FLORIAN CELIŃSKI – ZNAWCA SZATY ROŒLINNEJ

PRZYRODNICY
FLORIAN CELIÑSKI – ZNAWCA SZATY ROŒLINNEJ
Stanis³aw Wika (Uniwersytet Œl¹ski, Katowice)
W
dniu 1 lipca 2001 r. odszed³ na zawsze
Nasz Nauczyciel, d³ugoletni Kierownik
Katedry Geobotaniki i Ochrony Przyrody Uniwersytetu Œl¹skiego w Katowicach, Prof. dr
hab. Florian Celiñski. By³ to wybitny geobotanik, œwietny znawca szaty roœlinnej, emerytowany profesor zwyczajny, wspó³organizator
Ogrodu Botanicznego i Zak³adu Ekologii
w Uniwersytecie A. Mickiewicza w Poznaniu,
a tak¿e jeden z pierwszych organizatorów
Wydzia³u Biologii i Ochrony Œrodowiska UŒ.
Zmar³ w Warszawie w wieku 76 lat. Pochowany zosta³ na cmentarzu przy ulicy Lipowej w Lublinie.
Jego pracowite ¿ycie nie by³o us³ane ró¿ami. Jak napisa³ nie¿yj¹cy ju¿ prof. dr hab. Teofil
Wojterski, nale¿a³ On „do pokolenia, które
przez ostatni¹ wojnê na 6 lat wyrwane zosta³o
z murów gimnazjalnych czy licealnych i po jej
zakoñczeniu œwiadomie i z wielkim zaanga¿owaniem podjê³o przerwan¹ naukê i rozpoczê³o
studia, uzyskuj¹c bardzo dobre wyniki”. W ciê¿kich czasach powojennych, z m³odzieñczym
zapa³em podj¹³ siê trudu zorganizowania od
podstaw warsztatu pracy na UAM w Poznaniu,
a kiedy przyjecha³ na Œl¹sk, do Katowic, ju¿
w wieku dojrza³ym dzie³o swe rozpocz¹³ od
nowa, nie zwa¿aj¹c na warunki, w jakich
przysz³o mu pracowaæ. W ka¿dym miejscu, w
którym przebywa³ i pracowa³ pozostawi³ po
sobie trwa³y œlad swej pozytywnej dzia³alnoœci.
Urodzi³ siê w rodzinie ch³opskiej 28 lipca
1924 roku w Osolinkach, pow. Bia³a Podlaska,
województwo lubelskie. Ukoñczy³ Liceum Pedagogiczne w Leœnej Podlaskiej w 1946 r. Studia wy¿sze w zakresie leœnictwa i jednoczeœnie
w zakresie botaniki odby³ w latach 1946-1951
na Wydzia³ach Leœnym oraz Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Poznañskiego (przemianowanego nastêpnie na Uniwersytet im. A. Mickiewicza) w Poznaniu, uzyskuj¹c w 1951 roku dyplom magistra nauk agrotechnicznych i in¿yniera leœnictwa oraz w 1952 roku – magistra
filozofii w zakresie botaniki na podstawie z³o¿onych egzaminów i przed³o¿onych prac magisterskich. W roku 1958 uzyska³ stopieñ naukowy doktora nauk przyrodniczych na podstawie
rozprawy pt. „Zespo³y roœlinne leœno-stepowego rezerwatu w Bielinku nad Odr¹”, wykonanej pod kierunkiem s³ynnego geobotanika
prof. dr. Zygmunta Czubiñskiego na Wydziale
Biologii i Nauk o Ziemi UAM w Poznaniu.
Habilitowa³ siê w 1963 roku na tym samym
wydziale w oparciu o pracê „Zespo³y leœne Puszczy Bukowej pod Szczecinem”. Tytu³ profesora
nadzwyczajnego uzyska³ w 1975 roku, a zwyczajnego w roku 1983.
W pracy zawodowej przeszed³ wszystkie
etapy kariery pracownika naukowego. Rozpocz¹³ j¹ w roku 1950, pocz¹tkowo w charakterze
wolontariusza, nastêpnie jako zastêpca asystenta, a w latach 1952-1954 r. jako m³odszy asys-
14
PRZYRODA GÓRNEGO ŒL¥SKA N r 2 6 / 2 0 0 1
PROFESOR DR HAB. FLORIAN CELIÑSKI
(1924-2001)
Ze zbiorów Katedry Geobotaniki i Ochrony Przyrody UŒ
tent Ogrodu Botanicznego UAM w Poznaniu.
W paŸdzierniku 1954 r. przeszed³ na aspiranturê w Katedrze Systematyki i Geografii Roœlin
UAM, po jej ukoñczeniu zosta³ starszym asystentem, a nastêpnie, po uzyskaniu stopnia doktora, otrzyma³ etat adiunkta. W roku 1963 mianowany zosta³ docentem etatowym w Katedrze Systematyki i Geografii Roœlin, organizuj¹c w niej najpierw Pracowniê Ekologii Roœlin
i nastêpnie Zak³ad Ekologii Roœlin, którego by³
kierownikiem. W dniu 1.10.1968 roku przeniesiony zosta³ s³u¿bowo do Instytutu Biologii
Uniwersytetu Œl¹skiego w Katowicach, gdzie
zorganizowa³ Zak³ad Botaniki, kieruj¹c nim do
chwili utworzenia Wydzia³u Biologii i Ochrony
Œrodowiska. W roku akademickim 1972/1973
poprzedzaj¹cym utworzenie Wydzia³u Biologii
i Ochrony Œrodowiska, pe³ni³ funkcjê zastêpcy
dyrektora Instytutu Biologii, a nastêpnie dyrektora Instytutu Botaniki i kierownika Zak³adu
Systematyki i Geografii Roœlin. Po reorganizacji
zak³adu zosta³ kierownikiem Katedry Geobotaniki i Ochrony Przyrody i stanowisko to piastwa³ a¿ do czasu przejœcia w stan spoczynku, tj.
do 1994 roku.
Prof. dr hab. Florian Celiñski posiada w swoim opublikowanym dorobku ponad 150 pozycji. S¹ to prace o charakterze monografii, studiów i rozpraw, pozycje ksi¹¿kowe (rozdzia³y
w podrêcznikach i ksi¹¿ki popularyzuj¹ce wiedzê przyrodnicz¹), mapy roœlinnoœci – wykonane w technice czarno-bia³ej lub wielobarwnej, artyku³y i komunikaty naukowe. Wykona³
te¿ te¿ szereg opracowañ o charakterze naukowym, dot¹d nieopublikowanych (ekspertyzy,
prace rozwojowe wykonane na zlecenie jednostek gospodarki uspo³ecznionej dla potrzeb regionu).
Problematyka badawcza Profesora Celiñskiego zasadniczo dotyczy³a: geobotaniki, ochrony przyrody, florystyki, przy po³o¿eniu g³ównego nacisku na zagadnienia synekologii.
W tej dziedzinie Prof. dr hab. Florian Celiñski
mia³ wybitne osi¹gniêcia. Obdarzony du¿ym
„zmys³em fitosocjologicznym” potrafi³ bardzo
trafnie opisywaæ nowe zespo³y, a tak¿e jednostki ni¿szej rangi, zarówno wœród roœlinnoœci leœnej, murawowej, jak i ³¹kowej, zwracaj¹c uwagê
na zjawiska ekologiczne, takie jak: wp³yw ekspozycji zbocza na kszta³towanie siê siedlisk, rolê wiatru, znaczenie po¿aru, skutki wypasu, negatywnego oddzia³ywania cz³owieka. Pan Profesor potrafi³ wokó³ siebie skupiæ m³odszych
pracowników i inspirowaæ ich do wysi³ku, ukazuj¹c im nie tylko aktualne problemy, ale próbuj¹c wraz z nimi rozwi¹zywaæ skomplikowane, czêsto prawie niemo¿liwe do rozwi¹zania, zadania badawcze. Obok kierunku analitycznego, który w pracach Profesora Celiñskiego
przewa¿a³, dokona³ wielu podsumowañ i opracowa³ cenne syntezy, jak np. ciep³e d¹browy
w Europie i na ich tle d¹browê w rezerwacie
leœno-stepowym w Bielinku nad Odr¹, lasy bukowe, zespo³y halofilne. Jego prace maj¹ charakter nie tylko teoretyczny, ale w wielu przypadkach podnosz¹ problematykê praktyczn¹
z dziedziny leœnictwa i ochrony œrodowiska.
Swymi badaniami obj¹³ nie tylko obszar pó³nocno-zachodniej Polski (Pomorza, Wielkopolski, Ziemi Lubuskiej) lecz tak¿e Podlasia,
Górnego Œl¹ska, Pogórza Sudeckiego i Pasma
Babiej Góry. Wiele z Jego prac doczeka³o siê
licznych, bardzo pozytywnych recenzji, a szereg z nich nadal jest cytowanych w publikacjach krajowych i zagranicznych, nie trac¹c –
pomimo up³ywu lat – niczego ze swej aktualnoœci.
Pracuj¹c w wielu zespo³ach badawczych
(w których najczêœciej by³ kierownikiem), z³o¿onych ze specjalistów ró¿nych profesji, wywodz¹cych siê z ró¿nych oœrodków naukowych,
a tak¿e piastuj¹c coraz to nowe stanowiska uniwersyteckie, Profesor Celiñski zdoby³ du¿e
doœwiadczenie w organizowaniu badañ interdyscyplinarnych. Stara³ siê jak najczêœciej wyje¿d¿aæ za granicê, chocia¿ w czasach, w których ¿y³, nie by³o to spraw¹ ³atw¹. Przebywa³
w: Czechos³owacji (1956), Niemieckiej Republice Demokratycznej (1957), Jugos³awii
(1957), Zwi¹zku Radzieckim (1974), Stanach
Zjednoczonych i Kanadzie (1976). Odby³ 7miesiêczny sta¿ naukowy we Francji (1967)
u prof. J. Braun-Blanqueta w zakresie kartografii roœlinnoœci i 3 miesiêczny sta¿ w RFN
(1977) u prof. R. Tüxena. Bra³ czynny udzia³
w corocznych sympozjach naukowych organizowanych przez Miêdzynarodowe Towarzystwo Fitosocjologiczne, referuj¹c tam wyniki
swoich prac badawczych i przewodnicz¹c sesjom naukowym. Szczególnie bliskie by³y Mu
kontakty z prof. J. Géhu, u którego przebywa³
czêsto w Lille, Baileul, Pary¿u. Profesor Celiñski utrzymywa³ kontakty z wieloma specjalistami w Europie Zachodniej i Wschodniej, z któ© Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Œl¹ska
PRZYRODNICY
rymi wymienia³ nie tylko publikacje, lecz tak¿e
swoje doœwiadczenia metodyczne.
Jako dydaktyk by³ bardzo ceniony przez
studentów. Jego wyk³ady, szczególnie prowadzone w terenie, cieszy³y siê du¿ym zainteresowaniem. Profesor lubi³ studentów, s³u¿y³ im
zawsze rad¹ i pomoc¹. W terenie potrafi³ ich
zafascynowaæ bogactwem przyrody i jej piêknem. Pod Jego kierunkiem powsta³o 160 prac
magisterskich i 8 prac doktorskich, spoœród
których czêœæ zosta³a opublikowana w ca³oœci
lub przynajmniej w formie streszczenia. Wykszta³ci³ 5 pracowników samodzielnych, a bezpoœrednio pod Jego opiek¹ 3 uczniów wykona³o prace habilitacyjne. Wyrazem zaufania ze
strony innych oœrodków naukowych dla osoby
Profesora Celiñskiego by³ fakt powo³ywania
Go na recenzenta licznych prac doktorskich,
rozpraw habilitacyjnych oraz dorobku nauko-
© Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Œl¹ska
wego do wniosków o tytu³ profesora. Mia³o to
miejsce w ró¿nych uczelniach typu uniwersyteckiego (w Krakowie, Poznaniu, Wroc³awiu),
jak i w akademiach rolniczych (w Lublinie i Poznaniu). Dzia³alnoœæ Profesora nie ogranicza³a
siê jedynie do uczelni, w której pracowa³.
Udziela³ siê On w licznych instytucjach spo³ecznych i naukowych. By³ cz³onkiem Zespo³u
Man and Biosphere, Societas Scientis Favendis
Silesiae Superioris, Miêdzynarodowego Towarzystwa Fitosocjologicznego, a tak¿e czynnym
cz³onkiem ko³a œrodowiskowego pracowników
naukowych Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Komitetu Botanicznego PAN, Pañstwowej Rady Ochrony Przyrody, Rady Naukowej Urzêdu Wojewódzkiego w Katowicach,
Rady Naukowej Zak³adu Ochrony Œrodowiska
Regionów Przemys³owych PAN, Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Przyrody w Kato-
wicach, Opolskiego i Poznañskiego Towarzystwa Przyjació³ Nauk oraz wielu innych.
Za swoj¹ pracê Prof. dr hab. Florian Celiñski by³ wielokrotnie wyró¿niany i nagradzany,
m.in. w roku akademickim 1971/72 przyznana
Mu zosta³a nagroda Ministra Nauki, Szkolnictwa Wy¿szego i Techniki za dzia³alnoœæ naukowo-dydaktyczn¹ i organizacyjn¹. Za osi¹gniêcia
w pracy naukowej i dydaktycznej zosta³ odznaczony w roku 1973 Z³otym Krzy¿em Zas³ugi, a w 1977 Krzy¿em Kawalerskim Orderu
Odrodzenia Polski, a niedawno (1980) Medalem Zwyciêstwa i Wolnoœci.
Z ¿alem ¿egnamy Naszego Nauczyciela, zafascynowanego i utalentowanego badacza terenowego, wybitnego fitosocjologa oraz œwietnego organizatora. Zostaje po Nim trwa³y
dorobek naukowy, a tak¿e pasja badawcza, jak¹
nam przekaza³.
PRZYRODA GÓRNEGO ŒL¥SKA N r 2 6 / 2 0 0 1
15