Doktryny polityczne

Pojęcie doktryny politycznej
Doktryna (łac. doctrina – nauczanie, nauka,
wiedza) jest to zbiór twierdzeń, poglądów czy
przekonań z określonej dziedziny, w tym
wypadku – polityki, odnoszących się do
różnych aspektów życia społecznego.
Pojęcie to funkcjonuje w znaczeniu
węższym i szerszym
W węższym – doktryna to wyodrębniony zakres
problemów dotyczących określonej ideologii,
np. doktryna polityczna czy ekonomiczna.
W szerszym znaczeniu doktryna jest
synonimem ideologii, np. doktryna
konserwatywna.
Doktryna zawiera praktyczne i teoretyczne
wskazówki dotyczące sposobów realizacji jej
założeń w określonych warunkach. Twórcy
doktryny i politycy wcielający ją w życie muszą
brać pod uwagę zarówno czynniki zewnętrzne,
jak i wewnętrzne, m.in. stopień poparcia
społecznego. Doktryna powinna też określać
granice kompromisu w konfrontacji z innymi
doktrynami.
Doktryna polityczna
Poglądy na życie
społeczeństwa
Środki służące do
osiągnięcia celów
Cele i kierunki działania
Sposoby działania
W naukach społecznych przyjmuje się, że
doktryna stanowi konkretyzację ideologii, gdyż
określa sposoby działania i środki służące do
osiągnięcia celów, które zakłada ideologia.
Ideologia zostaje zatem zweryfikowana przez
praktykę życia polityczne po przekształceniu
się w doktrynę. Doktryna przenosi ideologię
na poziom praktyczny czyli programu
politycznego i działalności politycznej.
Na bazie jednej ideologii może powstać wiele
doktryn rzadziej zdarza się, że jedna doktryna
nawiązuje do kilku ideologii.
Funkcje doktryny politycznej
Walka o władzę
polityczną
Legitymizacja
władzy politycznej
Integracja
członków partii
Propaganda i
agitacja
Klasyfikacja doktryn politycznych
W politologii przyjmuje się najczęściej cztery
kryteria klasyfikacji doktryn politycznych.
Współczesne kryteria podziału doktryn są
złożone. Często zdarza się, że w obrębie jednej
partii występują podziały na tle doktrynalnym
w odniesieniu do konkretnych problemów,
np. program gospodarczy może mieć charakter
lewicowy, a system wartości prawicowy.
Tego rodzaju podziały wewnątrzpartyjne są
charakterystyczne m.in. dla polskiej sceny
politycznej. Przeciętny obywatel w większym
stopniu interesuje się programem politycznym
danej partii niż jego doktryną.
Doktryny reakcyjne cechuje dążenie do
przywrócenia starego porządku politycznospołecznego lub do utrzymania takiej
organizacji politycznej społeczeństwa, która
powszechnie uważana jest za przestarzałą.
Współczesne doktryny reakcyjne pojawiają się
głównie w państwach środkowo-wschodniej
Europy. Ich zwolennicy propagują hasła
powrotu do ustroju realnego socjalizmu.
Doktryny konserwatywne (zachowawcze) mają
za cel zachowanie istniejących stosunków
polityczno-społecznych; odwołują się do
doświadczeń przeszłości, są niechętne
wszelkim zmianom. Doktryny konserwatywne
występują we wszystkich ruchach i partiach,
np. „konserwatyści” w PZPR pod koniec lat 80
sprzeciwiali się dialogowi z opozycją
polityczną.
Doktryny reformistyczne zawierają postulaty
stopniowych zmian, gdyż ich zwolennicy są
przekonani o nieuchronności ich
wprowadzania. Historycznymi przykładami
takich doktryn były reformizm i rewizjonizm,
które rozwijały się w opozycji do
rewolucyjnego ruchu robotniczego.
Na przykład w Polsce zwolennicy reform pod
koniec lat 80 uzyskali przewagę w PZPR
i doprowadzili do dialogu z opozycją.
Doktryny rewolucyjne – ich zwolennicy głoszą
konieczność przeprowadzenia zmian na
drodze rewolucji, którą uznali za podstawowy
środek obalenia i likwidacji danego ustroju
polityczno-społecznego. Współcześnie zalicza
się do nich m.in. doktryny wywodzące się
z islamskiej doktryny religijnej, np. afgańskich
talibów.
Programy polityczne
Konkretyzacją doktryny politycznej jest program
polityczny – podstawowa forma wyrażająca
zasady doktryny. Program polityczny dostosowuje
doktrynę do aktualnej sytuacji polityczno społecznej oraz stanowi zbiór propozycji
konkretnych działań w określonym czasie i na
określonym terytorium. Programy polityczne
powstają najczęściej w konkretnej sytuacji
politycznej np. w związku ze zbliżającymi się
wyborami. W sensie formalnym program
polityczny jest dokumentem zawierającym opis
celów i działań.
Cele maksymalne i cele
minimalne w rozwiązywaniu
problemów politycznych i
społecznych
Podstawowe założenia
doktryny lub ideologii
Program polityczny
Wizja rzeczywistości
politycznej związana
z systemem
przyjętych wartości
Tryb postępowania w
konkretnej
rzeczywistości
politycznej
Argumentacja
wyjaśniająca
przyjęte zasady
i metody
postępowania
Programy polityczne są tworzone przede
wszystkim przez partie polityczne oraz ruchy
polityczne i społeczne. Mogą zawierać
elementy zaczerpnięte z jednej ideologii czy
doktryny lub z kilku z nich. Cechą
charakterystyczną większości współczesnych
programów politycznych jest to , że przyswoiły
doktrynę ekonomiczną liberałów. Ze względu
na pokrewieństwo programu z określoną
ideologią wyróżnia się programy z myślą
konserwatywną, liberalną, chadecką
(chrześcijańsko-demokratyczną)
i socjaldemokratyczną.
Problemy poruszane w programach politycznych
pod względem treści można podzielić na
dotyczące:
• ustroju politycznego państwa, m.in. Organizacji
władzy państwowej, praw i wolności
obywatelskich,
• gospodarki, m.in. form własności, systemu
podatkowego,
• stosunków międzynarodowych m.in. kierunków
polityki zagranicznej, przynależności do
organizacji międzynarodowych,
• problemów społecznych, m.in. walki
z bezrobociem, przestępczości.
Partie polityczne
Partia polityczna to dobrowolna organizacja
polityczna zrzeszająca grupę ludzi. Organizacja
ta posiada statut, który określa jej strukturę
organizacyjną, formy działania, relacje między
członkami ( poziome i pionowe) oraz zasady
dyscypliny partyjnej. Ze statutu wynikają
również funkcje partii.
Jej celem jest uzyskanie poparcia wyborczego,
które umożliwi zdobycie lub utrzymanie
władzy oraz realizowanie określonego
programu. Partia polityczna formułuje
określone strategie, m.in. wyborcze,
programowe, koalicyjne, organizacyjne w celu
zrealizowania założonych celów. Partia posiada
nazwę, która z reguły odwołuje się do jej
koncepcji programowych.
Na rozwój partii politycznych wpłynęły:
• rozwój kapitalizmu,
• demokratyzacja prawa wyborczego – od połowy XIX w.
rządy poszczególnych państw zaczęły znosić różne
ograniczenia prawa wyborczego, np. cenzus majątkowy,
co spowodowało , że do aktywnej polityki mogły się
włączyć i włączały różne grupy społeczne,
• rozwój parlamentaryzmu – tworzenie instytucji
parlamentarnych stworzyło warunki dla działania partii
politycznych. Obywatele, którzy otrzymali prawa
polityczne, uzyskali wpływ na politykę państwa właśnie
poprzez tworzenie partii politycznych oraz działalność
w nich. Partie polityczne stały się organami
pośredniczącymi między obywatelami a władzą.
Partie polityczne musiały wytworzyć jednolitą linię
politycznego działania, co dało początek powstaniu
programów partii politycznych.
W historycznym procesie ich kształtowania
można wyróżnić cztery etapy:
Etap koterii arystokratycznych (XVII-XVIII w.)
Koterie arystokratyczny były to ugrupowania
kierowane przez wpływowe rody. Celem
koterii było zdobycie władzy przez
przedstawicieli tych rodów. Przykładem była
Familia Czartoryskich w Polsce. Posiadała ona
program, jednak jej zasadniczym celem nie
było wcielenie go w życie, lecz zdobycie
władzy.
Etap klubów politycznych (II połowa XVII-XIX w.)
Kluby polityczne były to ugrupowania skupiające
zwolenników określonego programu politycznego.
Miały one już struktury organizacyjne, ale prawo
wyborcze, oparte na cenzusie wyborczym,
powodowało, że te struktury nie były
rozbudowane. Centrum klubów stanowili
członkowie zasiadający w parlamencie. Partie te
nie posiadały struktury terytorialnej.
Etap partii masowych (od połowy XIX w.)
Partie masowe pojawiły się wraz z
demokratyzacją prawa wyborczego w drugiej
połowie XIX w. Przełomem było pojawienie się
partii robotniczych, które posiadały program,
przywódców oraz szeregowych członków.
Partie te były ponadto związane z
organizacjami społecznymi, np. ze związkami
zawodowymi.
Etap partii wyborczych (od końca XX w.)
Osłabienie tradycyjnych podziałów klasowych
oraz przemiany świadomości społecznej
wpłynęły na zmianę sposoby działania partii
masowych. Największe z nich przyjęły model
partii wyborczej czyli partii, która zabiega
o poparcie szerokich kręgów wyborców, a nie
tylko określonych grup społecznych.
W partiach tych wzrasta rola ekspertów
i liderów partyjnych, a ich program ma coraz
bardziej centrowy i pragmatyczny charakter.
Organizacja partii politycznej
Wszystkie partie polityczne charakteryzują się
formalną organizacją, która określa model
członkostwa i strukturę wewnętrzną. We
współczesnych partiach politycznych przeważają
dwa rodzaje członkostwa – bezpośrednie
i pośrednie. Członkostwo bezpośrednie polega na
wstąpieniu jednostek do lokalnej struktury
organizacyjnej, natomiast członkostwo pośrednie
na przystąpieniu całej organizacji społecznej wraz
z jej członkami do struktury partyjnej, w związku
z czym stają się oni pośrednio członkami partii.
Struktura wewnętrzna partii politycznych
kształtuje się podczas jej historycznego
rozwoju. Współczesne partie polityczne mają
stałe organy i charakteryzują się strukturą
hierarchiczną. Relacja pomiędzy
poszczególnymi organami opierają się raczej
na więzi pionowej – organy lokalne są
podporządkowane organowi nadrzędnemu.
Czasami występuje więź pozioma, polegająca
na organizacyjnym powiązaniu struktur
partyjnych tego samego stopnia.
Struktura członkostwa w partii politycznej
ELITA
AKTYWIŚCI
CZŁONKOWIE
Partia demokratyczna
Partia totalitarna
Wybór władz
władze wybierane są
przez członków i
poddane ich kontroli
zasada mianowania
władz
Przywództwo
przywództwo kolegialne
(kongres, zjazd, zarząd)
model
wodzostwa(kierownictw
o jednoosobowe)
zdecentralizowane
instytucja centralna
Podejmowanie decyzji
Charakterystyka partii demokratycznej i totalitarnej
Funkcje partii politycznej
Funkcje partii politycznej wiążą się z zadaniami,
które wypełnia partia polityczna w systemie
politycznym państwa. Obecnie partia
pośredniczy między obywatelami a władzą
państwową.
obywatele
partia
polityczna
pośrednictwo
władza
państwowa
W państwach demokratycznych partia polityczna
umożliwia obywatelom udział we władzy lub
wpływ na nią, natomiast w państwach
niedemokratycznych jest instrumentem
służącym podporządkowaniu społeczeństwa
władzy państwa.
Cechą charakterystyczną współczesnych partii
politycznych jest niski stopień uczestnictwa
szeregowych członków partii w wypracowaniu
jej programu. Obowiązki członków partii
politycznej z reguły ograniczają się do płacenia
składek i popierania partii w wyborach. Także
rola organów kolegialnych sprowadza się w
zasadzie do zatwierdzania decyzji władzy partii
przez aklamację. Obserwuje się również
niewielki stopień rotacji na etatowych
partyjnych stanowiskach urzędniczych.
Funkcje partii politycznych
w państwie demokratycznym
w państwie niedemokratycznym
funkcja kształtowania opinii społecznej
• prowadzą działania zmierzające do
zdobycia i utrzymania zwolenników
• rozpowszechniają światopogląd zgodny
z wartościami uznawanymi przez partię
• mobilizują społeczeństwo do udziału w
wyborach
• kontrolują opinię publiczną
• kontrolują formy aktywności
społecznej
• tworzą platformę wyborczą
funkcja wyborcza
• tworzą program
• dokonują selekcji kandydatów na listy
wyborcze
• wyłaniają przywódców
• uczestniczą w wyborach
• wybory nie stanowią płaszczyzny
rekrutacji elit politycznych
• partie wspierają monopol autorytarnej
władzy elit
funkcje rządzenia
• realizują własny program
• obsadzają stanowiska państwowe
• określają kierunki polityki państwa
• kontrolują władzę państwową
• zastępują instytucje władzy
państwowej
Programy współczesnych partii politycznych są
podobne ze względu na ich uniwersalność ,
pragmatyzm i umiarkowany charakter zawartych
w nich treści.
Cechą partii politycznej, która koncentruje się na
procesie wyborczym i osiągnięciu sukcesu
wyborczego, jest brak konkretyzacji programu.
Zamiast jego konkretyzacji partie te zwykle
formułują kilka haseł wyborczych. Ich programy
są uniwersalne.
Uniwersalność programów partyjnych wynika
z tego, że każda partia polityczna chce, aby jej
program dotyczył wszystkich istotnych
dziedzin życia społecznego. Pragmatyzm
przejawia się w tym, że następuje obniżenie
poziomu ideologizacji programu – jego twórcy
pomijają ideologię lub ograniczają ją do
minimum. Współczesne partie polityczne,
w związku z tym że reprezentują różne grupy
społeczne, muszą w swoich programach
uwzględniać ich interesy. Nie walczą zatem
o interesy ściśle określonych klas i warstw
społecznych.
Ideologię bardziej eksponują partie chadeckie,
ekologiczne i komunistyczne, natomiast
klasycznym przykładem pragmatyzmu są
programy polityczne partii USA – Partii
Demokratycznej i Partii Republikanów.
Punktem wyjścia dla działań politycznych jest
program partii politycznej. Ponieważ program
dotyczy członków partii, różnych warstw
społecznych i grup interesu, musi być
umiarkowany, aby pogodzić niejednokrotnie
sprzeczne ze sobą interesy.
Kryteria podziału i typy partii politycznych
Partie honoracjorów – ugrupowania
luźne, nietrwałe, kierowane przez
przywódców niezawodnych. Takie
były partie w XIX w., obecnie takie są
partie działające na poziomie
lokalnym
struktury
organizacyjne
Partie masowej integracji – duża liczba
członków; dążą do zdobycia poparcia
wszystkich grup społecznych
Partie kadrowe – silnie zorganizowane,
kierowane centralnie; duża liczba
członków. Wewnętrzna aktywność
partyjna jest minimalizowana ze względu
na hierarchiczną strukturę (partie
komunistyczne i faszystowskie)
pochodzenie członków
Partie klasowe – reprezentują interesy
jednej klasy społecznej. W XIX w. I pierwszej
połowie XX w. Takimi partiami były partie
komunistyczne i liberalne. Wraz z rozwojem
kapitalizmu i powstaniem państwa
dobrobytu straciły na znaczeniu. Obecnie
partiami klasowymi są partie komunistyczne
Partie ludowe – skupiają członków
różnych warstw społecznych. Są to duże
partie chrześcijańsko – demokratyczne.
Często stanowią podstawę do tworzenia
rządu
sposób
wypełniania funkcji
Partie patronażu – głównym celem jest
wybór swoich przywódców na
kierownicze stanowiska w państwie, np.
w USA Partia Demokratów i Partia
Republikanów
Partie światopoglądowe – głównym celem
jest zrealizowanie idei politycznych, które
mieszczą się w określonym światopoglądzie
i mają podstawę albo klasową albo religijną
stosunek do zasad
konstytucyjnych
państwa
Partie antysystemowe – są
to partie opozycyjne, które
zwalczają cały istniejący
porządek polityczny.
W latach 1919 – 1939 były
to partie komunistyczne
i faszystowskie
Partie lojalne wobec
systemu – są to partie
działające legalnie w
ramach istniejącego
porządku konstytucyjnego
Typy i rodzaje partii politycznych
Typy partii politycznych określa się na podstawie
kryteriów które zostały przedstawione na
poniższym schemacie:
CENTRUM
partie liberalne
partie chadeckie
partie
socjaldemokratyczne
LEWICA
partie
konserwatywne
PRAWICA
Partie socjaldemokratyczne
U podstaw programowych partii
socjaldemokratycznych znalazł się model tzw.
socjalizmu demokratycznego, który w dziedzinie
polityki zakładał zachowanie pluralizmu
politycznego, parlamentarnego systemu rządów
oraz wolności i praw politycznych. W dziedzinie
gospodarczej partie socjaldemokratyczne
opowiadaj się za mieszaną gospodarką rynkową
czyli za interwencjonizmem państwa oraz
różnorodnymi formami własności. Państwo
powinno być państwem dobrobytu z
rozbudowanym programem socjalnym.
Partie liberalne
W dziedzinie ekonomii partie liberalne opowiadają
się za gospodarką rynkową i dążą do ograniczenia
do minimum interwencyjnej roli państwa. Duże
znaczenie przywiązują do indywidualnej
przedsiębiorczości. W sferze politycznej
natomiast na plan pierwszy wysuwają się hasła
dotyczące zagwarantowania jednostkowych prawi
i wolności obywatelskich
Partie chadeckie
Partie chadeckie reprezentują model polityki
społecznej i ekonomicznej, który jest określany
jako społeczny kapitalizm. Polega on z jednej
strony na stosowaniu zasad kapitalizmu
związanych z gospodarką rynkową, a z drugiej
na wprowadzeniu do nich zmian korzystnych
ze względu na szeroko pojęty interes
społeczny. Polityka społeczna zabezpiecza
zatem interesy tych grup społecznych, które
mogłyby nie udźwignąć kosztów działań
mechanizmów gospodarki rynkowej.
Partie chadeckie w swoich programach
podkreślają wagę tradycyjnych wartości, jak
religia, rodzina i zasady moralne, W doktrynie
chrześcijańsko-demokratycznej jednostka nie
jest podstawowym elementem struktury
społeczeństwa; jest nim rodzina a także
stowarzyszenia społeczne. Elementem
programu partii chadeckich jest zasada
wspierania religii w życiu społecznym jako
istotnego czynnika w rozwiązywaniu istotnych
problemów moralnych.
Partie konserwatywne
W dziedzinie politycznej partie konserwatywne
opowiadają się za systemem parlamentarnym
z silną władzą wykonawczą – państwo powinno
być sile wewnętrznie i zewnętrznie.
W dziedzinie ekonomicznej konserwatyści są za
zachowaniem wolnej gospodarki rynkowej.
Zgodnie z ich programem interwencjonizm
państwa powinien być ograniczony do minimum
na rzecz wspierania indywidualnej
przedsiębiorczości. W dziedzinie kulturowej
zwolennicy i członkowie partii konserwatywnych
odwołują się do tradycji i podkreślają rolę religii.
PO II wojnie światowej w programach tych partii
pojawiały się akcenty nacjonalistyczne.
Systemy partyjne
System partyjny tworzą partie polityczne,
między którymi zachodzą różnorodne relacje.
Jest to również zespół norm i zasad na
podstawie których partie te działają. System
partyjny określa także powiązania między
aparatem państwa a partiami politycznymi,
gdyż legitymizuje władzę państwową poprzez
wybór ekipy rządzącej.
Partie polityczne mają możliwość
konfrontowania swoich programów
politycznych – system partyjny stanowi zatem
płaszczyznę tworzenia kultury politycznej
i wpływania na nią oraz kształtowania
opinii publicznej.
legitymizowan
ie władzy
państwowej
Funkcje
systemu
partyjnego
płaszczyzna
tworzenia się
kultury politycznej i
wpływu na nią
Wyłanianie
ekipy rządzącej
Możliwość
kształtowania opinii
publicznej
Możliwość
konfrontacji partii
politycznych
System jednopartyjny (monopartyjny)
Istnieje w niedemokratycznych reżimach
politycznych, wykluczających istnienie
mechanizmów rywalizacji politycznej.
W praktyce politycznej jest to zakaz istnienia
innych partii politycznych oprócz rządzącej.
System jednopartyjny jest charakterystyczny
dla państw totalitarnych (faszystowskich
i komunistycznych
System dwupartyjny
Oznacza taki układ, w którym podział władzy
dokonuje się tylko pomiędzy dwoma
ugrupowaniami politycznymi – lewicowym
(centrolewicowym) i prawicowym
(centroprawicowym). O systemie dwupartyjnym
mówi się, gdy dwa ugrupowania kontrolują
łącznie 90% mandatów w parlamencie. Nie ma
natomiast znaczenia liczba partii biorących udział
w wyborach. Systemy dwupartyjne określa się
niekiedy mianem systemów równowagi. Sprzyjają
one wyłanianiu trwałych rządów i tym samym
zapewniają polityczną stabilność państwa. System
dwupartyjny funkcjonuje m.in. w USA.
System dwuipółpartyjny
System ten oznacza taki typ rywalizacji
politycznej, w którym obok dwóch wielkich
partii występuje trzecia, zdolna do zdobycia do
20% mandatów. Najważniejszą cechą systemu
dwuipółpartyjnego jest to, że żadne z dwóch
wielkich ugrupowań nie jest w stanie uzyskać
bezwzględnej większości mandatów, czyli
rządzić samodzielnie poprzez jednopartyjny
gabinet większościowy. Dzięki rywalizacji w
ramach systemu dwuipółpartyjnego powstają
stabilne większościowe gabinety koalicyjne.
Obecnie taki system panuje m.in. w Austrii.
System wielopartyjny
W tym system funkcjonuje kilka partii mających
szanse uczestnictwa we władzy. Podstawowym
wyróżnikiem systemu wielopartyjnego jest
liczba partii, bez względu na ich siłę
polityczną; jego cechą charakterystyczną jest
nietrwałość gabinetów koalicyjnych. System
ten istnieje m.in. w Polsce i we Włoszech w
systemie tym wyróżnia się:
System kooperacji partii – wszystkie partie
współpracują ze sobą. Partie do wyborów
przystępują osobno, rywalizują ze sobą, ale po
wyborach podejmują współpracę. Efektem jest
brak odpowiedzialności rządu przed
parlamentem
System dwublokowy – walka o władzę toczy się
między dwoma blokami partii politycznych.
Po wyborach rządzi ten z bloków, który ma
zdecydowaną przewagę w parlamencie.
Skutkiem jest stabilność rządu i znaczne
osłabienie kontroli parlamentu nad rządem
System rozbicia wielopartyjnego – brak jest
partii politycznej, która ma większość
parlamentarną, konieczne staje się więc
tworzenie koalicji. Stan taki może zagrażać
stabilizacji systemu parlamentarnego.
Różne rozumienie pojęcia polityka
Politykę traktuje się jako sztukę rządzenia
państwem, obejmującą organizację i
kierowanie sprawami określonej zbiorowości.
W literaturze spotkać można wiele różnych
koncepcji i definicji polityki.
Koncepcje polityki
Definicja polityki
1. W ogólnym znaczeniu
Samodzielna działalność kierownicza
2. Dyrektywno-organizatorska
Sztuka dokonywania wyboru celów i
podejmowania decyzji w skali państwowej
oraz skutecznej ich realizacji
3. Politologiczna
Zorganizowana działalność mająca na celu
zdobycie i utrzymanie władzy
4. Socjologiczna
Sfera realizacji potrzeb i interesów
społecznych
5. Konsensualna
Sztuka rozstrzygania konfliktów w drodze
kompromisu
6. Konfliktowa
Rozstrzyganie konfliktów w drodze walki
7. Koercyjna
Sfera legalnego stosowania przymusu
W świetle przedstawionych definicji polityka
obejmuje kilka podstawowych rodzajów
zjawisk społecznych:
• Wyrażanie i realizację interesów
podstawowych grup społecznych
• Stosunki polityczne związane z walką o władzę
oraz jej sprawowaniem
• Działalność instytucji politycznych, przede
wszystkim państwa i partii politycznych
• Świadomość polityczną
• Kulturę polityczną
• Opinię publiczną
Zdolność jednostek, grup, organizacji i instytucji
do tworzenia polityki nazywamy
podmiotowością polityczną. Wyraża się ona
w samodzielnym uczestnictwie w życiu
politycznym, zgodnie z własnymi interesami,
w wywieraniu wpływu na zachowanie
i położenie innych oraz w wywoływaniu zmian
w stosunkach politycznych.
Polityka ujmowana przedmiotowo odnosi się do
jej treści. Interesujemy się wówczas tym, czego
ona dotyczy, i sfer, w których jest realizowana.
Przedmiotem polityki może być działalność
państwa i innych podmiotów politycznych
obejmująca wszystkie dziedziny życia
społeczeństwa. Może ona jednak obejmować
tylko poszczególne jej sfery. Na tej podstawie
wyodrębniły się w praktyce różne polityki
szczegółowe, np. polityka wewnętrzna,
polityka zagraniczna, polityka gospodarcza,
polityka oświatowa, polityka kulturalna,
polityka mieszkaniowa, polityka kadrowa.
Podstawowym
przedmiotem polityki jest
władza.
Przez władzę rozumie się możność
podejmowania i realizowania decyzji
niezależnie od woli ludzi, których dotyczy.
Oznacza ona zatem zdolność wpływania na
ludzi tak, aby zachowywali się w sposób
pożądany i oczekiwany. Władza jest więc
przywilejem panowania nad wolą i działaniem
innych ludzi.
Kultura polityczna
Do kultury politycznej zalicza się następujące
elementy:
• Poznawcze, obejmujące zainteresowanie
i wiedzę o polityce;
• Emocjonalne, wyrażające się w sposobie
reagowania i oceniania polityki;
• Wartościujące, przejawiające się
w przypisywaniu znaczenia poszczególnym
sferom polityki i działaniom politycznym;
• Normatywne, zawierające zasady działania
podmiotów politycznych i stosunki między
nimi;
• Wzory, modele i standardy uprawianej
polityki;
• Cele, które realizuje polityka;
• Motywy uczestnictwa w polityce.
Amerykańscy uczeni Gabriel Abraham Almond
(czyt. olmont), współtwórca pojęcia kultura
polityczna oraz Sidney Verba wyodrębnili trzy
typy kultur politycznych:
1) Zaściankową – charakteryzuje ją małe
zainteresowanie zagadnieniami politycznymi;
2) poddańczą – jej uczestniczy wprawdzie
wiedzę o istnieniu władzy centralnej, ale
z różnych względów nie angażują się
w działalność polityczną
3) Uczestniczącą – obywatele dążą do uzyskania
pełnej wiedzy o życiu politycznym i pragną
w nim aktywnie uczestniczyć.
Ostatni typ kultury politycznej najbardziej
odpowiada demokratycznym systemom
ustrojowym. Powyższe trzy typy kultury
politycznej są jedynie modelami; we
współczesnych społeczeństwach występuje
kultura polityczna typu mieszanego.
•
•
•
•
•
Kultura polityczna odgrywa ważną rolę w
społeczeństwie:
Daje obywatelowi poczucie tożsamości
i przynależności do określonej wspólnoty
politycznej i umożliwia mu świadomy udział
w życiu politycznym;
Integruje społeczeństwo na gruncie uznawanych
wartości i celów politycznych
Stymuluje rozwój demokratycznych
mechanizmów życia politycznego
Określa styl uprawiania polityki przez grupy
rządzące oraz sprawowania kontroli społecznej
nad ich działalnością
Sprzyja eliminacji negatywnych zjawisk w sferze
polityki.