Sztuka-filozofia-krytyka. Estetyczne dylematy nowoczesności Art

Sztuka-filozofia-krytyka. Estetyczne dylematy nowoczesności
Art – Philosophy – Criticism. Aesthetic Dilemmas of Modernity
Kod: część I 0200-E0065F
część II 0200-E0066F
Imię i nazwisko wykładowcy: Wioletta Kazimierska-Jerzyk, Agnieszka Rejniak-Majewska
Typ zajęć: przedmiot systemowy II przygotowujący do części specjalistycznej egzaminu
licencjackiego
Semestr i rok studiów: sem. zimowy i letni, III lic.
Liczba godzin w semestrze: 30+30
Prerekwizyty: zaliczony przedmiot Estetyka I
Język nauczania: polski
Liczba punktów ECTS: 3
Proponowany termin: poniedziałek, 10.15-11.45, sala 31
Cele i efekty kształcenia:
Wiedza i jej rozumienie: student rozpoznaje i określa podstawowe tradycje myśli estetycznej,
uzasadnia związki estetyki i nowoczesnego (autonomicznego) pojęcia sztuki, charakteryzuje
przyczyny konfliktu i rozbieżności między sztuką nowoczesną (współczesną) a tradycją estetyki
filozoficznej, opisuje i wyjaśnia proces deestetyzacji sztuki (powołując się na wybrane działania
artystyczne), zjawiska takie jak „kryzys dzieła” i proces „dezauratyzacji sztuki”, definiuje zakres i
podłoże tych zjawisk; charakteryzuje inne, pozaestetyczne funkcje sztuki (na podstawie wybranych
koncepcji teoretycznych i przez odwołanie do przykładów z obszaru sztuki); charakteryzuje i
różnicuje odmiany nowoczesnych utopii estetycznych, określając ich stosunek do sztuki, pojęcia
twórczości, pojęcia podmiotowości i polityki; rozróżnia podstawowe typy refleksji nad sztuką
(krytyka transcendentalna, filozoficzna teoria sztuki, krytyka wartościująca, krytyka jako
autonomiczna forma pisarstwa)
Umiejętności: rozpoznaje tok argumentacji analizowanych tekstów, rekonstruuje ich przesłanki i
porządkuje tezy; porównuje koncepcje różnych autorów, dostrzega ciągłość problemową i nawiązania;
potrafi użyć argumentów na rzecz estetycznego i autonomicznego pojęcia sztuki, jak też argumentów
przeciwnych, kwestionujących takie stanowisko.
Postawy: ocenia aktualność omawianych propozycji teoretycznych, konfrontując je ze zjawiskami
współczesnej kultury; zauważa wzajemne zależności stanowisk filozoficznych i ocen estetycznych;
uwzględnia wielość funkcji sztuki i jej krytyczne wartości, związane z formą, kontekstem, strategią
komunikowania.
Treści programowe:
I semestr:
1. Estetyka jako dyscyplina filozoficzna. Ukształtowanie się dziedziny estetyki a jej dawniejsze
tradycje.
2. Wyłonienie się estetyki i wyodrębnienie przeżycia estetycznego jako odrębnej kategorii
doświadczenia.
3. Autonomia doświadczenia estetycznego a kwestia autonomii sztuki.
4. Przeżycie estetyczne jako element konstytutywny definicji sztuki (perceptualizm i formalizm
estetyczny na przykładzie koncepcji Beardsley’a i Greenberga).
5. Czy sztuka ma estetyczną naturę? Elementy paradygmatu estetycznego a przemiany awangardowe
i neoawangardowe w plastyce. „Śmierć autora”, „śmierć sztuki”, „śmierć sztuk pięknych” (Stefan
Morawski, Chrystian Enzensberger, Joseph Kosuth).
6. Jakiej filozofii sztuka potrzebuje? Kwestionowanie możliwości filozoficznej teorii sztuki (Morris
Weitz, Arthur C. Danto) i próby przeformułowania relacji między filozofią a sztuką (Theodor W.
Adorno, Wolfgang Welsch, Jacques Rancière).
II semestr:
1. Poszerzanie estetyki – próby definiowania sztuki poza paradygmatem estetycznej autonomii:
1.1. Sztuka jako zabawa (Theodor W. Adorno).
1.2. Sztuka jako poznanie (Nelson Goodman).
1.3. Sztuka jako kompensacja w warunkach nowoczesnej utraty sfery sacrum (Odo Marquard).
1.4. Sztuka jako polityka:
1.4.1. Sztuka jako bezpośrednie działanie (Walter Benjamin).
1.4.2. Sztuka jako opór kulturowy (Theodor W. Adorno, Jean F. Lyotard).
1.4.3. Sztuka jako krytyczna analiza współczesnej kultury (Hal Foster).
2. Estetyka w działaniu – nowoczesne projekty estetycznej przemiany życia:
2.1. Utopia estetycznego pojednania (Friedrich Schiller, Herbert Marcuse).
2.2. Utopie artystycznej „przemiany świata” (na przykładzie awangardy rosyjskiej).
2.3. „Estetyka egzystencji” (Richard Shusterman).
Materiały dydaktyczne (Zalecana literatura i materiały pomocnicze):
1. Morawski Stefan, Szkic do przemian refleksji i samowiedzy estetycznej, „Studia Estetyczne”
1982, nr XIX. (lub [w:] idem, Wybór pism estetycznych, oprac. P. Przybysz, A. ZeidlerJaniszewska, Universitas, Kraków 2007).
2. Jay Martin, Powrót do ciała poprzez doświadczenie estetyczne, [w:] idem, Pieśni
doświadczenia, Universitas, Kraków 2008.
3. Kant Immanuel, Krytyka władzy sądzenia (fragm.), PWN, Warszawa, dowolne wydanie.
4. Greenberg Clement, Stan krytyki; Czy smak może być obiektywny?, [w:] idem, Obrona
modernizmu, Universitas, Kraków 2006.
5. Beardsley Monroe C., O zróżnicowaniu upodobań estetycznych, [w:] Estetyka w świecie, T.I,
red. M. Gołaszewska, wyd. UJ, Kraków 1984.
6. Bourdieu Pierre, Historyczna geneza sztuki czystej, [w:] idem, Reguły sztuki, Kraków 2001;
7. Bürger Peter, Problem autonomii sztuki w społeczeństwie mieszczańskim, [w:] tegoż, Teoria
awangardy, Universitas, Kraków 2006.
8. Barthes Roland, Śmierć autora, „Teksty Drugie” 1999, nr 1/2.
9. Morawski Stefan, Na zakręcie. Od sztuki do po-sztuki, Wyd. Literackie, Kraków 1985, s.249278.
10. Morawski Stefan, Czy zmierzch estetyki?, [w:] Zmierzch estetyki – rzekomy czy autentyczny?,
red. S. Morawski, t. I, Czytelnik, Warszawa 1987.
11. Enzensberger Christian, Koniec pewnej epoki sztuki, [w:] Zmierzch estetyki…, t. I, op. cit.
12. Kosuth Joseph, Sztuka po filozofii, [w:] Zmierzch estetyki…, t. II, op.cit.
13. Danto Arthur C., Filozoficzne zniewolenie sztuki, „Studia Estetyczne” 1986-1990, T. XXIII.
14. Welsch Wolfgang, Estetyka poza estetyką. O znaczeniu estetyki w czasach współczesnych i o
nowej formie dyscypliny, [w:] Problemy ponowoczesnej pluralizacji kultury. Wokół koncepcji
Wolfganga Welscha, część I, red. A. Zeidler-Janiszewska, Humaniora, Poznań 1998.
15. Adorno, Theodor W., Teoria estetyczna (fragm.), PWN, Warszawa 1994.
16. Adorno Theodor W., Sztuka i sztuki. Wybór esejów, PIW, Warszawa 1990.
17. Goodman Nelson, Sztuka i poznanie, [w:] Estetyka w świecie, T.II, op.cit.
18. Marquard Odo, Apologia przypadkowości. Studia filozoficzne, Oficyna Naukowa, Warszawa
1994.
19. Benjamin Walter, Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej, [w:] idem, Twórca jako
wytwórca, Wyd. Poznańskie, Poznań 1975 (lub [w:] idem, Anioł historii, Poznań 1996)
20. Lyotard Jean-Francois, Komentarz na temat oporu, [w:] idem, Postmodernizm dla dzieci,
Warszawa 1998.
21. Foster Hal, Sztuka cynicznego rozumu, [w:] idem, Powrót realnego. Awangarda u schyłku XX
wieku, Universitas, Kraków 2010.
22. Rancière Jacques, Dzielenie postrzegalnego, [w:] idem, Estetyka i polityka, Wyd. Krytyki
Politycznej, Kraków 2007.
23. Schiller Friedrich, Listy o wychowaniu estetycznym (fragm.), Czytelnik, Warszawa 1972.
24. Marcuse Herbert, Wymiar estetyczny, [w:] idem, Eros i cywilizacja, Muza, Warszawa 1998.
25. Między sztuką a komuną, red. A. Turowski, Universitas, Kraków 1998 (fragm.).
26. Groys Boris, Stalin jako totalne dzieło sztuki, Wydawnictwo SIC!, Warszawa 2010.
27. Shusterman Richard, Sztuka życia a etyka postmodernistyczna, [w:] idem, Estetyka
pragmatyczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998.
28. Shusterman Richard, Praktyka filozofii, filozofia praktyki. Pragmatyzm a życie filozoficzne,
Universitas, Kraków 2005 (fragm.)
Warunki zaliczenia:
Dla wszystkich uczestników – nie więcej niż dwie nieobecności.
Na ocenę dst. – sprawdzian końcowy, obejmujący pytania otwarte i testowe (min. 50% poprawnych
odpowiedzi), opracowanie konspektu zajęć i przeprowadzenie dyskusji na jego podstawie.
Na ocenę db. – sprawdzian końcowy, obejmujący pytania otwarte i testowe (min. 70% poprawnych
odpowiedzi), opracowanie konspektu zajęć i przeprowadzenie dyskusji na jego podstawie.
Na ocenę bdb. – sprawdzian końcowy, obejmujący pytania otwarte i testowe (min. 90% poprawnych
odpowiedzi), opracowanie konspektu zajęć i przeprowadzenie dyskusji na jego podstawie.
Forma zajęć i metody dydaktyczne:
Zajęcia w każdym semestrze rozpoczynają dwa wykłady poświęcone zawartości programowej,
podstawowej terminologii, specyfice lektury oraz sposobu stawiania problemów wokół tytułowych
zjawisk przez filozofów i artystów. W dalszej części zajęć zostaną rozdzielone między studentów
według dokładnego harmonogramu (zawierającego datę, lekturę i szczegółowe zagadnienia) określone
tematy, które należy przygotować pisemnie w formie szczegółowego konspektu (ok. dwie strony) do
dyskusji na każde kolejne zajęcia. Na poszczególnych zajęciach realizujemy dyskusję uporządkowaną
według tych konspektów i kierowaną przez konkretnych studentów.