały. Podział rozdziału na mniejsze
części najczęściej postulowany jest wymogiem lepszej organizacji pracy, ułatwieniem
6
zarówno odbioru materiału, jak i możliwością łatwiejszego do niego wglądu osobie
piszącej. Łatwiej bowiem przedstawić dane zagadnienie w postaci poszczególnych,
wyraźnie uporządkowanych wątków myślowych. Nie jest to jednak obligatoryjne.
Można podzielić materiał w obrębie rozdziału bez wyodrębniania poszczególnych wątków
jako podrozdziałów i zamiast tego wprowadzić inny, jednolity i konsekwentny system
uporządkowania treści, np. poprzez zwielokrotnioną spację pomiędzy poszczególnymi
całościami argumentacji/dowodzenia/opisu.
W każdym z rozdziałów należy dbać o to, by miał on jednakową wobec pozostałych
strukturę. Wszystkie podczęści rozdziałów należy tak skonstruować, by odpowiadały sobie
liczebnością. Wprowadzenie takiego porządku pozwala osobom piszącym pracę licencjacką
na zachowanie proporcji pomiędzy samymi rozdziałami, które powinny być zbliżone pod
względem objętości.
Należy również pamiętać, że każda z poszczególnych części pracy, zarówno
zakończenie, jak i wstęp oraz każdy z rozdziałów z osobna zawsze zaczynają się od
nowej strony. Niedopuszczalna jest sytuacja, w której koniec jednego rozdziału i początek
następnego znajdują się na tej samej stronie.
Wstęp, zakończenie oraz część główna są elementami konstrukcyjnymi całkowicie
zadowalającymi w przypadku prac dyplomowych. Tutaj również obowiązują pewne proporcje
w kompozycji pracy. Wstęp i zakończenie powinny mieć zbliżoną objętość. Dla pewnego
wyważenia proporcji można zakładać, że suma tych dwóch części wynosi 1/4 objętości całej
pracy.
3.3. Bibliografia
Ostatnią z części stałych jest bibliografia. Wydaje się, że samo przywołanie literatury
użytej w pracy licencjackiej jest stosunkowo prostą rzeczą. Jest w tym znaczna doza prawdy,
mamy tu bowiem do czynienia z odtworzoną i skompletowaną listą pozycji, z których
korzystano w trakcie pisania pracy licencjackiej.
W przypadku prac licencjackich z teologii zazwyczaj można spodziewać się, że w
literaturze wykorzystanej w pracy znajduje się Biblia. Zależnie od specyfiki pracy
licencjackiej natężenie korzystania z tego tekstu źródłowego może się zmieniać. W pewnych
sytuacjach można nawet założyć, że autor/autorka używa do pracy tekstu biblijnego
pochodzącego z rozmaitych wydań i tłumaczeń. Może bowiem posługiwać się zarówno
7
wydaniami w językach biblijnych, jak i rozmaitymi wersjami tłumaczeń, w tym również na
inne języki współczesne. Szczególnie w takich sytuacjach najwygodniej jest wprowadzić
dodatkowe uporządkowanie, wewnątrz samej bibliografii, które nie będzie wynikać tylko i
wyłącznie z kolejności alfabetycznej. Najbardziej poręcznie jest wówczas przyjąć, że w pracy
wykorzystano poszczególne rodzaje tekstów: teksty źródłowe (tu mogą pojawić się podgrupy:
oryginalne, tłumaczenia), teksty źródłowe pozabiblijne (czyli choćby współczesne badanym
fragmentom Biblii teksty poetyckie czy przekazy kronikarskie) oraz teksty krytyczne (to jest
prace omawiające poszczególne/badane zagadnienia). Podany podział bibliografii ma
charakter jedynie orientacyjny i jest raczej sugestią niż ostateczną wskazówką. Można
wyodrębnić w bibliografii choćby materiały pomocnicze, np. fragmenty filmów, jeśli tylko
takie zostały do pracy użyte i dołączone. Warto pamiętać, że zamieszczana na końcu
bibliografia jest wykazem literatury, i przede wszystkim literatury, która została rzeczywiście
do powstawania pracy wykorzystana. Oznacza to, że każda przywołana w części głównej
pozycja powinna znaleźć się w bibliografii, ale równocześnie nie może znajdować się tam
żaden tekst, którym się w pracy nie posłużono.
W przypadku prac zaliczeniowych osobne podawanie bibliografii również jest
konieczne. Nie jest tutaj wystarczającym jedynie przywołanie listy wykorzystanych prac
przywoływanych w przypisach.
3.4.
Elementy uzupełniające
Do nich zalicza się wszelkie części, które nie stanowią koniecznego elementu
konstrukcji pracy licencjackiej, czyli nie należą do omawianych wyżej części stałych. W
odniesieniu do prac powstających w EWST najbardziej prawdopodobne jest, że znajdą się tu
aneksy z tekstami pomocniczymi do badań nad danym zborem lub zjawiskiem społecznym
badanym z perspektywy teologicznej. Do elementów uzupełniających mogą wchodzić
wszelkie treści, których nie chcemy umieszczać bezpośrednio w treści głównej. Powodem
przeniesienia ich poza tekst główny, mogą być choćby względy estetyczne motywowane
pragnieniem utrzymania jednolitego obrazu pracy i niechęcią do rozbijania go materiałem
ilustracyjnym. Różnorodne przykłady treści, które mogą być uznane za elementy
uzupełniające znajdują się w Załączniku nr 4.
8
4.
Niebezpieczeństwo plagiatu
Bardzo łatwo, wbrew możliwym pozorom, jest przekroczyć delikatną granicę między
cytowaniem a plagiatowaniem. Nie stanowi większego problemu podanie autorstwa cytatu w
momencie gdy dany tekst przytaczany jest dosłownie. Wystarczy wówczas postępować
zgodnie ze wskazówkami przedstawionymi w części 5 a dotyczącymi już technicznych
aspektów pisania pracy w zgodzie z wymogami EWST. Znacznie trudniej jest zauważyć
granicę między cytowaniem a plagiatowaniem wówczas gdy przywołuje/referuje się czyjeś
poglądy odnośnie danej kwestii. Bywa, że osoba pisząca pracę czyni to całkiem
mimochodem. Zdecydowanie najrozsądniej jest w sytuacjach niepewności, co do własnego
autorstwa
danych
poglądów/przedstawionych
myśli
zastrzec
to
w
odpowiednio
sformułowanym przypisie. Rozpoczynając więc streszczanie/referowanie czyichś poglądów,
szczególnie gdy czynione jest to nie bezpośrednio za źródłem ale za tekstem krytycznym,
powinno się zastrzec w przypisie (najczęściej towarzyszącym pierwszemu zdaniu owego
streszczenia), że ten fragment pracy/dane streszczenie oparte jest na konkretnym,
przywoływanym tekście danego autora. Uniknie się wówczas niemiłych posądzeń o
bezprawne skorzystanie/przywłaszczenie sobie czyjegoś dorobku intelektualnego.
5.
Wytyczne formalne dotyczące prac dyplomowych i zaliczeniowych dla studentów
EWST
5.1. Strona tytułowa pracy
Strona tytułowa pracy dyplomowej powinna zawierać:
a)
u góry, po środku – pełną nazwę uczelni,
b)
w lewym górnym rogu – nazwę wydziału i kierunku studiów,
c)
w prawym dolnym rogu – tytuł naukowy, imię i nazwisko promotora,
d)
na środku – imię i nazwisko autora pracy, temat pracy,
e)
na dole – miasto i rok akademicki.
Wzór: Załącznik nr 1
9
Strona tytułowa pracy zaliczeniowej powinna zawierać:
a)
u góry, po środku – pełną nazwę uczelni,
b)
w lewym górnym rogu – nazwę wydziału i kierunku studiów, tryb studiów
(niestacjonarny), nazwę przedmiotu, formę zajęć, tytuł lub stopień naukowy, imię i nazwisko
prowadzącego,
c)
na środku – imię i nazwisko autora pracy, temat pracy,
d)
na dole – rok akademicki.
Wzór: Załącznik nr 2
5.2. Spis treści
Spis treści pojawia się wyłącznie w pracy dyplomowej lub obszernych (powyżej 15
stron) pracach zaliczeniowych. Znajduje się bezpośrednio po stronie tytułowej pracy, z
nagłówkiem: „Spis treści”.
W spisie treści powinny się znaleźć tytuły wszystkich części składowych (rozdziałów i
podrozdziałów oraz innych części, jak na przykład wstęp, podsumowanie, aneks,
bibliografia), odpowiednio ponumerowane, z przypisanym numerem pierwszej strony danej
części.
Wzór: Załącznik nr 3
5.3. Struktura pracy
W każdej pracy powinny znaleźć się:
a)
wstęp,
b)
tekst główny,
c)
zakończenie.
10
Dodatkowe uwagi do opisu części składowych:
W przypadku pracy zaliczeniowej, poszczególne części mogą być wydzielone jedynie
akapitami, natomiast w przypadku pracy dyplomowej najczęściej są one tytułowane.
Przyjęty sposób zapisu tytułów i numeracji rozdziałów, opisów ilustracji i tabel,
przypisów, skrótów, nazwisk pojawiających się w tekście oraz dat obowiązuje konsekwentnie
w całej pracy.
Na końcu pracy znaleźć powinna się bibliografia, a w przypadku pracy dyplomowej,
jeśli tylko to konieczne, również aneks.
5.4. Przypisy bibliograficzne
Przypisy stosujemy zarówno do fragmentów tekstu będących cytatem, jak i do
terminów, zdań lub akapitów odnoszących się do danej pozycji, kiedy nie przepisujemy słowo
w słowo, ale parafrazujemy, streszczamy lub wyjaśniamy.
Przypisy dolne od opisu bibliograficznego różnią się kolejnością zapisu imienia i
nazwiska oraz kropką na końcu. Poza tym stosowane są dokładnie takie same zasady zapisu,
odnośnie wszystkich rodzajów źródeł. Poniżej ukazany został podstawowy przykład
pokazujący zasadę, więcej informacji w punkcie „Bibliografia”.
Przypisy są numerowane w indeksie górnym, a numeracja ciągła w całej pracy.
Opis na dole strony, w stopce:
I. Nazwisko, Tytuł książki. miasto rok wydania, s. x.
Przykład:
R. Andrzejczuk, Prawa człowieka podstawą prawa narodów do samostanowienia. Lublin
2004, s. 10.
I. Nazwisko, Tytuł książki. Miasto i rok wydania, s. x.
11
Przykład:
R. Andrzejczuk, Prawa człowieka podstawą prawa narodów do samostanowienia. Lublin
2004, s. 10-20.
Ponowne odwołanie się do danego dzieła (konsekwentnie wersja polska lub łacińska):
a) bezpośrednio po poprzednim przywołaniu
Tamże, s. x. lub Ibidem, s. x.
b) gdy dany przypis oddzielony jest od poprzedniego przynajmniej jedną pozycją
I. Nazwisko, dz. cyt., s. x. lub I. Nazwisko, op. cit., s. x.
Przykład:
R. Andrzejczuk, dz. cyt., s. 10. lub R. Andrzejczuk, op. cit., s. 10.
c) gdy w pracy przywołana jest więcej niż jedna pozycja tego samego autora
I. Nazwisko, Pierwsze słowa tytułu..., s. x.
Przykład:
R. Andrzejczuk, Prawa człowieka..., s. 10.
5.5. Opis tabel, ilustracji, schematów
Tabele
Nad tabelą powinien znaleźć się tytuł tabeli. Pod nią numer (numeracja ciągła w
obrębie pracy) oraz opis zawartości wraz z podaniem źródła.
12
Rysunki, zdjęcia, schematy
Można potraktować wszystkie informacje graficzne jako „ilustracje” i tak też je
opisywać. Pod ilustracją znajduje się jej numer (numeracja ciągła w obrębie pracy) oraz opis
zawartości wraz z podaniem źródła.
Traktując je odrębnie, należy do każdego rodzaju informacji graficznej stosować
odrębną numerację.
Wzór: Załącznik nr 4
5.6 Bibliografia
Wykaz pozycji, na podstawie których napisana została praca, powinien zaczynać się
na nowej stronie.
Bibliografia musi być uporządkowana alfabetycznie, według pierwszej litery
nazwiska, pierwszego autora danej publikacji lub według tytułów, w przypadku pozycji pod
redakcją lub materiałów bez jednoznacznego autora.
Wszystkie pozycje pojawiające się w treści pracy, muszą znaleźć się w bibliografii.
Opis bibliograficzny:
a)
Pozycja książkowa z jednym autorem
Nazwisko I., Tytuł książki. miasto rok wydania
Przykład:
Andrzejczuk R., Prawa człowieka podstawą prawa narodów do samostanowienia. Lublin
2004
b)
Pozycja książkowa z kilkoma autorami (maksymalnie trzy nazwiska)
Nazwisko I., Nazwisko I., Tytuł książki. miasto rok wydania
Przykład:
13
Jabłoński M., Jarosz-Żukowska S., Prawa człowieka i systemy ich ochrony. Zarys wykładu.
Wrocław 2004
c)
Pozycja książkowa pod redakcją
Tytuł książki. Red. I. Nazwisko, miasto rok wydania
Przykład:
Edukacja nieszkolna (równoległa) w warunkach przemian w Polsce. Red. E. Trempała,
Bydgoszcz 1994
d)
Pozycja książkowa pod redakcją kilku autorów (maksymalnie trzy nazwiska)
Tytuł książki. Red. I. Nazwisko, I. Nazwisko, miasto rok wydania
Przykład:
Organizacje pozarządowe w społeczeństwie obywatelskim. Red. M. Załuska, J. Boczoń,
Warszawa 1996
e)
Artykuł w książce pod redakcją
Nazwisko I., Tytuł artykułu. W: Tytuł książki. Red. I. Nazwisko, miasto rok wydania
Przykład:
Alain-Noël H., Alternatywa jako złudzenie – dyskusja epistemologiczna. W: Alternatywy
myślenia o/dla edukacji. Red. Z. Kwieciński, Warszawa 2000
f)
Artykuł w czasopiśmie
Nazwisko I., Tytuł artykułu „Nazwa czasopisma” miesiąc rok wydania, numer
Przykład:
Żyła M., ONZ, polityka i prawa człowieka „Znak” grudzień 2008, nr 643
g)
Artykuł na stronie internetowej
Nazwisko I., Tytuł artykułu. adres internetowy (dostęp: data).
14
Przykład:
Graff A., Gej, wieloryb i prawa człowieka - czyli co śmieszy polską prawicę.
http://www.krytykapolityczna.pl/Teksty-poza-KP/Gej-wieloryb-i-prawa-czlowieka-czyli-cosmieszy-polska-prawice/menu-id-129.html (dostęp: 15.01.2010)
h)
Strona internetowa
Oficjalna strona Nazwa, adres internetowy (dostęp: data)
Przykład:
Oficjalna strona Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, http://www.hfhrpol.waw.pl/ (dostęp:
11.04.2010)
i)
Materiały źródłowe z Internetu bez podanych autorów
Tytuł materiału źródłowego. adres internetowy (dostęp: data)
Przykład:
Mały
Rocznik
Statystyczny
Polski
2010.
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_oz_maly_rocznik_statystyczny_2010.pdf
(dostęp 08.09.2010)
5.7 Cytowanie
Jeżeli dokładnie cytujemy słowa danego autora (przepisując słowo w słowo) to cytat
musi być w cudzysłowie, natomiast za cytatem powinien znaleźć się przypis. Dłuższe cytaty
powinny być uzasadnione (może to być na przykład definicja) i wyróżnione w tekście pracy.
Należy wówczas umieścić taki cytat poprzez wyodrębnienie go w tekście i użyć dla jego
zapisu czcionki Times New Roman, 11 pkt, z pojedynczym odstępem.
Wskazania adresu bibliograficznego przywoływanych cytatów z Pisma św. należy
umieszczać w tekście głównym, w nawiasie okrągłym, który umieszcza się bezpośrednio po
zacytowanym fragmencie.
15
5.8 Wymogi formalne
Ogólny wygląd pracy:
a)
czcionka 12 pkt Times New Roman, w przypisach 10 pkt,
b)
osadzanie czcionek niestandardowych (fonty greckie, hebrajskie),
c)
marginesy 2,5 cm z każdej strony, dodatkowo w przypadku pracy dyplomowej z lewej
strony 1 cm na oprawę (razem 3, 5 cm),
d)
interlinia 1,5 pkt,
e)
tekst wyjustowany – wyrównany z obu stron,
f)
odstępy między tekstem a innymi obiektami (tabele, ilustracje itp.),
g)
nowy akapit wcięcie 1, 25 pkt,
h)
nowy rozdział lub inna część składowa rozpoczynana od nowej strony,
i)
numeracja stron ciągła w całej pracy, aneks oraz strona tytułowa nienumerowane,
j)
wydruk na papierze o gramaturze 80g/m2,
k)
w przypadku pracy dyplomowej – praca zbindowana, praca zaliczeniowa – w
„koszulce” lub zszyta,
l)
praca dyplomowa powinna liczyć 30-40 stron tekstu głównego, do tekstu głównego
nie wchodzą aneksy, np. informacje o ankietach, czyli wszystkie materiały dodatkowe (patrz:
Załącznik nr 4); prace zaliczeniowe zgodnie z wymaganiami prowadzących.
Załącznik nr 1.
Dla lepszego zilustrowania tego, jak powinna wyglądać strona tytułowa pracy
załącznik
16
znajduje
się
w
całości
na
następnej,
osobnej
stronie.
Wydział Teologiczny
Kierunek: Teologia
Ewangelikalna Wyższa Szkoła Teologiczna
Imię i nazwisko
Temat pracy
Wrocław 20...
Promotor pracy licencjackiej:
Tytuł/stopień naukowy imię i nazwisko
A
Załącznik 2. Strona tytułowa pracy zaliczeniowej
Ewangelikalna Wyższa Szkoła Teologiczna
Wydział Teologiczny
Kierunek: Teologia
Studia niestacjonarne
Przedmiot:
Forma zajęć:
Tytuł/stopień naukowy imię i nazwisko prowadzącego:
Imię i nazwisko
Temat pracy
Rok akademicki: 20.../20...
B
Załącznik 3. Spis treści
Spis treści
WSTĘP
1. ALTERNATYWNE FORMY UCZENIA SIĘ W EDUKACJI O PRAWACH
CZŁOWIEKA W ŚWIETLE LITERATURY PRZEDMIOTU
3
1.1.1. Ewolucja idei praw człowieka
4
1.2. Obecność praw człowieka w edukacji instytucjonalnej
7
1.3. Edukacja pozaformalna na świecie i w Polsce
14
1.4. Prawa człowieka w edukacji pozaformalnej
18
2. METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH
22
2.1. Przedmiot i cel badań pedagogicznych
25
2.2. Problemy badawcze
30
2.3. Wybór i uzasadnienie metody badawczej
31
2.4. Teren badań
35
ZAKOŃCZENIE
37
BIBLIOGRAFIA
39
ANEKS
41
C
Załącznik 4. Opis tabeli i ilustracji
Tabela 1. Grupa badanych – charakterystyka według płci, wieku, etapu edukacji oraz miejsca
zamieszkania. Źródło – opracowanie własne.
Charakterystyka grupy badanych
Miejsce
Mężczyźni
Kobiety
Płeć
D
Imię
Wiek Szkoła
zamieszkania
Aleksandra 17
Technikum Bytom
Dorota
18
LO
Potempa
Elżbieta
18
LO
Tarnowskie Góry
Ewa
20
PWr
Wrocław
Sara
23
PWr
Wrocław
Andrzej
22
Pracuje
Tarnowskie Góry
Jan
22
PWr
Wrocław
Łukasz
21
Pracuje
Piekary Śląskie
Mateusz J.
17
Technikum Bytom
Mateusz L. 20
Technikum Tarnowskie Góry
Tabela 2. Zestawienie podstawowych cech neorealizmu i liberalizmu. Za: A.M. Kjær,
Rządzenie. Warszawa 2009, s. 77.
Aktorzy
Neorealizm
Liberalizm
Państwa jako aktorzy
Państwa nie są jedynymi
dominujący
Instrumenty
Siła wojskowa
istotnymi uczestnikami
Również gospodarka oraz inne
czynniki
Źródła pokoju
Równowaga sił
Współpraca, współzależność,
równowaga sił
Polityka
Zależna od systemu
Zależna od czynników wewnątrz
zagraniczna
międzynarodowego
i transnarodowych oraz
systemowych
E
Ilustracja 1. (lub Schemat 1.) Żydowski podział ksiąg Starego Testamentu. Podział za:
http://piotrandryszczak.pl/kanon.html (dostęp: 08.08.2011).
Ilustracja 2. (lub Zdjęcie 1.) East Side Gallery -– Berlin. Zdjęcie autorskie.
F
Ilustracja 3. (lub Zdjęcie 2.) Jonathan Edwards. Zdjęcie za: http://www.jonathan-edwards.org/
(dostęp: 07.07.2011).
G