Pobierz

OID (260) 5/2013
WPŁYW ŻYWIENIA DROBIU NA
WYDZIOBYWANIE PIÓR
Dobrostan w chowie kur nieśnych odgrywa
- co podkreślane jest od kilku lat w licznych
publikacjach - bardzo ważną rolę. Jakość paszy, strategia żywienia oraz duża ilość innych
czynników pokarmowych, istotnie oddziałują
na odczuwanie przez kury sytości oraz ich behawioralne odruchy, związane między innymi
z niepożądanym narowem skubania i wzajemnego wyrywania sobie przez ptaki piór - czyli
z pterofagią.Zainteresowani genetycznymi i socjalnymi uwarunkowaniami tego nawyku, występującego u wszystkich gatunków, znajdą wyczerpujące wyjaśnienia w niedawno wydanym
dziele pt. „Hodowla i użytkowanie drobiu”, napisanym pod. redakcja prof. dr hab. J. Jankowskiego (s.:63-64). Od 01.01.2012 wprowadzono
na terenie całej Unii Europejskiej zakaz chowu kur nieśnych w tradycyjnych klatkach oraz
przewiduje się także wdrożenie zakazu przycinania im pokrywy dziobu. Zmiany te mogą
spowodować problemy z pojawieniem się narowu wydziobywania piór (WP) i kanibalizmu.
Nałóg ten jest problemem bardzo złożonym,
na którego kształtowanie wywierają wpływ
czynniki genetyczne, środowiskowe i żywieniowe. Wg McLean i in. (1986) oraz Appleby
i Hughes (1991), pterofagię znacznie częściej
obserwuje się w chowie klatkowym niż w innych alternatywnych systemach utrzymania
niosek. Niektóre teorie podkreślają duże znaczenie w tym przypadku wartości odżywczej
paszy, a inne dopatrują się wpływu stosowania odpowiedniego żywienia młódek we wczesnym okresie życia, na uszkodzenia ich okrywy piór, pojawiające się u dorosłych kur. Generalnie przyjmuje się, że zasadniczymi przyczynami pojawienia się w stadzie drobiu nawyku
WP mogą być:
• błędy żywieniowe, np. brak witaminy K,
• pasożyty zewnętrzne i wewnętrzne oraz
choroby skóry,
• skłonności dziedziczne.
Do wyrywania piór najczęściej dochodzi
w okolicy ogona, kloaki i szyi (Ryc. 1 i 2),
1
2
Ryc.1 Typowy obraz wydziobywania piór u kur w okolicach nasady ogona
Ryc. 2 Wydziobane pióra w okolicy wola u indyków.
22
OID (260) 5/2013
co w konsekwencji może spowodować pozbawienie piór dużych części ciała i przerodzić się
w kanibalizm.Wg Brzóski (2011), główną przyczyną pterofagii jest niedobór w paszy dla drobiu białka, a głównie aminokwasów siarkowych. Ze względu na to, że nasady piór (dutki) zawierają dużo białka, są przez inne, znajdujące się w tym samym stadzie ptaki, intuicyjnie wyrywane i zjadane, szczególnie przez
młode osobniki, w okresie przepierzania oraz
już jako dorosłe kury, podczas corocznej wymiany okrywy piór.
Wpływ początkowego okresu odchowu
Nabyte przez młódki doświadczenia we wczesnym okresie odchowu, odgrywają ważną rolę
w późniejszym rozwoju narowu WP. Młodość
to okres krytyczny, w którym na wrażliwym
ptaku „odciskają się” (imprinting), na całe dalsze życie, pierwsze doznania wynikające z powiązań społecznych. Pojawieniu się w stadzie
pterofagii, sprzyjają niewłaściwe warunki środowiskowe, takie jak: nadmierna obsada ptaków/m 2 powierzchni podłogi, zbyt wysoka
temperatura w pomieszczeniu, za niska wilgotność względna, wadliwa wentylacja, zbyt ja-
skrawe i intensywne oświetlenie, obecność pasożytów wewnętrznych i zewnętrznych niepokojących ptaki, a także przyczyny techniczne
i technologiczne np. takie jak niedostateczna
ilość oraz niewłaściwe ustawienie w pomieszczeniu karmideł, poideł i gniazd oraz gwałtowne zmiany parametrów otoczenia. Krimpen (2012), odchowywał kurki kierunku nieśnego na podłożu z piasku, słomy lub metalowym ruszcie od 0 do 4 tygodnia życia, a następnie na piasku lub słomie. Odchowane na drucianym ruszcie kurki, gdy dorosły, miały okrywę piór najgorszej jakości, wiele z nich wykazywało odruch WP, rzadziej korzystały z kąpieli piaskowej i mały najgorsze wskaźniki przeżywalności, w porównaniu z innymi grupami.
Uzyskane wyniki wskazują, jak duże znaczenie na wydajność dorosłych kur mają warunki utrzymania w początkowym okresie ich życia. W innym doświadczeniu badano (Krimpen, 2012) wpływ podłoża we wczesnym okresie odchowu. Kurki utrzymano na drucianej
podłodze, którą w różnym wieku ptaków, zastępowano podłogą pokrytą wiórami drzewnymi. U dorosłych kur, utrzymywanych przez
całe życie na drucianej podłodze, stwierdzo-
Ryc. 3 Zaleźność między długością czasu pobierania paszy, a zniszczeniem piór w czasie odchowu
(Krimpen, 2012)
24
HIGIENA I ŻYWIENIE
no więcej przypadków WP w porównaniu z kurami utrzymywanymi na wiórach drzewnych.
Te ostatnie z kolej częściej dziobały podłoże.
Również długość okresu na poszczególnych rodzajach podłoża miała wpływ na częstotliwość
występowania WP. Kurki, które miały dostęp
do piasku od 10 dnia po wylęgu wykazywały
częściej przypadki WP, niż kurki utrzymywane
na piasku od pierwszego dnia po wylęgu. U kur
utrzymywanych na drucianej podłodze, że niepożądane objawy WP przebiegały łagodniej, to
mogły się jednak z wiekiem niosek nasilić.
Forma paszy i strategia żywienia
Kury nieśne najczęściej są żywione sypką, pełnoporcjową mieszanka paszową. Wg literatury, uzupełnianie granulowanej mieszanki dodatkami wpływa na zwiększone WP. Wykazano istotną interakcję między obecnością, a brakiem określonych składników pokarmowych,
jak również w przypadku formy paszy (mieszanka sypka lub granulowana). Wysoka czę-
stotliwość WP i uszkodzeń piór pojawiała się
u niosek utrzymywanych na podłożu bez słomy i żywionych zwłaszcza granulowaną paszą,
co wskazuje, że ptaki te powinny być żywione odpowiednią jej ilością. Kurczęta więcej zjadają paszy, gdy jest ona drobno zmielona lub
w postaci kruszonki względnie granulek i wykazują przy tym chęć do jej dziobania, co pozytywnie wpływa na ograniczenie występowania WP (Ryc. 3).
Wpływ składu diety
Udział w paszy białka, składników mineralnych, energii i błonnika może mieć wpływ na
występowanie WP. Obniżając w paszy poziom
energii, można poprawić stan okrywy piór.
Przepiórki japońskie żywiono nierozcieńczoną dawką kontrolną oraz rozcieńczoną 40%
celulozy. U ptaków żywionych rozcieńczoną dawką, stwierdzono zwiększone jej spożycie, co wskazuje, że zachowały dobre wskaźniki produkcyjne na paszy mniej energetycz-
Ryc.4 Wpływ dodatków nie skrobiowych polisacharydów (NSP) do mieszanek paszowych w okresie odchowui nieśności niosek na zniszczenie okrywy z piór (Krimpen, 2012)
25
OID (260) 5/2013
nej. Przedłużył się natomiast okres pobierania paszy, skróciły się okresy między jej pobieraniem p i wzrosła liczba posiłków/dzień. Pobrana, rozcieńczona pasza, szybciej opuszczała
wole i szybciej przesuwała się w przewodzie pokarmowym, na co miało wpływ jej rozcieńczenie i mniejszy w niej udział energii. U niosek
szczególnie czas pobierania paszy, przedłużały znajdujące się w niej nierozpuszczalne włókno. Tempo przechodzenia paszy przez żołądek
było spowolnione zwiększonym udziałem surowego włókna w dawce. Kury karmione dawką o wyższym poziomie energii nie przedłużały czasu jedzenia. W okresie odchowu, obniżony poziom energii w paszy miał większy wpływ
na występowanie narowu WP od wyższego poziomu nieskrobiowych polisacharydów (NSP).
Zapewnienie kurom dużego udziału w paszy
nierozpuszczalnego NSP w okresie nieśności,
ogranicza uszkodzenia okrywy piór w porównaniu z kurami żywionymi standardową mieszanką. Pozytywny wpływ żywienia kur paszą rozcieńczoną NSP na jakość upierzenia
był bardziej wyraźny, gdy ptaki żywiono taką
samą mieszanką w okresie odchowu i nieśności
w porównaniu do kur karmionych taką dawką
tylko w okresie odchowu lub tylko w okresie
produkcji jaj (Ryc.4).
Poczucie sytości u kur nieśnych
Mechanizm regulacji sytości i uczucia głodu
u drobiu i związany z nim nałóg WP nie jest
jeszcze w pełni rozpoznany. Żołądek jest częścią przewodu pokarmowego (GTT), który odgrywa ważną rolę w trawieniu substancji odżywczych. Nierozpuszczalne włókna odgrywają ważną rolę w działalności żołądka. Gromadzą się w żołądku i są przechowywane dłużej
od innych składników odżywczych i prawdopodobnie dlatego strawność zależy od wielkości cząstki, przed wejściem do jelita cienkiego.
Oczekuje się, że przedłużenie średniego czasu zatrzymania masy pokarmowej w żołądku
jest równy okresowi trawienia i może zwiększyć odczuwanie sytości przez ptaki. Czas
przebywania trawionej paszy w jelicie cienkim i żołądku przedłuża się, gdy kury są kar-mione grubo zmieloną i rozcieńczoną NSP
paszą, w porównaniu do paszy drobno zmielonej i rozcieńczonej NSP. Ponadto lepkość i wypełnienie jelit mogło być zwiększone przez nierozpuszczalny błonnik, ze względu na wchłanianie wody. W przypadku braku w paszy pokarmowego błonnika, kury mogą zjadać pióra. Jak na razie nie określono czynników wpływających na ten nałóg. Obserwacje wskazują,
że wyrywanie i zjadanie piór może być częścio-
Ryc.5 Sposoby zapobiegania pterofagii: nakładka na górną część dzioba u kur i okulary u bażantów i kur.
26
wo związane ze strukturą paszy, która wpływa
na proces trawienia w żołądku.
Energia w paszy
Znane są czynniki żywieniowe, które zwiększają w odchowie kurek i chowie kur pobieranie paszy, a także wywołują u ptaków poczucie
sytości oraz zmniejszają częstotliwość występowania narowu WP. Należy zapewnić w odchowie kurkom i kurom nieśnym paszę niskoenergetyczną, zawierającą odpowiednio 2,450
i 2600 kcal oraz o wysokim udziale nierozpuszczalnych NSP, odpowiednio 150 i 125 g/kg NSP,
które należy wprowadzić do paszy w drugiej
połowie okresu odchowu kurek i w czasie okresu nieśności.
Inne sposoby zapobiegania pterofagii
Znanym sposobem zapobiegania wzajemnemu
wyrywaniu piór i objawom agresji, szczególnie
w okresie odchowu ptaków, które potrzebują
dużo przestrzeni (półhodowle bażantów), jest
zakładanie swoistych „okularów” lub nakładek
na dziób (Ryc. 5). Te urządzenia, utrudniające widzenie i zwracające uwagę ptaków w innym kierunku, nakładane są na górną pokrywę dzioba, na której mocowane są przez noz-
drza.Praktycznym i tanim sposobem działania przeciw temu nawykowi, pojawiającemu
się najczęściej po pierwszych kilku tygodniach
życia, gdy młode ptaki nie są jeszcze w pełni
opierzone, a wyrastające niedojrzale pióra, budzą zainteresowanie rówieśników ze stada, jest
dostarczenie im „zabawek”, np. pustych puszek
po napojach, które absorbują uwagę młodych
osobników. Jak już wyżej wspomniano, przyczyny pojawiania się w stadzie drobiu narowu
wyrywania i zjadania nie zostały w pełni rozpoznane i dlatego będą stale niepokoiły tak badaczy, jak i producentów.
Dr inż. Ryszard Gilewski
Prof. dr hab. Stanisław Wężyk
AVICONS