SKŁAD I ŁAMANIE TEKSTÓW WOLNYCH LEKTUR

Transkrypt

Dariusz Gałecki
SKŁAD I ŁAMANIE TEKSTÓW
WOLNYCH LEKTUR
Zarys instrukcji technologicznej
wersja robocza
I Uwagi wstępne
1. Jednostki odległości
skrót
System Didota:
1 p., 1 dd 1 punkt typograficzny = 1/2660 m = 0,3759 mm
1 cc
cycero = 12 punktów = 4,5113 mm
System Pica/PostScript
1 pt
1 punkt typograficzny postscriptowy (cyfrowy) = 1/72 cala = 0,3528 mm
1 pc
1 pica = 1/6 cala = 4.2333 mm
Stosuję tu pojęcie cycera jako elementu systemu Didota (choć już punktami dd zasadniczo się nie
posługuję), który tradycyjnie był stosowany w Polsce i w którym wymiary podają wszelkie polskie
normy. To szczególnie przydatne w przypadku dużych wielkości, odnoszących się do kolumn i ich
części. Przeliczenia metryczne podaję często w przybliżeniu (1 cc = 4,5 mm), co w przypadku tak
dużych jednostek jest zaniedbywalnie. Natomiast w przypadku wszelkich mikroodległości posługuję się systemem Pica w postscriptowym zaokrągleniu, który stosuje OpenOffice.org i w którym skaluje czcionki, których stopień jest podstawą wielu jednostek względnych (np. miara firetowa,
odpowiadająca obecnym komputerowym jednostkom em i en). By uniknąć nieporozumień, jeszcze
raz zaznaczę, że „cycera” używane w polskiej lokalizacji Ooo to nie cycera systemu Didota, tylko
właśnie pica, punkty to 1/12 pica – są nieco mniejsze od dd (1157 dd = 1238 pt). Z uwagi na obecność tych dwu systemów, jeśli się tylko da, próbuje podawać wartości w częściach milimetra.
II Elementy niezależne od klas tekstu
2. Wymiary strony
Wymiary strony są jednakowo określone są dla wszystkich klas dokumentów, zgodnie z formatem
arkusza A4:
210 × 297 mm (netto)
Komentarz: Przeznaczeniem publikacji w formacie ODT nie są profesjonalne cele poligraficzne.
Pliki w tym formacie mają służyć do edycji i dostosowane muszą być do druku w warunkach domowych, dlatego wskazany jest wybór najpopularniejszy formatu arkusza: A4.
3. Strona redakcyjna
Każda publikacja powinna posiadać tworzoną osobno z szablonu stronę redakcyjną, następującą
po stronie tytułowej. Strona ta zasadniczo posiadać powinna te same wymiary kolumny, co reszta
dokumentu.
W przypadku bardzo krótkich utworów (zazwyczaj należących do klasy opowiadania lub klas
utworów poetyckich) można połączyć ją ze strona tytułową, wyraźnie graficznie oddzielając tytułową część kolumny od części redakcyjnej (szczegóły określać powinien projekt graficzny szablonu).
Cześć redakcyjna powinna być wówczas składana stopniem pisma o punkt lub 2 punkty mniejszym
od domyślnego stopnia pisma dla dokumentu danej klasy.
Strona redakcyjna zawierać powinna:
3.1. Informacje o oryginale w przypadku przekładu (zasadniczo przejmowane z podstawy wydania):
3.1.1. Nagłówek: Tytuł oryginału: lub Oryginał:
3.1.2. Dane skrócone:
a) nazwa autora podana w transliteracji (transkrypcja dopuszczalna tu tylko przy równoczesnym podaniu zapisu oryg.) – konieczna tylko w przypadku, w którym na stronie tytułowej nazwa autora podana w transkrypcji;
b) tytuł i podtytuł (w przypadku konieczności transkrypcji lub transliteracji, należy wybrać transliterację, transkrypcja dopuszczalna tu tylko przy równoczesnym podaniu zapisu oryg.);
c) dodatkowe informacje w przypadkach szczególnych (niejednoznacznych, np. gdy istnieją odmienne wersje oryginału – różne wersje autorskie, wersje rekonstrukcji, istotne
różnice pomiędzy kolejnymi wydaniami oryginału).
KOMENTARZ: Dane skrócone wystarczają w przypadku przekładu przejętego z podstawy wydania (a z takimi mamy do czynienia w przypadku Wolnych Lektur) – można oczywiście
dla większej skrupulatności podać pełny zestaw danych (jak w 2.2.2.).
3.2. Informacje o podstawie wydania
3.2.1. nagłówek: Podstawa niniejszego wydania lub Tekst za:
3.2.2. dane:
a) w przypadku wyd. jednotomowego:
— autor (w przypadku zbiorów/antologii: autor wyboru),
— tytuł i podtytuł,
— główni współtwórcy (tłumacze, autorzy opracowania, redaktorzy merytoryczni),
— oznaczenie wydania,
— nazwa wydawcy,
— miejsce i data wydania,
— ISBN (jeśli posiada; ew. także ISSN serii, do której należy)
— link do podstrony serwisu biblioteki Polona (jeśli tekst udostępniany w tej
bibliotece);
b) w przypadku wydawnictwa wielotomowego dodatkowo:
— nr tomu,
— obok tytułu całości także tytuł tomu (np. Adam Mickiewicz, Dzieła zebrane, t. II:
Poezje; wyd. 1...);
3.2.3. ew. informacje o istotnych zmianach względem podstawy wyd. (Tekst uwspółcześniono, Ponownie porównano z oryginałem i uwspółcześniono, Dodano wstęp autora pominięty w podstawie niniejszego wydania itp.).
3.3. Notka informacyjna (o przedsięwzięciu Wolne Lektury i obecnym wydaniu).
3.4. Dane obecnego wydania:
3.4.1. nazwy współtwórców obecnego wydania niewymienione na stronie tytułowej (lub obszarze tytułowym) z podaniem ich roli (autor uwspółcześnienia, redaktor językowy, red.
techniczny itp.);
3.4.2. linki do źródła wiki i serwisu Wolnych Lektur;
3.4.3. oznaczenie wydania i/lub wersja pliku danego typu;
3.4.4. data i miejsce wydania;
3.4.5. informacje o prawach autorskich do wydania i licencji je regulującej.
3.5. Informacje o przeznaczeniu do użytku szkolnego.
3.6. Dane wydawcy:
3.6.1. logo (przedsięwzięcia Wolne Lektury lub Fundacji);
3.6.2. formalne określenie wydawcy wraz z adresem, adresami e-mail itd. (Fundacja Nowoczesna Polska).
3.7. Logo i informacje o sponsorach/partnerach.
4. Domyślne własności typograficzne tekstu
całego dokumentu:
4.1. domyślny font szeryfowy: np. któraś z wersji krojów antykw renesansowych lub barokowych, np. Palatino, Garamond, Caslon, ew. Bookman (wskazany raczej w tekstach dla najmłodszych czytelników)
4.2. domyślny font bezszeryfowy: np. któraś z bezszeryfowych linearnych antykw renesansowych (Myriad Pro, Optima, Verdana)
4.3. domyślny krój pisma tekstu głównego: domyślny font szeryfowy
4.4. domyślna odmiana kroju tekstu głównego: prosta/zwykła/normalna (roman/regular)
4.5. domyślny stopień pisma: 11 pt
4.6. domyślny leading (interlinia w sensie odległości między podstawowymi liniami pisma
dwu sąsiednich wierszy):
1,2 × domyślny stopień pisma (13,2 pt przy stopniu 11)
przy pewnych krojach pisma pożądane może być zmniejszenie leadingu do 1,1-1,15 × stopień pisma
4.7. domyślna wartość dla odstępów międzywyrazowych (spacji):
4.7.1. optymalna (wartość optymalna jest wartością stałą w tekście niewyjustowanym):
0,25 firetu (0,25 em)
4.7.2. dopuszczalny zakres w tekście wyjustowanym (wyrównanie do lewej i prawej):
0,20-0,66 firetu (em)
przy pierwszeństwie próby zmniejszenia odległości nad próbą jej zwiększenia;
4.7.3. powyższe domyślne wartości nie powinny być stosowane w składzie poezji i innych
utworów wierszem. W przypadku takich utworów wielkość spacji powinna być stała i
przyjmować wartości dla danych stopni zgodnie z poniższą tabelą:
stopień pisma
wielkość spacji
6-8 pt
3 pt
9-12 pt
4 pt
13-15 pt
5 pt
16 pt
6 pt
1. Wielkość spacji w składzie poezji
Zatem strofy i niektóre bloki tekstu będą ustawiać własne (lokalnie) wartości domyślne
dla wielkości spacji.
4.8. Domyślnie w przypadku wszystkich fontów stosowany jest automatyczny kerning.
III Klasy dokumentów
Komentarz: Mastertagi stylów to deklaracje wskazujące na to, do jakiej klasy dokumentów należy
dany dokument. Regulują one format składu: rozmiar kolumn i marginesów na stronach, ilość łamów; definiują w swoim obrębie stosowane style nagłówków, bloków, akapitów, strof, wersów itd.
oraz określają domyślne własności typograficzne składu (domyślny font szeryfowy, domyślny font
bezszeryfowy, domyślny krój, odmianę i stopień pisma tekstu głównego).
1. Klasa powieści
Komentarz: klasa długich tekstów prozą, zazwyczaj podzielonych na rozdziały, czasem także większe całości (części, księgi), wyznaczana przez parę tagów:
<powiesc> </powiesc>
1.1. Format składu w formacie ODT:
1.1.1. wymiary kolumny w cycerach (szer.×dł.):
36 × 52 cc, czyli 432 × 624 p. ( 38,36 × 55,41 pc)
1.1.2. wymiary kolumny w mm (po zaokrągleniu):
162 × 234 mm
1.1.3. umieszczenie kolumny na stronie wyznaczają wymiary marginesów w mm:
a) kolumna nieparzysta i parzysta (prawa i lewa):
— margines lewy: 18 mm (węższy)
—
,,
prawy: 30 mm (szerszy, z miejscem na ew. notatki czytelnika)
—
,,
górny: 24 mm
—
,,
dolny: 39 mm
1.2. Układ tekstu:
1.2.1. elementy początkowe:
a) rodzaje kolumn:
— kolumna strony tytułowej – pierwsza kolumna,
— kolumna strony redakcyjnej – druga kolumna,
— kolumna z dedykacją,
— kolumna z mottem;
1.2.2. teksty główny
a) tekst składany domyślnym stopniem pisma;
b) zachowuje register (zgodność padania wierszy) odpowiedni dla domyślnego stopnia
pisma, przykładowo przy stopniu 11 pt:
— na całej kolumnie mieści się 50 wierszy co 13,2 pt (interlinia)
— po odliczeniu górnych 2 cc (9 mm) na paginację z odstępem w kolumnie mieści się 48
wierszy (reszta: 1,466 mm, czyli ok. 4 pt)
c) paginacja (żywa):
— składana w jednym wierszu u góry kolumny bez odstępu od góry kolumny,
— domyślnym fontem szeryfowym,
— tekst żywej paginy składany kursywą, tekst samej paginy (cyfry) – odmianą prostą (w
obu przypadkach grubość zwykła, szerokość normalna),
— stopniem pisma o 3 pt mniejszym od domyślnego stopnia pisma tekstu głównego (8
pt przy domyślnych 11 pt) przy interlinii 1,2 × lokalny stopień pisma (9,6 pt przy 8
pt),
— wers z paginą oddzielony od tekstu zasadniczego cienką linią składaną na całą szerokość kolumny i dodatkowym odstępem poniżej linii o stałej wielkości,
— odległość między linią a tekstem paginy: 3 pt (ok. 1 mm),
— odległość między linią a tekstem zasadniczym: 1 cc (4,5 mm, 12,75 pt),
— całkowita wysokość paginy wraz z odstępem od górnej krawędzi tekstu zasadniczego nie powinna przekraczać 2 cc (9 mm), maks. odchylenie: + 4 pt;
— tekst od strony grzbietu (wyrównany do brzegu kolumny):
autor utworu – tytuł utworu
gdzie:
— autor utworu to tekst objęty ostatnimi tagami <autor_utworu>
</autor_utworu>,
— tytuł utworu to tekst objęty ostatnimi tagami <nazwa_utworu>
</nazwa_utworu>;
UWAGA: ze względu na możliwość wystąpienia pomiędzy tymi tagami znaków podziału
wiersza („/”), a także na potencjalną długość ich zawartości (przekraczającą rozmiar
pola paginy), należy rozważyć możliwość wprowadzenia dla tych elementów (oraz
dla <naglowek_rozdzial> <naglowek_rozdzial>) opcjonalnego parametru,
określającego odpowiadający im tekst w żywej paginie, np.:
<tytul_utworu pagina="tytuł-na-paginę">tytuł-właściwy</tytul_utworu>.
— tekst od strony marginesu zewnętrznego (wyrównany do brzegu kolumny):
nr strony
d) rodzaje kolumn:
— kolumna tytułowa (z tytułem części lub księgi): brak paginy;
— kolumna spuszczona (na początku rozdziału – zawierająca jego tytuł): brak paginy,
opuszczenie obejmuje maks. 1/3 kolumny, tekst powinien wypełniać min. 2/3 kolumny;
— kolumna pełna (wypełniona w całości tekstem): pagina żywa;
— kolumna szpicowa (koniec rozdziału): pagina żywa, tekst powinien wypełniać min.
1/6 kolumny,
— przy identyczności kolumn lewych i prawych nie tworzy się kolumn wakatowych (zasadniczo potrzebne jedynie, gdy tekst poprzedzający kolumnę tytułową lub spuszczoną kończy się na kolumnie prawej – wówczas kolejna, lewa, musi pozostać wakatem);
1.2.3. elementy końcowe – obecnie zalicza się do nich tylko spis treści (w kolejnych wersjach przygotowywanych publikacji mogą także obejmować np. bibliografię załącznikową
lub słownik wyrazów dawnych i obcych)
a) tekst składany stopniem pisma o 1 pt mniejszym od domyślnego stopnia pisma (10 pt
przy domyślnych 11 pt), wartość ta stanowi lokalnie domyślny stopień pisma;
b) zachowują register odpowiedni dla stopnia pisma, którym są składane (lokalny domyślny stopień pisma);
c) paginacja jak w tekście głównym (1.1.2. c):
— tylko gdy spis treści obejmuje więcej niż jedną kolumnę (na kolumnach spuszczonych
brak paginacji),
— tekst od strony grzbietu (wyrównany do brzegu kolumny):
tytuł utworu — Spis treści
— tekst od strony marginesu zewnętrznego (wyrównany do brzegu kolumny):
nr strony
d) rodzaje kolumn: jak w tekście głównym (1.1.2. d) – z wyjątkiem kolumn tytułowych.
1.3. Tagi stylów używane w obrębie klasy
1.3.1. specyficzne dla elementów wstępnych:
— <autor_utworu> imiona-itd.-autora-składanego-utworu </autor_utworu>
— <nazwa_utworu> tytuł-składanego-utworu </nazwa_utworu>
— <podtytul> podtytuł-składanego-utworu </podtytul>
— <nota> tekst-noty </nota>
— <dedykacja> tekst-dedykacji </dedykacja>
— <motto> tekst-motta </motto>
— <motto_podpis> autor-i-źródło </motto_podpis>
1.3.2. nagłówki poza tekstem głównym:
— <naglowek_rozdzial> nr-i/lub-tytuł </naglowek_rozdzial>
— <naglowek_podrozdzial> nr-i/lub-podtytuł </naglowek_podrozdzial>
— <srodtytul> śródtytuł </srodtytul>
1.3.3. nagłówki w tekście głównym:
— <naglowek_czesc> nagłówek-części-lub-księgi </naglowek_czesc>
1.3.4. bloki akapitów/strof:
— <dlugi_cytat> blok-akapitow-cytatu </dlugi_cytat>
— <poezja_cyt> blok-strof-długiego-cytatu-wierszem </poezja_cyt>
— <pa> blok-akapitów-przypisu </pa>
— <pt> blok-akapitów-przypisu </pt>
— <pr> blok-akapitów-przypisu </pr>
1.3.5. akapitowe:
— <akap> akapit </akap>
— <akap_cd> dalszy-ciąg-akapitu </akap_cd>
— <akap_dialog> akapit-rozpoczynający-się-pauzą-dialogowa </akap_dialog>
1.3.6. strofowe i wersowe w obrębie strofowych:
— <strofa> wersy-strofy </strofa>
— <wers_akap> wers-z-wcięciem-akapitowym </wers_akap>
— <wers_wciety> wers-mocno-wcięty </wers_wciety>
— <wers_cd> dopełnienie-wersu </wers_cd>
1.3.7. znakowe:
— <tytul_dziela> tytuł-dzieła </tytul_dziela>
— <wyroznienie> fraza-wyróżniona </wyroznienie>
— <slowo_obce> fraza-obca-lub-objasniana </slowo_obce>
— <mat> wyrażenie-matematyczne-lub-zmienna </mat>
— <www> adres-www </www>
2. Klasa opowiadania
Klasa krótkich tekstów prozą, wyznaczana przez parę tagów:
<opowiadanie> </opowiadanie>
2.1. Format składu w formacie ODT: jak dla klasy powieści (patrz 1.1.).
2.2. Podział tekstu:
2.2.1. elementy początkowe,
2.2.2. teksty główny,
2.2.3. elementy końcowe.
2.3.3. nagłówki w tekście głównym – zasadniczo dopuszczalny tylko jeden:
2.3.5. akapitowe:
2.3.7. znakowe:
3. Podstawowa klasa utworów poetyckich (liryka)
wyznaczana przez parę tagów:
<liryka_l> </liryka_l>
Komentarz: klasa ta stosuje się do
28 × 52 cc, czyli 336 × 624 p.
126 × 234 mm
3.1.3. umieszczenie kolumny na stronie wyznaczają wymiary marginesów w mm (strona
lewa i prawa):
— lewy: 42 mm
— prawy: 42 mm
— górny: 24 mm
— dolny: 39 mm
3.3.5. akapitowe:
3.3.7. znakowe:
4. Klasa utworów poetyckich o krótkich wersach (liryka)
<liryka_lp> </liryka_lp>
24 × 52 cc, czyli 288 × 624 p.
108 × 234 mm
4.1.3. umieszczenie kolumny na stronie wyznaczają wymiary marginesów w mm (strona
lewa i prawa):
— lewy: 51 mm
— prawy: 51 mm
— górny: 24 mm
— dolny: 39 mm
4.2. Podział tekstu: jak dla podstawowej klasy utworów poetyckich (patrz 3.3.).
4.3. Spis tagów stylów używanych w obrębie klasy: jak dla podstawowej klasy utworów poetyckich (patrz 3.4.).
5. Podstawowa klasa dramatów wierszem
<dramat wierszowany_l> </dramat wierszowany_l>
5.1. Format składu w formacie ODT: jak dla podstawowej klasy utworów wierszowanych (3.1.).
— <lista_osob> lista-osób </lista_osob> – a w ich obrębie:
— <naglowek_listy> nagłówek </naglowek_listy>
— <lista_osoba> osoba </lista_osoba>
— <miejsce_czas> komentarze-wprowadzające </miejsce_czas>
— <naglowek_akt> nagłówek-aktu </naglowek_akt>
— <naglowek_scena> nagłówek-sceny </naglowek_scena>
— <naglowek_osoba> nazwa-osoby </naglowek_osoba>
— <kwestia> tekst-kwestii </kwestia>
5.3.5. akapitowe:
— <didaskalia> tekst-didaskaliów </didaskalia>
5.3.7. znakowe:
— <didask_tekst> partia-didaskaliów-wśród-tekstu </didask_tekst>
— <osoba> nazwa-osoby </osoba>
6. Klasa dramatów wierszem o krótkich wersach
<dramat wierszowany_lp> </dramat wierszowany_lp>
6.1. Format składu w formacie ODT: jak dla klasy utworów wierszowanych o krótkich wersach
(4.1.).
6.2. Podział tekstu: jak dla podstawowej klasy dramatów wierszem (patrz 5.3.).
6.3. Spis tagów stylów używanych w obrębie klasy: jak dla podstawowej klasy dramatów wierszem (patrz 5.4.).
7. Klasa dramatów składanych jak proza (dramat współczesny)
<dramat_wspolczesny> </dramat_wspolczesny>
— <lista_osob> lista-osób </lista_osob> – a w ich obrębie:
— <naglowek_listy> nagłówek </naglowek_listy>
— <lista_osoba> osoba </lista_osoba>
— <miejsce_czas> komentarze-wprowadzające </miejsce_czas>
— <naglowek_akt> nagłówek-aktu </naglowek_akt>
— <naglowek_scena> nagłówek-sceny </naglowek_scena>
— <naglowek_osoba> nazwa-osoby </naglowek_osoba>
— <kwestia> tekst-kwestii </kwestia>
7.3.5. akapitowe:
— <didaskalia> tekst-didaskaliów </didaskalia>
7.3.7. znakowe:
— <wyp_osoba> nazwa-osoby </wyp_osoba>
— <didask_tekst> partia-didaskaliów-wśród-tekstu </didask_tekst>
— <osoba> nazwa-osoby </osoba>
8. Klasa dla długiej rozmowy składanej specjalnie (np. wywiad rzeka)
<wywiad> </wywiad>
— <wywiad_pyt> blok-akapitów-pytania </wywiad_pyt>
— <wywiad_odp> blok-akapitów-odpowiedzi </wywiad_odp>
8.3.5. akapitowe:
8.3.7. znakowe:
— <wyp_osoba> nazwa-osoby </wyp_osoba>
IV Style tekstu
1. Style poza tekstem głównym
1.1. Blok tytułowy, składający się z nazwy autora, tytułu dzieła i ew. podtytułu. Elementy te
oznaczone są odpowiednio tagami:
<autor_utworu> </autor_utworu>
<nazwa_utworu> </nazwa_utworu>
<podtytul> </podtytul>
2. Style nagłówków
Proza
Poezja
Dramat
(zbiór, cykl, antologia)
(pojedynczy utwór)
część lub księga
rozdział
akt
podrozdział
scena
?
(zazwyczaj brak – wówczas poniższy element
hierarchii otagowany jako nagłówek rozdz.)
–
(otagowany jako tytuł utworu)
śródtytuł
nagłówek kwestii
tytuł utworu
Typowa hierarchia tytułów partii tekstu
Powyższa tabela ilustruje odpowiedniości pomiędzy tytułami składanymi (poza tytułem części/księgi) jako nagłówki nad odpowiadającymi im partiami tekstu. Style elementów z tego
samego wiersza powinny mieć pewne cechy wspólne (np. krój, odmiana i stopień pisma).
Uwaga: tagi oznaczające elementy kolumny 3. posiadają nazewnictwo właściwe prozie, choć
niekoniecznie odpowiadają swym imiennikom.
2.1. Własności wszystkich stylów nagłówkowych (tytułów partii tekstu):
a) skład bez wcięć na całą szerokość kolumny (jeśli optycznie tytuł jest zbyt szeroki, w kodzie powinien znajdować się nakaz przejścia do następnego wiersza: „/”)
b) zakaz przenoszenia części tytułu do następnego wiersza poza miejscami wskazanymi (polecenie: „/”), a więc i dzielenia wyrazów;
c) bez automatycznej numeracji;
d) jeśli istnieje możliwość kerningu optycznego (optycznie wyrównującego odległości międzyliterowe), należy go użyć zamiast automatycznego.
2.2. Tytuły księgi lub części utworu, oznaczane są tagami:
<naglowek_czesc> </naglowek_czesc>
Skład (dla wszystkich klas tekstów, w których może występować):
a) składane są w specjalnej, osobnej kolumnie tytułowej
— na tagu otwierającym nakaz przejścia do następnej strony
— w przypadku rozróżniania stron parzystych/nieparzystych: jeśli następna strona jest
stroną lewą, należy pozostawić na niej kolumnę wakatową (pustą) i przejść do kolejnej (prawej)
b) brak jakiejkolwiek paginacji (w nagłówku i stopce), nawet podającej nr strony;
c) umieszczenie w pionie na kolumnie z zachowaniem proporcji 3/5 (stosunek światła nad
tytułem względem światła pod nim);
d) wyśrodkowanie w poziomie
e) zakaz przenoszenia części tytułu do następnego wiersza poza miejscami wskazanymi („/”),
a więc i dzielenia wyrazów;
f) krój pisma: domyślny font bezszeryfowy danej klasy, jeśli niezdefiniowany – domyślny font bezszeryfowy;
g) odmiana kroju pisma: prosta/zwykła/normalna (roman/regular);
h) stopień pisma: 20 pt;
i) skład wersalikami (upper case).
3. Style bloków
Pojęcie bloku tekstu odnosi się tu do wyróżnionej funkcjonalnie grupy (≥1) następujących po sobie
bardziej podstawowych wielowierszowych ustępów tekstu głównego (przede wszystkim akapitów i
strof). Takimi grupami są np. długie cytaty, wypowiedzi dialogowe w utworach scenicznych, wypowiedzi w tekstach rozmów, wszelkie listy i zestawienia. Do bloków w tym rozumieniu można by też
zaliczyć przypisy, tutaj omówione osobno (patrz 5.). Style bloków często zmieniają domyślne wartości parametrów składu (przyjmując lokalne wartości domyślne) i regulują światłami oddzielającymi
bloki jako całości od innych partii tekstu.
3.1. Długie cytaty prozą (złożone z akapitów) oznaczone są tagami:
<dlugi_cytat> </dlugi_cytat>
3.1.1. Własności w klasach powieści, opowiadania i długiej rozmowy:
a) lokalny krój pisma: domyślny krój pisma tekstu głównego;
b) lokalna odmiana kroju pisma: domyślna;
c) lokalny stopień pisma: domyślny stopień pisma tekstu głównego − 1 (10 pt przy domyślnych 11 pt);
d) lokalna interlinia: 1,2 × lokalny stopień pisma (12 pt przy stopniu pisma = 10 pt);
e) nie utrzymuje registru;
f) światła powyżej i poniżej całego bloku wieloakapitowego:
— rozłożone symetrycznie, wartość optymalna: wiersz tekstu zasadniczego, czyli
½ × domyślna interlinia dla danej klasy
(6,6 pt przy domyślnych 13,2 pt);
— możliwość wahań ± 2 pt – by umożliwić powrót do registru, cała długość bloku wraz
ze światłami powinna stanowić wielokrotność wiersza tekstu zasadniczego (13,2 pt
przy domyślnym stopniu pisma = 11 pt );
g) odstępy od marginesów: 3 cc (13,5 mm) – rozłożone symetryczne;
h) inne parametry bez zmian.;
3.1.2. Własności w podstawowej klasie dramatów składanych wierszem:
a) odstępy od marginesów: 2 cc (9 mm) – rozłożone symetrycznie;
b) inne parametry jak powyżej (3.1.1. a-e).
3.1.3. Własności w klasie dramatów składanych wierszem o krótkich wersach:
a) odstępy od marginesów: 1 cc (4,5 mm) – rozłożone symetrycznie;
b) inne parametry jak powyżej (3.1.1. a-e).
3.2. Cytaty poetyckie występujące w klasach powieści, opowiadania i długiej rozmowy oznaczone są tagami:
<poezja_cyt> </poezja_cyt>
a) składają się ze strof (korzystać one będą z określonego lokalnie w ramach tego bloku
wymiaru interlinii);
b) lokalny krój pisma: domyślny krój pisma tekstu głównego;
c) lokalna odmiana kroju pisma: domyślna;
d) lokalny stopień pisma: domyślny stopień pisma tekstu głównego − 1 (10 pt przy domyślnych 11 pt);
e) lokalna interlinia: 1,2 × lokalny stopień pisma (12 pt przy stopniu pisma = 10 pt);
f) nie utrzymuje registru;
g) światła powyżej i poniżej całego bloku wieloakapitowego:
— rozłożone symetrycznie, wartość optymalna: różnica pomiędzy wysokością wiersza
tekstu zasadniczego a światłem wstawianym przez styl strofy powyżej pierwszej strofy
i poniżej ostatniej strofy (określonym w obu przypadkach jako ½ lokalnej interlinii),
czyli
(½ × domyślna interlinia dla danej klasy) − ( ½ × lokalna interlinia w obrębie bloku)
(0,6 pt przy domyślnej interlinii wiersza tekstu podstawowego = 13,2 pt);
— możliwość wahań ± 2 pt (wartość ujemna przekraczająca wartość światła kwestii odpowiednio zmniejsza światło wstawiane przez styl strofy powyżej pierwszej strofy i
poniżej ostatniej strofy)
— powyższe wahania mają umożliwić powrót do registru, cała długość bloku wraz ze
światłami powinna stanowić wielokrotność wiersza tekstu zasadniczego (13,2 pt przy
domyślnym stopniu pisma = 11 pt );
h) odstęp od lewego marginesu: 9 cc (40,5 mm);
i) inne parametry bez zmian.
3.3. Kwestie występujące w klasach dramatów oznaczone są tagami:
<kwestia> </kwestia>
a) składać się mogą ze strof i didaskaliów akapitowych (patrz 4.);
b) światło poniżej całego bloku: 1 wiersz tekstu zasadniczego, czyli:
1 × domyślna interlinia dla danej klasy
(13,2 pt przy domyślnym stopniu pisma = 11 pt);
c) inne parametry bez zmian.
4. Style akapitowe
4.1. Podstawowy styl akapitowy oznaczony jest tagami
<akap> </akap>
4.1.1. Skład:
a) krój pisma: lokalny domyślny (w tekście zasadniczym = domyślny font szeryfowy);
b) odmiana kroju pisma: lokalna domyślna (w tekście zasadniczym = prosta/zwykła/normalna);
c) stopień pisma: lokalny domyślny;
d) lokalna interlinia: 1,2 × lokalny stopień pisma (w tekście zasadniczym 13,2 przy domyślnym stopniu pisma = 11 pt);
e) skład bez żadnych świateł powyżej/poniżej (odstępów akapitowych);
f) odstępy od marginesów określone lokalnie (w tekście zasadniczym skład na całą szerokość kolumny, w bloku określającym dodatkowe odstępy od marginesów – przy zachowaniu tych odstępów);
g) wcięcie akapitowe = 1,5 em (w przypadku bardzo wąskiego łamu/kolumny, gdy mieści
się w wierszu mniej niż 50 znaków – 1 em);
h) pełne wyjustowanie (do lewej i prawej);
i) automatyczne dzielenie wyrazów (maks. liczba kolejnych przeniesień = 3);
j) min. szerokość tekstu w wierszu końcowym = 2 × wcięcie akapitowe (wartość absolutnie krytyczna to 1 × wcięcie akapitowe).
4.1.2. Łamanie:
a) nie dopuszcza się umieszczania tzw. bękartów (końcowych wierszy akapitu) na górze
kolumny i pozostawiania tzw. szewców (początkowych wierszy akapitu) u dołu kolumny;
b) preferowaną metodą uniknięcia bękartów i szewców jest próba zwiększenia/zmniejszenia liczby wierszy akapitu (poprzednich akapitów) poprzez zwiększanie/zmniejszanie
odstępów międzywyrazowych w dopuszczalnym zakresie (0,20-0,75 em) – przy czym
spacje w sąsiednich wierszach powinny być zbliżone do siebie wielkością;
c) drugą w kolejności metodą jest próba skalowanie tekstu (akapitu/poprzednich akapitów) w zakresie 96-104% w celu zwiększenia/zmniejszenia liczby wierszy;
d) w skrajnych przypadkach dopuszcza się pozostawianie tzw. szewców (początkowych
wierszy akapitu) u dołu kolumny lub
e) skrócenie kolumny (przy łamaniu z rozróżnieniem stron parzystych i nieparzystych:
obu kolumn na rozwarciu) o jeden wiersz u jej (ich) dołu.
4.2. Pochodne style akapitowe, styl kontynuacji akapitu i akapitu dialogowego:
<akap_cd> </akap_cd>
<akap_dialog> </akap_dialog>
powielają wszystkie własności podstawowego stylu akapitowego, różniąc się jedynie składem wiersza akapitowego (1. wiersza akapitu).
4.2.1. Kontynuacja akapitu składana jest bez wcięcia akapitowego. Styl ten zasadniczo wskazuje, iż obecny akapit jest dalszym ciągiem wcześniejszego akapitu, od którego oddzielony jest np. blokowym wtrąceniem (może nim być choćby długi cytat).
4.2.2. Akapit dialogowy składany jest ze standardowym wcięciem pierwszego wiersza
(patrz 4.1.1. g),
a) po którym występuje pauza oddzielona od tekstu stałym, półfiretowym odstępem:
0,5 em – odstęp ten w żadnym przypadku nie może ulec zmianie;
b) kolejne wiersze składane są tak jak w przypadku standardowego akapitu (na całą szerokość kolumny);
c) obecnie w kodzie brak specjalnego oznaczenia odstępu półfiretowego, po symbolu pauzy występuje zwykła spacja:
<akap_dialog>--- tekst-wiersza-akapitowego...
4.3. Specjalnym stylem akapitowym są didaskalia akapitowe, oznaczone tagami:
<didaskalia> </didaskalia>
4.3.1. Skład:
a) krój pisma: lokalny domyślny (zwykle = domyślny krój pisma tekstu głównego);
b) odmiana kroju pisma: kursywa;
c) stopień pisma: lokalny domyślny (zwykle = domyślny stopień pisma tekstu głównego);
d) lokalna interlinia: 1,2 × lokalny stopień pisma (13,2 przy domyślnym stopniu pisma = 11 pt);
e) skład bez żadnych świateł powyżej/poniżej (odstępów akapitowych);
f) odstępy od marginesów określone lokalnie (= skład na całą szerokość kolumny – zazwyczaj nie występuje w żadnym bloku określającym odstępy od marginesów);
g) brak wcięcia pierwszego wiersza;
h) wyśrodkowanie wierszy w poziomie;
i) zakaz automatycznego dzielenia wyrazów;
j) wszystkie wiersze zachowują register.
4.3.2. Łamanie:
a) nie dopuszcza się umieszczania tzw. bękartów (końcowych wierszy akapitu) na górze
kolumny i pozostawiania tzw. szewców (początkowych wierszy akapitu) u dołu kolumny;
b) preferowaną metodą uniknięcia bękartów i szewców jest próba zwiększenia/zmniejszenia liczby wierszy akapitu (poprzednich akapitów) poprzez zwiększanie/zmniejszanie
odstępów międzywyrazowych w dopuszczalnym zakresie (0,20-0,75 em) – przy czym
spacje w sąsiednich wierszach powinny być zbliżone do siebie wielkością;
c) drugą w kolejności metodą jest próba skalowanie tekstu (akapitu/poprzednich akapitów) w zakresie 96-104% w celu zwiększenia/zmniejszenia liczby wierszy;
d) w skrajnych przypadkach dopuszcza się pozostawianie tzw. szewców (początkowych
wierszy akapitu) u dołu kolumny lub
e) skrócenie kolumny (przy łamaniu z rozróżnieniem stron parzystych i nieparzystych:
obu kolumn na rozwarciu) o jeden wiersz u jej (ich) dołu;
f) jeśli didaskalia występują bezpośrednio po nagłówku aktu, sceny lub kwestii, nie jest
dopuszczalne pozostawienie go na poprzedniej kolumnie i umieszczenie didaskaliów u
góry następnej kolumny;
g) jeśli didaskalia występują bezpośrednio po nagłówku aktu, sceny lub kwestii, a bezpośrednio po nich – kwestia, nie jest dopuszczalne pozostawienie ich u dołu kolumny i
umieszczenie początku kwestii u góry następnej kolumny;
h) akapit didaskaliów może występować bezpośrednio po innym akapicie didaskaliów – w
tym przypadku dopuszczalne jest złamanie strony pomiędzy nimi.
5. Style strof i wersów
5.1. Strofa jest oznaczona tagami:
<strofa> <strofa>
Strofy składają się z wersów, których końce oznaczone są w kodzie znakami przejścia do następnego wiersza („/” – po tym znaku w wierszu nie może się już pojawić żaden inny znak,
np. spacja); ostatni wers strofy nie ma oznaczonego końca (kończy się na tagu zamykającym
strofy):
<strofa>
tekst-wersu/
tekst-drugiego-wersu/
tekst-trzeciego-wersu
</strofa>
5.1.1. Skład strofy w podstawowej klasie utworów wierszowanych:
a) światła powyżej/poniżej strofy równe połowie lokalnej interlinii;
b) odstęp tylko od lewego marginesu:
— w przypadku strof o wersach zawierających średnio do 50 znaków:
6 cc (27 mm)
— w przypadku strof o wersach zawierających średnio od 50 do 60 znaków:
5 cc (22,5 mm)
— w przypadku strof o wersach zawierających średnio powyżej 60 znaków:
4 cc (18 mm)
KOMENTARZ: Automatyczne ustalenie właściwych odstępów od marginesów jest sprawą
skomplikowaną i wymagać może każdorazowego podania właściwego parametru przez
człowieka; zasadniczo należy maksymalnie zbliżyć oś optyczną utworu do osi symetrii
kolumny (oś optyczna utworu to teoretyczna linia dzieląca go na 2 części, w których nasilenie optyczne – zaciemnienie tekstem – rozkłada się w miarę symetrycznie). Powyższe wymiary są jedynie przybliżeniem przy naszych wymiarach kolumny (dla fontów o
średniej szerokości).
5.1.2. Skład strofy w podstawowej klasie dramatów wierszowanych:
a) brak świateł przed/po strofą (w tej klasie światłami reguluje styl kwestii);
b) odstęp od lewego marginesu jak powyżej (5.1.1. g).
5.1.3. Skład strofy w klasie utworów wierszowanych o krótkich wersach:
a) światła jak dla klasy podstawowej (5.1.1. a);
b) odstęp tylko od lewego marginesu:
— w przypadku strof o wersach zawierających średnio do 30 znaków:
6 cc (27 mm)
— w przypadku strof o wersach zawierających średnio powyżej 30 znaków:
5 cc (22,5 mm)
5.1.4. Skład strofy w klasie dramatów wierszowanych o krótkich wersach:
a) brak świateł przed/po strofą jak w przypadku podstawowej klasy dramatów
wierszowanych;
b) odstęp od lewego marginesu jak dla klasy utworów wierszowanych o krótkich wersach
(5.1.3. b).
5.1.5. Specjalne style wersowe:
a) Wers z wcięciem akapitowym, otagowany jako
<wers_akap> </wers_akap>
składany jest z dodatkowym wcięciem = 1 em.
b) Kontynuacja wersu, otagowana jako
<wers_cd> </wers_cd>
wers ten składany jest dokładnie w miejscu (szerokości składu), w którym zakończył się
poprzedzający go wers;
c) Wers wcięty, otagowany jako:
<wers_wciety> </wers_wciety>
<wers_wciety typ="n"> </wers_wciety>
ułatwia skład utworu o bardzo zmiennych długościach wersów (tekst poszarpany z prawej), nakazując skład otagowanych nim wersów z wcięciem będącym wielokrotnością
firetu: n × 1 em
— zapis <wers_wciety> jest skrótem dla <wers_wciety typ="1">
— obecnie n przyjmuje wartości z zakresu 1-6, w przyszłości celowe może się okazać zakres ten rozszerzyć i umożliwić podawanie wartości z dokładnością do części dziesiętnych firetu.
5.1.6. Skład poszczególnych wersów:
a) krój pisma: lokalny domyślny;
b) odmiana kroju pisma: lokalna domyślna (zwykle, także w obrębie kwestii w dramacie = domyślny krój tekstu głównego);
c) stopień pisma: lokalny domyślny;
d) lokalna interlinia: 1,2 × lokalny stopień pisma;
e) wielkość odstępów międzywyrazowych odmienna od domyślnej dla wszystkich klas:
— stała, równa 4 pt,
— alternatywnie (w przybliżeniu): 0,33 em,
— gdy stopień pisma < 9 lub > 12 – zgodnie z tabelą 1. (patrz II 4.7.3.);
f) jeśli całość wersu nie mieści się w określonej szerokości składu, należy cały końcowy
wyraz przenieść do następnego wiersza, przy czym przenoszony wyraz powinien zawierać co najmniej 4 znaki;
g) przy przenoszeniu części wersu, a kolejny wers należy złożyć wiersz niżej;
h) przenoszone części wersów wyrównuje się, wielkość wcięcia od lewej obliczając następująco: od połowy szerokości kolumny należy odjąć szerokość wcięcia strofy i 3/4 tej
uzyskanej wartości dodać do połowy szerokości kolumny, przykładowo dla kolumny
klasy utworów wierszowanych o krótkich wersach (szer. 108 mm) i dla strofy odsuniętej
od lewego marginesu o 27 mm, wartość wcięcia = 74,25 mm.
5.1.7. Licznik i numeracja wersów
a) każdy rozpoczęty wers zwiększa licznik o 1;
b) przy przenoszeniu części wersu do następnego wiersza, licznik wersów nie ulega zwiększeniu;
c) wers otagowany jako <wers_cd> nie zwiększa licznika;
d) należy wydrukować co dziesiąty nr wersu (wartości licznika będące wielokrotnością
10);
e) numery należy składać na lewym marginesie:
— w jednakowych odstępach od krawędzi tekstu (½ em),
— wyrównane od strony krawędzi tekstu.
5.1.8. Łamanie strof:
a) jeśli strofy są czterowersowe, nie można ich dzielić (kolumna musi się kończyć pełną
strofą)
b) dzielenie strof o większej ilości wersów odbywa się grupami po 2 wersy, tyle można
przenieść i tyle można pozostawić na końcu kolumny.
V Polecenia i inne elementy
znaki w kodzie
właściwe znaki
znaki
opis
Wygląd
(Minion Pro)
opis
,,
2 przecinki
„
polski cudzysłów otwierający
"
cudzysłów prosty
”
polski cudzysłów zamykający
>>
2 znaki ‘>’
»
cudzysłów ostrokątny
otwierający (stand.: 2. stopnia) / zamykający (liryka)
<<
2 znaki ‘<’
«
cudzysłów ostrokątny
zamykający (stand.: 2. stopnia) / otwierający (liryka)
...
3 kropki
…
wielokropek
'
apostrof prosty
’
apostrof „przecinkowy”
—
pauza (m-dash, U+2014), w roli myślnika
--- trzy dywizy (łączniki, hyphen)
tylko w przedziałach liczbowych – opcjonalnie,
w zależności od wyglądu w danym foncie:
--
dwa dywizy (łączniki, hyphen)
4‒8
lub
4−8
4-8
lub
4–8
*
gwiazdka (pomiędzy cyframi)
– kreska matematyczna (figure dash, U+2012), jeśli w danym
foncie zaprojektowana (różna od dywizu i znaku minus) lub
znak minus (U+2212)
albo
– dywiz (hyphen, U+002D, U+2210) lub półpauza (n-dash,
U+2213)
4×8
Typografia kodowana symbolicznie vs typografia właściwa
znak mnożenia

SKŁAD I ŁAMANIE TEKSTÓW WOLNYCH LEKTUR

Transkrypt

Podobne dokumenty

Katalog Sulaar Wers

pobierz

exodus.lublin.pl

najprawdopodobniej Najtańsza apteka w mieście

regulamin powiatowego konkursu na limeryk

karta zgłoszenia - Cieszanów Rock Festiwal

więcej