Pryzmat Sobańskiego

PRYZMAT
PRYZMAT PROF.
PROF. SOBAŃS
SOBAŃSKIEGO
KIEGO –– ZASTOSOWANIE
ZASTOSOWANIE
A) Ocena jednoczesnej percepcji
B) Ocena fuzji, czyli odruchu wyrównującego
C) Orientacyjna ocena forii
Rys. 1
Rys. 2
Rys. 3
Rys. 4
Rys. 1. Nasunięcie pryzmatu przed oko lewe wywoła zawsze – w warunkach prawidłowych – dwojenie,
gdyż w oku lewym pojawi się obraz drugi, przesunięty ku dołowi. Jakie będzie to przesunięcie (o ile
centymetrów) jeśli pacjent patrzy na obiekt odległy o 1 metr, a następnie o 5 metrów, gdy moc pryzmatu
wynosi 10 pdptr?
W sytuacji przedstawionej na rys. 2. również nastąpi dwojenie, gdyż obraz odbieramy prawym okiem
zostanie przesunięty do góry.
Pryzmat Sobańskiego przystawiony bazą do nosa (rys. 3.) wywoła najczęściej dwojenie, gdyż drugi obraz
(z oka lewego) zostanie przesunięty na zewnątrz, w kierunku skroni.
Po przystawieniu pryzmatu jak na rys. 4. w warunkach prawidłowych NIE WYSTĘPUJE dwojenie. Drugi
obraz przesunięty w kierunku nosa znika błyskawicznie, dzięki niewielkiemu odruchowemu „przestawieniu
się” oka lewego, czyli dzięki sprawnie działającej fuzji (wg Sobańskiego – odruch wyrównujący mięśni
zewnątrzgałkowych).
Dlaczego odruch fuzyjny nie eliminował dwojenia przy ustawieniach pryzmatu jak na rys. 1, 2 i 3?
Na zajęciach omawiane i ćwiczone jest zastosowanie pryzmatu Sobańskiego w zaburzeniach widzenia
obuocznego (patrz podział widzenia obuocznego na pięć stopni) oraz w zaburzeniach forii, czyli równowagi
mięśni zewnątrzgałkowych.
OBJAŚNIENIE DLA RODZICÓW
Człowiek posiada dwoje oczu, aby widzieć otaczający świat przestrzennie, trójwymiarowo, stereoskopowo. Oczy oddalone są
od siebie o około 6 cm i każde oko widzi oglądany przedmiot jakby trochę z innej strony. Oba te minimalnie różne obrazy zlewają
się w jeden pełny, sumaryczny obraz w „centrali widzenia”, czyli w korze mózgowej okolicy potylicznej. Tego obuocznego widzenia
uczymy się w pierwszych dwóch latach życia. Ta nauka jest utrudniona w mniejszym lub większym stopniu, gdy ostrość wzroku
jest w każdym oku inna (na skutek wad wzroku), lub gdy są jakieś zmiany chorobowe w siatkówkach, albo mięśniach poruszających
gałkami (jedno oko poruszane jest sześcioma mięśniami, sprawne „równoległe” poruszanie obiema gałkami wymaga harmonijnej
współpracy aż dwunastu mięśni).
Pominiemy tu omawianie różnych rodzajów zezów i różnych głębokości upośledzenia widzenia obuocznego, pominiemy też
wskazania do leczenia zachowawczego bądź operacyjnego.
Omawiane tu ćwiczenia widzenia obuocznego z pryzmatem (wg Sobańskiego), mogą być, czy raczej powinny być
uzupełnieniem „profesjonalnych” ćwiczeń, które zalecił leczący dziecko okulista. Ćwiczenia owe przeprowadza się w poradniach
leczenia zeza i niedowidzenia z wykorzystaniem różnych skomplikowanych aparatów (synoptofor, pleoptofor, lokalizofor,
centrofor).
ĆWICZENIA WIDZENIA OBUOCZNEGO PRYZMATEM
Ćwiczenia z pryzmatem można wykonywać z dzieckiem w domu. Starsze dzieci z łatwością ćwiczą
samodzielnie.
Rys 1,
Rys 2
Rys 3
Rys 4
Rys 5
Nie przystawiajmy dziecku pryzmatu tak jak to pokazano na rys. 3, 4, 5, to bezcelowe. Pryzmat
przystawiamy zawsze podstawą (szerszą częścią, gdzie jest przyklejona rączka) do skroni, przed jednym,
potem przed drugim okiem – jak to pokazano na rysunku 1 i 2. Oczy zawsze otwarte, żadnego nie zamykamy
! Odległość pryzmatu od oka to 3-5 cm, aby nie dotknąć rogówki. Przystawienie pryzmatu w ten sposób
powinno wywołać krótkotrwałe dwojenie, „rozjechanie się” obrazów w poziomie. Krótkotrwałe to znaczy
trwające powiedzmy sekundę. Chodzi o to, aby w tym czasie oko patrzące przez pryzmat wykonało
odruchowo
i szybko pewien niewielki ruch (zwrot) umożliwiający ponowne zlanie się dwóch obrazów w jeden (tzw.
fuzję). Odsunięcie pryzmatu na bok powinno także wywołać krótkotrwałe podwójne widzenie.
Jeśli przystawienie pryzmatu we właściwy sposób wywoła dwojenie trwające kilka, czy kilkanaście
sekund to sytuacja nie jest dobra
i należy ćwiczyć, aby czas dwojenia skrócić do minimum. Jeśli dwojenie trwa i trwa – dziecko powinno
„siłą woli” doprowadzić do fuzji, czyli zlania się obrazów. Gdy obrazy się zleją i dwojenie ustąpi należy po
krótkiej chwili (1-2-3 sekundy) odsunąć pryzmat na bok. Po kilku sekundach przerwy znów przystawiamy
pryzmat itd.
Jak ćwiczyć? Jedna seria to:
10 przystawień przed oko prawe, patrząc w dal na przynajmniej kilka metrów
10 przystawień przed oko lewe, patrząc w dal na przynajmniej kilka metrów (np. TV)
10 przystawień przed oko prawe, patrząc do bliży na przedmiot odległy o 30-40 cm
10 przystawień przed oko lewe, patrząc do bliży na przedmiot odległy o 30-40 cm
W ciągu dnia dziecko powinno wykonać 3-4 serie ćwiczeń.
Małe dziecko powinno przeprowadzić więcej serii ćwiczeń w ciągu dnia, ale ilość „przystawień” może być mniejsza.