Rozdział II STOSUNEK PRACY NAUCZYCIELI

ROZDZIAŁ II
74
Rozdział II
STOSUNEK PRACY NAUCZYCIELI
Status prawny nauczycieli, w tym stosunek pracy, regulują
przepisy Karty Nauczyciela, która jako pragmatyka zawodowa w wielu
regulacjach prawnych stanowi inaczej, niż ma to miejsce w Kodeksie
pracy (powszechnym prawie pracy).
Pragmatyka nauczycielska zawiera wiele przepisów niespójnych,
nie dość precyzyjnie powiązanych z Kodeksem pracy, a przy tym
ulega ciągłej nowelizacji, w wyniku której powiększyła się w ostatnich
latach liczba niejasnych zagadnień regulowanych często specjalnymi
wykładniami i orzecznictwem Sądu Najwyższego.
Podejmowanie przez dyrektora szkoły (placówki), jako
pracodawcy, decyzji w zakresie stosunku pracy, napotyka często na duże
trudności w wyborze i zastosowaniu odpowiedniego przepisu prawnego.
Szczególnego nasilenia sprawy te nabierają w okresie tzw. ruchu
służbowego (w szkołach i placówkach feryjnych od marca do 31
sierpnia). Pochopnie i niewłaściwie podjęte decyzje trafiają na wokandy
sądów pracy i są załatwiane w przedłużających się procesach, trwających
nawet ponad 2 lata.
W celu ułatwienia podejmowania decyzji kadrowych
przedstawiamy w niniejszym rozdziale interpretację wybranych
problemów stosunku pracy nauczycieli.
I. KWALIFIKACJE NAUCZYCIELI
Stanowisko nauczyciela może zajmować osoba spełniająca
warunki określone w art. 9 Karty Nauczyciela oraz w rozporządzeniu
Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 września 2002 r. (patrz
Rozdział I str. 12). Warunki te możemy rozpatrywać w trzech
kategoriach (grupach):
grupa I – warunki określające zdolność prawną (pełna zdolność
do czynności prawnych i korzystanie z praw publicznych,
nieobięcie postępowaniem karnym lub dyscyplinarnym lub
o ubezwłasnowolnienie, niekaralność za przestępstwo popełnione
umyślnie),
ROZDZIAŁ II
75
grupa II – wymagania o charakterze moralnym (przestrzeganie
podstawowych zasad moralnych, m.in. takich, jak: poszanowanie
sprawiedliwości i praworządności, niesienie innym pomocy,
poszanowanie cudzej godności, przekonań, własności życia
i zdrowia, szacunek dla tradycji własnego narodu),
grupa II – wymagania kwalifikacyjne, w nich również
zdrowotne.
Wymagania kwalifikacyjne szczegółowo określają przepisy
rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 września
2002 r., omówione częściowo w rozdziale I.
W/w rozporządzenie w sposób uporządkowany i przejrzysty
wymienia poszczególne kwalifikacje, jakie są wymagane od nauczycieli
uczących w poszczególnych typach i rodzajach szkół (podstawowych,
gimnazjach i ponadgimnazjalnych), w przedszkolach, placówkach
i zakładach kształcenia nauczycieli oraz kwalifikacje do prowadzenia
odpowiednich zajęć dydaktycznych.
Dla rozróżnienia wymagań kwalifikacyjnych nauczycieli
od wymagań w awansie zawodowym, w znowelizowanym
rozporządzeniu o awansie zawodowym wprowadzono uściślone pojęcie
tego zapisu, a mianowicie określono wymagania niezbędne
do uzyskania kolejnego stopnia awansu zawodowego (ust. 2 § 3 – 5).
W brzmieniu przed nowelizacją – jako wymagania kwalifikacyjne,
budziły wątpliwości i powodowały nieporozumienia wśród członków
komisji kwalifikacyjnych i egzaminacyjnych.
II. NAWIĄZANIE STOSUNKU PRACY Z NAUCZYCIELEM
Dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki, jako pracodawca
(art. 3 Kodeksu pracy) lub jako kierownik zakładu pracy (art. 39
ust. 3 ustawy o systemie oświaty) zawiera (nawiązuje) stosunek pracy
z nauczycielem, kierując się generalnymi zasadami, zawartymi
w treściach art. 10 ust. 1, art. 11 i art. 14 Karty Nauczyciela:
Art. 10. 1. Stosunek pracy z nauczycielem nawiązuje się w szkole,
a w przypadku powołania zespołu szkół jako odrębnej jednostki
organizacyjnej - w zespole szkół na podstawie umowy o pracę lub
mianowania, z zastrzeżeniem ust. 8.
Art. 11. Dyrektor szkoły nawiązuje z nauczycielem stosunek pracy
odpowiednio na podstawie umowy o pracę lub mianowania na stanowisku
ROZDZIAŁ II
76
zgodnym z posiadanymi przez nauczyciela kwalifikacjami oraz zgodnie
z posiadanym przez nauczyciela stopniem awansu zawodowego.
Art. 14. 1. Akt mianowania i umowa o pracę powinny w szczególności
określić:
1) stanowisko i miejsce pracy;
2) termin rozpoczęcia pracy;
3) wynagrodzenie lub zasady jego ustalania.
2. W przypadku zatrudnienia w zespole szkół akt mianowania
i umowa o pracę powinny określać także typy (rodzaje) szkół
w zespole, w których pracuje nauczyciel.
Nowela z dnia 9 maja 2007 r. nie zawiera przepisów przejściowych, które
regulowałyby zmianę dotychczasowych stosunków pracy nauczycieli
pracujących w zespołach szkół. Oznacza to, że nowe regulacje prawne
dotyczą stosunków pracy nawiązywanych z dniem 1 września 2007 r.
Nie ma jednak przeszkody na uregulowanie stosunku pracy
nauczycieli zatrudnionych w szkołach wchodzących w skład zespołu
na podstawie odrębnych umów o pracę lub uzupełniających etat.
W przypadku zatrudnienia na podstawie odrębnych umów
o pracę należy zostawić jedną umowę o pracę (w uzgodnieniu
z nauczycielem) wskazując na zmianę pracodawcy – jako zespół szkół
i określając rodzaje szkół w zespole, w których nauczyciel pracuje
ze wskazaniem stanowiska i wymiaru godzin w każdej szkole. Pozostałe
umowy należałoby rozwiązać na zasadzie porozumienia.
Dla nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania
i uzupełniających etat, wystarczy sporządzić informację do aktualnego
aktu mianowania (zatrudnieniowego) według wzoru nr 1h.
Zgodnie zaś z przepisami art. 10 ust. 8 K.N. nie można nawiązać
stosunku pracy z nauczycielem, który nie spełnia warunków
określonych w ust. 5 pkt 2 – 5, tj.:
 ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z praw
publicznych,
 nie toczy się przeciwko niemu postępowanie karne lub
dyscyplinarne lub o ubezwłasnowolnienie,
 nie był karany za przestępstwo popełnione umyślnie,
 posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania danego
stanowiska.
ROZDZIAŁ II
77
Nowela KN z dnia 25 lipca 2008 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 917)
w art. 10, po ust. 8 dodała ust. 8a w brzmieniu:
8a. W celu potwierdzenia spełniania warunku, o którym mowa
w ust. 5 pkt 4, nauczyciel, przed nawiązaniem stosunku pracy,
jest obowiązany przedstawić dyrektorowi szkoły informację
z Krajowego Rejestru Karnego.
Przepis ten obowiązuje od dnia 23 sierpnia 2008 r. Od tej daty,
każdy nauczyciel podejmujący pracę w szkole (bez względu na
formę zatrudnienia) musi przedłożyć dyrektorowi informację
o niekaralności, uzyskaną z Krajowego Rejestru Karnego,
na zapytanie wg wzoru nr 1i.
W przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji
nauczania lub zastępstwa nieobecnego, jeżeli nie ma możliwości
zatrudnienia osoby posiadającej wymagane kwalifikacje, można za zgodą
organu sprawującego nadzór pedagogiczny (kuratora oświaty) zatrudnić
nauczyciela, który nie posiada kwalifikacji.
Zmieniony przepis art. 10 ust. 1 oznacza, że w zespole szkół
(placówek) dyrektor nawiązuje stosunek z nauczycielem w każdej
ze szkół wchodzących w skład zespołu.
1. Umowa o pracę na czas określony - (wzór nr 1)
Zawarcie z nauczycielem umowy o pracę na czas określony
następuje w następujących przypadkach:
zatrudnienie nauczyciela rozpoczynającego pracę w szkole –
umowę zawiera się na jeden rok szkolny, w celu odbycia stażu
wymaganego do uzyskania awansu na stopień nauczyciela
kontraktowego; nauczyciel taki z dniem nawiązania stosunku
pracy w szkole uzyskuje stopień nauczyciela stażysty (art. 10
ust. 2 K.N.) co należy określić w umowie o pracę;
 w przypadku, gdy nauczyciel w ciągu pierwszego roku pracy
w szkole nie uzyska przygotowania pedagogicznego z przyczyn
od niego niezależnych możliwe jest zawarcie umowy na czas
określony na kolejny rok szkolny (art. 10 ust. 3 K.N.);
 w
przypadku ostatecznej negatywnej oceny dorobku
zawodowego
lub
nieuzyskania
akceptacji
komisji
kwalifikacyjnej – umowa z nauczycielem stażystą na kolejny rok
szkolny w celu odbycia jednego dodatkowego stażu – na wniosek
