Czapla siwa - Turystyczny Szlak Ornitologiczny

SCENARIUSZ ZAJĘĆ nr 7 - turystyczny szlak ornitologiczny
Temat . Brodząca dostojność - czapla siwa mieszkaniec gminy Żyrzyn i
nie tylko .
Cele
uczeń:




potrafi rozpoznać czaplę siwą
zna przystosowania czapli siwej do terenów podmokłych które są źródłem
pożywienia
wie, gdzie osiedlają się czaple
zna znaczenie wydłużonych części ciała
Metody:
rozmowa dydaktyczna, obserwacja w terenie, praca w grupach.
Formy pracy:
indywidualna i grupowa
Czas trwania zajęć:
2 jednostki lekcyjne
Środki dydaktyczne: Przewodniki ze zdjęciami i opisami ptaków, wycięte
zdjęcia i rysunki ptaków
Podstawowe informacje; Wygląd ;
 Jest ptakiem okazałym nieco mniejszym od bociana o bardzo eleganckim
szaro –czarno - białym ubarwieniu z długimi nogami, długą szyją i długim
klinowym dziobem. Dziób żółto czarny i nogi żółte u góry czarniawe.
Upierzenie grzbietu i skrzydeł jasnoszare, popielate. Głowa biała, nad
oczami czarny pasek, przechodzący w okresie godowym w czub, którego
dwa najdłuższe pióra dochodzą do 15 cm długości. Pióra na szyi
jasnopopielate, w pobliżu piersi przez środek szyi od przodu czarne
plamki. W dolnej części szyi zwisają długie pióra. Lotki są prawie czarne.
Końce skrzydeł, podłużny prążek na szyi oraz trzy charakterystyczne
wydłużone pióra za okiem są czarne. Dorosłe osobniki w szacie godowej
mają długie ozdobne pióra na potylicy, zwieszające się na długą szyję.
Charakterystyczną cechą sylwetki w locie jest esowate wygięcie szyi,
umożliwiające czapli oparcie głowy między barkami. Długie nogi ptak
wyciąga poziomo do tyłu samica różni się od samca wielkością i
mniejszym czubem. Czapla siwa jest ptakiem wysokim prawie 91 cm,
długości do 110 cm i rozpiętości skrzydeł do 170 cm.
 Gdy się naje, znienacka podrywa się do lotu i wrzeszczy skrzekliwie
„krreek” (podobnie do kwiku prosiąt)
Występowanie ;
 Ptak ten jest ściśle związany z dużymi zbiornikami wodnymi. Występuje
nad jeziorami, rzekami i bagnami. Czaple licznie występują również w
pobliżu gospodarstw rybackich gdzie są istotnym zagrożeniem dla
młodszych karpi, gdyż starsze wyrośnięte, są już za duże dla tych ptaków.
 W naszym regionie zamieszkuje na terenie rezerwatu Piskory.
Ptak ten jest pod ochroną, a polować na nią wolno jedynie w rejonie stawów
rybnych uznanych za rejony hodowlane, a więc bynajmniej nie wszystkich
gospodarstw rybnych.
Okres wysiadywania ;
 Czaple przylatują z zimowisk na początku marca, a pod koniec marca
przystępują do lęgów. Gniazdują w koloniach na wysokich drzewach w
pobliżu bogatych żerowisk, a więc chętnie przy stawach rybnych czasami,
gdy brakuje odpowiednich drzew, w trzcinowiskach. Kolonia lęgowa
czapli to czapliniec. Liczba gniazd w kolonii zależy od ilości pokarmu w
danym miejscu, ale przeciętnie wynosi kilkadziesiąt sztuk. Gniazda
składają się z patyków i gałęzi, wyściółkę stanowią liście i trawa, budują
je oba ptaki. Czaple siwe często zabierają materiał na gniazdo innym
parom. Gniazdo może być wykorzystywane przez kilka lat. Czaple
odlatują na zimę od września do listopada, choć część osobników
pozostaje, by zimować na niezamarzniętych zbiornikach.
 Jaja: Jaja składane są w liczbie od 3 do 7 (wyjątkowo do 10) w odstępach
dwudniowych, czasami co 3-4 dni. Mają bladoniebieską barwę o
zielonawym odcieniu, wymiary 57-61x41-43 mm.
 Wysiadywanie: Wysiadują oboje rodzice, przez 25-27 dni, ale czasami
trochę dłużej. Czaple siwe wyprowadzają jeden lęg w roku, przystępują
do niego pod koniec marca. Czasami jednak wyprowadzają 2 lęgi.
 Pisklęta: Wykluwają się niedołężne, pokryte srebrzystym puchem.
Karmione są rybkami. Pisklęta są ogrzewane nawet 3 tygodnie po
wykluciu się, a w późniejszym okresie rodzice często zaglądają do
gniazda, aby pilnować młodych. Pisklęta zachęcają rodzica do
nakarmienia, szarpiąc go za dziób. Pokarm zostaje zwrócony na dno
gniazda. Oboje rodzice opiekują się młodymi. Pozostają one w gnieździe
przez około 2 miesiące.. Młode potrafią latać po 6-8 tygodniach, ale przez
pewien czas wracają jeszcze do gniazda. Po całkowitym usamodzielnieniu
rozpraszają się po całym kraju. Mogą się rozmnażać już po 2 latach.
 Najdłużej żyjąca czapla siwa, której wiek oznaczył człowiek miała 25 lat
Pożywienie;
 Pożywienie bardzo urozmaicone, są to głównie ryby, poza tym
drobne ssaki i małe ptaki, żaby, ślimaki, skorupiaki i węże. Potrafi także
w
locie
łapać
owady.
Zimą
na
polach
szuka
myszy, szczurów oraz dżdżownic. Dziennie czapla siwa zjada od 300 do
500 g pokarmu. Zjadane przez nią ryby mają długość 10-25 cm, ale gdy
chce, potrafi złapać nawet półkilogramowego karpia. Nie potrafi go
jednak połknąć. W trakcie polowania czapla siwa brodzi w wodzie
majestatycznie i powoli, aby nie płoszyć ryb. Stoi także na jednej nodze,
cierpliwie wypatrując ryb, a gdy jakaś wypłynie na mieliznę, szybkim
wyrzutem dzioba chwyta ją i połyka] Żeruje najczęściej, brodząc bardzo
wolno w płytkiej wodzie, z esowato wygiętą szyją, którą nagle prostuje,
by chwycić upatrzoną ofiarę. Może jednak również czatować na gałęzi
pobliskiego drzewa, stamtąd wypatrując zdobyczy, lub spacerować po
podmokłej łące w poszukiwaniu gryzoni. Głębokimi wodami, choćby i
zasobnymi w ryby, wcale się nie interesuje.
Karta Pracy
Korzystając z tabelki zaznacz gatunek ptaka jakiego zaobserwowałeś.
Skorzystaj z lornetek, przewodników oraz atlasów do oznaczenia ptaków.
Data ..................................
Godzina ....................................
Nazwa zbiornika wodnego .............................................
Miejscowość .......................................
Obserwatorzy...................................................................
Liczba osobników
Nazwa
gatunkowa
Samice
młode
samce
Uwagi
Zadanie 2
Obserwuj go tak długo, jak się da. Zwróć uwagę na jego wygląd, a następnie
zanotuj w tabeli jego cechy charakterystyczne oraz podaj jego nazwę
gatunkową. Użyj w tym celu lornetki, przewodników oraz atlasów do
oznaczania ptaków
Obserwator
Data obserwacji
Miejsce obserwacji
Warunki pogodowe
Nazwa obserwowanego zbiornika
Cechy charakterystyczne obserwowanego gatunku
Wielkość
Kształt
Ubarwienie
Dziób barwa
Nogi
Zachowania
Wydawane dźwięki
Cechy szczególne
Nazwa gatunkowa ptaka
Zestaw pytań
1.. Dlaczego czaple siwe mają długie nogi? – umożliwia im to brodzenie po
płytkich jeziorach, rzekach i stawach oraz mokradłach. 2. W czym czaplom
pomocna jest długa szyja i długi dziób? – w trakcie polowania kiedy stoją w
bezruchu czatując na zdobycz ich szyja jest napięta i nieruchoma i po
zobaczeniu zdobyczy pod lustrem wody długość szyi i dziobu decyduje o
sukcesie w polowaniu. 3. Co stanowi główne pożywienie czapli siwej? – żywi
się głównie niewielkimi rybami
i, płazami, drobnymi ssakami, gadami i owadami. 4. Opisz przystosowania
czapli do polowań w wodach i mokradłach? – długie nogi, smukła sylwetka,
długa szyja i długi dziób, utrzymywanie pionowej sylwetki w bezruchu, co jest
możliwe dzięki specjalnej budowie nóg. 5. Gdzie budują swoje gniazda czaple?
– najczęściej na wysokich drzewach w pobliżu bogatych żerowisk ale gdy nie
ma dogodnych miejsc gniazdują również wśród trzcinowisk. 6. Jak nazywa się
kolonie lęgowe czapli? – czapliniec. 7. Z czego zbudowane są gniazda lęgowe i
kto je buduje? - gniazda składają się z patyków i gałęzi, wyściółkę stanowią
liście i trawa, budują je oba ptaki. 8. W jakich okresach czaple przylatują z
zimowisk? – na początku marca. 9. Kiedy i czy wszystkie odlatują na
zimowiska? – odlatują od września do listopada, część osobników pozostaje, by
zimować na niezamarzniętych zbiornikach . 10. Po ile jaj składają czaple i ile
czasu trwa wysiadywanie? – składaj od 3 do 7 jaj choć zdarzają się po 10,
wysiadują ba ptaki na zmianę przez okres od 25 do 27 dni.
"Pasek" do skreślania pytań, na które udzielono odpowiedzi
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
LITERATURA:
Attenborough D. 1999. Prywatne życie ptaków, Muza S.A., Warszawa
Jonsson L. 1998. Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego. Multico, Warszawa
Kerrod R. 1991.Ptaki wodne. Encyklopedia świata zwierząt. Wiedza i Życie.
Meissner W., Cofta T. 1998. Ptaki Bałtyku. Gatunki nurkujące. GBPW Kuling, Wydawnictwo Gdańskie.
www.lornetki.comn Strony internetowe: www.wikipedia.org; www.lornetki.,-http://ptakirolnictwo.bocian.org.pl/pustulka