Wydrukuj tekst

R O C Z N IK I
NAUK
T o m IX . ze szy t 2
PRAW NYCH
-
1999
KS. M IRO SŁA W SITARZ
Lublin
Z A D A N IA K O L E G IU M K O N S U L T O R Ó W
W S Y T U A C J I S E D E P L E N A W K P K Z 1983 R O K U
W kościołach p artykularnych, z których składa się jed e n i jed y n y K ościół
katolicki, istn ieją struktury hierarchiczne je d n o o so b o w e i kolegialne. S tru k tu rą
jed n o o so b o w ą je st biskup diecezjaln y pozo stający w łączności z B iskupem R z y ­
m u. Strukturam i kolegialnym i na szczeblu K o ścio ła p artykularnego są: synod,
rada kapłańska, kolegium k o nsultorów , rada du szp asterska, rada do spraw ek o n o ­
m icznych. K ażda z tych struktur służy na sw ój sposób dobru w spólnem u, jakim
jest zapew nienie w iernym n ależytej opieki p asterskiej.
Z agw arantow anie opieki d u szpasterskiej w iernym , zarów no z teologicznego,
jak i z praw nego punktu w idzenia, spoczyw a p rzede w szystkim na biskupach.
W odniesieniu do diecezji zadanie to spełnia b iskup diecezjalny. Jedn ak że nie je st
on w stanie o sobiście i w każdej sytuacji u d źw ignąć troski o w szystkich w ier­
nych, którzy zostali pow ierzeni jeg o p asterskiej pieczy, dlatego dzieli ją , w zależ ­
ności od potrzeb, z biskupam i p o m ocniczym i i kap łanam i w chodzącym i w skład
prezbiterium danego K o ścio ła partykularnego.
Sobór W atykański II uznał, że w złożonych w arunkach realizacja m isji, jak a
została p ow ierzona K ościo ło w i, w ym aga n o w y ch form kolegialnego działan ia i
w spólnotow ej o dpow iedzialności za życie L udu B ożego, którego dobro w inno być
najw yższą zasad ą w zarząd zan iu K ościołem (K K 25).
N ow y K PK , p ro m ulgow any p rzez Jan a P aw ła II 25 stycznia 1983 roku dla
uspraw nienia w sp ółodpow iedzialności w k ierow aniu L udem B ożym na szczeblu
K ościoła partykularnego, n ak azu je b iskupom u stan ow ienie n o w ego organu k o le ­
gialnego, zw anego kolegium konsultorów (kan. 502), który w pew nej m ierze m a
pełnić zadania, jak ie do tej pory pełniły kapitu ły k atedralne.
G eneza kolegium k onsultorów sięg a X V III w ieku. In stytucja ta p o w stała w
K ościołach p artykularnych w Stanach Z jed n o czo nych oraz w innych krajach
m isyjnych, podległych kom petencji K ong reg acji R o zkrzew iania W iary, w których
nie było w arunków do utw orzenia kapituł katedralnych. K ryzys kapituł katedral­
n ych i system u b en eficjaln eg o spraw ił, że w now ym K PK kolegium konsultorów
p o w ierzo n e zostały w szy stk ie p o żalitu rg iczn e funkcje kapituły k ate d ra ln ej1.
I. ZA DA N IA K O LEG IU M KONSU LTO RÓ W
W ED ŁU G KPK Z 1983 R.
W kan. 502 § 1 p raw o d aw ca p o stan aw ia, że kolegium konsultorów spełnia
„zad an ia o k reślo n e p rzez p ra w o ”, o których kodeks w spom ina w różnych m iej­
scach.
N a zad an ia te sk ła d a ją się obo w iązk i p raw n e o charakterze kolegialnym , a tak ­
że obow iązki p o szczeg ó ln y ch je g o członków , które m ają w ykonać z przepisu
p raw a p o w szech n eg o lub zlecen ia b isk u p a d iecezjalnego. Z adania te są zróżnico­
w ane w zależności o d sytuacji, w ja k ie j znajd u je się stolica biskupia, a m ianow i­
cie: sede p le n a , sed e im pedita i sed e vacante. N iniejszy artykuł ogranicza się do
u kazan ia zadań k olegium ko n su lto ró w , w y zn aczonych przez praw o pow szechne,
w sytuacji zw y czajn ej {sede p len a ).
W zw yczajnych w aru n k ach fu n k cjo n o w an ia stolicy biskupiej zadania kolegium
k onsu lto ró w obejm ują: udzielan ie rady, w y rażanie zgody, zastępow anie funkcji
rady k ap łań sk iej i asy sten cję przy o b jęciu urzęd u przez biskupa koadiutora. N adto
poszczeg ó ln i czło n k o w ie k olegium m o g ą być obow iązani do w yrażenia opinii
Stolicy A posto lsk iej w kw estii k an d y d ata na urząd biskupa koadiutora.
1 L ite ra tu ra n a u k o w a n a te m a t k o le g iu m k o n su lto ró w p rz e d sta w ia się sto su n k o w o sk ro m n ie.
P o z a k o m e n ta rz a m i d o K P K /1983, k tó re z a w ie ra ją o g ó ln e u w ag i o in sty tu cji k o leg iu m k o n su lto ró w ,
d o n ie lic z n y c h p u b lik a c ji z a g ra n ic z n y c h , k tó re u k a z a ły się p o p ro m u lg a c ji n o w e g o k o d ek su , n ależą:
p u b lik a c ja k sią ż k o w a J. R . P u n d e rso n a (D io c e s a n c o n s u lio r s d e v e lo p m e n t a n d p re s e n t le g isla tio n ,
R zym
1988) i ro z p ra w a F . B o n e tta (11 c o lle g io d e i c o n s u lto r i, F e ra ra 1984) o ra z artykuły: J. I.
A rrie ty (L a c o n fig u ra c io n ju r id ic a d e I c o le g io d e c o n s u lto r e s , „ łu s C a n o n ic u m ” . 2 4 (1 9 8 4 ), s. 7837 9 3 ); L . M a rtin e z a S ista c h a (E l c o le g io de c o n s u lto r e s en e l n u e v o c o d ig o . „ R e v ista esp afio la de
d e re c h o c a n o n ic o ”, 3 9 (1 9 8 3 ), s. 2 9 1 -3 0 5 ) i E . P ia c e n tin ie g o (Le c o m p e te n ze d e l c o lle g io d e i
c o n s u lto r i, „ M o n ito r e c c le s ia s tic u s ” , 1 1 0 (1 9 8 5 ), s. 4 0 1 -4 1 0 ). W P o lsc e na tem at k o legium k o n su l­
to ró w u k a z a ły się ty lk o trz y a rty k u ły : J. K r u k o w s k i
(K o le g iu m ko n su lto ró w . N o w y org a n
w ła d z y w stru k tu rz e K o ś c io ła p a r ty k u la r n e g o , „ S tu d ia S a n d o m ie rsk ie " . 5 (1 9 8 5 -1 9 8 9 ), s. 2 1 -3 0 );
W . G ó r a 1 s k i ( S tr u k tu r y sy n o d a ln e i k o le g ia ln e w e d łu g n o w e g o K o d e k su P ra w a K a n o n ic zn e g o ,
„ S tu d ia P ło c k ie ” , 1 4 (1 9 8 6 ), s. 6 1 -6 9 ); J. D u d z i a k, K o le g iu m K o n su lto ró w , je g o stru ktu ra
o rg a n iz a c y jn a i za d a n ia , [w :] T a rn o w sk ie S tu d ia T e o lo g ic zn e , t. X , cz. 2, T arn ó w 1992, s. 3894 0 1 ).
1. U dzielanie rady
Z natury kolegium konsu lto ró w w ynika, że jeg o p o d staw ow ym obow iązkiem
je st udzielanie rady biskupow i diecezjaln em u , ilekroć w y m ag ają tego okoliczności
czasu i m iejsca. N ajogólniej m ów iąc, zadanie to sprow adza się do w yrażania
opinii, zw łaszcza w kw estiach trudnych lub w ątpliw ych. B iskup d iecezjalny m oże
0 nią poprosić w różnych spraw ach. W niektórych w ypadkach biskup je s t praw nie
zobow iązany zasięgnąć rady tegoż grem ium .
K PK /1983 zobow iązuje b isk u p a diecezjalnego do zasięgnięcia opinii kolegium
konsultorów w trzech w ypadkach:
1. przed ustanow ieniem ek o n o m a diecezjalnego (kan. 494 § 1);
2. przed usunięciem go z piasto w an eg o urzędu (kan. 49 4 § 2);
3. przed podjęciem aktów zarząd zan ia o w iększym znaczeniu ze w zg lęd u na
m aterialny stan diecezji (kan. 1277)2.
K orelatem tego o bow iązku b isk u p a diecezjalnego jest o b o w iązek udzielen ia
opinii przez kolegium k o n su lto ró w 3 w każdym z w y m ienionych przypadków .
a) U stanow ienie ek onom a diecezjaln eg o (kan. 494 § 1)
W edług kan. 494 § 1 b iskup diecezjaln y m a o b o w iązek m ian o w an ia w sw ojej
diecezji ekonom a, który p ow inien być „rzeczyw iście biegły w spraw ach g o sp o d a r­
czych i odznaczać się p raw o ścią”. D ecy zję tę biskup m a podjąć po w ysłu ch an iu
zdania kolegium konsultorów oraz rady do spraw ekonom icznych. Z treści kan.
494 § 1 w ynika, że opinia, której pow in n o udzielić w tym przypadku kolegium
konsultorów , nie dotyczy kw estii, czy biskup m a lub nie m a pow ołać ekonom a
diecezjalnego, poniew aż na bisk u p ie ciąży obow iązek p o w ołania go, lecz kw estii,
kogo biskup m a m ianow ać n a ten urząd kościelny. Pod w zględem m erytorycznym
rada kolegium m oże zatem o dnosić się zarów no do w skazania k an dydatów , jak
1 oceny ich p rofesjonalnych i m oralnych k w alifikacji. W w ypadku, gdyby biskup
sam w skazał kandydata lub kan d y d ató w , rada kolegium konsultorów m a o g ran i­
czać się jed y n ie do w spo m n ian ej oceny. Z p ew n o ścią nie byłaby ona szczera,
gdyby istnieli lepsi kandydaci od w skazanych przez biskupa, a kolegium k o n su l­
torów , na skutek fałszyw ie pojętej u ległości, utw ierdziłoby bisk u p a w jeg o p rze ­
konaniu. N ależy przy tym p am iętać, że rada, której kolegium konsultorów udziela
2 Z o b . A. V i a n a, O rg a n iza c ió n d e l g o b ie r n o en la Ig le sia , P a m p lo n a 1995, s. 2 6 1 -2 6 2 ;
F. B ol o g n i n i, L in e a m e n ti d i d iritto c a n ó n ic a , T o rin o 1996, s. 198-199.
3 J. I. A r r i e t a, D iritto d c ll org a n izzcizio n e e c c le s ia stic a , M ila n o 1997, s, 4 3 5 -4 3 6 .
b isk u p o w i, nie je st je d y n ie o bow iązkiem tylko praw nym , lecz m oralno-praw nym
i w iąże k o n su lto ró w w su m ien iu 4.
C h o ciaż kan. 4 9 4 § 1 nie zo bow iązuje b iskupa do postępow ania zgodnie z ra­
d ą u d z ie lo n ą m u p rzez kolegium k o nsultorów , naw et jeżeli jest ona jednom yślna,
b isk u p n ie pow in ien z m oralnego i p raw nego punktu w idzenia odstępow ać od
w y rażo n eg o p rzez nich zd ania bez racji, k tó rą uzna za przew ażającą5.
b) U su n ięcie ek o n o m a diecezjaln eg o z urzędu (kan. 494 § 2)
K an. 4 9 4 § 2 postan aw ia, że biskup nie p ow inien usuw ać ekonom a z urzędu
w czasie je g o pięcio letn iej kad en cji b ez p ow ażnej przyczyny, której w ażność sam
o cen ia i p o w ysłu ch an iu na ten tem at zdania kolegium konsultorów oraz rady do
spraw ek o n o m iczn y ch . Z d y spozycji przep isu kan. 494 § 2 w ynika, że rada, któ­
rej w in n o u dzielić k olegium k onsultorów , m a dotyczyć m erytorycznej oceny
p rzy czy n y , uznanej przez b isk u p a za p o w ażn ą na tyle, że jest ona w ystarczająca
do u su n ięcia ek o n o m a z p iastow anego urzędu, i podanej do w iadom ości zarów no
ko leg iu m kon su ltoró w , ja k i radzie do spraw ekonom icznych. Jakkolw iek rady w
tym w zg lęd zie m a ją udzielić oby d w a w ym ien ione grem ia, to każde z nich m oże
je j udzielić n iezależnie.
N ależy zauw aży ć, że o b o w iązek w y rażen ia opinii n a tem at usunięcia ekonom a
z zajm o w an eg o urzędu przed upływ em przew id zianej praw em pięcioletniej kaden­
cji sp o czy w a na kolegium konsu lto ró w jed y n ie w przypadku, gdy ekonom ma być
u sun ięty w drodze d ekretu ad m in istracy jn eg o 6. T ego rodzaju rada nie jest w ym a­
g an a do dek laracji u sunięcia, o której w zm ian kuje kan. 194 § 2, tzn. jeżeli usu­
nięcie z urzęd u ek o n o m a nastąp iło b y z m ocy sam ego praw a. W ypadki takiego
u su n ięcia w odniesien iu do każdego urzędu kościelnego zostały taksatyw nie w yli­
czo n e w kan. 194 § 1. W ed łu g tego kanonu m o cą sam ego praw a zostaje usunięty
z urzęd u kościelnego:
1. kto u tracił stan duchow ny;
2. kto p u b liczn ie odstąp ił od w iary katolickiej lub w spólnoty z K ościołem ;
3. d u ch o w n y , k tóry u siłow ał zaw rzeć m ałżeństw o, choćby tylko cyw ilne.
4 P ra w o d a w c a k o śc ie ln y z a z n a c z a w k an . 127 § 3 K P K /1 9 8 3 , że: „w szy scy , k tó ry ch zg o d a lub
ra d a je s t w y m a g a n a , o b o w ią z a n i s ą sz c z e rz e w y ra z ić sw o je sta n o w isk o , a także, gdy d o m a g a się
teg o w a ż n o ś ć sp ra w y , p iln ie z a c h o w a ć ta je m n ic ę ” .
5 K an . 127 § 2, n. 2.
6 Z o b . k a n . 192.
c) Podjęcie aktów zarządzania o w ięk szy m znaczeniu (kan. 1277)
B iskup diecezjalny przed podjęciem ak tó w d o ty czących zarządu o w iększym
znaczeniu ze w zględu na m aterialny stan d iecezji p ow inien w ysłuchać zd ania rady
do spraw ekonom icznych i kolegium k o n su lto ró w (kan. M i l ) 1.
P odobnie zatem ja k w p o przednio o m ó w io n y m w ypadku do biskupa d iec ez jal­
nego należy ocena, czy podejm ow any p rzez n ieg o akt praw ny dotyczący d o cz es­
nych dóbr diecezji jest aktem o w iększym znaczen iu czy też nie. W konsekw encji
do niego też, po uw zględnieniu ustaleń k o n feren cji biskupów , należy d ecy zja o
zaciągnięciu rady kolegium kon su lto ró w , gdy u zn a on w sum ieniu, że dany akt
w św ietle stanu ekonom icznego d iecezji m a w ięk sze zn aczen ie8. G dyby jed n ak
statuty diecezjalne określały tego ro d zaju akty w iększej w agi pod w zględem
finansow ym , biskup m iałby w ów czas b ezw zg lęd n y o bow iązek praw ny w y słu ch a­
nia zdania kolegium konsultorów przed p o d jęciem decyzji.
W praktyce rada, jak iej udziela k o leg iu m k onsultorów , m oże dotyczyć o k re ślo ­
nych aktów alienacji m ajątku diecezjaln eg o , czyli p rzen iesien ia praw a w łasności
(sprzedaż, zam iana, darow izna) lub aktów , k tó re n ak ład ają p ew ne zo bow iązania
na diecezję bądź n arażają trw ałość je j m ajątk u (zam iana, hipoteka, w ieczysta
dzierżaw a).
N ależy zauw ażyć, że w y m ó g zasięg n ięcia o p in ii kolegium konsultorów , jaki
staw ia kan. 1277, je st now ym elem en tem . K P K /1 9 1 7 w ym óg takiej rady w iązał
bow iem w yłącznie z d iecezjaln ą rad ą a d m in istracy jn ą9. Jest rzeczą znam ienną,
że najw yższy p raw odaw ca k o ścielny n ie staw ia żad nych specjalnych w ym agań,
gdy chodzi o sposób u zyskania rady od czło n k ó w kolegium konsultorów w e
w skazanych przypadkach. W stosunku do nich n ależy w ięc zastosow ać zasady
ogólne podane w kan. 119, 2°; 127 § 1 i 166 K P K /1 983. P riorytetow e znaczenie
m a pod tym w zględem kan. 127 § 1, k tó ry o k reśla sposób p o stępow ania zm ie rz a­
jący do uzyskania opinii w danej sp raw ie od kom p etentnych grem iów k o śc iel­
nych. W m yśl je g o przepisu, gdy praw o p o stan aw ia, że przełożony do podjęcia
czynności potrzebuje zgody lub rady ja k ie g o ś kolegium lub zespołu osób, p o w i­
nien zw ołać to kolegium lub zespół, zgo d n ie z p o stanow ieniem kan. 166, chyba
7 W m y śl k an . 1277 K o n fe re n c ja E p is k o p a tu p o w in n a o k re ślić , k tó re ak ty n a le ż ą d o k a te g o rii
zarząd u o w ięk szy m zn acz en iu .
8 J. V ern ay zau w a ża, że ze w z g lę d u n a ten re la ty w n y c h a ra k te r w s p o m n ia n e g o ak tu a d m in is tra ­
c y jn e g o d o re a ln e j sy tu a cji e k o n o m ic z n e j d a n e j d ie c e z ji m o ż e on m ie ć w ie lk ie z n a c z e n ie w ja k ie jś
m alej d ie c e z ji i n ie m ieć g o w d ie c e z ji d u ż e j. Z o b . L e d ro it d a n s l ’E g lis e C a th o liq u e . In itia tio n au
d ro it c a n o n iq u e , P a ris 1995, s. 121.
9 Z o b . kan . 1520 § 3 K P K /1 9 1 7 .
że - gdy chodzi o u zy sk an ie rady - inaczej zastrzega praw o partykularne lub
w łasne. Z asadniczo w ięc należy zastosow ać p rzew idziany praw em pow szechnym
sposób u zyskania rady od k o leg iu m kon su lto ró w , czyli zw ołać je na posiedzenie.
Je d n a k ż e załączo n a do n o rm y kan. 127 § 1 klauzula stw arza m ożliw ość zastoso­
w an ia innych sp osobów , je ż e li p rzew id zian e zostały w praw ie partykularnym . Tak
w ięc statuty synodalne d iecezji lub statuty kolegium konsultorów m ogą przew idy­
w ać, aby rady u d zielane przez k o n su lto ró w były przekazyw ane indyw idualnie, np.
pocztą.
2. W yrażanie zgody
W n iektórych p rzy p ad k ach b isk u p diecezjalny m usi uzyskać zgodę kolegium
kon su lto ró w na p o d jęcie o k reślo n y ch aktów p ra w n y c h 10. K PK /1983 przew iduje
następ u jące przypadki, w k tó ry ch b isk u p diecezjalny potrzebuje zgody kolegium
konsu lto ró w do w ażn o ści sw oich aktów praw nych:
1. P rzy w ydaw aniu p o zw o leń n a alien ację d o ty czącą dóbr stanow iących stały
praw n ie nabyty m ajątek p u b liczn ej o soby praw nej podległej biskupow i d iecezjal­
nem u lub fundacji d iecezjaln ej, któ ry ch w artość przekracza sum ę, określo n ą w
praw ie (zob. kan. 1277 i 1291);
2. P rzy alienacji dóbr, k tó ry ch w arto ść m ieści się w granicach dolnej i górnej
sum y u stalonej p rzez k o n feren cję bisk u p ó w , należących do publicznej osoby
praw n ej, n ie p o d legającej d an em u b isk u p o w i diecezjalnem u, gdy statuty tej osoby
nie w sk a z u ją k o m p eten tn eg o auto ry tetu k ościelnego, jak rów nież w w ypadku
alien acji d óbr diecezji (kan. 1292 § 1);
3. P rzy alienacji ja k ic h k o lw ie k dóbr, których w artość przekracza najw yższą
sum ę u stalo n ą p rzez k o n feren cję b isk u p ó w lub gdy chodzi o rzeczy darow ane
K ościo ło w i na podstaw ie ślubu, a tak że rzeczy kosztow ne z racji artystycznych
lub h isto ry czn y ch (kan. 1292 § 2);
4. Przy p o dejm ow aniu ja k ie jk o lw ie k transakcji, na skutek której m ajątek osoby
praw n ej m oże się znaleźć w g orszej sytuacji (kan. 1295).
W szy stk ie z w y m ien io n y ch przy p ad k ó w d o ty czą zarządzania m ajątkiem koś­
cieln y m , n azyw anym w p raw ie zarządzaniem nadzw yczajnym (adm inistratio
10 Z o b . n a ten te m a t R . P a r a 1 i e u, G u id e p r a tiq u e d u C o d e de D ro it C a n o n iq u e. N o te s
p a sto r a le s, B o u rg e s 1985, s. 171; J. T . M a r t i n
d e A g a r, E le m e n ti di D iritto C a n ó n ico .
R o m a 1996, s. 92; P . E r d ö, E g y h a z jo g . B u d a p e s t 1991, s. 2 8 5 -2 8 6 ; F. J. R a ni o s, L e D io e c e si
n e t C ó d ic e d i D iritto C a n ó n ico . S tu d io g iu r id ic o -p a s to r a le su lla o rg a n izza zio n e e d i ra g g ru p p a m e n ti
d e lle C h iese p a rtic o la r i, R o m a 1997; A r r i e t a, D ir itto de II’o rg a n izza zio n e e c c le s ia s lic a , s. 436.
extraordinaria), z którym w iąże się szczeg ó ln a o d p o w iedzialność biskupa d ie c e z ­
ja ln e g o " .
a) P ozw olenie na alienację d ó b r określo n y ch w kan. 1277, 1291
W m yśl przepisu kan. 1291 alienacji pod leg a tylko stały m ajątek publicznej
osoby p ra w n e j12 (patrim onium stabile). O bejm u je on dobra, k tóre nie są b e z ­
pośrednio przeznaczone na potrzeb y życia cod zien n ego i nie p o d leg a ją o b rotow i,
gdyż stanow ią ogó ln ą p o d staw ę egzystencji i fu n k cjo n o w an ia danej osoby p ra w ­
nej. N a tak rozum iany m ajątek stały m o g ą się składać do b ra ru chom e i n ieru c h o ­
m e (zob. kan. 1285). Identyczny pog ląd w tej spraw ie m ają: T. P a w lu k 13 i
W . W ó jc ik 14. B iskup diecezjaln y nie p o trzebuje zatem zgody kolegium konsultorów w w ypadku, gdyby chodziło o dobra, którym i pub liczn a osoba p raw n a ro z ­
porządza na bieżąco, ja k ró w n ież w tedy, gdy w artość alienow anych d ó b r nie
przekraczałaby sum y w ym ienionej w zapisach fundacji, czyli praw ie fundacyjnym .
Z aw sze do biskupa diecezjaln eg o b ęd zie je d n a k należał akt n ad zw yczajnego z a ­
rządzania, którego w yznacznikiem je st n ajn iższa su m a ustalona dla aktów n a d ­
zw yczajnego zarządzania w danym kraju przez k o n feren cję biskupów . G dyby
natom iast, zw ażyw szy na treść kan. 1292 § 2, sum a ta p rzew yższała n ajw y ższą
sum ę ustalo n ą przez k onferencję biskupów dla aktów n ad zw yczajnego za rz ąd za ­
nia, biskup diecezjalny, oprócz zgody kolegium konsultorów i rady do spraw
ekonom icznych, m usiałby do w ażności p o d ejm o w an ego aktu uzyskać także z e ­
zw olenie (licen tia m ) S tolicy A postolskiej.
b) A lienacja d óbr o w artości o kreślonej przez ko n feren cję biskupów (kan.
1292 § 2)
G dy w artość dóbr, których alienacja je st zam ierzona, m ieści się w granicach
najniższej i najw yższej sum y ustalo n ej przez konferencję biskupów dla danego
kraju, kom petentny autorytet do je j doko n an ia, jeżeli chodzi o osoby p raw n e nie
11 Z o b . kan . 1277; C. R e d a e d 1 1 i, L a r e sp o s a b ilitd d e l V e sc o v o d io c e s a n o n e i c o n fr o n ti
d c i b e n i e c c le s ia stic i, „ Q u a d e m i di D iritto E c c le s ia le ” , 3 (1 9 9 1 ), n r 3, s. 232.
12 Je j d e fin ic ję p o d aje k an . 116 § 1 K P K /1 9 8 3 . J e s t on a n a stę p u ją c a : „ P u b lic z n y m i o so b a m i
p raw n y m i są z e sp o ły o só b lub rz e c z y , k tó re s ą u sta n o w io n e p rz e z k o m p e te n tn ą w ła d z ę k o śc ie ln ą ,
by w y k o n y w a ły w im ien iu K o śc io ła , w o z n a c z o n y m d la n ich z a k re s ie , z g o d n ie z p rz e p isa m i p raw a,
w łasn e zad a n ia im zle c o n e d la p u b lic z n e g o d o b ra ” .
13 Z o b . P ra w o k a n o n ic zn e w e d łu g K o d e k su J a n a P a w ła Ił, t. IV , O lsz ty n 1990, s. 50.
14 Z o b . K o m e n ta rz d o K o d e k su P ra w a K a n o n ic z n e g o , t. IV , L u b lin 1987, s. 87.
p o d leg ające biskupow i diecezjaln em u , u stalają w łasne statuty. G dyby biskup
diecezjaln y byl w skazany w statutach ja k o podm iot odpow iedzialny za dokonanie
alien acji d ó b r o soby praw nej, w stosunku do której nie posiada w ładzy rządzenia,
n ie m u siałb y w takim przyp ad k u u zyskać zgody kolegium konsultorów . G dy
nato m ia st p u b liczn a osoba praw na p o d leg a biskupow i diecezjalnem u, tenże z
m ocy p raw a je st kom peten tn y do d o k o n an ia alienacji jej dóbr, jeżeli zachodzą
w sp o m n ian e w arunki, co do w ielkości sum y objętej pojęciem zarządzania nad­
zw y czajn eg o . W tym w y padku b iskup d iecezjalny m oże dokonać aktu alienacji
d ó b r stan o w iący ch stały m ajątek publiczn ej osoby praw nej za zgodą kolegium
ko n su lto ró w , rady do spraw ek o n o m iczn y ch i zainteresow anych osób.
T a k ż e w ów czas, gdy zachodzi w y p ad ek n adzw yczajnego zarządzania stałym i
do b ram i d iecezjaln y m i, b isk u p diecezjaln y m usi przed dokonaniem aktu ich alie­
nacji u zy sk ać zgo d ę na je g o d o k o n an ie od w ym ienionych w yżej grem iów i osób
zain tereso w an y ch (zob. kan. 1292 § 1). W . W ójcik w yjaśnia, że oso b ą zaintereso­
w a n ą m o że tu być fundator, prob o szcz, rek to r kościoła lub posiadacz praw perso­
naln y ch lub re a ln y c h 15.
D la d o k o n an ia alienacji, której w artość p rzekracza najniższą sum ę określoną
przez k o n feren cję bisk u p ó w , w y m ag a się ponadto:
- słu szn ej przyczy n y , takiej ja k n ag ląca p otrzeba, w yraźna korzyść, pobożność,
m iło ść lub inna p o w ażn a racja d u szpasterska;
- o cen y rzeczy alien o w an ej, dok o n an ej n a p iśm ie przez rzeczoznaw ców ;
- zach o w an ia innych środków ostro żn o ści, które m a ją na celu zabezpieczenie
K o ścio ła przed ew en tu aln y m i szkodam i, p rzep isanych przez kom petentny autory­
tet k o ścieln y (kan. 1293).
O k o liczn o ści te p o w in n y być d o k ład n ie ro zw ażone przez kolegium konsulto­
rów p rzed w yrażeniem p rzez n ich zgody na zam ierzony przez biskupa diecezjal­
nego a k t alienacji.
c)
A lien acja d ó b r p rzek raczający ch w artość ustalo n ą przez konferencję bisku­
pów (kan. 1292 § 2)
Jeżeli w artość d ó b r alien o w an y ch o soby p raw nej podległej biskupow i diecez­
ja ln e m u p rzek racza sum ę n a jw y ższą u stalo n ą p rzez konferencję biskupów , praw o­
d aw ca w ym aga, aby oprócz zgody k olegium k onsultorów , rady do spraw ekono­
m iczn y ch i zain tereso w an y ch osób, b isk u p diecezjalny uzyskał zezw olenie Stolicy
15 Z o b . d z. c y t., s. 89.
A postolskiej, a konkretnie zezw o len ie K ongregacji ds. D u ch o w ie ń stw a 16. Z g o d a
ta i zezw olenie w ym ienionej K ongregacji są p o trzeb ne b iskupow i diecezjalnem u
także w w ypadku alienacji rzeczy d arow anych K ościołow i n a p o dstaw ie ślubu
albo rzeczy o w ielkim w alo rze artystycznym lub historycznym .
Gdy chodzi o rzeczy stanow iące d ar dla K ościoła, to m ożna uw zględnić o rze ­
czenie K ongregacji S oboru z dnia 141 1921 r. K o n g regacja ta określiła, że darem
dla K ościoła je st to, co zostało złożone na ołtarzu lub na pośw ięconym obrazie,
gdy nic nie w skazuje n a w olę p rzeciw n ą d a rc z y ń c y 17.
Gdy n ato m iast w grę w ch o d zą rzeczy o w ielkim w alorze artystycznym lub
historycznym , należy u w zględnić p o stan o w ien ie K on gregacji ds. D u ch ow ieństw a
z dnia 11 IV 1971. K o n g reg acja ta postanow iła, że do w ażności ich alienacji,
zw łaszcza, jeżeli stan o w ią one d a r d la K ościoła, k o n ieczn a je st o p inia kom isji ds.
sztuki sakralnej i kom isji liturg iczn ej oraz rz e c z o z n a w c ó w 18. Ponadto kolegium
konsultorów pow inno p am iętać, że n ie w olno m u tak że w yrażać zgody n a alien a­
cję dóbr kościelnych, które są p rzedm iotem kultu ze strony w iernych. W yraźne
postanow ienie w tym w zg lęd zie zaw iera kan. 1190 § 1 i 2. W edług przepisów
podanych w tym że kanonie nie m o g ą być w ażn ie alienow ane w jak ik o lw ie k
sposób ani relikw ie, ani też obrazy otaczan e w ie lk ą c zc ią w iernych.
d) T ransakcja po g arszająca sytuację m ajątk o w ą osoby praw nej (kan. 1295)
Z woli praw odaw cy kościeln eg o w ym ogi d o ty czące alienacji pow inny być
zachow ane przy p o d ejm ow aniu jak iejk o lw iek transakcji, na skutek której m ajątek
osoby praw nej m oże się znaleźć w gorszej sytuacji (zob. kan. 1295). O zn acza to,
że biskup diecezjalny p o trzeb u je zgody kolegium k o nsultorów rów nież na d o k o ­
nanie jakiegokolw iek innego aktu n ad zw y czajn eg o zarządzania m ajątkiem p u b licz­
nej osoby praw nej lub m ajątkiem diecezjalnym , np. na zaw arcie um ow y o w ie­
czystą dzierżaw ę.
W św ietle pow yższej d y spozycji w e w szy stk ich p rzy p adkach n adzw yczajnego
zarządzania biskup diecezjaln y m usi także u zyskać zgodę rady do spraw ek o n o ­
m icznych. W zw iązku z tym n asu w a się p ytanie, d laczego praw o w ym aga zgody
aż dw óch organów kolegialnych w tego rodzaju spraw ach? Z daniem J. K ru k o w ­
skiego racja tego w ym ogu leży w w ielo asp ek to w o ści oceny propozycji d o ty czą­
cych adm inistracji m ajątku k ościelnego. K ażde z tych kolegiów m a ocenić p ro p o ­
16 Z o b . art. 98 k onst, a p o st. P a sto r b o n u s z 28 V I 1988, A A S 8 0 (1 9 8 8 ), s. 8 4 1 -9 2 3 .
17 Z o b . A A S 14(1922), s. 159.
18 A A S 6 3 (1 9 7 1 ), s. 31 3.
zycję b isk u p a z innego p u n k tu w idzenia. R ada do spraw ekonom icznych pow inna
usto su n k o w ać się do p ro p o zy cji z punktu w idzenia kryteriów ekonom icznych,
czyli op łacaln o ści. K o leg iu m konsu lto ró w zaś pow inno w ziąć pod uw agę kryteria
duszp astersk ie, takie ja k p o ży tek lub k o nieczność przeprow adzenia transakcji dla
d o b ra d u ch o w eg o K o ś c io ła 19.
W tych p rzy p ad k ach b isk u p m usi zw ołać konsultorów zgodnie z przepisam i
kan. 166 o raz do w ażn o ści p o d ejm o w an y ch aktów uzyskać zgodę bezw zględnej
w ięk szo ści tych, k tórzy s ą o b ecn i (kan. 127 § 1).
S to so w n ie do p rzep isu kan. 166 § 1 przew odniczący kolegium konsultorów ,
z zasad y biskup d iecezjaln y , p ow inien zw ołać w szystkich członków . Sposób
zw o łan ia teg o zeb ran ia p o zo staw io n y został a d libitum przew odniczącego. P raw o ­
d aw ca zazn acza jed y n ie , że w w y padku oso b istego w ezw ania, jest ono w ażne,
jeżeli zostało d o k o n an e w m iejscu stałego lub tym czasow ego zam ieszkania lub
w m iejscu pobytu. N ic w ięc n ie stoi na przeszkodzie, aby przew odniczący kole­
gium k o n su lto ró w p o in fo rm o w ał konsu lto ró w o ich zebraniu, np. na posiedzeniu
rady k ap łań sk iej czy p o p rzez ogło szen ie w p rasie diecezjalnej. Fakt pozostaw ienia
tej spraw y o tw a rtą d aje p raw o d aw cy party k u larnem u m ożliw ość je j szczegółow e­
go u reg u lo w an ia w statutach kolegium k o nsultorów . G dyby przew odniczący kole­
gium k o n su lto ró w w y b rał d ro g ę o so b isteg o pow iadom ienia lub taką zastosow ał
ze w zg lęd u na p o stan o w ien ie statutu tegoż grem ium , a któryś z konsultorów nie
został p o w iad o m io n y o m ającym odbyć się zebraniu i w w yniku tego n ied o p atrze­
nia n ie m ó g ł być obecny, w olno m u d om agać się ponow nego zebrania konsulto­
rów . D la o siąg n ięcia zam ierzo n eg o celu m usi udow odnić, że jeg o nieobecność
b y ła sp o w o d o w an a brak iem zaw iad o m ien ia i dokonać tego w ciągu trzech dni od
o trzy m an ia inform acji o o d b y ty m p o sied zen iu kolegium . Skutkiem takiego rekursu
zg od a u d zielo n a b isk u p o w i diecezjaln em u n a w cześniejszym posiedzeniu kole­
gium k o n su lto ró w traci sw o ją m oc w iążącą, a akt praw ny biskupa dokonany w
o p arciu o n ią je st n iew ażn y . T ak sam o n iew ażny jest akt praw ny podjęty przez
b isk u p a d iecezjaln eg o , je ż e li n ie zaw iad o m io no w ięcej niż połow y tych, którzy
p o w in n i być w ezw ani, ch y b a że ci, k tórzy są niezbędni do quorum , byli obecni
m im o b rak u p o w iad o m ien ia (kan. 119, 2°).
W y rażen ie zgody je st aktem k o legialnym . Stąd też jedynie takie w yrażenie
zgod y m a skutek praw n y , za którym przy w iększości tych, którzy pow inni być
w ezw an i, o p o w iad a się b ezw zg lęd n a w iększość obecnych (czyli ponad połow a).
C h o ciaż kan. 119, 2° p rzew id u je, że w spraw ach innych niż w ybory, gdy po
dw óch g ło so w an iach liczb a g ło só w je st rów na, przew odniczący m oże przew ażyć
19 P o r. art. c y t., s. 25.
kolegialną decyzję sw oim głosem , to jed n ak przepis ten nie z n ajd zie zastosow ania
w w ypadku zgody, k tó rą biskup d iecezjalny m usi uzyskać do w ażności sw oich
aktów . N ie pozw ala na to dysp o zy cja kan. 127 §1 K PK . P raw o d aw ca p o stanaw ia
w nim , że przełożony, który potrzeb u je do p o d jęcia n iektórych aktów praw nych
zgody jak ieg o ś kolegium lub zespołu, m usi u zyskać do ich w ażności zgodę b ez­
w zględnej w iększości tych, k tórzy są obecni.
3. Z astęp o w a n ie fu n k c ji rady ka p ła ń skiej
Istnieje problem , czy kolegium konsu lto ró w p rzejm uje z m ocy praw a zadania
rady kapłańskiej w sytuacji sede p len a , gdy b iskup d iecezjaln y do k o n ał je j ro z ­
w iązania na podstaw ie kan. 501 § 3. P rzepis tego kan. je st następujący: „Jeżeli
rada kapłańska nie w y p ełn ia zad an ia p o w ierzo n eg o je j d la do b ra diecezji albo
pow ażnie go nadużyw a, biskup diecezjaln y m o że j ą ro zw iązać, po konsultacji z
m etropolitą albo - gdy chodzi o m etro p o lię - z b iskupem sufraganem najstarszym
prom ocją. Jed nakże w ciągu roku p ow inien ją ustanow ić na n o w o ” . Z p o w y ższe­
go przepisu nie w ynika w prost, że kolegium k o n sultorów je st obow iązane do
przejęcia funkcji ro zw iązanej rady k apłańskiej. N a tak ą je d n a k konsekw encję
decyzji b iskupa diecezjalnego co do ro zw iązan ia rady kapłańskiej w y d aje się
w skazyw ać zapis §2 cyto w an eg o kan. 501. C zy tam y tam: „P odczas w akansu
stolicy, ustaje rada k apłańska, a je j funkcje są w y p ełniane p rzez kolegium konsul­
torów
P roblem tkw i w tym , czy k olegium ko n su lto ró w je st obow iązane
zastąpić radę k ap łań sk ą tylko w w ypadku je j u stania z m ocy sam ego p raw a w
sytuacji sede vacante, czy też w każdym w y padku braku tej rady. W kanonistyce
zdania na ten tem at są podzielone.
W edług R. P age kolegium k onsultorów p rzejm u je fu n k cje rady kapłańskiej
ilekroć je j nie m a i dlatego, że je j nie m a, b ez w zględu n a o k oliczności, także
w ów czas, gdy zachodzi je j rozw iązan ie p rzew id ziane w kan. 501 § 3 20. T ego
sam ego zdania są: F. D an eels21 i L. M artin ez S istach22. Inni kanoniści w y d ają
się podzielać pogląd, że kolegium konsu lto ró w je st up raw n io n e i o b o w iązan e z
20 P o r. L e s E g lis e s p a rtic u liè r e s, t. I, P a ris 1985, s. 165: „[...] lo r s q u 'il n ’y a p a s e t tan t q u ’il
n ’y a pas d e c o n se il p re sb y té ra l, c 'e s t le c o lle g e d es c o n s u lte u rs q ui en a s s u re les fu n ctio n s, q u e lle s
q ue so ie n t les c irc o n sta n c e s, in c lu a n t le cas de d iss o lu tio n p ré v u p a r § 3 d u m ê m e c a n o n 5 0 1 . Si
l'E v e q u e d isso u t le co n seil p re sb y té ra l, le c o llè g e d e c o n s u lte u rs c o n tin u e e t e n a s su re les fu n c ­
tio n s” .
21 Z o b . D e d io e c e s ia n s c o r re s p o n sa b ilita tis o rg a n is , „ P e rio d ic a d e re m o ra li, c a n ó n ic a e t litú r­
g ica” , 7 4 (1 9 8 5 ), s. 314.
22 Z o b . art. c y t., s. 2 91.
m ocy p raw a do w y k o n y w an ia funkcji rady kapłańskiej tylko w czasie w akatu
stolicy biskupiej, czyli zgo d n ie z brzm ieniem kan. 501 §2. Do grupy tych kanonistów n a le ż ą E. P ia c e n tin i23 i T. P aw lu k 24.
S ądzę, że ze w zg lęd u na p o trzeb ę w łaściw ego zarządzania diecezją także w
sytuacji ro zw iązan ia rady k ap łań sk iej należy przyjąć rozszerzającą interpretację
kan. 501 § 2. C hociaż najlepiej b y się stało, g d yby w tej kw estii w ypow iedziała
się P ap iesk a R ad a do Spraw Interp retacji T ekstów Praw nych.
Przy zało żen iu , że k olegium konsu lto ró w p rzejm uje zadania rady kapłańskiej w
w ypadku je j ro zw iązan ia przez b iskupa diecezjalnego, do jeg o obow iązków nale­
żeć b ę d ą w szczególności:
a) u d zielan ie rad biskupow i d iecezjaln em u w w ażniejszych spraw ach (kan. 495
§D;
b) w y rażen ie sw ojego zd an ia w spraw ie:
- zw o łan ia synodu d iecezjaln eg o (kan. 461 §1);
- erek cji albo zn iesien ia parafii lub d o k o n an ia w niej pow ażnych zm ian (kan.
515 § 2 );
- norm d o ty czący ch p rzezn aczen ia o fiar w iernych z okazji nabożeństw para­
fialnych o raz w y n ag ro d zen ia d u ch o w n y ch spełniających parafialne funkcje (kan.
531);
- u stan o w ien ia p arafialn ej rady d u szp astersk iej (kan. 536 §1);
- zezw o len ia n a bud o w ę k o ścio ła (kan. 1215 §2);
- zezw o len ia na p rzezn aczen ie k o ścio ła do celów św ieckich (kan. 1222 § 2);
- n a ło ż e n ia n a p u b liczn e oso b y praw n e p o dległe biskupow i diecezjalnem u
um iark o w an eg o p o d atk u na potrzeb y diecezji o raz nadzw yczajnego podatku na
ten sam cel w stosunku do osób fizy czn y ch i pozostałych osób praw nych
(kan. 1263);
c) u stan o w ien ie rad y p ro b o szczó w w ystęp u jącej przy usuw aniu i przenoszeniu
probo szczó w (kan. 1742 § 1);
d) w y b ran ie i w y słan ie dw óch d eleg ató w sp ośród członków kolegium na synod
pro w in cjaln y (kan. 443 § 5);
e) u czestn ictw o w sy nodzie d iecezjaln y m (kan. 463 § 1, 4°).
23 Z o b . art. c y t., s. 4 0 9 .
24 Z o b . d z. cy t., t. II, s. 242.
4. A systen cja p rzy objęciu urzędu p rze z b iskupa koadiutora
P raw odaw ca kościelny p o stan aw ia w kan. 4 0 4 § 1, że: „B iskup koad iu to r o b e j­
m uje sw ój urząd przez o k azanie n o m in acy jn eg o pism a apostolskiego - o sobiście
lub przez pełnom ocnika - bisk u p o w i d iecezjaln em u oraz kolegium k o n sultorów ,
w obecności kanclerza kurii, który w in ien spisać pro to k ó ł” . B iskup po m o cn iczy
zaś obejm uje swój urząd p rzez o k azan ie n o m in acy jn eg o pism a apo sto lsk ieg o
biskupow i diecezjalnem u, w obecności k an clerza kurii, który rów nież w tym
w ypadku sporządza odn o śn y pro to k ó ł (kan. 4 0 4 § 2).
Z treści przytoczonych przep isó w kan. 4 04 § 1 i 2 w y nika w ięc, że w sytuacji
sede p len a na kolegium konsu lto ró w sp o czy w a obow iązek praw ny asystencji
w yłącznie przy objęciu urzędu b isk u p a k o ad iu to ra. Praw o pow szechne nie w y m a ­
ga bow iem asystencji tego kolegium przy o b jęciu urzędu przez biskupa p o m o c n i­
czego.
C zynność objęcia urzędu b isk u p a k o ad iu to ra p o lega na okazaniu przez nom inata apostolskiego pism a nom in acy jn eg o - o so b iście lub przez p ełnom ocnika. K o ­
nieczna asystencja kolegium konsu lto ró w przy tego rodzaju czynności praw nej
sprow adza się zatem do zapoznania się w o b ecności kanclerza z treścią ap o sto l­
skiego pism a nom inacyjnego b isk u p a koadiu to ra.
5. W yrażanie o pinii w spra w ie kand yd a ta na u rząd biskupa koadiutora
Z adanie rady spełniane p rzez członków k o leg iu m konsultorów sede p le n a nie
ogranicza się jednak tylko do n iesien ia rady bisk u pow i diecezjalnem u. K an. 377
§ 3 przew iduje, że w p rzypadku m ian o w an ia b isk u p a koadiutora o d n o śn ie do
trzech kandydatów przed staw ian y ch S tolicy A posto lskiej, legat papieski pow inien
w ysłuchać m iędzy innym i zdania n iek tó ry ch czło nków kolegium k o n su lto ró w 25.
Celem tej konsultacji je st p o zn an ie n ie tylko zd atności kanonicznej kandydatów ,
o której m ów i kan. 378 § 1, lecz ró w n ież pro b lem ów , które przyszły bisk u p d ie­
cezjalny będzie m usiał ro zstrzygać. O fo rm ie p rzeprow adzenia tej k o nsultacji
decyduje sam legat26. M oże o n a przy b rać k ształt konsultacji indyw idualnej i z
zachow aniem tajem nicy lub zespołow ej i p u b liczn ej27.
25 Z o b . P a g e . L e s É g lis e s p a r tic u liè r e s , t. I, s. 161; D u d z i a k, art. cy t., s. 397.
26 K an . 377 § 3.
27 J. B . d 'O il o r i o, L a n o m in a tio n d e s e v e q u e s. P r o c é d u r e s c a n o n iq u e s e t c o n v e n tio n s
d ip lo m a tiq u e s. T ard y 1986, s. 39.
II. Z A D A N IA K O LEG IU M K O N SU LTO RÓ W W POLSCE
P ierw szy zespół k o n su lto ró w diecezjalnych w Polsce został erygow any w die­
cezji o p o lsk iej b ezp o śred n io po utw o rzen iu ad m inistracji kościelnej na ziem iach
zachodnich. K o n feren cja E pisk o p atu Polski 21 m arca 1985 r. w ydała P ostanow ie­
nia w sp ra w ie R a d K a p ła ń skich i K olegium K onsultorów , które stały się podstaw ą
p raw n ą do tw o rzen ia k olegium konsu lto ró w ja k o obligatoryjnego organu konsulta­
cyjneg o w p o szczeg ó ln y ch d iecezjach 28. R ów nież K onstytucja Jana Paw ła II
T o tu s Tuus P o lo n ia e P o p u lu s z dnia 25 m arca 1992 r. zobow iązyw ała biskupów
polsk ich do u tw o rzen ia quam p rim u m k olegium k o n sultorów 29.
O becnie w e w szy stk ich d iecezjach o raz w O rdynariacie Polow ym
w Polsce
zostało utw o rzo n e k o leg iu m k o nsultorów .
Z ad an ia k olegium k o n su lto ró w w polskim p raw ie partykularnym określają
d iecezjaln e statuty k o leg iu m k o n su lto ró w i rad kapłańskich oraz statuty synodów
diecezjaln y ch . W szy stk ie statuty d iecezjaln e kolegium konsultorów w ym ieniają
n astęp u jące zadania, k tó re sp o czy w ają n a tym że kolegium w sytuacji sede plena\
- w y rażen ie zd an ia w sp raw ie ustan o w ien ia w diecezji ekonom a oraz usunię­
cia go z zajm o w an eg o stan o w isk a (kan. 4 94 § 1 i 2);
- przed p o d jęciem p rzez b isk u p a diecezjaln ego decyzji w spraw ach m ajątko­
w ych o w ięk szy m zn aczen iu ze w zg lęd u na stan m aterialny diecezji;
- u d zielenie zg o d y na p o d jęcie p rzez b isk u p a diecezjalnego decyzji w spra­
w ach z zakresu n ad zw y czajn eg o zarząd zan ia dobram i kościelnym i (kan. 1277)30.
28 Z o b . P O n r 2 6 /8 6 , s. 1-4; „ A k ta K o n fe re n c ji E p is k o p a tu P o lsk i" 1(1998), s. 139-142.
29 Z o b . J a n
P a w e ł
II, T o tu s T u u s P o lo n ia e P o p u lu s , B S K P 2 (1 9 9 2 ), s. 25.
30 Z o b . S ta tu t R a d y K a p ła ń s k ie j i K o le g iu m K o n s u lto ró w te D ie c e z ji G d a ń s k ie j z 2 8 IX 1985,
„ K u re n d a ” 1985, n r 5 6 ; S ta tu t R a d y K a p ła ń s k ie j A r c h id ie c e z ji G n ie ź n ie ń s k ie j z I I X I 1985, A rc h i­
w u m K u rii A rc h id ie c e z ji G n ie ź n ie ń s k ie j, N . 4 4 2 6 /8 5 /P R ; S ta tu t R a d y K a p ła ń s k ie j D ie c e z ji K o sza H ń s k o -K o ło h rz e sk ie j z 3 0 X I 1 9 8 5 r., A rc h iw u m K u rii D ie c e z ji K o s z a liń sk o -K o ło b rz e sk ie j; D ek ret
bp. K a z im ie rz a M a jd a ń s k ie g o R a d a K a p ła ń s k a i K o le g iu m K o n s u lto ró w D ie c e z ji S zc zeciń sko -K a m ie ń s k ie j z 28 I 1986, „ P re z b ite riu m . P ism o U rz ę d o w e D ie c e z ji S z c z e c iń s k o -K a m ie ń sk ie j” , 14
(1 9 8 6 ), n r 1-3, s. 8 -1 5 ; S ta tu ty R a d y K a p ła ń s k ie j i K o le g iu m K o n s u lto ró w A rc h id ie c e z ji W a rs za w ­
s k ie j z 2 6 II 1 9 8 6 ro k u , „ W ia d o m o ś c i A rc h id ie c e z ja ln e W a rsz a w sk ie " , 7 6 (1 9 8 6 ), n r 3-5, s. 70-76;
S ta tu ty R a d y K a p ła ń s k ie j te D ie c e z ji K ie le c k ie j z 3 I V 1 9 8 6 r.. A rc h iw u m K urii D iecez ji K ieleck iej,
O R - 18/86; S ta tu t R a d y K a z a ń s k i e j D ie c e z ji O p o ls k ie j z 5 X II ¡ 9 8 6 r., „ W iad o m o ści U rzęd o w e
D ie c e z ji O p o ls k ie j” , 4 2 (1 9 8 7 ), n r 7-8 , s. 2 3 6 -2 3 7 ; S ta tu ty R a d y K a p ła ń s k ie j D ie c e z ji W a rsza w sko P r a s k ie j z 4 V 1 9 9 2 , „ W ia d o m o ś c i W a rs z a w s k o -P ra s k ie ” , 1(1 9 9 2 ), n r 1, s. 38; S ta tu t R a d y K a z a ń ­
s k ie j D ie c e z ji G liw ic k ie j z d n ia 15 I X 1992 r., „ W ia d o m o ś c i D ie c e z ji G liw ic k ie j. P ism o U rz ę d o w e ” ,
1(1 9 9 2 ), n r 3, s. 2 6 5 -2 6 7 ; S ta tu ty R a d y K a Z a ń s k ie j i K o le g iu m K o n s u lto ró w D ie c e z ji Ł o w ic k ie j z
2 0 X 1 9 9 2 r., „ W ia d o m o ś c i D ie c e z ji Ł o w ic k ie j" , 1(1992), n r 1-3, s. 28-33; D ek ret n o rm a ty w n y bpa
k a lisk ie g o S ta n isła w a N a p ie ra ły U p r a w n ie n ia R a d y K a Z a ń s k ie j i K o le g iu m K o n s u lto ró w z 3 0 X
1 9 9 2 r., „ O k ó ln ik K u rii D ie c e z ja ln e j w K a lisz u z 30 X 1992 r.” , s. 5-7; S ta tu t R a d y K a Z a ń s k ie j
W zw iązku z pow yższym należy dodać, że 277. K o nferencja P lenarna E p isk o ­
patu Polski, obradująca w S zczecin ie w dniach od 16 do 18 czerw ca 1995 roku,
określa (w ięk szo ścią 2/3 głosów ) rów n o w arto ść 500.000 dolarów U SA ja k o n a j­
w yższą sum ę, pow yżej której n ależy się zw racać z p ro śb ą do S tolicy A p ostolskiej
o zezw olenie n a alienację d óbr k o ścieln y ch 31 oraz ja k o n ajn iższą sum ę w artości
dóbr przeznaczonych do alienacji w w ysokości 100.000 dolarów U S A 32. P o w y ż ­
sze postanow ienia zostały
zatw ierd zo n e przez K o n g regację ds. B isk u p ó w 33.
W ślad za P osta n o w ien ia m i K onferencji E piskopatu Polski statuty d iecezjalne
nie w y m ien iają w śród zadań k olegium
k onsultorów sede p le n a o b ow iązku
obecności kolegium konsultorów i zap o zn an ia się z pism em apostolskim przy
objęciu urzędu przez b iskupa k o ad iu to ra (kan. 4 0 4 § 1) oraz przy objęciu urzędu
przez biskupa pom ocniczego, gdyby b iskup diecezjalny m iał niep o k o n aln e p rze sz­
kody (kan. 4 04 § 3).
K onsultorzy w funk cjo n o w an iu k ie ru ją się w zasadzie norm am i p raw a p o w ­
szechnego. Partykularne
praw o p o lsk ie n ie w nosi istotnych zm ian do praw a
pow szechnego.
T H E T A S K S O F T H E C O L L E G E O F C O N S U L T A N T S IN T H E S IT U A T IO N S E D E P L E N A
IN T H E C O D E X JU R IS C A N O N IC I O F 1983.
Summary
H a v in g o u tlin e d the g en esis o f the in stitu tio n o f the c o lle g e o f c o n s u lta n ts , the a u th o r w e n t on
to d isc u ss its co m p e te n c e , as they are in c lu d e d in the re so lu tio n s o f C JC /1 9 8 3 an d the P o lish
p a rtic u la r law , in th e situ a tio n se d e p le n a . U n d e r n o rm a l c irc u m sta n c e s o f th e e p is c o p a l se e, the
task s o f the c o lle g e o f c o n su lta n ts are the fo llo w in g : to g iv e c o u n se l an d c o n s e n t, to re p la c e the
sa cerd o ta l b o ard an d assist a t ta k in g th e o ffic e by th e b ish o p c o a d ju to r.
A r c h id ie c e z ji P rze m y sk ie j z d n ia 5 V II 1993 r., „ K ro n ik a A rc h id ie c e z ji P rz e m y s k ie j” , 7 8 (1 9 9 3 ),
z. 4, s. 4 5 7 -4 6 1 ; S ta tu i R a d y K a irta ń sk ie j A rc h id ie c e z ji L u b e ls k ie j z 10 I 1 9 9 4 r., „ W ia d o m o ś c i
A rch id iecezji L u b e lsk ie j” . 6 8 (1 9 9 4 ), n r 3, s. 7 3 -7 8 ; S ta tu t R a d y K a p ła ń s k ie j i K o le g iu m K o n ­
su lto ró w ir A r c h id ie c e z ji G d a ń s k ie j z 2 5 X I 1 9 9 5 r., „ K u re n d a ” 1995, n r 70, s. 1 3 6-141; S ta tu t
R a d y K a p ła ń s k ie j D ie c e z ji Ł o m ży ń sk ie j z 8 II 1 9 9 7 r., A rc h iw u m K urii D ie c e z ji Ł o m ż y ń sk ie j,
N . 191/B /97.
31 P o r. „A k ta K o n fere n cji E p is k o p a tu P o ls k i” , 1(1998), s. 143.
32 P o r. ta m ż e , s. 146.
33 P o r. tam że, s. 143 i 145.
T h e d io c e s a n b ish o p w a s o b lig e d to se ek a d v ic e in th re e cases: 1) b e fo re a p p o in tin g a d io cesan
e c o n o m is t (can . 4 9 4 § 1); 2) b e fo re h is re m o v a l fro m the o ffic e (can . 4 9 4 §2); 3) b efo re ta k in g acts
o f m a n a g e m e n t o f a g re a te r im p o rta n c e w ith reg ard to the m a te ria l sta te o f the d io c e s e (can. 1277).
T h e d io c e s a n b ish o p is o b lig e d to o b ta in c o n s e n t fro m the c o lle g e o f c o n su lta n t b efo re the
fo llo w in g acts:
1. B e fo re g iv in g p e rm is s io n to a lie n a tio n as re g a rd s the g o o d s w h ic h c o n stitu te d a p e rm a n e n t
a c q u ire d e s ta te o f th e le g a l p e rs o n su b o rd in a te to the d io c e s a n b ish o p o r d io c e sa n fo u n d atio n . T h eir
v a lu e s e x te n d s the su m d e fin e d in th e law (can. 1277 an d 1291);
2. T o sta rt th e a c t o f th e a lie n a tio n o f th e g o o d s w h o s e v a lu e is p la c e d w ith in the m inim um
a n d m a x im u m o f th e su m e s ta b lis h e d by th e c o n fe re n c e o f b ish o p s b e lo n g in g to the legal p ublic
p e rso n . T h e la tte r is n o t s u b o rd in a te to a g iv e n d io c e s a n b ish o p , w h en the sta tu tes o f th at p erso n
d o n o t p o in t a t a c o m p e te n t c h u rc h a u th o rity , an d in th e c a s e o f the a lien atio n o f the d io cesan
g o o d s (c a n . 1292 §1);
3. B e fo re th e a lie n a tio n o f an y g o o d s w h o s e v alu e e x te n d s the h ig h e st sum e sta b lish e d by the
c o n fe re n c e o f b ish o p s, o r w h e n w e d e a l w ith th e o b je c ts g iv en to the C h u rch by m e a n s o f a vow ,
an d th e v a lu a b le s d u e to a rtistic o r h isto ric a l re a so n s (can . 1292 §2);
4. B e fo re any tra n sa c tio n d u e to w h ic h th e e s ta te o f the leg al p e rso n m a y be in a w orse
situ a tio n (c a n . 1295).
A ll th e a b o v e m e n tio n e d c a s e s d e a l w ith th e a d m in istra tio n o f th e c h u rc h e s ta te , d efin ed in the
law as an e x tra o rd in a ry a d m in is tra tio n (a d m in istra tif) e x tr a o rd in a r ia ). T h is ad m in istra tio n is c o n ­
n e c te d w ith a p a rtic u la r re s p o n s ib ility o f the a rc h d io c e s a n b ish o p .
In th e P o lish p a rtic u la r law the task s o f the c o lle g e o f c o n su lta n ts d efin e the fo llo w in g : T h e
R e s o lu tio n s o f th e C o n fe re n c e o f th e E p isc o p a te o f P o la n d as re g a rd s th e S acerd o tal B o ard s and
th e C o lle g e o f C o n s u lta n ts o f M a rc h 2 3, 1983, the d io c e sa n sta tu te s o f th e c o lle g e o f c o n su lta n ts,
sa c e rd o ta l b o a rd s a n d the sta tu te s o f the d io c e sa n c o u n c ils.
T ra n sla te d b y J a n K ło s