uroczystość 150_lecia - Szkoła Podstawowa nr 7 im. Orląt

Historia Szkoły Podstawowej nr 7 im. Orląt Lwowskich w Łodzi
Szkoła Podstawowa nr 7 im. Orląt Lwowskich ma długą historię, którą można prześledzić od okresu zaborów przez
rozwój przemysłowy Łodzi i dwie wojny światowe po przemiany ustrojowe Polski w 1989 r. Pomocnymi w odtwarzaniu
historii Szkoły nr 7 okazały się dokumenty archiwalne, kroniki szkolne i literatura naukowa.
Początki działalności naszej szkoły, Szkoły nr 7, sięgają pierwszej połowy XIX wieku. W Łodzi pierwsza szkoła
elementarna, nazywana też początkową, została otwarta w 1837 r. Przez wiele lat, do 1862 roku, w mieście funkcjonowało
zaledwie 3 placówki, co było związane z zaniedbywaniem i ograniczaniem szkolnictwa polskiego przez władze carskie po
powstaniu listopadowym.
Klęska Rosji w wojnie krymskiej spowodowała wprowadzenie polityki liberalnej na ziemiach polskich. W 1862 r.
przywrócono odrębny rząd dla Królestwa. Miało to wielkie znaczenie dla szkolnictwa, ponieważ zreorganizowano system
oświaty polskiej na wszystkich szczeblach, m.in. zwiększając liczbę szkół elementarnych czyli początkowych. W Łodzi, w
wyniku reform i wielokrotnych starań mieszkańców naszego miasta, władze carskie zezwoliły na działalność czterech nowych
placówek. I tak, w 1862 roku w Łodzi funkcjonowało już siedem szkół elementarnych, które na początku lat 70-tych XIX
wieku otrzymały ciągłą numerację1. W tym czasie pełna nazwa naszej szkoły brzmiała: ОДНОКЛАССНОЕ ЛОДЗИНСКОЕ
ГОРОДСКОЕ ОБЩЕЕ НАЧАЛЬНОЕ УЧИЛИЩЕ № 7 (1871 r.). – odnoklassnoje łodzinskoje gorogskoje obszczeje
naczalnoje ucziliszcze nr 7.
Dziewiętnastowieczne szkolnictwo różniło się od dzisiejszego systemu nauczania - siatką godzin lekcyjnych,
kryteriami przyjęcia dzieci do szkoły oraz wiekiem uczniów. Szkoły elementarne, gdzie uczono zaledwie pisać i czytać były
marzeniem wielu dzieci i ich rodziców. Do łódzkich szkół początkowych uczęszczało zaledwie 10% dzieci w wieku szkolnym.
Po powstaniu styczniowym, w latach 1864-1874, szkolnictwo Królestwa Polskiego pod względem administracyjnym,
programowym i językowym ujednolicono z rosyjskim systemem oświaty. Procesem rusyfikacji objęto szkoły średnie, a
następnie szkolnictwo niższego stopnia, w tym szkoły miejskie – elementarne, gdzie także dążono do wyeliminowania języka
polskiego. Początkowo lekcje prowadzono w języku polskim z podręczników drukowanych rosyjskimi literami, a od roku
szkolnego 1872/1873 wprowadzono obowiązek nauczania języka rosyjskiego na stałe2, w tym również w łódzkiej szkole nr 7.
W XIX wieku Łódź była największym ośrodkiem przemysłowym w kraju oraz miastem wielonarodowościowym.
Miało to wpływ na rozwój łódzkiej oświaty, przede wszystkim pod względem liczby uczniów, składu wyznaniowego i
narodowościowego. Do szkoły elementarnej nr 7, w roku szkolnym 1880/1881, uczęszczało 73 chłopców i 36 dziewczynek,
którzy byli podzieleni na III oddziały. W latach następnych liczba uczniów stałe wzrastała: w 1883 r. – 116 uczniów, w 1886 r.
– 147, a pod koniec XIX wieku (w 1898 r.) – 279 uczniów3. Najliczniejszą grupą w tej szkole byli uczniowie wyznania
ewangelickiego. W 1884 r. zanotowano, iż do szkoły uczęszcza 81 ewangelików (a więc głównie Niemców) i zaledwie 20
katolików4. Cztery lata później w szkole uczyło się: 134 – ewangelików, 38 – katolików oraz 1 osoba wyznania
prawosławnego5.
Grono nauczycielskie szkoły nr 7 wówczas stale się zmieniało, co było związane z bardzo niskim wynagrodzeniem w
szkołach początkowych. W latach 1888-1896 w szkole pracowało kilkunastu nauczycieli. W 1899 roku w szkole nr 7
wprowadzono nowo obowiązujący rozkład lekcyjny – 12 godz. języka rosyjskiego, 6 godz. języka polskiego, 8 godz.
arytmetyki, 2 godz. historii, 2 godz. geografii, 2 godziny religii, 2 godz. śpiewu, 2 godz. rysunku6. Wiadomo też, że na
początku XX wieku szkoła znajdował się przy ul. Głównej (dzisiaj Piłsudskiego).
1
E. P o d g ó r s k a, Rozwój oświaty w Łodzi do 1918 r., Łódź 1973
Cyrkulary Warszawskogo Uczebnogo Okruga, 1872, nr 1
3
Archiwum Państwowe w Łodzi (dalej APŁ), Łódzka Dyrekcja Szkolna (dalej ŁDSz), sygn. 3010
4
APŁ, ŁDSz, sygn. 2828
5
APŁ, ŁDSz, sygn. 2832
6
„Tydzień”, 1899, nr 48, s. 3
2
1
W czasie I wojny światowej szkoły łódzkie działały nadal, chociaż, wraz z wycofującą się armią rosyjską ewakuowano
niektóre zakłady naukowe. Do Rosji wywieziono dokumentację szkolną. Łódź opuściło wielu kierowników szkół i nauczycieli.
Szkoła elementarna nr 7 została przeniosła się na ul. Przejazd (1915 r.).
Gruntowne przemiany w dziedzinie oświaty nastąpiły tuż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. W 1919 roku
Łódź jako pierwsze miasto w Polsce wprowadziło powszechny obowiązek szkolny i szkoły elementarne przekształcono na
siedmioklasowe szkoły powszechne. Należy zaznaczyć, że ta reorganizacja dotychczasowego szkolnictwa była przeprowadzana
(oparta) na bazie istniejącej już siatki szkół, kadry nauczycielskiej oraz nielicznych budynków należących do instytucji
oświatowych. Nasza szkoła otrzymała nazwę - Siedmioklasowa Szkoła Powszechna Publiczna Nr 7, którą w latach 19151939 szkołą kierowali Czaplicki (1915r.), Ignacy Żychlewicz (1916 - 1920 r.), Aleksander Życzkowski (1920-1924), Andrzej
Kotyń (1924 - 1927 r.), Józef Kacer (1927 - 1928 r.), Zofia Marczyńska (1928 - 1932 r.), Zofia Krauzowa (od 1932 r.-1934)7.
Po 1919 roku łódzkie szkoły często zmieniały swoją lokalizację, ponieważ w mieście do 1922 roku nie było ani
jednego gmachu szkolnego wybudowanego przez władze miasta8. Dlatego Szkoła nr 7 mieściła się: w latach 1915-1923
mieściła się przy ul. Targowej9 i Rzgowskiej, a następnie - latach 1929- 1939 - przy ul. Podmiejskiej.
W okresie międzywojennym, od 1928 roku, patronem szkoły nr 7 był Juliusz Słowacki, o czym świadczą pieczątki
szkolne na dokumentach z tego okresu10.
Wybuch II wojny światowej opóźnił rozpoczęcie roku szkolnego w Łodzi. W szkołach łódzkich, w tym i w
Siedmioklasowej Szkole Powszechnej Nr 7 lekcje rozpoczęły się dopiero 10 września. Ale tuż po zakończeniu działań
wojennych na ziemiach przyłączonych do Rzeszy, a więc i w Łodzi, szkolnictwo polskie wszystkich szczebli zostało
zlikwidowane. W grudniu Szkoła nr 7 została zamknięta przez władze niemieckie na czas nieograniczony.
Wznowienie zajęć lekcyjnych w Łodzi odbyło się dopiero po zakończeniu II wojny światowej - 26 lutego 1945 r. W
Szkole nr 7, jak i w pozostałych łódzkich palcówkach, podstawą nauczania pozostały programy przedwojenne. Obowiązywały
też dawne podręczniki. Przeprowadzono niewielkie zmiany w materiale nauczania języka polskiego i historii, dodając m.in.
tematykę lat wojny i okupacji. W 1949 roku do szkoły powszechnej wprowadzono obowiązkową naukę języka rosyjskiego.
W latach 1945-1948 podjęto próbę upowszechnienia szkoły 8-klasowej, ale ostatecznie zrezygnowano z tego pomysłu.
Od 1948 roku podstawą organizacyjną i programową systemu szkolnego stała się obowiązkowa szkoła 7-klasowa. Dopiero
nowa reforma szkolna, zapoczątkowana w 1961 roku, wprowadziła 8-klasową szkołę podstawową11. Siedmioklasowa Szkoła
Powszechna Publiczna Nr 7 została przemianowana na Szkolę Podstawową nr 7.
W związku z wprowadzeniem ośmioklasowego systemu nauczania i systematycznego budowania gmachów szkolnych
w Łodzi Szkoła Podstawowa nr 7 ponownie zmieniała lokalizację. W kronice szkolnej z 1961 roku czytamy: „na boisku
gościnnej szkoły 62, by ją pożegnać i podziękować za umożliwienie nam odbywania zajęć od rozpoczęcia roku szkolnego aż do
dnia dzisiejszego. Po podziękowaniach i pożegnaniach udaliśmy się do własnej nowej szkoły na osiedlu 1 Maja”. A więc przez
rok Szkoła Podstawowa nr 7 działała w budynku szkoły nr 62, a następnie przeniosła się na ul. Ciołkowskiego 11a.
Po wprowadzeniu w Łodzi obowiązkowej 8-klasowej szkoły liczba uczniów stale wzrastała. W roku szkolnym
1963/64 nauka w Szkole Podstawowej nr 7 odbywa się na trzy zmiany ze względu na dużą ilość klas. Prawdopodobnie dlatego
w 1969 roku, Szkoła Podstawowa nr 7, przeprowadziła się do własnego budynku po IX Liceum Ogólnokształcącym na ul.
7
Spis szkół powszechnych i nauczycieli w Okręgu Szkolnym Łódzkim. Rok szkolny 1927/1928, Łódź 1928, s. 48
8
Brak budynków szkolnych był wynikiem „rabunkowej gospodarki władz miejskich rosyjskich i okupacyjnych niemieckich” – czytamy w
Sprawozdaniu z działalności Wydziału Oświaty o Kultury z 1925 roku. Sprawozdanie z działalności Wydziału Oświaty o Kultury. 1925 rok,
Łódź 1926, s. 7
9
Szkoła nr 7 znajdująca się przy ul. Targowej mieściła się w 4 izbach szkolnych (pomieszczeń). W roku szkolnym 1927/28 w
placówce pracowało 15 nauczycieli. Spis szkół powszechnych i nauczycieli w Okręgu Szkolnym Łódzkim. Rok szkolny
1927/1928, Łódź 1928, s. 48
10
Prawdopodobnie nazwy tej używano do II wojny światowej.
Przedłużenie o jeden rok nauki w szkole podstawowej miało umożliwić rozłożenie materiału nauczania na dłuższy okres, a tym samym
zmniejszyć zjawisko drugoroczności. Ustawa przedłużała obowiązek szkolny do 17 roku życia. Ustawa przesądziła o świeckim charakterze
szkół i in. instytucji edukacyjnych; od tej pory nauka religii odbywała się w punktach katechetycznych.
11
2
Wiosenną 1 (gdzie mieści się do dzisiaj) o czym czytamy w „Kronice szkolnej” za 1969/1970 r.: Dnia 2 września na terenie
nowej szkoły przy ul. Wiosennej 1 odbyła się akademia z okazji rozpoczęcia nowego roku szkolnego1969/1970. Objęliśmy nowy
budynek szkolny po IX Liceum Ogólnokształcącym. Przewiezienie mebli z ulicy Ciołkowskiego odbyło się w czasie wakacji12. W
tym czasie do szkoły uczęszcza około 1300 uczniów, którzy byli podzieleni na 36 oddziałów. Dlatego też lekcje trwały do
godz. 18.30.
Dokumentacja szkolna i kroniki przechowywane w archiwum placówki umożliwiły odtworzenie nazwisk nauczycieli,
kierowników i dyrektorów pracujących w Szkole nr 7 w drugiej połowie XX wieku. W latach 1952-1989 placówką kierowali:
J.Węgrzyk (1952), Czesław Stoma (1961 - 1968 r.), Zygmunt Fiderek (1968 - 1974 r.), Julia Szwarc (1980 - 1982 r.),
Wiesława Nowak (1989-2002)13. Od roku 2002 dyrektorem szkoły jest Jarosław Krajewski.
Od 11 czerwca 1974 roku Szkoła Podstawowa nr 7 nazywała się „XXX-lecia PRL”. Pod koniec lat siedemdziesiątych
na pieczątkach szkolnych widnieje napis „Szkoła Sportowa o profilu gimnastyki sportowej”14. W 1991 roku szkolę
przemianowano na „Sportową Szkołę Podstawową nr 7”15.
W trakcie odtwarzania historii szkoły udało się dotrzeć do kilku ciekawostek związanych z naszą placówką, jak i
ogólnie z szkolnictwem łódzkim. Interesującym może być to, że w czasie I wojny światowej wprowadzono zasadę, aby w
tygodniu jedno popołudnie poświęcano zabawom sportowym i ćwiczeniom gimnastycznym za miastem, ponieważ w szkołach
nie było sal gimnastycznych. Natomiast w 1916 r., po uzgodnieniu z władzami niemieckimi, po raz pierwszy urządzono
obchody 3 Maja – Dnia Konstytucji. W tymże roku 29 czerwca urządzono w Parku Staszica „Święto dzieci”16. Ciekawostką
również może być fakt, że pod koniec lat dwudziestych w szkołach powszechnych czas trwania lekcji wynosił 50 minut.
W latach sześćdziesiątych w naszej szkole (wówczas znajdującej się na ul. Ciołkowskiego): ławki były koloru
zielonego z kałamarzami na atrament oraz piórem ze stalówką do pisania; dyrektor był nazywany panem kierownikiem, a
uczniowie mieli granatowe stylowe fartuszki z białymi kołnierzykami i tarczą z numerem szkoły 7; w szkole organizowano Andrzejki, Mikołajki, Dzień Dziecka, Dzień Nauczyciela oraz zawody lekkoatletyczne; rok szkolny rozpoczynał się 1 września
i kończył się 24 czerwca, a więc wakacje trwały 2 miesiące, natomiast nie było ferii, tylko kilka dni wolnych było między
Bożym Narodzeniem a Nowym Rokiem oraz na Wielkanoc.
12
W latach 1962–71 wydatnie wzrosły nakłady państwa na oświatę. Ważnym uzupełnieniem funduszów inwestycyjnych były środki społ.,
zebrane pod hasłem uczczenia 1000-lecia państwa pol., za które wybudowano 1959–65 blisko 1200 szkół (tzw. tysiąclatek)
13
Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Łódzkiego, 1928, nr 4; APŁ, Akta miasta Łodzi (dalej AmŁ), sygn. 16565; APŁ,
Wydział Oświaty i Kultury, sygn. L 13647, Spis szkół powszechnych i nauczycieli miasta Łodzi i powiatu. Rok szkolny 1927/1928, Łódź
1928; Spis szkół powszechnych i nauczycieli miasta Łodzi i powiatu. Rok szkolny 1934/35, Łódź 1934; Kroniki szkolne (archiwum szkolne)
14
Kronika Sportowa Szkoły Podstawowej nr 7 (w archiwum szkolnym)
15
Nazwa szkoły odczytana z pieczątki szkolnej znajdującej się na „Dyplomie” z rozgrywek międzyszkolnych podczas święta sportowego
szkoły w 1991 r.
16
APŁ, Wydział Oświaty i Kultury, sygn. L13459
3
ОДНОКЛАССНОЕ ЛОДЗИНСКОЕ ГОРОДСКОЕ ОБЩЕЕ НАЧАЛЬНОЕ УЧИЛИЩЕ № 7 (1871 R.)
НАЧАЛЬНОЕ ОБЩЕЕ УЧИЛИЩЕ № 7
(1871 R.)
4