WOS - Gimnazjum nr 4 w Krakowie

Gimnazjum Nr 4 w Krakowie
WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE
Wymagania edukacyjne
Obszary aktywności:
1. Kartkówki, prezentacje, projekty
Bardzo istotne jest realizowanie przez uczniów projektów edukacyjnych zgodnie z zaleceniem
zawartym w nowej podstawie programowej, aby na III etapie edukacyjnym ok. 20 % treści i
umiejętności uczeń nabywał poprzez realizację projektów.
3. Prace domowe, zeszyt i prasówka
4. Aktywność.
Każdy uczeń ma szanse i powinien uzyskać punkty w tym obszarze, aktywność to wszelka
inicjatywa ucznia na lekcji, ale również na forum szkoły i poza szkołą, to działanie na rzecz
lokalnej społeczności, realizowanie różnych zadań na rzecz szeroko pojętej wiedzy o
społeczeństwie, udział w konkursach itp.
WYMAGANIA EDUKACYJNE :
ROZDZIAŁ I. PODSTAWOWE UMIEJĘTNOŚCI OBYWATELSKIE
Wiedza i umiejętności
Uczeń powinien umieć:
określić, z jakich źródeł informacji w konkretnych sytuacjach należy korzystać;
wskazać opinie i fakty w wypowiedziach dotyczących życia publicznego;
wysłuchać opinii rozmówcy i streścić jej najważniejsze wątki;
sformułować własną opinię w wybranej sprawie i poprzeć ją argumentami;
wziąć konstruktywny udział w dyskusji i zebraniu (klasowym, szkolnym);
przedstawić zasady wspólnego działania i zastosować je w realizacji projektu
uczniowskiego;
omówić zasady współpracy w grupie (zilustrować to przykładami);
wskazać na przykładach z życia, literatury i filmu, jakie mogą być grupy i role grupowe;
przedstawić kilka najważniejszych zasad pozyskiwania sojuszników do realizacji
własnych przedsięwzięć;
zdystansować się od grupy lub przeciwstawić się jej w sytuacji, w której nie chce
zaaprobować konkretnych zachowań czy decyzji;
wskazać sytuacje związane z życiem publicznym wymagające podjęcia decyzji; określić
różne warianty rozwiązania oraz ocenić ich wady i zalety;
opisać i zastosować podstawowe sposoby podejmowania decyzji w sprawach dotyczących
grupy (na lekcji lub w realnej sytuacji);
rozpoznać stanowiska stron konfliktu i wskazać możliwe sposoby jego rozwiązania;
zastosować wybrany sposób rozwiązania konfliktu (na lekcji lub w realnej sytuacji).
ROZDZIAŁ II. CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE
Uczeń powinien umieć:
wyjaśnić, jaką rolę odgrywają w ludzkim życiu więzi społeczne;
podać przykłady zbiorowości, grup, społeczności i wspólnot;
wyjaśnić - na przykładach - jak tworzą się podziały na "swoich" i "obcych";
podać możliwe sposoby przeciwstawiania się nietolerancji;
rozpoznać role społeczne, w których występuje oraz określić - na wybranych przykładach
- związane z nimi oczekiwania;
scharakteryzować na przykładach rodzinę i grupę rówieśniczą jako małe grupy;
wymienić rodzaje i źródła norm oraz zilustrować je przykładami;
rozpoznać sytuacje łamania norm i przewidzieć skutki takiego postępowania;
wyjaśnić znaczenie wzajemności i zaufania w relacjach międzyludzkich;
wyjaśnić, dlaczego życie społeczne nie mogłoby się toczyć bez poczucia
odpowiedzialności i wywiązywania się z obowiązków przez poszczególnych obywateli;
wskazać w życiu szkolnym decyzje, które mogą podejmować sami uczniowie, oraz te,
które muszą być podejmowane przez dyrektora, radę pedagogiczną czy poszczególnych
nauczycieli;
scharakteryzować życie szkolnej społeczności oraz wyjaśnić, na czym polega
przestrzeganie praw ucznia;
przedstawić cele i kompetencje samorządu uczniowskiego i odnieść je do działania
samorządu w jego szkole;
wyjaśnić, w jaki sposób w jego szkole wybierane są władze samorządu oraz ocenić, na ile
wybory te są autentyczne i demokratyczne;
scharakteryzować wybrane warstwy społeczne, grupy zawodowe i style życia;
samodzielnie wyszukiwać, zbierać i interpretować informacje dotyczące perspektyw
życiowych młodych Polaków;
rozpoznać i zaprezentować problemy dotyczące młodych ludzi w ich środowisku
lokalnym i wskazać możliwe ich rozwiązania.
ROZDZIAŁ III. SAMORZĄD LOKALNY
Wiedza i umiejętności
Uczeń powinien umieć:
uzasadnić potrzebę samorządności w państwie demokratycznym, podać przykłady
działania samorządów zawodowych i samorządów mieszkańców;
wyjaśnić, co to jest samorząd terytorialny;
wyjaśnić, co to jest zasada pomocniczości i podać przykład jej zastosowania;
wyjaśnić - w odniesieniu do przykładu z życia własnego regionu i miejscowości - na
czym polega zasada decentralizacji;
podać podstawowe informacje o swoim sąsiedztwie (środowisku lokalnym, wsi, osiedlu) i
zlokalizować je na mapie;
opisać cechy szczególne swego regionu, jego walory i problemy, wymienić najważniejsze
wydarzenia i znane postaci z jego dziejów;
wymienić kilka przykładów zadań realizowanych przez władze własnej gminy;
podać, gdzie mieszczą się urzędy gminy i powiatu oraz przykłady spraw, które można tam
załatwić;
napisać krótki list w wybranej sprawie publicznej;
wypełnić proste formularze urzędowe;
podać sposoby wpływania obywateli na decyzje władz samorządowych różnych szczebli;
wyjaśnić, co to jest budżet gminy oraz podać przykłady dochodów i wydatków;
opisać, jak podejmowane są decyzje w sprawie budżetu.
ROZDZIAŁ IV. ZASADY DEMOKRACJI
Wiedza i umiejętności
Uczeń powinien umieć:
wytłumaczyć, czym jest państwo i jakie są jego główne funkcje;
wyjaśnić, czym jest władza państwowa;
wskazać różnice w sytuacji obywatela w ustroju demokratycznym, autorytarnym i
totalitarnym;
przedstawić najważniejsze sposoby rozumienia pojęcia "demokracja";
wyjaśnić zasady: większości, pluralizmu i poszanowania praw mniejszości w państwie
demokratycznym;
wyjaśnić znaczenie praw człowieka we współczesnej demokracji;
wskazać najważniejsze tradycje demokracji (antyczna, europejska, amerykańska, polska);
wyjaśnić, czym się różnią i jaką rolę odgrywają w życiu publicznym kompromis i
konsensus;
wymienić najważniejsze wartości demokratyczne i wskazać przykłady konfliktów tych
wartości;
sformułować i zestawić argumenty "za" i "przeciw" ograniczaniu wolności słowa;
wskazać i zilustrować przykładami zalety i słabości ustroju demokratycznego;
wskazać - na przykładzie Polski - przykłady łamania zasad demokracji.
ROZDZIAŁ V. AKTYWNOŚĆ OBYWATELSKA
Wiedza i umiejętności
Uczeń powinien umieć:
wyjaśnić, jak w sensie formalnym stajemy się obywatelami (prawo ziemi, prawo krwi,
nadanie obywatelstwa);
podać przykłady uprawnień i obowiązków wynikających z obywatelstwa polskiego;
przedstawiać cechy dobrego obywatela oraz wskazać na przykładzie konkretnych postaci
(historycznych lub współczesnych) znaczenie postaw i cnót obywatelskich;
wymienić podmioty życia publicznego (np. obywatele, zrzeszenia, media, partie i
politycy, władza, instytucje publiczne, biznes itp.) oraz wskazać na przykładzie, jak ze
sobą współdziałają i konkurują w życiu publicznym;
wymienić i scharakteryzować formy uczestniczenia obywateli w życiu publicznym;
wyjaśnić na przykładach, jak obywatele mogą wywierać wpływ na decyzje władz (na
poziomie lokalnym, krajowym, europejskim i globalnym);
wyjaśnić, co to jest stowarzyszenie oraz kto i po co może je założyć;
podać przykłady organizacji pozarządowych i społecznych (lokalnych i ogólnopolskich)
oraz wyjaśnić ich znaczenie dla obywateli;
wymienić najważniejsze związki zawodowe działające w Polsce;
opracować projekt uczniowski dotyczący rozwiązania jednego z problemów społeczności
szkolnej lub lokalnej i w miarę możliwości go zrealizować;
scharakteryzować cele i formy działania związków zawodowych;
wyjaśnić, dlaczego obywatele powinni uczestniczyć w wyborach lokalnych, krajowych i
europejskich;
wymienić zasady demokratycznych wyborów i stosować je w głosowaniu w szkole;
krytycznie analizować ulotki, hasła i spoty wyborcze;
wyjaśnić, co to jest opinia publiczna i określić (na przykładzie), jaką rolę pełni w
państwie demokratycznym;
odczytać i interpretować wyniki wybranego sondażu opinii publicznej;
przedstawić rolę środków masowego przekazu w państwie demokratycznym;
wyjaśnić, skąd się bierze selektywność i stronniczość przekazu oraz jak się przed nią
bronić;
odróżnić komentarz od informacji;
wyszukać i porównać konkretne informacje przedstawiane w różnych mediach;
scharakteryzować specyfikę przekazu zawartego w reklamie oraz dokonać jego
krytycznej analizy.
ROZDZIAŁ VI. NARÓD I PATRIOTYZM
Wiedza i umiejętności
Uczeń powinien umieć:
wyjaśnić, co dla niego znaczy być Polakiem (lub członkiem innej wspólnoty narodowej);
wskazać różnice pomiędzy obywatelstwem a narodowością;
wskazać na przykładach wielonarodową tradycję Polski;
wymienić mniejszości narodowe, grupy etniczne oraz grupy imigrantów, żyjące obecnie
w Polsce;
wymienić prawa przysługujące mniejszościom narodowym;
na podstawie samodzielnie zebranych informacji scharakteryzować i zaprezentować
wybraną grupę etniczną (jej język, kulturę, historię);
wyjaśnić, co to jest Polonia oraz wskazać miejsca jej największych skupisk na świecie;
wymienić przykłady podtrzymywania przez środowiska polonijne więzi z ojczyzną;
porównać - na podstawie więzi odczuwanych przez siebie - znaczenie dla ludzi wielkiej i
małej ojczyzny;
wyjaśnić na przykładach, czym jest patriotyzm; porównać patriotyzm z nacjonalizmem i
szowinizmem;
podać przykłady postawy patriotycznej we współczesnym świecie;
wskazać - na przykładzie Holocaustu i innych zbrodni przeciw ludzkości - konsekwencje
skrajnego nacjonalizmu;
wskazać na przykładach (współczesnych i historycznych) i wyjaśnić, w jaki sposób
stereotypy i uprzedzenia utrudniają relacje między narodami.
CZĘŚĆ 2
ROZDZIAŁ VII. USTRÓJ DEMOKRATYCZNY W POLSCE
Wiadomości i umiejętności
Uczeń powinien umieć:
wyjaśnić, co to znaczy, że konstytucja jest najwyższym aktem prawnym w
Rzeczypospolitej Polskiej;
wymienić i omówić najważniejsze zasady ustroju Polski: suwerenność narodu, podział
władzy, rządy prawa, pluralizm;
omówić, korzystając z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, podstawowe prawa i
wolności w niej zapisane;
wytłumaczyć, co to jest norma prawna i czym się różni od innego rodzaju norm;
wyszukać w środkach masowego przekazu i zanalizować przykład patologii życia
publicznego w Polsce;
wymienić i scharakteryzować zasady demokratycznych wyborów;
omówić, jak w Polsce wybiera się prezydenta oraz parlament;
wyjaśnić, co to jest system dwupartyjny i wielopartyjny, wskazać różnice między nimi
oraz podać przykład państwa, w którym funkcjonuje każdy z tych systemów;
wymienić partie polityczne obecne w Sejmie;
wskazać partie, które tworzą koalicję rządzącą oraz te, które pozostają w opozycji.
ROZDZIAŁ VIII. PARLAMENT, RZĄD I SĄDY
Wiadomości i umiejętności
Uczeń powinien umieć:
wyjaśnić, jakie organy sprawują władzę w Polsce;
przedstawić zadania i zasady funkcjonowania polskiego parlamentu;
wyjaśnić, jak powstają w Polsce ustawy;
przygotować i zaprezentować krótkie wystąpienie sejmowe w wybranej sprawie;
przedstawić najważniejsze uprawnienia i zadania prezydenta RP;
wyszukać w środkach masowego przekazu informacje o działaniach urzędującego
prezydenta;
wyjaśnić, jak powoływany jest rząd RP;
wymienić najważniejsze zadania rządu oraz wyszukać zadania wybranych ministerstw;
podać nazwisko aktualnie urzędującego premiera, wyszukać nazwiska ministrów;
wyjaśnić, co to jest służba cywilna i jakimi zasadami powinien się kierować urzędnik
państwowy;
wymienić organy stojące na straży prawa w RP i określić ich zadania;
wyjaśnić zasady niezawisłości i dwuinstancyjności sądów powszechnych;
wyjaśnić, w jaki sposób Trybunał Konstytucyjny kontroluje zgodność prawa z
konstytucją;
wyjaśnić, czym zajmuje się Trybunał Stanu.
ROZDZIAŁ IX. POLSKA W ŚWIECIE
Wiadomości i umiejętności
Uczeń powinien umieć:
scharakteryzować miejsce Polski we współczesnym świecie;
wyjaśnić, czym jest suwerenność i pokazać na przykładach, jak współcześnie jest ona
ograniczana;
przedstawić najważniejsze kierunki polskiej polityki zagranicznej (stosunki z państwami
Unii Europejskiej i Stanami Zjednoczonymi, relacje z sąsiadami);
wymienić operację militarną i misję pokojową, w których Polska wzięła lub bierze udział;
wyjaśnić, czym się zajmują ambasady i konsulaty;
scharakteryzować politykę obronną Polski;
określić cele i sposoby działania NATO oraz scharakteryzować nasze członkostwo w
NATO;
uzasadnić na przykładach znaczenie i potrzebę współpracy Polski z innymi krajami.
ROZDZIAŁ X. POLSKA W UNII EUROPEJSKIEJ
Wiadomości i umiejętności
Uczeń powinien umieć:
przedstawić główne cele integracji europejskiej;
wskazać i opisać najważniejsze etapy integracji europejskiej (traktaty rzymskie, traktaty z
Maastricht, Nicei, Lizbony);
wyjaśnić, czym zajmują się najważniejsze instytucje Unii Europejskiej: Rada Europejska,
Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski, Komisja Europejska;
wyjaśnić, jak w Unii Europejskiej realizowane są zasady pomocniczości i solidarności;
wyjaśnić, skąd pochodzą środki finansowe w budżecie unijnym i na co są przeznaczane;
wskazać na mapie członków Unii Europejskiej;
przedstawić prawa i obowiązki wynikające z posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej;
wyszukać informacje na temat korzystania ze środków unijnych przez polskich obywateli,
przedsiębiorstwa i instytucje, z uwzględnieniem swojej gminy i regionu;
sformułować i uzasadnić własne zdanie na temat korzyści, jakie niesie ze sobą
członkostwo w Unii Europejskiej, odwołując się do przykładów z własnego otoczenia i
całego kraju.
ROZDZIAŁ XI. JEDEN ŚWIAT, WIELE PROBLEMÓW
Wiadomości i umiejętności
Uczeń powinien umieć:
porównać - odwołując się do przykładów - sytuację w krajach globalnego Południa i
globalnej Północy;
wyjaśnić, na czym polega współzależność "bogatej Północy" i "biednego Południa" i
podać konkretny przykład;
określić, w jaki sposób wspólnota międzynarodowa może pomagać krajom ubogim i
gospodarczo zacofanym;
wyjaśnić, co to jest pomoc humanitarna, podać przykłady i uzasadnić jej potrzebę;
wyjaśnić, kim są imigranci i uchodźcy oraz ocenić na przykładach ich sytuację we
współczesnym świecie;
wskazać na mapie miejsca najpoważniejszych konfliktów międzynarodowych;
wyjaśnić, co to jest terroryzm i wskazać najważniejsze sposoby walki z nim;
omówić przebieg wybranego konfliktu oraz zaproponować własny sposób na jego
rozwiązanie;
uzasadnić, dlaczego działanie na rzecz pokoju i bezpieczeństwa jest podstawowym
zadaniem wspólnoty międzynarodowej, opierając się na aktualnych przykładach
międzynarodowych konfliktów;
wyjaśnić, czym zajmuje się ONZ, jej najważniejsze organy (Zgromadzenie Ogólne, Rada
Bezpieczeństwa, Sekretarz Generalny) i inne wybrane organizacje międzynarodowe;
wyjaśnić, jak nasze codzienne zachowania mogą wpływać na życie innych ludzi na
świecie (np. oszczędzanie wody i energii, przemyślane zakupy) oraz podjąć decyzję o
zmianie wybranych nawyków.
ROZDZIAŁ XII. CZŁOWIEK W GOSPODARCE RYNKOWEJ
EKONOMIA W ŻYCIU
Wiadomości i umiejętności
Uczeń powinien umieć:
wyjaśnić na przykładach z życia własnej rodziny, miejscowości i całego kraju, w jaki
sposób praca i przedsiębiorczość pomagają w zaspokajaniu potrzeb ekonomicznych;
przedstawić cechy i umiejętności człowieka przedsiębiorczego;
brać udział w przedsięwzięciach społecznych, które pozwalają je rozwinąć;
przedstawić podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, państwo) i
związki między nimi;
podać przykłady racjonalnego i nieracjonalnego gospodarowania;
zastosować zasady racjonalnego gospodarowania w odniesieniu do własnych zasobów
(np. czasu, pieniędzy);
scharakteryzować gospodarkę rynkową - wskazać i objaśnić jej podstawowe zasady, tj.
prywatną własność, swobodę gospodarowania, konkurencję, dążenie do zysku,
przedsiębiorczość;
wyjaśnić działanie prawa podaży i popytu oraz ceny jako regulatora rynku;
zanalizować rynek wybranego produktu i wybranej usługi;
wyjaśnić, na czym polega wolna konkurencja na rynku oraz dlaczego w praktyce często
jest ona niedoskonała;
wyjaśnić, jakie prawa mają konsumenci i jak mogą ich dochodzić;
wyjaśnić na przykładach, jak funkcjonuje gospodarstwo domowe;
wymienić główne dochody i wydatki gospodarstwa domowego;
ułożyć budżet gospodarstwa domowego;
przedstawić na przykładach funkcje i formy pieniądza w gospodarce rynkowej;
wyjaśnić, czym zajmują się: bank centralny, banki komercyjne, giełda papierów
wartościowych;
znaleźć i porównać oferty różnych banków (konta, lokaty, kredyty, fundusze
inwestycyjne);
wyjaśnić, na czym polega oszczędzanie i inwestowanie;
wyjaśnić terminy: produkt krajowy brutto, wzrost gospodarczy, inflacja, recesja;
interpretować dane statystyczne dotyczące PKB, wzrostu gospodarczego, inflacji i recesji;
wymienić najważniejsze dochody i wydatki państwa;
wyjaśnić, co to jest budżet państwa;
przedstawić główne rodzaje podatków w Polsce (PIT, VAT, CIT);
uzasadnić, dlaczego gospodarka współczesnego państwa nie może funkcjonować bez
podatków;
wyjaśnić, na czym polega prowadzenie indywidualnej działalności gospodarczej;
wyjaśnić, jak działa przedsiębiorstwo;
obliczyć na prostym przykładzie przychód, koszty, dochód i zysk przedsiębiorstwa;
wskazać główne elementy działań marketingowych (produkt, cena, miejsce, promocja) i
wyjaśnić na przykładach ich znaczenie dla przedsiębiorstwa i konsumentów;
przedstawić główne prawa i obowiązki pracownika;
wyjaśnić, czemu służą ubezpieczenia społeczne i zdrowotne;
rozpoznać własne preferencje i predyspozycje dotyczące dalszego kształcenia się;
zaplanować swoją dalszą edukację (w tym wybór szkoły ponadgimnazjalnej);
wyszukiwać informacje o możliwościach zatrudnienia na lokalnym, regionalnym i
krajowym rynku pracy (urzędy pracy, ogłoszenia, internet);
sporządzić życiorys i list motywacyjny;
wskazać główne przyczyny bezrobocia w swojej miejscowości, regionie i Polsce; ocenić
jego skutki;
przedstawić zasady etyczne, którymi powinni się kierować pracownicy i pracodawcy;
podać przykłady zjawisk z szarej strefy w gospodarce;
ocenić zjawiska z szarej strefy gospodarki - wytłumaczyć, skąd się bierze "szara strefa" w
gospodarce oraz wskazać jej zagrożenia dla gospodarki;
wyjaśnić mechanizm korupcji i ocenić skutki tego zjawiska dla gospodarki.
Skala umiejętności i widomości, odpowiadających poszczególnym stopniom/ocenom
Poniższa tabelka zawiera wskazówki dotyczące umiejętności i wiadomości, które powinni
posiadać uczniowie, by uzyskać określony stopień. Skalę tę można stosować do wszystkich
wymienionych powyżej modułów (np. „Podstawowe umiejętności życia w grupie”, „Samorząd
lokalny”), a także do konkretnych wymagań szczegółowych. Umożliwia to wystawianie uczniom
ocen, udzielanie im informacji zwrotnej, a nauczycielowi ewaluację skuteczności procesu
nauczania.
stopień
ocena
umiejętności i wiadomości
1
niedostateczny
2
dopuszczający
3
dostateczny
4
dobry
5
bardzo dobry
6
celujący
brak odpowiedzi/wykonania zadania lub sposób wykonania
świadczący o całkowitym braku umiejętności i wiadomości; nawet
mimo pomocy nauczyciela
brak pewnych podstawowych umiejętności i wiadomości, liczne
błędy i luki; przy pomocy nauczyciela uczeń wykazuje częściowe
zrozumienie prostych pojęć i procesów
umiejętności i wiadomości opanowane na poziomie podstawowym,
zauważalne braki i błędy, które nie dotyczą jednak najważniejszych
pojęć i procesów
ugruntowane umiejętności i wiadomości na poziomie
podstawowym, pojedyncze błędy i niejasności nie dotyczą
najważniejszych pojęć i procesów, dopuszczalne trudności ze
stosowaniem wiedzy i umiejętności do analizy i rozwiązywania
problemów związanych z danym obszarem
umiejętności i wiadomości na bardzo wysokim poziomie,
bezbłędne wykonanie zadania (ew. w określonych przypadkach
dopuszczalne 1-2 błędy lub niejasności), stosowanie wiedzy i
umiejętności do analizy, oceny i rozwiązywania problemów
związanych z danym obszarem
pogłębione umiejętności i wiadomości, samodzielne rozumowanie i
wnioskowanie, biegłość w stosowaniu wiedzy i umiejętności do
analizy, oceny i rozwiązywania problemów, także tych
wykraczających poza obszar objęty danym wymaganiem,
rozpoznawanie różnorodnych perspektyw i dylematów wiążących
się z danym obszarem
Ocena niedostateczna
Uczeń:
 pomimo pomocy nauczyciela nie potrafi się wypowiedzieć
 nie opanował wiedzy i umiejętności w zakresie wymagań koniecznych niezbędnych do
dalszego kształcenia
 nie potrafi wykonać prostego polecenia
 wykazuje się brakiem systematyczności i chęci do nauki
 nie interesuje się przedmiotem
Ocena dopuszczająca (poziom wymagań koniecznych)
Uczeń:




















przy pomocy nauczyciela jest w stanie wykonać proste polecenia
ma braki w opanowaniu wiedzy i umiejętności, które są konieczne do dalszego
kształcenia; posiada minimum wiedzy
nie potrafi sformułować jasnej wypowiedzi na tematy poruszane na lekcjach
jego postawa na lekcjach jest bierna, ale wykazuje chęć do współpracy
wymienia rodzaje grup społecznych, cechy państwa, podstawowe zasady państwa
demokratycznego, podstawowe zasady ustroju RP,
charakteryzuje pracę organów szkoły
lokalizuje siedzibę władz miejskich
wyjaśnia pojęcia: grupa społeczna, gmina, powiat, województwo, państwo, obywatelstwo,
monarchia, republika, opozycja, ustawa, prawo, kodeks, partia polityczna, kampania
wyborcza, organizacja pozarządowa, środki masowego przekazu
wylicza elementy charakterystyczne dla prawidłowego porozumiewania się, nazwy
podstawowych dokumentów dotyczących praw człowieka, partie istniejące w Polsce
wymienia główne zadania szkoły, prawa i obowiązki dziecka i ucznia, zadania Samorządu
Uczniowskiego
zna: symbole narodowe, największe skupiska polonijne na świecie, wolności, prawa i
obowiązki obywateli RP, zasady prawa wyborczego
potrafi nazwać centralne organy państwowe
wyjaśnia pojęcia: praca, rynek, gospodarka rynkowa, popyt, podaż, cena, bank, giełda,
inflacja, towar, przedsiębiorstwo, pieniądz, moneta, banknot, budżet, podatek, bezrobocie,
pracodawca, pracobiorca, eksport, import, reklama, terroryzm,
wie, że celem działalności gospodarczej człowieka jest zaspokajanie własnych potrzeb,
praca i umiejętności człowieka są warunkiem rozwoju jednostki i społeczeństwa,
dlaczego obywatele powinni płacić podatki
wylicza rodzaje podatków, symbole Unii Europejskiej
wskazuje na mapie państwa członkowskie Unii Europejskiej
wie, czym są ONZ i NATO
wie, jak należy przygotować dokumenty niezbędne w uzyskaniu pracy, gdzie szukać
informacji o możliwości zatrudnienia,
potrafi z pomocą nauczyciela napisać CV i list motywacyjny
lokalizuje siedzibę Urzędu Pracy w miejscu zamieszkania
Ocena dostateczna (poziom wymagań podstawowych)
Uczeń:
 jest aktywny na lekcjach sporadycznie
 jego wiedza jest wyrywkowa i fragmentaryczna
 ma problemy z samodzielnym sformułowaniem i uzasadnieniem swoich wypowiedzi
 udziela odpowiedzi na proste pytania nauczyciela
 wykonuje samodzielnie proste zadania, które przydzieli mu grupa
 definiuje pojęcia: potrzeby człowieka, grupy społeczne, samorząd terytorialny, Polonia,
naród, państwo totalitarne, autorytarne, demokratyczne, absolutorium, koalicja, elektorat,
interpelacja, immunitet,






















zna: podstawowe dokumenty, w oparciu o które funkcjonuje szkoła, cele, jakie realizuje
państwo, układ treści Konstytucji RP, strukturę władzy centralnej i jej podstawowe
uprawnienia
wymienia formy państwa, podstawowe dokumenty określające prawa i wolności
człowieka, systemy partyjne na świecie, typy partii
odróżnia państwa o ustroju demokratycznym od państw niedemokratycznych i zna w nich
sytuacje jednostki
charakteryzuje podstawowe zasady państwa demokratycznego, ustroju RP
omawia proste diagramy, wykresy, tabele
opisuje i kwalifikuje grupy społeczne i warunki przynależności
wie, że oprócz praw obywatel ma też powinności, jak się powołuje organy władzy
definiuje pojęcia: barter, budżet rodzinny, prawo popytu i podaży, konkurencja, depozyt
bankowy, obligacja, akcja, kurs akcji, spółka z o.o, spółka akcyjna, recesja, spółdzielnia,
przedsiębiorczość, rynek pracy, siły wytwórcze, korupcja, uchodźcy, emigranci,
wiem, czym zajmują się ambasady i konsulaty,
zna funkcje i rodzaje pieniądza,
wyjaśnia, na czym polega gospodarowanie
wie, jakie są rodzaje gospodarek
rozumie, że sytuacja ekonomiczna rodziny zależy od wykształcenia i przedsiębiorczości
jej członków
zna mechanizmy gospodarki rynkowej, rodzaje spółek
rozumie perswazyjny charakter reklamy
wie, z jakich form pomocy mogą skorzystać absolwenci wszystkich typów szkół oraz na
czym polegają obowiązki pracowników i pracodawców
potrafi skorzystać z biura pośrednictwa pracy
opisuje formalności związane z rozpoczęciem samodzielnej działalności gospodarczej,
przemiany gospodarcze, jakie zaszły w RP po 1989 roku,
zna system szkolny w Polsce
potrafi samodzielnie napisać CV i list motywacyjny
rozumie, że wybierając zawód trzeba uwzględnić własne zainteresowania, a także
zapotrzebowanie na rynku
omawia etapy tworzenia Unii Europejskiej
Ocena dobra (poziom wymagań rozszerzających)
Uczeń:
 w dużej mierze opanował treści i umiejętności zawarte w programie
 chętnie pracuje w grupie
 jest aktywny na zajęciach
 umiejętnie wykorzystuje zdobyte informacje
 wykonuje samodzielnie typowe zadania związane z tokiem lekcji i zlecone przez
nauczyciela
 umie formułować proste, typowe wypowiedzi ustne i pisemne
 potrafi interpretować diagramy, wykresy, mapki tematyczne, tabele





























poprawnie stosuje pojęcia: naród, państwo, samorząd terytorialny, grupa społeczna,
państwo unitarne, federacyjne, niezawisłość sędziowska, suwerenność
omawia formy państwa
zna i rozumie różnice między państwem totalitarnym i autorytarnym i mechanizmy
funkcjonowania państwa demokratycznego
wykazuje różnice między monarchią konstytucyjną a republiką
zna rodzaje więzi społecznych w grupie, czynniki, które wyznaczają prawa i obowiązki
dziecka- ucznia, władze samorządu uczniowskiego i opisuje ich działalność
rozumie: swoje związki z przyrodą i wie, że jest ona niezbędna do życia oraz
funkcjonowania człowieka, że człowiek staje się istotą społeczną dzięki różnorodnym
kontaktom; współzależność między sposobem sprawowania władzy a sytuacją obywatela
w państwie; różnicę między władzą ustawodawczą i wykonawczą, podział zadań między
organami władzy samorządowej a władzą centralną,
porównuje zachowania pozytywne i negatywne oraz ich wpływ na postawę ludzi
prezentuje różne sposoby rozwiązywania konfliktów
określa specyfikę działalności organów terytorialnych i organów szkoły
charakteryzuje podstawowe zasady ustroju politycznego RP i uprawnienia organów
władzy
uzasadnia cel działania organizacji pozarządowych, fundacji, stowarzyszeń, związków
zawodowych
dostrzega różnice w typach partii i systemach partyjnych
poprawnie stosuje pojęcia: budżet, podmiot gospodarczy, marketing, inwestor, makler,
dywidenda, prawo handlowe, dochód narodowy, dochód narodowy per capita, deficyt
budżetowy, rynek konsumenta, monopol, rynek pracy, transformacja, koniunktura,
prywatyzacja, reprywatyzacja, „szara strefa”, Kodeks Pracy, reglamentacja, globalizacja,
efekt cieplarniany, dziura ozonowa, kwaśne deszcze,
rozumie, że podejmowanie decyzji ekonomicznych uwarunkowane jest wieloma
czynnikami
wyjaśnia znaczenie pracy dla rozwoju człowieka
wymienia przyczyny i rodzaje bezrobocia
rozumie mechanizm powstawania inflacji
wyjaśnia funkcje pieniądza i rodzaje pieniądza,
charakteryzuje rodzaje podatków
potrafi rozróżniać papiery wartościowe, wypełnić czek
charakteryzuje mechanizmy gospodarki tradycyjnej, nakazowej, wolnorynkowej,
działalność giełdy, banku
wie, na czym polega konkurencja, jakie znaczenie ma marketing
potrafi wskazać i omówić przyczyny kryzysu gospodarki polskiej przed 1989 rokiem
zna formy przekształceń własnościowych w RP po 1989 roku, założenia planu
Balcerowicza
zna czynniki wzrostu gospodarczego
charakteryzuje cele polityki zagranicznej Polski,
omawia zasady działania Unii Europejskiej
wyjaśnia, na czym polega zasada pomocniczości i solidarności w Unii Europejskiej,
ocenia wkład Polski w proces integracji europejskiej




potrafi uzasadnić wybór szkoły
potrafi przygotować niezbędne dokumenty celem uzyskania pracy
rozumie przyczyny biedy i zacofania w krajach Południa
wskazuje na mapie miejsca najważniejszych konfliktów międzynarodowych,
Ocena bardzo dobra (poziom wymagań dopełniających)
Uczeń:
 bardzo aktywnie uczestniczy w zajęciach
 sprawnie samodzielnie posługuje się różnymi źródłami wiedzy, uzasadnia odpowiedzi
korzystając z wiadomości prasowych i telewizyjnych
 potrafi posługiwać się wcześniej wymienionymi pojęciami w określonych sytuacjach,
tekstem konstytucji, na wybranych przykładach ocenić funkcjonowanie w praktyce zasad
ustroju RP, wykorzystać wiedzę teoretyczną do oceny problemów, które są rozwiązywane
przez władze centralne i samorządowe
 uzasadnia własne poglądy i stanowiska
 dokonuje samodzielnej oceny wydarzeń i zjawisk
 dostrzega związki przyczynowo- skutkowe
 potrafi łączyć wiedzę z różnych przedmiotów
 potrafi interpretować diagramy, wykresy, tabele, mapki tematyczne i wyciągać wnioski
 interpretuje teksty źródłowe
 przedstawia obecny stan wiedzy dotyczącej badań socjologicznych
 rozumie znaczenie pojęć: tolerancja, socjologia
 porównuje swoje miejsce w społeczeństwie z innymi
 rozumie, że oprócz praw uczeń ma obowiązki
 zna i cytuje maksymy filozofów i umie je zinterpretować,
 wyodrębnia różnice w podziale zadań poszczególnych struktur samorządu oraz organów
szkoły
 wykazuje różnice występujące pomiędzy zadaniami poszczególnych struktur samorządu:
gminy, powiatu, województwa.
 rozumie i potrafi ustalić podobieństwa i różnice w sprawowaniu władzy w monarchii
konstytucyjnej i republice
 potrafi wyjaśnić istotę społeczeństwa obywatelskiego
 ocenia sytuację obywatela w państwie demokratycznym, autorytarnym i totalitarnym
 umie określić rodzaje swobód obywatelskich, granice wolności
 wyraża swoje opinie na temat terroryzmu
 omawia konsekwencje konfliktów międzynarodowych i narodowościowych
 posługuje się analizą SWOT do rozwiązywania zagadnień z dzieciny gospodarki lub
polityki
 poprawnie stosuje pojęcia: PNB, PKB, akumulacja, spożycie, dług publiczny, reklama
społeczna, mobilność zawodowa, liberalizm, interwencjonizm państwowy, bilans
płatniczy, protekcjonizm, euroregiony, „globalna wioska”,
 rozumie związek między przedsiębiorczością a funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i
gospodarki, znaczenie różnych podmiotów gospodarczych w funkcjonowaniu rynku, rolę
giełdy, banków

















potrafi wyjaśnić, dlaczego inflacja jest szkodliwa dla gospodarki i konsumentów
rozumie rolę monopoli w gospodarce wolnorynkowej
rozumie skutki bezrobocia dla gospodarki
wykazuje różnice między spółką cywilną a akcyjną
potrafi zaproponować sposoby przeciwdziałania korupcji w gospodarce
wie, czym jest Jednolity Rynek Europejski
ocenia stanowisko Polski w strukturach Unii Europejskiej, sytuację gospodarczą kraju i
swego regionu oraz wkład Polski w proces integracji UE
potrafi uzasadnić, dlaczego gospodarka nakazowa była nieefektywna
uzasadnia znaczenie przekształceń własnościowych przeprowadzonych w Polsce po 1989
roku
potrafi wyjaśnić, od czego uzależniony jest wzrost dochodu narodowego,
dokonuje bilansu polityki gospodarczej Polski ostatnich lat
wie, jak skutecznie korzystać z praw konsumenckich
rozumie, na czym polega społeczna odpowiedzialność biznesu,
wie, jakie są zasady zatrudniania młodocianych
zna programy edukacyjne realizowane w ramach UE
potrafi scharakteryzować główne zagrożenia ekologiczne dla Ziemi,
potrafi przedstawić argumenty za lub przeciw obecności żołnierzy polskich w misjach
zagranicznych
Ocena celująca (poziom wymagań wykraczających poza program)
Uczeń:
 posiada wiedzę i umiejętności wykraczające poza program
 rozwija własne zainteresowania
 bierze udział z sukcesami w konkursach
 jest bardzo aktywny na lekcjach
 wykonuje szereg zadań dodatkowych z własnej inicjatywy
 jest żywo zainteresowany tym co dzieje się w Polsce i na świecie
 angażuje się w akcje o charakterze humanitarnym, ekologicznym, wolontariackim
 umiejętnie formułuje argumenty, wypowiada się bardzo poprawnym językiem
 potrafi doskonale zaplanować i zorganizować pracę swoją i innych