Koźmian - zapomniany twórca - Powiatowa Biblioteka Publiczna w

Powiatowa Biblioteka Publiczna w Lublinie
Koźmian - zapomniany twórca
W tym roku mija 245 lat od urodzin i 160 - od śmierci Kajtena Koźmiana, przedstawiciela klasycyzmu w literaturze
polskiej. Autora barwnych "Pamiętników" obejmujących schyłek XVIII i początek XIX w.
Urodził się w 1771 r. w Gałęzowie koło Bychawy w zamożnej rodzinie szlacheckiej. W młodości pobierał nauki
prawnicze. Po śmierci ojca, mając 24 lata, osiadł w rodzinnych Piotrowicach. Był dwukrotnie żonaty – po śmierci
pierwszej żony Anny poślubił jej siostrę Mariannę.
Jego pełna biografia ciągle jeszcze nie powstała, ale widomo, że zajmował rozliczne stanowiska i wysokie urzędy we
władzach centralnych (był m.in. senatorem). W poglądach - konserwatysta, przeciwnik powstania listopadowego,
wróg romantyzmu. Jego kariera polityczna skończyła się wraz z upadkiem powstania. Ostatnie 25 lat swego życia
spędził w Piotrowicach otoczony rodziną, dużo pisał, jeszcze więcej czytał ale sam nic nie publikował.
Przyjaźnił się z wieloma wybitnymi osobistościami, m.in. Krasińskim, Norwidem, Staszicem, Niemcewiczem i
Chopinem. Związany był z masońską lożą Świątynia Izis i towarzystwem Iksów.
Zadebiutował jako poeta bajką „Sosna i małe drzewka”, która powstała w 1800 roku, ale popularność zdobył dzięki
utworowi „Na zawieszenie orłów francuskich w Lublinie”.
Zafascynowany twórczością starożytnych sam tworzył na ich wzór m.in. poemat „Ziemiaństwo polskie” czy
historyczną epopeję narodową „Stefan Czarnecki”. Wszystkie swoje utwory przygotowywał bardzo starannie i długo
dopracowywał ich formę.
„Ziemiaństwo polskie” - poemat pisany przez 25 lat, stanowi pochwałę wiejskiego życia, obok opisów zawiera
wskazówki i rady z dziedziny rolnictwa i ogrodnictwa. Pieśń I poświęcona jest pracy na roli, Pieśń II opisuje obejście
gospodarstwa z „portretami” zwierząt, Pieśń III opis sadów i lasów, Pieśń IV zawiera akcenty osobiste oraz pochwałę
pracy rolnika, która jest służbą podobnie jak żołnierska.
Pod koniec życia spisał „Pamiętniki”, w których barwnie przedstawił obyczajowość mieszkańców okolic Lublina,
zwyczaje szlachty oraz przemiany na Lubelszczyźnie i w kraju. Pierwsze wydanie zostało ocenzurowane przez syna,
usunięto m.in. ostrą krytykę Mickiewicza i innych znanych osób. Pełne wydanie ukazało się dopiero w 1972 roku.
Zmarł w 1856 r., w wieku 85 lat w Piotrowicach, pochowany został na cmentarzu w Bychawce.
Twórczość jego została zapomniana, a on sam doczekał się ostrej krytyki historyków literatury. Zwłaszcza, że na
scenę weszła literatura romantyczna, a Mickiewicz w „Dziadach cz III” określił twórczość Koźmiana jako „tysiąc
wierszy o sadzeniu grochu”. Współcześni badacze próbują odkryć pełniejszy obraz tego twórcy i ocenić go
sprawiedliwiej.
1