Słowo historii. Fotoeseje

Słowo historii. Fotoeseje
Analiza historyczna materiału pomogła ustalić, że to swoisty fotoreportaż,
dokumentujący wędrówkę polskich repatriantów z ZSRR z lat 1921-1924. Na każdej
karcie albumu jest tylko jedno zdjęcie, przyklejone bez specjalnej troski o regularność
czy symetrię. Przykuwające uwagę szczegółem. Poważne spojrzenia mężczyzn stojących
przed drewnianym barakiem. Tablica z napisem w języku angielskim i polskim:
„American Joint Distribution Committee Kuchnia”. Golibroda w trakcie pracy. Chłopiec z
twarzą owiniętą brudną szmatą, jako panaceum na natarczywy ból zęba. Kobieta
opiekująca się grupą dzieci… Małe historie splecione i przenikające się z jedną ogromną.
Wielką historię przybliża nam profesor Daniel Boćkowski. Jej skala odpowiada liczbie
mieszczącej się w przedziale między 770 tysięcy (według szacunków sowieckich) po ok.
1,5 miliona (zdaniem władz w Warszawie) mieszkańców terenów Rosji bolszewickiej,
którzy w chwili podpisania traktatu ryskiego w 1921 roku mogli ubiegać się o polskie
obywatelstwo i powrót do kraju. Wśród nich byli między innymi jeńcy cywilni i wojenni,
uchodźcy, internowani, emigranci, ale też potomkowie powstańców zesłanych do Rosji w
latach 1830-1865, potrafiący udowodnić, że są nie dalej niż w trzecim pokoleniu
potomkami osób, które stale zamieszkiwały na terytorium dawnej Rzeczypospolitej
Polskiej.
Historie mniejsze odczytują z fotografii twórcy, którzy przyjęli zaproszenie do udziału w
projekcie: Ilona Wiśniewska, Piotr Nesterowicz, Wojciech Nowicki, Daniel Odija, Michał
Olszewski i Filip Springer. Każde z nich, na podstawie dwóch wybranych przez siebie
zdjęć, przygotowało oryginalne teksty literackie, inspirowane opowieścią zamkniętą w
kadrze. Fotografie wyznaczyły granice w jakich się poruszali, natomiast forma tekstu
(esej, reportaż, opowiadanie) pozostała ich swobodnym wyborem. Powstały w ten
sposób zbiór prezentuje zatem opowieści różnorodne - budowane wokół detalu lub
rozpatrujące zagadnienie w szerokiej perspektywie - ale każdą z nich cechuje uwaga i
głęboki szacunek wobec bohaterów zdjęć.
Wystawa, która prezentowana będzie przez cały miesiąc październik na Placu im. Jana
Pawła II w Białymstoku, składa się z fotografii i fragmentów tekstów. Wersja pełna,
razem z audiodeskrypcją, tłumaczeniem na język migowy, filmem w reżyserii Bartosza
Tryzny (stanowiącym integralną część ekspozycji) znajdzie się na stronie
www.sybir.com.pl, do której prowadzą umieszczone na każdej planszy kody QR.
Ekspozycji towarzyszyć będzie katalog w formie reprintu albumu, z dołączonymi
tekstami.
Projekt dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
1
Patroni medialni
„Tygodnik Powszechny”, „Gazeta Wyborcza. Białystok”, „TVP Kultura”, „Platforma
Kultury”, „Booklips.pl”
Autor projektu: Marcin Koziński
Tekst historyczny: Daniel Boćkowski
Teksty literackie: Piotr Nesterowicz, Wojciech Nowicki, Daniel Odija, Michał Olszewski,
Filip Springer, Ilona Wiśniewska
Film: Bartek Tryzna
Opracowanie graficzne: Mirosław Myszkiewicz
Projekt ekspozytorów: Adrian Łucejko
Tłumaczenie na język migowy: Joanna Zembrowska-Wojno, Edyta Milewska
Nagrania tłumaczeń: Szczepan Skibicki
Audiodeskrypcja: Monika Marciniak
Lektor: Marek Tyszkiewicz
2