Pozasądowe sposoby rozwiązywania sporów

Spis treści
Wstęp (Agnieszka Góra-Błaszczykowska, Katarzyna Antolak-Szymanski) ....
Obowiązkowa mediacja w sprawach pracowniczych?
(Agnieszka Góra-Błaszczykowska) ...............................................................
Pozasądowe sposoby rozwiązywania sporów pracowniczych. Uwagi
ogólne (Andrzej Szlęzak, Roch Pałubicki)..................................................
Postępowanie mediacyjne w sprawach z zakresu prawa pracy
(Krzysztof W. Baran, Daniel Książek).........................................................
Z problematyki ugód w sprawach z zakresu prawa pracy
(Krzysztof W. Baran, Marcin Wujczyk)......................................................
Umowne procedury rozwiązywania sporów zbiorowych pracy w świetle
międzynarodowego i polskiego prawa pracy (Zbigniew Hajn)..................
Sądownictwo polubowne w sprawach z zakresu prawa pracy
(Kinga Flaga-Gieruszyńska) ..........................................................................
Dopuszczalność mediacji w sprawach z zakresu prawa pracy i stosunków
służbowych w postępowaniu sądowoadministracyjnym
(Agnieszka Łąpieś-Rosińska) ........................................................................
Perspektywy rozwoju mediacji w sprawach pracowniczych. Uwagi de lege
lata i de lege ferenda (Katarzyna Antolak-Szymanski) ................................
Rola mediacji i arbitrażu w rozwiązywaniu sporów zbiorowych
w administracji publicznej oraz zakładach pracy świadczących
zasadnicze usługi dla społeczeństwa (Małgorzata Kurzynoga) .................
Polubowne formy rozwiązywania pracowniczych sporów o dyskryminację
(Monika Smusz-Kulesza) ..............................................................................
7
9
21
33
44
64
73
82
96
114
125
AGNIESZKA GÓRA-BŁASZCZYKOWSKA*
KATARZYNA ANTOLAK-SZYMANSKI**
SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny w Warszawie
Wstęp
Wykorzystywanie polubownych form rozwiązywania sporów, w tym mediacji,
znajduje oparcie w sformułowanej w art. 243 k.p. zasadzie, zgodnie z którą pracodawca i pracownik powinni dążyć do polubownego załatwienia sporu ze stosunku pracy. Obowiązek polubownego załatwiania sporów jest skierowany w równej
mierze do obu stron stosunku pracy. Ugoda sądowa w sprawie pracowniczej jest
uważana za bardziej doniosłe osiągnięcie z punktu widzenia wychowawczej funkcji
prawa niż rozstrzygnięcie sporu pracowniczego orzeczeniem sądu1.
W polskim prawie pracy przewidziane są różne sposoby polubownego załatwiania sporów ze stosunku pracy. Na wniosek pracownika możliwe jest wszczęcie postępowania pojednawczego przed komisją pojednawczą powołaną u danego pracodawcy, tzw. zawezwanie do próby ugodowej przed wniesieniem pozwu.
Możliwe jest też zawarcie ugody przed sądem w toku postępowania sądowego.
Nadto dopuszczalne jest poddanie sporów z zakresu prawa pracy sądownictwu
polubownemu, przy czym zapis na sąd polubowny obejmujący spory tego rodzaju –
na podstawie art. 1164 k.p.c. – może być sporządzony dopiero po powstaniu sporu
i wymaga zachowania formy pisemnej.
Od sporów indywidualnych ze stosunku pracy należy odróżnić spory zbiorowe, wszczynane przez związki zawodowe na podstawie ustawy z 23 maja 1991 r.
* Agnieszka Góra-Błaszczykowska – dr hab., prof. SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego w Warszawie.
** Katarzyna Antolak-Szymanski – dr, SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny
w Warszawie.
1 K.W. Baran, Zarys systemu prawa pracy. Tom I. Część ogólna prawa pracy, Warszawa
2010, s. 733.
8
Wstęp
o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Przepisy tej ustawy również obligują strony zbiorowych stosunków do pokojowego rozwiązywania sporów pracowniczych,
a mianowicie podjęcia rokowań oraz przeprowadzenia mediacji. Ponadto strony
sporów zbiorowych mogą skorzystać z arbitrażu społecznego, który ma charakter
dobrowolny, będąc alternatywą strajku.
W ramach Unii Europejskiej aktywnie promowane są alternatywne metody rozwiązywania sporów, takie jak mediacja. Obecnie stosowana w państwach
członkowskich Dyrektywa w sprawie mediacji (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/52/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie niektórych aspektów
mediacji w sprawach cywilnych i handlowych), dotyczy mediacji w sprawach cywilnych i handlowych. Na podstawie jej przepisów wątpliwości budzi możliwość
stosowania mediacji w sprawach z zakresu prawa pracy, jednakże wielu krajowych
ustawodawców, w tym polski, dopuszcza prowadzenie mediacji w indywidualnych
sporach pracowniczych.
Niniejsza monografia zawiera analizę pozasądowych sposobów rozwiązywania
sporów pracowniczych, jak również możliwości ich zastosowania oraz wykorzystania w tego rodzaju sporach. Zgromadzone w książce wypowiedzi dotyczące przedmiotowej problematyki, wydają się szczególnie istotne z uwagi na wejście w życie
ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod
rozwiązywania sporów2, która została uwzględniona przez poszczególnych Autorów. Podkreślenia wymaga, że ustawa dotyczy mediacji we wszystkich sprawach
cywilnych, bez odróżnienia ich rodzaju, nie uwzględnia także specyfiki sporów pracowniczych.
Prezentowana publikacja jest pierwszym zbiorem wypowiedzi przedstawicieli
doktryny, tak kompleksowo ujmującym zagadnienia poszczególnych rodzajów pozasądowych sposobów rozwiązywania sporów pracowniczych.
2 Ustawa z dnia 10 września 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem
polubownych metod rozwiązywania sporów, Dz. U. 1595; wejście w życie: 1 stycznia 2016 r.