Sprawozdanie z przesiewowych badań słuchu i mowy

Sprawozdanie z przesiewowych badań słuchu i mowy
1. Zakres Badań Przesiewowych Słuchu, Wzroku i Mowy.
Badania były przeprowadzana przy użyciu programów komputerowych
w ramach programu Badań Przesiewowych Słuchu, Wzroku i Mowy.
Program został opracowany przez Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu i od
wielu lat jest stosowany w polskich szkołach i przedszkolach w celu
„wyłowienia” dzieci z ewentualnymi wadami słuchu, zaburzeniami
komunikacji językowej i wzroku.
Statystyki wskazują, że co 3-ci dorosły Polak ma problem ze słuchem, co
6-te dziecka ma takie zaburzenia. Wśród pierwszoklasistów 19% dzieci ma
problemy ze słuchem, problemy o różnym podłożu i strukturze. Warto
powiedzieć, że 2-4 na 100 porodów to dzieci z poważnymi wadami słuchu.
Wczesne wykrycie i rehabilitacja daje szansę 91% dzieci na lepsze
funkcjonowanie, czyli daje poprawę.
Co obejmowały badania?
W bieżącym roku szkolnym, w okresie od października do grudnia 2011,
przeprowadzono badania przesiewowe słuchu i mowy. Ze względów
czasowych nie dokonano diagnozy wzroku dzieci.
W zakresie słuchu badanie obejmowało ocenę:
 słyszalności dźwięków z otoczenia (m.in. szum drzew, dźwięki
instrumentów muzycznych),
 słyszalności dźwięków mowy ( sylaby dźwiękonaśladowcze),
 słyszalności wyrazów w szumie (nazwy zwierząt i kolorów).
Każde badanie można było powtarzać dwukrotnie i często z tej możliwości
korzystano.
W zakresie mowy badanie obejmowało ocenę:
 rozwoju słuchu fonematycznego,
 sprawności motoryki aparatu artykulacyjnego,
 rozwoju gramatyki,
 płynności mówienia,
 pamięci słuchowej.
2. Wyniki badań
Badaniami objętych zostało 67 dzieci w wieku 5-ciu i 6-ciu lat. Spośród
nich 34 –ro uzyskało negatywne wyniki w badaniu słuchu. 20-cioro dzieci
wymaga dalszej diagnostyki w tym zakresie, to znaczy wykonania pełnego
badania audiometrycznego.
Wady wymowy stwierdzono u 21 dzieci. Należy podkreślić, że mowa
tych dzieci odbiega od przyjętych norm rozwojowych w tym zakresie.
Trzynaścioro dzieci wymaga konsultacji pod kątem wad zgryzu u lekarza
ortodonty.
W grupie dzieci, u których w wyniku badań przesiewowych stwierdzono
problemy ze słuchem i mową, aż 20 –cioro uzyskało nieprawidłowy wynik w
obu testach.
Analizując problemy występujące w zakresie mowy, najwięcej trudności
dzieci miały z:
 prawidłową artykulacją głosek szeregów syczącego (s, z, c, dz) oraz
szumiącego (sz, rz/ż, cz, dż). Głoski te wymawiane były zastępczo,
międzyzębowo, bocznie;
 prawidłową artykulacją głosek r oraz l;
 dźwięcznością,
 automatyzacją, czyli poprawną artykulacją głosek w mowie
spontanicznej.
Pojawiły się też bardziej złożone wady wymowy, tzw. dyslalia wieloraka.
Kilkoro dzieci ma jeszcze problemy ze słuchem fonematycznym.
Przejawia się to trudnościami w rozpoznawaniu wyrazów różniących się
jedną głoską, np. Tomek – domek.
Stosunkowo dobre wyniki uzyskano podczas oceny sprawności aparatu
artykulacyjnego (języka, warg). Badanie to jednocześnie wskazało wadliwy
zgryz u 13 –ciorga dzieci.
Badanie, które miało ocenić płynność mówienia wypadło pozytywnie (za
wyjątkiem jednego przypadku), wykazało natomiast inny problem.
Większość dzieci ma kłopoty z opowiadaniem – budują zdania krótkie,
niepołączone w jedną, spójną całość. Nie zachowują chronologii zdarzeń, nie
widzą związków przyczynowo – skutkowych.
Dzieci potrafią wypowiadać się poprawnie pod względem gramatycznym,
stosują wyrazy we właściwej formie.
I wreszcie pamięć słuchowa, która sprawiała wiele trudności dzieciom.
Zadanie polegało na powtórzeniu 5-ciu usłyszanych wyrazów. Kolejność
powtarzania słów i poprawność artykulacyjna nie była oceniana. Niektóre
dzieci zapamiętywały 3 wyrazy, inne 4. Nieznaczna grupa powtórzyła 5
wyrazów.
Badania przesiewowe dają możliwość wykrycia zaburzeń słuchu
fizycznego, ale również zaburzeń słyszenia. Wśród badanych przeze mnie
dzieci aż 34-ro wykonało test nieprawidłowo, co może świadczyć o
problemach ze słuchem, o czym już wcześniej pisałam. Jest jednak grupa
dzieci, u których występują zaburzenia tak zwanej uwagi słuchowej.
Uwaga słuchowa to proces, który rozwija się przez znaczną część naszego
życia. Jednak w momencie, gdy dziecko idzie do szkoły jest ona niezbędna.
Inaczej mówiąc jest to umiejętność świadomego odbierania dźwięków i
czerpania z nich informacji. Często mówimy, że powtarzamy do dziecka
polecenia, a ono zachowuje się tak jakby nie słyszało albo nie rozumiało, co
się do niego mówi.
Czym charakteryzują się dzieci o zaburzonej uwadze słuchowej?
 „puszczają informacje mimo uszu”,
 nie wykonują poleceń, próśb,
 mogą prosić o ponowne wyjaśnienie jakiegoś zagadnienia, mimo,
że przed chwilą przy nim samym o tym mówiono,
 z usłyszanych informacji nie czerpią żadnej wiedzy, nie
wykorzystują tych informacji w dalszych swoich działaniach.
Jakie są przyczyny zaburzeń uwagi słuchowej?
To między innymi:
 częste lub przewlekłe zapalenia uszu, które oprócz zaburzeń słuchu
fizycznego mogą powodować, że dziecko jest chwilowo odcięte od
pewnej ilości dźwięków, nie tworzą się w związku z tym swego
rodzaju wzorce słuchowe w mózgu. Dziecko nie zna tych
dźwięków,
 silne przeżycia emocjonalne – pobyt w szpitalu, brak kontaktu z
rodzicami, śmierć osoby bliskiej właśnie w okresie wczesnego
dzieciństwa.
Jakie są objawy zaburzeń uwagi słuchowej?















zaburzona koncentracja uwagi,
nadwrażliwość na dźwięki,
błędna interpretacja pytań,
mylenie słów podobnie brzmiących,
konieczność powtarzania poleceń,
monotonny głos,
ubogie słownictwo,
trudności w czytaniu i pisaniu,
niemuzykalność,
słaba koordynacja ruchowa i umiejętności sportowe,
niewyraźne pismo,
mylenie stron lewej i prawej,
męczliwość,
nadaktywność,
nadwrażliwość emocjonalna,
 brak wiary w siebie,
 wycofywanie się, nieśmiałość.
3. Porady dla rodziców
Ogromne znaczenie dla możliwości nauki i przyswajania wiedzy za
pomocą kanału słuchowego mają takie wyższe możliwości słuchowe jak
rozumienie mowy w hałasie, prawidłowe różnicowanie dźwięków, łatwa
przerzutność uwagi słuchowej i możliwość jej długotrwałego utrzymania.
Aby stymulować rozwój tych funkcji można organizować szereg „zajęć” z
dzieckiem w domu, oczywiście w formie zabawy. Proponuję, więc:
 pPrzeprowadzanie treningu słuchowego, podając dziecku
zróżnicowane dźwięki, w różnych sytuacjach – w ciszy, w
hałasie; uczymy je określania i lokalizowania źródła dźwięków;
 ćwiczenie koncentracji uwagi – czytamy dziecku coraz to dłuższe
teksty, ale równocześnie pytamy o to, co zapamiętało,
rozmawiamy o tym. Na początku może być z tym kłopot, bo
dziecko nie zna naszych oczekiwań. Im częściej powtarzamy
ćwiczenie tym lepiej wypada. Koncentracji uwagi nie ćwiczymy
przed telewizorem!!!
 ćwiczenie pamięci poprzez uczenie się na pamięć rymowanek,
krótkich wierszyków, ale też przez podawanie kilku poleceń
jednocześnie do wykonania (np. Weź lalkę i połóż ją na krześle.);
 prowadzenie zabaw słownych – układanie wyrazów na daną
głoskę, układanie ciągów wyrazowych (łańcuszki słowne),
 bogacenie słownika dziecka poprzez czytanie i omawianie
przeczytanych tekstów, gromadzenie słownictwa wokół jakiegoś
tematu (Podoba ci się ten piesek? – A dlaczego?)

zapewnienie możliwości rozwoju aktywności fizycznej – jazda
na rowerze, hulajnodze, zabawy na placu zabaw. Udział w
zajęciach umuzykalniających i sportowych, gdzie dziecko
opanowuje m.in. pewne schematy ruchowe związane z
lateralizacją;

sprawdzajmy, czy słownik, którym się posługujemy jest dla
dziecka zrozumiały. Dziecku łatwiej opanować wiersz na pamięć,
jeśli dobrze go rozumie.
Każde z dzieci rozwija się we właściwym sobie tempie. Niewskazane jest,
więc porównywanie ich do siebie. Nie mniej jednak wymagania związane z
przekroczeniem progu szkoły są dla wszystkich dzieci jednakowe,
szczególnie w zakresie słyszenia, rozumienia i mówienia. Jeśli dziecko ma
teraz jakieś niedociągnięcia, z powodu wolniejszego tempa dojrzewania
układu nerwowego, to w szkole będzie mu trudniej. Ale teraz jesteśmy
wstanie nad niektórymi rzeczami popracować i ułatwić dzieciom start w
nowym środowisku.
Zachęcam Państwa do zapoznania się z wynikami badań Waszych dzieci.
Pragnę przypomnieć, że wyrażaliście Państwo zgodę na badania, wypełnialiście
ankiety. Skorzystaliście Państwo z możliwości wczesnej diagnozy, szkoda by
było jej efekty zbagatelizować. Jest jeszcze czas na podjęcie działań, które
zapewnią Państwa dziecku bezproblemowe rozpoczęcie kariery szkolnej.
mgr Dorota E. Matejko
surdopedagog
logopeda - balbutolog