Pobierz - mikroekonomia.net

Piotr Tomski
ROZDZIAŁ 4
STRATYFIKACJA WSPÓŁDZIAŁANIA GOSPODARCZEGO
PRZEDSIĘBIORSTW W UJĘCIU PRAKTYCZNYM
Wprowadzenie
Istota egzystencji przedsiębiorstw polegająca na prowadzeniu samodzielnej działalności gospodarczej na własny rachunek i własną odpowiedzialność w korelacji z potrzebami
rynku związana jest ściśle z istnieniem kontaktów pomiędzy wieloma przedsiębiorstwami
funkcjonującymi na globalnym rynku. Również celem poszukiwania i istotą uzyskiwania
przewag konkurencyjnych przez podmioty funkcjonujące na rynku są często różnorodne formy współdziałania.
Działania przedsiębiorstw oparte na różnych przejawach współdziałania stanowią
elementy podstawowych strategii wzrostu i rozwoju współczesnych przedsiębiorstw (Pierścionek, 2007, s. 383-428). Na podkreślenie zasługuje fakt, iż zjawiska zachodzące we
współczesnej gospodarce powodują, że coraz trudniej jest funkcjonować przedsiębiorstwom
samodzielnie w turbulentnym otoczeniu. W związku z tym, cechą charakterystyczną gospodarki XXI wieku jest prowadzenie przez przedsiębiorstwa różnego rodzaju działań o charakterze współpracy, które prowadzą do utrzymania i wzmocnienia ich pozycji konkurencyjnej.
Wśród działań zmierzających do znalezienia partnera do współpracy wyróżnić można
rozwiązania o różnym stopniu trwałości. Pojawiają się tutaj pojęcia partnerstwa, fuzji, aliansów, kooperacji, integracji i innych. Istotnym problemem jest tutaj właściwe rozgraniczenie
obszarów znaczeniowych poszczególnych terminów (Cieślicki, 2006, s. 5). Pojawienie się
szeregu sformułowań oraz rozbudowanej terminologii dotyczącej problematyki kontaktów
i więzi istniejących między podmiotami gospodarczymi, powoduje, iż problemem niezwykle
istotnym zdaje się być klasyfikacja i stratyfikacja współdziałania gospodarczego podmiotów
gospodarczych.
Problemy terminologii towarzyszące poruszaniu tematyki współdziałania przedsiębiorstw podkreśla A. Sulejewicz stwierdzając, iż heterogeniczność podejść, niekompatybilność mikroekonomii i teorii organizacji, psychologii i socjologii, wzmacnia nieostry charakter
pojęć z tego zakresu. Poddaje on także pod rozwagę fakt, iż „być może przejściowy charakter
związków partnerskich stanowi nieusuwalną przeszkodę na drodze definicji nierozmytej”
(Sulejewicz, 1997, s.5). Mówiąc o „rozmytym” charakterze procesów kooperacji podkreśla
on,
iż fakt ten nie sprzyja całościowemu oglądowi i jednej ścieżce wnikania w istotę zjawiska
sojuszniczego biznesu. W rozwiązaniu tego problemu pomocna może okazać się próba dokonania stratyfikacji procesów współdziałania, w których uczestniczą podmioty gospodarcze.
Współdziałanie gospodarcze można rozpatrywać w dwóch aspektach – szerszym
i węższym. W podejściu szerszym współdziałanie to współistnienie podmiotów gospodarczych bez znaczących celowych wspólnych działań. Jego istotą jest koegzystencja podmiotów
na rynku, występowanie obok siebie niczym odrębnych mechanizmów lub narządów całego
organizmu, jakim jest gospodarka rynkowa. W aspekcie wąskim współdziałanie związane jest
z istnieniem kontaktów, występowaniem więzi między przedsiębiorstwami. Więzi te przejawiać się mogą w działaniach konkurencyjnych lub kooperacyjnych, a ich urzeczywistnieniem
są przepływy pracy, ziemi, kapitału, surowców, materiałów, półfabrykatów, gotowych pro-
36
Piotr Tomski
duktów, usług, informacji i wiedzy podtrzymywane przez współdziałające przedsiębiorstwa w
celu osiągnięcia wspólnych zamierzeń i wyznaczonych celów operacyjnych lub strategicznych (Tomski, 2003).
Układy współdziałania przedsiębiorstw mogą istotnie różnić się między sobą pod
względem rodzajowej struktury powiązań, trwałości powiązań, stopnia spójności układu oraz
narzędzi i form ich kreowania. Pomijając obszar działalności przedsiębiorstwa, w jakim ma
miejsce współdziałanie, można dokonać stratyfikacji współdziałania przedsiębiorstw
uwzględniając cechy charakterystyczne więzi łączących współdziałające podmioty (Kaczmarek, 200, s. 29-35).
Istota stratyfikacji pojęć z zakresu współdziałania gospodarczego
Pomijając obszar działalności przedsiębiorstwa, w jakim ma miejsce współdziałanie,
można dokonać stratyfikacji pojęć z zakresu współdziałania przedsiębiorstw, uwzględniając
cechy charakterystyczne więzi łączących współdziałające podmioty. Propozycja podziału,
uwzględniającego powyższe czynniki przedstawiona została na poniższym schemacie (Tomski, 2003).
Rysunek 1. Stratyfikacja terminologii współdziałania przedsiębiorstw ze względu na
charakterystykę związków
Trwałość
ków
związWspółdziałanie nieświadome
wysoka
Integracja
Kooperacja
Współpraca
Współdziałanie świadome
niska
niski
wysoki
Stopień
więzi
zacieśnienia
Źródło: Opracowanie własne
Graficzną ilustrację typologii podstawowej terminologii z zakresu współdziałania gospodarczego przedsiębiorstw przedstawia rysunek 11. Najbardziej ogólną formę współdziałania
określić można jako współistnienie (koegzystencję podmiotów na rynku), które postrzegać
można jako współdziałanie nieświadome. Współdziałanie to oznacza pozornie niezależne
funkcjonowanie podmiotów na rynku. Zarządzający nimi menedżerowie niejednokrotnie nie
zdają sobie sprawy z występowania pewnych niezauważalnych więzi i wzajemnych uzależnień podmiotów. Współdziałanie to rozpoczyna się wraz z rozpoczęciem działalności przed1
Analiza znaczenia pojęć z zakresu problematyki współdziałania gospodarczego została szczegółowo zaprezentowana
w opracowaniu Tomski P., (2003), Interpretacja istoty i zakresu współdziałania przedsiębiorstw, w: W poszukiwaniu strategicznych przewag konkurencyjnych, red. Jerzy Czarnota, Mieczysław Moszkowicz, Cz. I., Wyd. P. Częst., Częstochowa.
Stratyfikacja współdziałania gospodarczego w ujęciu praktycznym
37
siębiorstwa na rynku, które w swej istocie „skazane” jest na nieustanne interakcje z otoczeniem bliższym i dalszym. Stopień zacieśnienia więzi, możliwy do osiągnięcia w tym stadium
współdziałania, jest niewielki, bowiem dążenie podmiotów do zbliżenia i uświadomienie istnienia współzależności przenosi je do następnego stadium – właściwego współdziałania,
określonego w opracowaniu jako współdziałanie świadome. Współdziałanie to jest stanem
początkowym dla kolejnych, wyższych poziomów zależności, interakcji i współzależności
podmiotów rynkowych. W tym miejscu można już mówić o aspekcie pozytywnym i negatywnym współdziałania, bowiem podmioty współdziałające świadomie dążą do osiągnięcia
wspólnych celów lub też wzajemnego uniemożliwienia osiągnięcia celów rozbieżnych (np.
zdobycie określonej części rynku, wypełnienie tej samej niszy rynkowej). Wskazać zatem tu
można świadome działania ukierunkowane na wspólny cel lub świadome działania ukierunkowane na osiągnięcie egoistycznych celów danego podmiotu z jednoczesnym uniemożliwianiem osiągnięcia takowych przez podmioty konkurencyjne. W przypadku współdziałania
świadomego można obserwować zróżnicowany stopień zacieśnienia więzi – od niewielkiego,
graniczącego z nietrwałością charakterystyczną dla współdziałania nieświadomego, do bardzo
wysokiego poziomu wskazującego na istnienie tendencji integracyjnych w związkach między
danymi podmiotami. Trwałość związków w tym przypadku charakteryzuje się dużą różnorodnością od chwilowych, jednorazowych kontaktów, poprzez sporadyczne, regularne, do
wysokiej trwałości oznaczającej istnienie powiązań i współdziałania przez cały cykl życia
danych przedsiębiorstw.
Kolejny termin „współpraca” oznacza zbliżenie podmiotów oraz przedłużenie czasu trwania związku oraz istnienie tylko pozytywnego aspektu powiązań. Stwierdzić zatem można, że
współpraca to współdziałanie świadome pozytywne, pozwalające osiągnąć związanym podmiotom wspólnie wytyczony cel, z którym jednoznacznie identyfikują się współpracujące
przedsiębiorstwa.
Kooperacja to następne wyrażenie określające jedną z form współdziałania przedsiębiorstw na rynku. W związku z faktem, iż dotyczy to współpracy przedsiębiorstw w zakresie
określonego procesu produkcyjnego, dążącej zwykle do wykonania wytyczonego zadania lub
produktu finalnego, podkreślić należy, że stopień zacieśnienia więzi i trwałość związków
zwiększają się znacznie.
Dalszy wzrost trwałości związków i zbliżenie współdziałających partnerów doprowadzić
może do ich zgrupowania i połączenia, stworzenia nowego podmiotu z elementów, jakimi są
zacieśniające współpracę przedsiębiorstwa. Integracja przedstawiona jest na powyższym rysunku jako niewielki obszar charakteryzujący się wysoką trwałością i dużym zacieśnieniem
związków. Nowo powstały, w wyniku integracji, podmiot znajduje się na rynku jako nowa
jednostka, mająca możliwość uczestniczenia w opisanych powyżej procesach – współdziałania nieświadomego, świadomego, współpracy, kooperacji i integracji.
Istota stratyfikacji procesów współdziałania gospodarczego
Szczegółowymi badaniami objęto dziewięć przedsiębiorstw przemysłu materiałów
budowlanych funkcjonujących w sektorze MSP. Dokonano analizy ich powiązań gospodarczych. Rozpoznano zakres i formy współdziałania badanych przedsiębiorstw w realizacji podstawowych i pomocniczych funkcji z uwzględnieniem wspólnych przedsięwzięć z podmiotami konkurencyjnymi jako przejawu współdziałania poziomego. Przedstawiono udział więzi
pionowych i poziomych w powiązaniach tworzonych przez badane podmioty. Określono stopień formalizacji więzi tworzonych przez badane przedsiębiorstwa oraz dokonano stratyfikacji procesów współdziałania, w jakich uczestniczą w oparciu o cechy więzi (Tomski, 2004).
Na podstawie wyżej wymienionych danych, uzyskanych w wyniku przeprowadzonych
badań dokonano stratyfikacji procesów współdziałania gospodarczego, w jakich uczestniczą
38
Piotr Tomski
wybrane przedsiębiorstwa przemysłu materiałów budowlanych. Szczególną uwagę zwrócono
przy tym na możliwość współdziałania analizowanej grupy przedsiębiorstw w formie organizacji wirtualnej. Zwrócono zatem uwagę na cechy świadczące o skłonności badanych podmiotów do dynamicznej zamiany partnerów, dostosowywania się do tymczasowej współpracy
z większą liczbą partnerów biznesowych.
Procesy współdziałania gospodarczego, w jakich uczestniczą badane przedsiębiorstwa
przemysłu materiałów budowlanych klasyfikować można ze względu na charakteryzujące je
cechy. Cechy uznane za najważniejsze, umożliwiające ogólną ocenę stopnia zaawansowania
współdziałania gospodarczego to trwałość związków między badanymi podmiotami i ich
partnerami oraz stopień zacieśnienia więzi. Przyjmuje się, że w aspekcie tych parametrów
można dokonać stratyfikacji procesów współdziałania gospodarczego, w jakich uczestniczą
badane przedsiębiorstwa przemysłu materiałów budowlanych.
Za parametry określające trwałość procesów współdziałania gospodarczego przyjęto
czas trwania związków wyróżniając:
• związki krótkoterminowe – sporadyczne, regularne lub częste funkcjonujące w oparciu
o umowę krótkoterminową lub bezumowne;
• związki długoterminowe – oparte o umowy długoterminowe.
Stopień zacieśnienia więzi scharakteryzowany został przez bliskość związków między
partnerami, na którą wpływ mają następujące parametry:
a) regulacje prawne współdziałania:
• umowne – zbliżenie partnerów, więź silniejsza,
• bezumowne – więź słabsza;
b) powtarzalność procesów współdziałania:
• więzi anonimowe – sporadyczne, niepowtarzalne – więź słabsza,
• więzi spersonalizowane – powtarzalne, bowiem wybór następuje na podstawie wcześniejszych doświadczeń – więź silniejsza;
c) liczba partnerów w określonym zakresie współdziałania:
• duża liczba partnerów – więzi luźne, domniemywa się niski stopień uzależnienia partnerów – słabsze więzi,
• mała liczba partnerów – więzi zacieśnione, domniemywa się bliski związek z pojedynczym partnerem oraz duży stopień uzależnienia - silniejsze więzi.
Trwałość związków oraz stopień zacieśnienia więzi badanych przedsiębiorstw przemysłu materiałów budowlanych określone zostały w trzech grupach partnerów, z którymi
współdziałają badane podmioty. Badanie dotyczyło dostawców, odbiorców oraz partnerów
funkcjonujących w przemyśle materiałów budowlanych.
Aby zlikwidować wpływ ilości więzi na poziomy współdziałania gospodarczego,
a jedynie uwzględnić ich parametry, które mają znaczenie dla trwałości związków obliczono
udział procentowy poszczególnych więzi we wszystkich więziach w danym zakresie. Obliczono np. udział więzi anonimowych, spersonalizowanych, bezumownych, umownych krótkoterminowych i umownych długoterminowych z dostawcami we wszystkich więziach z dostawcami (analogiczne obliczenia przeprowadzone zostały dla więzi z odbiorcami oraz więzi
tworzonych w ramach branży budowlanej). Za każdy jeden procent udziału poszczególnych
więzi we wszystkich więziach przyznano odpowiednio do 1 do 5 punktów w zależności od
cech charakterystycznych tych więzi dla obrazu ich trwałości.
Za najmniej trwałe uznano współdziałanie sporadyczne, anonimowe. Współdziałanie
takie to pojedyncze przypadki współdziałania, nie bazujące na wcześniejszych doświadczeniach. Można sądzić, że wcześniejsze więzi z tymi samymi podmiotami nie miały miejsca
i prawdopodobnie nie zaistnieją w przyszłości. Jest to pojedyncze, przypadkowe skorzystanie
ze świadczenia innego podmiotu, przypadkowy obrót towarowy lub wspólne przedsięwzięcie
z przypadkowym podmiotem. Proces współdziałania oparty był prawdopodobnie o przypad-
Stratyfikacja współdziałania gospodarczego w ujęciu praktycznym
39
kowy wybór z książki adresowej, zainspirowany reklamą lub ogłoszeniem. Za każdy procent
udziału współdziałania sporadycznego, anonimowego w poszczególnych grupach partnerów
przyznano 1 punkt.
W przypadku współdziałania sporadycznego, spersonalizowanego powiedzieć można
o zwiększonej w stosunku do poprzedniego przypadku trwałości więzi. Procesy współdziałania odbywają się nadal sporadycznie, jednak są to kontakty spersonalizowane, wynikające
z wcześniejszej wzajemnej znajomości partnerów (wcześniejsze współuczestnictwo w procesach współdziałania). Jeśli więc nie jest to więź z nowym partnerem, lecz z partnerem, z którym dany podmiot już współdziałał, powiedzieć można, że jej trwałość jest większa. Za każdy
procent udziału współdziałania sporadycznego, spersonalizowanego w poszczególnych grupach partnerów przyznano 2 punkty.
Współdziałanie regularne lub częste, bezumowne związane jest z pojawieniem się
regularności współdziałania, co świadczy o zwiększeniu trwałości więzi, jednak nie ma zawartej umowy pomiędzy partnerami. Za każdy procent udziału tego rodzaju współdziałania
w poszczególnych grupach partnerów przyznano 3 punkty.
Współdziałanie regularne lub częste, oparte o umowy krótkoterminowe, uznaje się za
kolejny, wyższy stopień trwałości. Zawarcie umowy powoduje bowiem zwiększenie trwałości
więzi, nie jest to jednak najwyższy poziom trwałości, gdyż jest to umowa krótkoterminowa.
Za każdy procent udziału współdziałania regularnego lub częstego, opartego o umowę krótkoterminową w poszczególnych grupach partnerów przyznano 4 punkty.
Współdziałanie regularne lub częste, oparte o zawartą przez partnerów umowę długoterminową, świadczy o najwyższej trwałości więzi istniejącej między współdziałającymi
partnerami. Za każdy procent udziału tego rodzaju współdziałania w poszczególnych grupach
partnerów przyznano 5 punktów.
Maksymalna liczba punktów, możliwa do uzyskania przez pojedyncze badane przedsiębiorstwo za ogólny stopień trwałości związków wynosi 1500pkt (3x500pkt).
W każdej z trzech grup partnerów (dostawcy, odbiorcy, przemysł materiałów budowlanych)
przedsiębiorstwo może uzyskać 500pkt (100%x5pkt). Sytuacja taka ma miejsce w chwili, gdy
100% więzi w grupie partnerów to więzi umowne, długoterminowe.
Za parametry określające stopień zacieśnienia więzi pomiędzy badanymi przedsiębiorstwami i ich partnerami przyjmuje się następujące cechy więzi:
a) istnienie umów – przyjmuje się, iż zawarcie pisemnej umowy prowadzi do zbliżenia
współdziałających partnerów (następuje to w wyniku procesu negocjacji oraz sprecyzowania wzajemnych relacji i oczekiwań),
b) powtarzalność – przyjmuje się, że więzi utworzone z partnerami, z którymi wcześniej
już miało miejsce współdziałanie gospodarcze są bliższe,
c) liczba partnerów – przyjmuje się, że im mniejsza liczba partnerów w określonym zakresie współdziałania tym więzi są bliższe; wynika to z większego stopnia uzależnienia oraz konieczności wzajemnego dopasowania partnerów.
Wskazać można trzy segmenty (A, B i C) w zakresie których określa się stopień zacieśnienia więzi badanych przedsiębiorstw z ich partnerami w procesach współdziałania gospodarczego.
Istnienie umów określające stan regulacji prawnych współdziałania określone zostało
w trzech grupach partnerów współdziałających z badanymi przedsiębiorstwami: grupie dostawców, odbiorców oraz partnerów z branży. Za każdy procent udziału więzi bezumownych
lub umownych we wszystkich więziach z określoną grupą partnerów przyznaje się odpowiednią liczbę punktów. W przypadku więzi słabszych, bezumownych po jednym punkcie.
W przypadku więzi opartych o umowy – silniejszych, wspieranych prawnym uregulowaniem
procesów współdziałania w postaci zawarcia pisemnej umowy lub porozumienia – po dwa
punkty. Punktacja możliwa do uzyskania w tym segmencie wynosi 600pkt (3x200pkt). Może
40
Piotr Tomski
mieć to miejsce w sytuacji, gdy wszystkie więzi tworzone przez przedsiębiorstwo we wszystkich trzech grupach partnerów są więziami umownymi (100%x2pkt=200pkt za każdą grupę
partnerów).
Powtarzalność procesów współdziałania zmierzona została stanem personalizacji więzi w trzech grupach partnerów badanych przedsiębiorstw. Za każdy procent udziału więzi
anonimowych – sporadycznych, niepowtarzalnych, ocenionych jako słabsze – przyznaje się 1
punkt. Więzi spersonalizowane, powtarzalne ocenione zostały jako silniejsze, bowiem wybór
partnera następuje na podstawie wcześniejszych doświadczeń w praktyce gospodarczej.
Za każdy procent udziału tych więzi przyznaje się 2 punkty. Możliwa do uzyskania w tym
segmencie punktacja wynosi 600pkt (3x200pkt). Może to mieć miejsce w sytuacji gdy
wszystkie więzi tworzone przez przedsiębiorstwo we wszystkich trzech grupach partnerów są
więziami spersonalizowanymi (100%x2pkt=200pkt za każdą grupę partnerów).
Stopień zacieśnienia więzi w procesach współdziałania gospodarczego określony może zostać także poprzez określenie liczby partnerów w określonych sferach współdziałania
w poszczególnych grupach. Przyjmuje się, że ilość dostawców poszczególnych grup surowców i materiałów ma znaczenie dla stopnia zacieśnienia więzi, im mniejsza ich liczba, tym
większy stopień zacieśnienia więzi i większe uzależnienie badanego podmiotu od dostawcy
w danej grupie zakupywanych dóbr. Współdziałanie tylko z jednym dostawcą świadczy
o bardzo dużym stopniu uzależnienia i zacieśnienia więzi. Przyjętą punktację w zakresie liczby partnerów przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Ocena stopnia zacieśnienia więzi w oparciu o liczbę współdziałających partnerów
Liczba partnerów
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 lub więcej
Liczba przyznawanych punktów
0
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Źródło: opracowanie własne
Maksymalna liczba punktów możliwa do uzyskania w tym segmencie to 90pkt (9grup
x 10pkt). Możliwe jest to w sytuacji, gdy w każdej grupie kupowanych przez badane przedsiębiorstwa surowców i materiałów istnieją więzi tylko z jednym partnerem.
Przyjmuje się, że liczba partnerów w poszczególnych sferach współdziałania w ramach branży budowlanej (z partnerami z sektora budownictwa lub przemysłu materiałów
budowlanych, konkurencyjnymi i niekonkurencyjnymi względem badanych podmiotów) ma
znaczenie dla stopnia zacieśnienia więzi. Jeśli wspólne przedsięwzięcie lub kooperacja produkcyjna realizowane są z mniejszą ilością partnerów, zakłada się wyższy stopień uzależnienia. Wraz ze wzrostem liczby partnerów w określonej sferze współdziałania, stopień zacieśnienia więzi zmniejsza się. Najwyższy stopień zacieśnienia odpowiada współdziałaniu tylko
z jednym partnerem w określonej sferze. Przyjętą punktację przedstawiono w tabeli 1. Maksymalna liczba punktów możliwa do uzyskania w tym segmencie to 180pkt (18x10pkt).
Możliwe jest to w sytuacji, gdy w każdej sferze współdziałania z przedsiębiorstwami branży
budowlanej istnieją więzi tylko z jednym partnerem.
Stratyfikacja współdziałania gospodarczego w ujęciu praktycznym
41
W ocenie stopnia zacieśnienia więzi nie bierze się pod uwagę liczby odbiorców. Stopień zacieśnienia więzi z odbiorcami analizowany pod względem liczby więzi z nimi (ilości
odbiorców) nie jest miarodajny, gdyż zróżnicowanie w liczbie odbiorców poszczególnych
badanych przedsiębiorstw nie wynika z istnienia bliskich, zacieśnionych więzi, lecz jest uzależnione od pozycji rynkowej badanego przedsiębiorstwa. Ilość odbiorców nie wynika zatem
z dążenia do zacieśniania, bądź maksymalizowania liczby odbiorców, lecz jest spowodowane
udziałem w rynku i potencjałem przedsiębiorstwa.
Całkowita liczba punktów możliwa do osiągnięcia w segmencie C, dotyczącym liczby
współdziałających partnerów wynosi 270, co wynika z ilości badanych obszarów (27).
Przyjmuje się jednak, iż cechy charakterystyczne badane w segmentach A, B oraz C są równoważne pod względem wpływu na stopień zacieśnienia więzi. W związku z powyższym
przyjmuje się mnożnik 2,22(2) dla punktacji uzyskanej w segmencie C, co umożliwia zrównoważenie znaczenia wszystkich trzech składników oceny stopnia zacieśnienia więzi tworzonych przez badane przedsiębiorstwa przemysłu materiałów budowlanych.
Maksymalna potencjalna punktacja w zakresie trwałości związków wynosi 1500
punktów. Możliwa jest ona w sytuacji, gdy dane przedsiębiorstwo współdziała ze wszystkimi
swoimi partnerami w oparciu o umowy długoterminowe. Maksymalna potencjalna liczba
punktów w zakresie stopnia zacieśnienia więzi między współdziałającymi partnerami wynosi
1800 punktów. Możliwa jest ona dla hipotetycznej sytuacji gdy dane przedsiębiorstwo w każdej grupie współdziała tylko z jednym, znanym z wcześniejszej współpracy partnerem
w oparciu o umowę. Liczbę punktów osiągniętą przez badane przedsiębiorstwa przemysłu
materiałów budowlanych przedstawia tabela 2.
Tabela 2. Punktacja stopnia zacieśnienia więzi i trwałości związków z partnerami
Zakres oceny
Przedsiębiorstwo
ABC
AWB
BET
BRU
FRB
LIS
NOW
TIM
ZEL
Stopień zacieśnienia
więzi
Trwałość związków
(X)
1025,30
1170,32
1092,32
825,54
1186,37
1021,64
1164,66
1227,78
1130,25
(Y)
766,57
1046,49
681,85
688,08
855,23
846,53
689,9
857,48
900,79
Źródło: opracowanie własne
Poziomy współdziałania gospodarczego przedsiębiorstw przemysłu materiałów budowlanych
Bazując na liczbie przyznanych punktów sporządzono graficzną interpretację poziomów współdziałania gospodarczego osiąganych przez badane przedsiębiorstwa. Stratyfikacja
ta przedstawiona została na rysunku 2. Z rysunku wynika stosunkowo duża różnorodność
poziomów współdziałania osiąganych przez badane podmioty. Wskazać jednak można grupy
o podobnych cechach.
Najbliższe związki z partnerami tworzy TIM. Procesy współdziałania gospodarczego
BRU oparte są o najluźniejsze związki spośród wszystkich tworzonych przez badane pod-
42
Piotr Tomski
mioty. Przyjmując za kryterium stopień zacieśnienia więzi wśród badanych podmiotów wskazać można: grupę o największym zacieśnieniu więzi (AWB, FRB, TIM, NOW), grupę o średnim stopni zacieśnienia więzi (ZEL, LIS, ABC, BET) oraz przedsiębiorstwo BRU tworzące
najluźniejsze związki z partnerami.
Najbardziej trwałe związki z partnerami tworzy AWB, zaś najmniej trwałe BET.
Z punktu widzenia trwałości związków wskazać można istnienie dwóch grup wśród badanych
przedsiębiorstw: grupę kreującą najmniej trwałe związki (BRU, BET, NOW), grupę tworzącą
więzi o średniej trwałości (ABC, LIS, ZEL, FRB, TIM) oraz przedsiębiorstwo AWB charakteryzujące się najwyższą trwałością więzi, będących podstawą procesów współdziałania gospodarczego. Z punktu widzenia dynamicznego współdziałania, wykorzystującego zasady
funkcjonowania organizacji wirtualnej, najbardziej predysponowanymi podmiotami są przedsiębiorstwa BRU, BET i NOW. W ich przypadku powiedzieć można o największej skłonności
do dynamicznej zmiany partnerów, uzależnionej od chwilowych potrzeb. Zajmujące najwyższą pozycję pod względem trwałości więzi przedsiębiorstwo AWB jest najbardziej predysponowane do stałej współpracy, a nawet integracji ze współdziałającymi partnerami, co znajduje
swój wyraz w wysokim stopniu zacieśnienia tworzonych związków.
Rysunek. 2. Stratyfikacja procesów współdziałania gospodarczego przedsiębiorstw przemysłu
materiałów budowlanych
Źródło: opracowanie własne
Podsumowanie
We wszystkich przejawach współdziałania przedsiębiorstw można wskazać dwa aspekty
tych procesów – wertykalny oraz horyzontalny. W przypadku współdziałania wertykalnego
istnieją związki między następującymi po sobie funkcjami współdziałających przedsiębiorstw, zaś współdziałanie horyzontalne dotyczy związków przedsiębiorstw w obszarze tych
samych funkcji bądź tego samego etapu produkcji.
Zaprezentowaną w opracowaniu stratyfikację pojęć z zakresu współdziałania traktować
można jako jedną z wielu propozycji interpretacji zakresu i poziomów współdziałania gospodarczego przedsiębiorstw. Stratyfikacja procesów współdziałania przedsiębiorstw szczególnie
uwypukla zróżnicowaną trwałość więzi między współpracującymi jednostkami oraz stopień
Stratyfikacja współdziałania gospodarczego w ujęciu praktycznym
43
formalizacji wzajemnych stosunków. Dzięki takiemu podejściu można dokładniej sprecyzować poziom procesów współdziałania, w jakich uczestniczy dane przedsiębiorstwo i pozycjonować je w układzie trwałość-stopień zacieśnienia więzi. Umiejscowienie przedsiębiorstwa
w układzie trwałość więzi – siła więzi umożliwić może ocenę podatności przedsiębiorstwa na
współdziałanie w nowoczesnych formach, jakimi są klastry, sieci i organizacja wirtualna.
Ocena ta może być niezwykle przydatna przy tworzeniu szczegółowych koncepcji współdziałania gospodarczego dostosowanych do konkretnych grup przedsiębiorstw.
BIBLIOGRAFIA:
1. Cieślicki M., (2006), Partnerstwo strategiczne. Budowanie więzi kooperacyjnych,
Orgmasz, Warszawa.
2. Kaczmarek B., (2000), Współdziałanie przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
3. Pierścionek Z., (2007), Strategie konkurencji i rozwoju przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa.
4. Sulejewicz A., (1997), Partnerstwo strategiczne: modelowanie współpracy przedsiębiorstw, SGH, Warszawa.
5. Tomski P., Adamczyk J., (2004), Współdziałanie gospodarcze jako koncepcja zarządzania
małymi przedsiębiorstwami, w: Polska w Unii Europejskiej. La Pologne - nouvelle
voisine dans I'UE. Poland in the European Union, red. Janusz Szopa, Piotr Pachura, Wyd.
WZ PCzęst., Częstochowa.
6. Tomski P., (2003), Interpretacja istoty i zakresu współdziałania przedsiębiorstw, w:
W poszukiwaniu strategicznych przewag konkurencyjnych, red. Jerzy Czarnota, Mieczysław Moszkowicz, Cz. I., Wyd. P. Częst., Częstochowa.
7. Tomski, P., (2004), Rozprawa doktorska pt. „Współdziałanie gospodarcze przedsiębiorstw przemysłu materiałów budowlanych”, Wydział Zarządzania, Politechnika Częstochowska, Częstochowa.