Zaburzenia Lękowe

Zaburzenia Lękowe
Anxiety disorders – Polish
Zaburzenie lękowe to coś więcej niż uczucie
zestresowania – jest to poważna choroba.
Ludzie z zaburzeniami lękowymi mają trudności
z normalnym, codziennym funkcjonowaniem.
JAK CZĘSTE SĄ ZABURZENIA LĘKOWE?
Zaburzenia lękowe są najczęściej występującymi w Australii
zaburzeniami umysłowymi. Każdego roku prawie jedna osoba
na 10 doświadcza jakiegoś zaburzenia lękowego – jedna na 12
kobiet i jeden na 8 mężczyzn. Jedna osoba na 4 na którymś
z etapów życia będzie miała zaburzenie lękowe.
CO POWODUJE ZABURZENIA LĘKOWE?
Uważa się, że zaburzenia lękowe wywoływane są przez kombinację
czynników. Należą do nich:
• Ma bóle mięśni (np. szczęki lub pleców)
l tak l nie
• Ma problemy ze snem (np. trudności z zaśnięciem
lub z ciągłością snu albo niespokojny sen).
l tak l nie
Fobia (Phobia)
Fobie powodują, że człowiek bardzo obawia się określonych
przedmiotów lub sytuacji. Osoba może mieć fobię, jeśli:
• Odczuwa wielki niepokój w obecności określonego przedmiotu
lub sytuacji, np. kiedy ma:
– lecieć samolotem
l tak l nie
– zbliżyć się do określonego zwierzęcia
l tak l nie
– dostać zastrzyk
l tak l nie
– iść na spotkanie towarzyskie
l tak l nie
• Unika sytuacji narażającej ją na wystąpienie objawów fobii, np.:
– musi zmienić rutynę pracy l tak l nie
• Stresujące wydarzenia życiowe
– nie chodzi na umówione spotkania
towarzyskie
l tak l nie
• Długotrwała choroba fizyczna
– nie chodzi na kontrole lekarskie
l tak l nie
• Historia problemów ze zdrowiem psychicznym w rodzinie
• Czynniki osobowościowe
RODZAJE ZABURZEŃ LĘKOWYCH, ICH
OZNAKI I OBJAWY
Istnieje wiele rodzajów zaburzeń lękowych z wachlarzem oznak
i objawów.
Zespół lęku uogólnionego (GAD)
(Generalised Anxiety Disorder – GAD)
W zespole GAD chory odczuwa lęk prawie codziennie przez długi
okres czasu. Osoba może mieć GAD, jeśli w ciągu SZEŚCIU LUB
WIĘCEJ MIESIĘCY, przez większość dni:
• Ma trudności z zajęciami codziennego życia (np. z pracą,
nauką, spotykaniem się z przyjaciółmi i rodziną),
ponieważ stara się unikać takich sytuacji.
l tak l nie
Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne (OCD)
(Obsessive Compulsive Disorder – OCD)
OCD polega na występowaniu u ludzi niechcianych/natrętnych myśli
i obaw, które wywołują napięcie, często nazywanych obsesjami.
Obsesje te powodują, że ludzie, aby zmniejszyć odczuwane
napięcie, odczuwają potrzebę wykonywania określonych rytuałów,
nazywanych kompulsjami. Osoba może mieć OCD, jeśli:
• Odczuwa silny niepokój l tak l nie
• Ma trudności z pozbyciem się niepokoju
l tak l nie
• Ma powtarzające się myśli lub obawy, które nie
są związane z rzeczywistymi problemami życiowymi
(np. że stanie sie krzywda bliskiej osobie
lub ludziom)
l tak l nie
l tak l nie
• Wykonuje tę samą czynność wielokrotnie, w bardzo
uporządkowany, precyzyjny i podobny sposób za każdym
razem, np:
• Odczuwany lęk utrudnia wykonywanie
codziennych zajęć (np. pracy, nauki, spotykania
się z przyjaciółmi i rodziną).
Jeśli osoba ta odpowiedziała “TAK” na WSZYSTKIE te pytania
i doświadcza TRZECH lub więcej z następujących objawów:
– ciągle myje ręce, zęby, bierze prysznic lub
pierze ubranie
l tak l nie
• Odczuwa napięcie i nie może sobie znaleźć miejsca l tak l nie
– ciągle czyści, sprząta lub układa na nowo,
w określony sposób rzeczy w domu,
w pracy lub w samochodzie
l tak l nie
• Łatwo się męczy
l tak l nie
• Ma trudności z koncentracją
l tak l nie
• Jest poirytowana
l tak l nie
– ciągle sprawdza, czy drzwi i okna są zamknięte
i/lub sprzęty elektryczne wyłączone
l tak l nie
1 of 4
Więcej informacji można uzyskać na stronie internetowej
www.beyondblue.org.au Lub telefonicznej linii informacyjnej beyondblue 1300 22 4636
Zaburzenia Lękowe
Anxiety disorders – Polish
• Czuje tymczasową ulgę po wykonaniu tych czynności,
ale wkrótce odczuwa potrzebę ich powtórzenia
l tak l nie
• Zdaje sobie sprawę, że te uczucia, myśli
i sposoby postępowania są bezsensowne
l tak l nie
• Orientuje się, że te myśli i sposoby zachowania
zajmują ponad godzinę dziennie i/lub mają ujemny
wpływ na jej normalną rutynę (np. pracę, naukę
lub widywanie się z przyjaciółmi i rodziną).
l tak l nie
Zespół lęku panicznego (Panic Disorder)
W przypadkach zespołu lęku panicznego występują częste
ataki paniki. Ataki paniki to uczucia skrajnego, nieopanowanego
niepokoju. Osoba może mieć zespół lęku panicznego, jeśli
W CIĄGU OKRESU 10 MINUT odczuwa CZTERY LUB WIĘCEJ
z poniżej wymienionych objawów:
• Pocenie się
l tak l nie
• Drżenie
l tak l nie
Zespół stresu pourazowego (PTSD)
• Podwyższona częstość akcji serca
l tak l nie
(Post Traumatic Stress Disorder – PTSD)
• Brak tchu
l tak l nie
• Uczucie dławienia się
l tak l nie
• Nudności i ból żołądka
l tak l nie
• Zawroty głowy, uczucie “unoszenia się”
w głowie lub mdlenia
l tak l nie
• Zdrętwienie lub mrowienie
l tak l nie
• Uczucie nierealności - odłączenia się od
siebie lub otoczenia
l tak l nie
• Uderzenia zimna lub gorąca
l tak l nie
• Obawa, że traci się zmysły
l tak l nie
• Obawa przed śmiercią
l tak l nie
W przypadkach PTSD osoba, która przeszła poważny szok
emocjonalny w wyniku stresującego wydarzenia – traumy,
doświadcza nagłych wybuchów niepokoju.
Osoba może mieć PTSD, jeśli:
• Doświadczyła lub była świadkiem czegoś, z czym
wiązała się śmierć, rany, tortury lub znęcanie się,
wywołujące przerażenie i uczucie bezsilności
l tak l nie
• Ma sprawiające przykrość wspomnienia lub
koszmary nocne na temat tego wydarzenia
przez conajmniej MIESIĄC
l tak l nie
• Trudno jej jest w codziennym życiu (np. ma
trudności w pracy/nauce, relacjach z rodziną
i przyjaciółmi).
l tak l nie
Jeśli odpowiedź na WSZYSTKIE te pytania brzmi “TAK” i osoba
ta doświadcza conajmniej TRZECH z poniżej wymienionych
objawów:
Jeśli odpowiedź na WSZYSTKIE te pytania brzmi “TAK” i osoba
ta również:
• Unika zajęć przypominających to wydarzenie
l tak l nie
• Przez MIESIĄC LUB WIĘCEJ odczuwała
strach na myśl o ponownym pojawieniu się
tych objawów.
• Ma trudności z przypomnieniem sobie części
tego wydarzenia
l tak l nie
Należy pamiętać, że u wielu osób z zaburzeniami lękowymi
występują objawy więcej niż jednego zaburzenia lękowego.
• Odczuwa mniejsze zainteresowanie zajęciami,
które przedtem sprawiały jej przyjemność
l tak l nie
• Ma trudności z odczuwaniem intensywnie
pozytywnych emocji (np. miłości, ekscytacji)
l tak l nie
• Mniej myśli o przyszłości (np. o karierze zawodowej
lub celach, które chciała osiągnąć dla rodziny).
l tak l nie
l tak l nie
Należy również pamiętać, że te listy objawów do sprawdzenia
dają tylko ogólny wskaźnik, czy ktoś ma zaburzenie lękowe.
Ważne jest udanie się do lekarza, aby uzyskać pełną diagnozę.
JAK LECZONE SĄ ZABURZENIA
LĘKOWE?
Dostępnych jest kilka sposobów leczenia.
ORAZ conajmniej DWÓCH z poniżej wymienionych:
Leczenie psychologiczne
• Ma problemy ze snem (np. ma koszmary senne
lub trudności z zaśnięciem albo ciągłością snu)
l tak l nie
• Łatwo wpada w złość lub się irytuje
l tak l nie
• Ma problemy z koncentracją
l tak l nie
• Ciągle ma się na baczności
l tak l nie
• Łatwo wzdryga się ze strachu.
l tak l nie
Leczenie psychologiczne może nie tylko pomóc choremu przyjść
do siebie, ale także zapobiec nawrotowi lęku. Ogólnie biorąc
stwierdzono, że jest to najskuteczniejszy sposób leczenia zaburzeń
lękowych. Leczenie psychologiczne może pomóc choremu zmienić
wzorce myślowe i sposób, w jaki reaguje w pewnych sytuacjach.
Pomaga to w wyzdrowieniu i zapobiega nawrotowi choroby.
2 of 4
Więcej informacji można uzyskać na stronie internetowej
www.beyondblue.org.au Lub telefonicznej linii informacyjnej beyondblue 1300 22 4636
Leczenie psychologiczne stosowane jest zwykle przez psychologa,
psychiatrę lub innego pracownika psychiatrycznej sużby zdrowia.
Leczenie farmakologiczne
Wprawdzie leczenie psychologiczne jest zwykle preferowanym
sposobem leczenia zaburzeń lękowych, leczenie farmakologiczne
może również być bardzo pomocne. Niektóre rodzaje środków
antydepresyjnych mogą być skuteczne w leczeniu zaburzeń
lękowych. Więcej informacji na temat leków, które pomagają
w objawach zaburzeń lękowych można znaleźć na stronie
internetowej www.beyondblue.org.au lub pod telefonem
beyondblue info line 1300 22 4636 (koszt rozmowy miejscowej).
Benzodiazepiny obniżają napięcie bez wywoływania senności.
Niektóre typy benzodiazepin, np. alprazolam (Xanax) mogą być
skuteczne w leczeniu niektórych rodzajów zaburzeń lękowych.
Nie są one jednak zwykle zalecane, zwłaszcza do długotrwałego
leczenia, ponieważ mogą wywoływać uzależnienia.
JAK MOŻESZ SOBIE POMÓC, JEŚLI
MASZ ZABURZENIE LĘKOWE
• Odłóż na później większe zmiany życiowe.
• Rozwiązuj konflikty osobiste, jak tylko się pojawią.
• Bierz udział w przyjemnych zajęciach.
• Udaj się po pomoc do lekarza lub innego pracownika
sużby zdrowia.
• Uprawiaj techniki relaksacyjne oddychania i mięśni.
• Poszukaj informacji na temat zaburzeń lękowych.
• Ustal dobrą rutynę snu.
• Uprawiaj regularnie ćwiczenia fizyczne.
• Obniż spożycie alkoholu i innych używek.
JAK POMÓC KOMUŚ Z ZABURZENIEM
LĘKOWYM
• Zapraszaj tę osobę na spotkania i utrzymuj z nią kontakt.
Zachęcaj przyjaciół i członków rodziny do robienia tego samego,
ale nie wywieraj na tę osobę nacisku, aby brała udział.
• Zachęcaj tę osobę aby z pomocą lekarza/psychologa
skonfrontowała swoje obawy.
• Jeśli osoba ta stanie się niebezpieczna dla siebie lub otoczenia,
skontaktuj się z lekarzem lub ze szpitalem.
WHERE TO GET HELP
• Dobrym pierwszym krokiem jest wizyta u lekarza pierwszego
kontaktu (General Practitioner – GP). W niektórych przypadkach
chory może być skierowany do specjalisty zdrowia
psychicznego, jak psychiatra lub psycholog. Listę z lekarzami
GP doświadczonymi w leczeniu zaburzeń lękowych można
znależć na stronie internetowej www.beyondblue.org.au pod
Get Help lub pod telefonem beyondblue info line 1300 22 4636
(koszt rozmowy miejscowej).
• Psychiatrzy są lekarzami specjalizującymi się w zdrowiu
umysłowym. Mogą dokonywać medycznej i psychologicznej
oceny zdrowia chorego, przeprowadzać badania lekarskie
i przepisywać leki. Niektórzy psychiatrzy stosują leczenie
psychologiczne.
• Psychologowie, pracownicy socjalni i terapeuci
zajęciowi specjalizują się w stosowaniu nie-medycznego
(psychologicznego) leczenia depresji i spokrewnionych z nią
zaburzeń. Jeśli lekarz GP, psychiatra lub pediatra skieruje
Cię do zarejestrowanego psychoterapeuty, terapeuty
zajęciowego lub pracownika socjalnego, możesz uzyskać
częściowy zwrot kosztów z Medicare. Zwrot ten przysługuje
za 12 indywidualnych (18 w wyjątkowych okolicznościach)
i 12 grupowych sesji terapeutycznych na rok kalendarzowy.
O dodatkowe szczegóły zapytaj lekarza wystawiającego
skierowanie. Listę pracowników psychiatrycznej służby zdrowia,
stosujących leczenie psychologiczne, za które możesz uzyskać
częściowy zwrot kosztów z Medicare, możesz znaleźć:
• Powiedz tej osobie, że zauważyłeś zmianę w jej zachowaniu.
– Psychologów klinicznych (Clinical Psychologists):
www.beyondblue.org.au na stronie internetowej Get Help
• Spędzaj z tą osobą czas, rozmawiaj na temat tego czego
doświadcza i daj jej poznać, że słuchasz bez oceniania jej.
– P
sychologów (Psychologists): www.psychology.org.au na
stronie internetowej Find a Psychologist
• Zasugeruj wizytę u lekarza lub innego pracownika służby
zdrowia i/lub pomóż tej osobie zamówić wizytę.
– Pracowników socjalnych (Social Workers):
www.aasw.asn.au na stronie internetowej
Find a Mental Health Worker
• Idź z tą osobą do lekarza lub innego pracownika służby zdrowia.
• Pomóż tej osobie znaleźć informacje na temat zaburzeń lękowych.
• Zachęcaj tę osobę aby się dobrze wysypiała, zdrowo jadła
i stosowała strategie samo-pomocy.
– T
erapeutów zajęciowych (Occupation Therapists):
www.ausot.com.au na stronie internetowej
Find a Mental Health OT
3 of 4
Więcej informacji można uzyskać na stronie internetowej
www.beyondblue.org.au Lub telefonicznej linii informacyjnej beyondblue 1300 22 4636
Zaburzenia Lękowe
Anxiety disorders – Polish
GDZIE UZYSKAĆ INFORMACJE
beyondblue: krajowa inicjatywa do walki z depresją
beyondblue: the national depression initiative
Anxiety Disorders Alliance
www.beyondblue.org.au
beyondblue info line 1300 22 4636
Informacje na temat zaburzeń lękowych, odpowiednich środków
pomocy i grup wspierających.
Informacje na temat depresji, zaburzeń lękowych i powiązanych
z nimi zaburzeń związanych z uzależnieniami od używek, dostępne
rodzaje leczenia i gdzie można uzyskać pomoc
www.youthbeyondblue.com
Należąca do beyondblue strona internetowa dla młodych
ludzi – informacje na temat depresji i jak pomóc przyjacielowi.
www.ada.mentalhealth.asn.au
Anxiety Network Australia
www.anxietynetwork.com.au
Informacje na temat zaburzeń lękowych, odpowiednich
programów, warsztatów i kursów, oraz historie opowiedziane przez
ludzi żyjących z tymi zaburzeniami.
TRANX (Tranquilliser Recovery and New Existence)
Lifeline
www.tranx.org.au
13 11 14
Dwudziestoczterogodzinne poradnictwo, informacje i skierowania
(koszt rozmowy miejscowej).
Anxiety Recovery Centre
Informacje na temat benzodiazepin (środków uspokajających
i nasennych), wytyczne na temat bezpiecznego ich używania
i strategie radzenia sobie z lękami i problemami ze snem.
CRUfAD
www.arcvic.com.au
Informacje na temat zaburzeń lękowych, radzenia sobie oraz linki.
ADAVIC (The Anxiety Disorders Association of Victoria)
www.adavic.org.au
Informacje na temat zespołu strachu panicznego, fobii społecznej,
agorafobii, ogólnego zaburzenia lękowego i depresji oraz służb
wspierających.
www.crufad.org
Informacje na temat depresji, stanów lękowych i radzenia sobie z nimi.
Moodgym
www.moodgym.anu.edu.au
Terapia psychologiczna poprzez Internet.
Climate.tv – interactive e-health
PADA (The Panic Anxiety Disorder Association)
www.climate.tv
www.pada.org.au
Opracowany przez ekspertów medycznych system samo‑leczenia dla ludzi z depresją i stanami lękowymi.
Informacje na temat lęków i depresji (włącznie z depresją
poporodową), związanych z tymi tematami badań naukowych
i opublikowanych prac.
Social Anxiety Australia
Panic Online
www.med.monash.edu.au/mental health/paniconline
Interaktywny program internetowy dla ludzi z zespołem lęku
panicznego.
www.socialanxiety.com.au
Informacje na temat lęku społecznego, ataków paniki, relacje
z pierwszej ręki od osób żyjących z tymi zaburzeniami oraz linki.
Multicultural Mental Health Australia
www.mmha.org.au phone: 02 9840 3333
Informacje na temat Transkulturowych Służb Zdrowia Psychicznego
(Transcultural Mental Health Services) w Twoim stanie lub terytorium.
© beyondblue: the national depression initiative, 2009.
PO Box 6100, Hawthorn West VIC 3122
T: (03) 9810 6100
beyondblue info line 1300 22 4636
F: (03) 9810 6111
E: [email protected]
W: www.beyondblue.org.au
08/09
4 of 4
Więcej informacji można uzyskać na stronie internetowej
www.beyondblue.org.au Lub telefonicznej linii informacyjnej beyondblue 1300 22 4636