Recenzja książki Sławomira Sztaby „Wybory ekonomiczne a

R  
Andrzej R. Chrzanowski*
Recenzja książki Sławomira Sztaby
„Wybory ekonomiczne a preferencje. Polska w świecie zmiennych
wartości”
Książka dotyczy roli systemu wartości
w życiu gospodarczym kraju rozpatrywanego przez pryzmat teorii ekonomicznych. Główne pytanie, jakie sobie
postawił autor brzmi: Czy polska kultura
predysponuje nas do wygrywania konkurencji we współczesnym świecie, czy też jest
balastem, który trzeba odrzucić, by szybko
się rozwijać? (s.9). Aby odpowiedzieć na
tak postawione pytanie, autor książki,
jak sam przyznaje, spędził dużo czasu
ma badaniach literaturowych. Analizował
teksty często z dziedzin odległych od ekonomii. Następnym etapem poszukiwań
autora było uzyskanie przekrojowych
danych statystycznych na badany temat,
pochodzących od organizacji międzynarodowych, głównie OECD i Eurostatu.
Przy czym jak zaznaczył, dane te poddane zostały krytycznej analizie, ponieważ
„wszędzie, gdzie pojawia się pomiar, pojawiają się również błędy” (s.10). Kolejnym
etapem była analiza i opracowanie zebranego materiału z wykorzystaniem modeli
mikroekonomicznych dotyczących preferencji konsumentów: modelu maksymalizacji użyteczności, tzn. maksymalizacji
zadowolenia konsumenta ze spożywa-
nych dóbr i modelu, a właściwie mapy
obojętności pomagającej zinterpretować
zachowania konsumentów, którzy mają
Sławomir Sztaba, Wybory ekonomiczne a preferencje.
Polska w świecie zmiennych wartości, Szkoła Główna
Handlowa w Warszawie — Oficyna Wydawnicza,
Warszawa 2013.
* Dr Andrzej R. Chrzanowski — Wyższa Szkoła Zarządzania / Polish Open University, Instytut Zarządzania
Operacyjnego i Systemów Informacyjnych, e-mail: [email protected].
Zarządzanie Zmianami Zeszyty Naukowe 2-3/2013 (59)
www.pou.pl
87
Z  -/
do czynienia z dobrami pożądanymi i
niepożądanymi, w różnych wariantach
i modelu dotyczącego koncepcji krańcowej stopy substytucji. Uzasadniając,
dlaczego do badania zagadnienia wartości wybrane zostały takie modele, autor
pisze, że „wszędzie tam, gdzie ekonomiści
posługują się preferencjami, w grę wchodzą wartości” (s.15).
Recenzowana książka składa się ze wstępu, pięciu części i zakończenia.
W pierwszej części Preferencje w teorii
ekonomii. Problemy metodologiczne, autor
omawia zagadnienie preferencji, suwerenności konsumenta wykorzystując wybrane modele mikroekonomiczne.
W drugiej części Wartości w wybranych
modelach ekonomicznych, autor wykorzystując zaprezentowane w części pierwszej
modele stara się odpowiedzieć na proste
pytania: dlaczego ludzie pracują, dlaczego ludzie oszczędzają, dlaczego ludzie
mają dzieci. Pod koniec tej części autor
stwierdza, że mimo iż pytania są proste,
to odpowiedzi na nie bywają złożone.
W trzeciej części Cywilizacja i kultura
jako fundament preferencji, autor stwierdza, że pojęcia cywilizacji i kultury są
pojęciami wieloznacznymi, tym samym
trudnymi do zinterpretowania z wykorzystaniem modeli mikroekonomicznych.
Dlatego przyjął za niektórymi badaczami,
że przez cywilizację rozumie sposób
organizacji życia zbiorowego, natomiast
przez kulturę — narodowe odmiany
cywilizacji. Pod koniec rozważań autor
stwierdza, że preferencje i związane nimi
wartości przedstawione przy okazji prezentacji modeli mikroekonomicznych nie
wyczerpują przedstawionego we wstępie
zagadnienia.
W czwartej części Wybrane wartości
w Polsce na tle międzynarodowym, autor
odnosi się do wartości, co do których ist88
nieją silnie ugruntowane stereotypy. I tak
stwierdzenia, że stereotypowy Polak to
katolik, pijak, złodziej, leń i zły organizator weryfikuje wykorzystując dane statystyczne dotyczące innych krajów. Dzięki
tak przeprowadzonym analizom poddaje
w wątpliwość większość prezentowanych
stereotypów na temat Polaków.
W piątej części Podziały w polskim społeczeństwie autor analizując dostępne
dane statystyczne dochodzi do wniosku,
że „pracuje tylko połowa Polaków, ale
pracują oni bardzo długo, niemalże najdłużej w Europie. Polacy w XX wieku
byli poddani oddziaływaniom różnych
cywilizacji, co musiało pozostawić następstwa” (s.237). Według autora można
wyróżnić różne przyczyny „głębokich
podziałów” w polskim społeczeństwie.
Niemniej w sferze wartości źródłem tych
podziałów jest stosunek do religii.
Podsumowując przeprowadzone badania
autor stwierdza, że głównym źródłem
zmian preferencji w społeczeństwie jest
wzrost dochodów; „wzrost dochodów
powodował istotne zmiany w kształtowaniu kapitału społecznego. Początkowo,
po II wojnie światowej, wraz ze wzrostem
zamożności kapitał społeczny w krajach
wysoko rozwiniętych narastał. Wiązało
się to ze wzrostem zamożności i odejściem od walki o przetrwanie. Dla społeczeństw krajów wysoko rozwiniętych
istotne stały się potrzeby szacunku,
akceptacji społecznej, przynależności.
Jednak dalszy wzrost dochodów spowodował przejście ku indywidualizmowi
i samorealizacji, w związku z tym więzi
społeczne, w tym więzi rodzinne, stały się
mniej istotne.” (s.256)
Drugim źródłem zmian preferencji
w krajach wysoko rozwiniętych, zdaniem autora badań było uleganie ideologii neokomunistycznej. „W destrukcji
Zarządzanie Zmianami Zeszyty Naukowe 2-3/2013 (59)
www.pou.pl
R  
neokomuniści, podobnie jak ich przodkowie bez przedrostka neo, okazali się
skuteczni. W realizacji ich planów pomagały następstwa wzrostu dochodów w
krajach wysoko rozwiniętych. Wystąpiła
nieoczekiwana synergia obiektywnych
procesów gospodarczych i ideologii”
(s.256). „Młode pokolenie Polaków, niepamiętające absurdów gospodarki socjalistycznej, jest podatne na neokomunistyczną propagandę płynącą z Zachodu,
gdyż wydaje się ona nowoczesna. Starsze
pokolenie, odporne na komunistyczną
retorykę, schodzi ze sceny społecznej.
Jego zdolność do przekazania swoich
wartości młodym pokoleniom wydaje się
ograniczona” (s.257).
Konkluzja autora wynikająca z tych rozważań, będąca próbą odpowiedzi na postawione na początku pracy pytanie jest
następująca: „Kryzys Zachodu wymaga
od nas samodzielnego myślenia, a o to
zawsze było w Polsce trudno. Przez tysiąc
lat czerpaliśmy z Zachodu wzorce kulturowe i cywilizacyjne. Teraz powinniśmy
się przeciwstawić płynącemu z Zachodu
neokomunizmowi. Albo sprostamy temu
wyzwaniu, albo zaprzepaścimy szanse
dalszego rozwoju.” (s.257).
Książka stanowi ciekawą, a zarazem pouczającą lekturę. Na uwagę zasługuje fakt,
że jedną z inspiracji podjęcia tego tematu, jak autor sam zaznacza we wstępie,
były zajęcia prowadzone z doktorantami
w Szkole Głównej Handlowej oraz słuchaczami studiów MBA w Wyższej Szkole
Zarządzania / Polish Open University.
Wyniki dyskusji, jaką prowadził w ramach zajęć ze studentami stanowią
ciekawy materiał piątej części książki.
Autor w niniejszej książce starał się znaleźć odpowiedź na pytanie: Czy polska
kultura predysponuje nas do wygrywania
konkurencji we współczesnym świecie, czy
też jest balastem, który trzeba odrzucić,
by szybko się rozwijać? Aby odpowiedzieć na tak postawione pytanie autor
pracy zebrał i opracował bogaty materiał badawczy. Właśnie z tych względów
książka jest godna polecenia studentom
wyższych uczelni, zwłaszcza kierunków
związanych z organizacją i zarządzaniem,
w tym studiów MBA oraz pracownikom
naukowym tych uczelni i instytutów
naukowo-badawczych. Powinna zainteresować również uczestników studiów
podyplomowych oraz szkoleń podnoszących umiejętności menedżerskie ludzi
biznesu, głównie w zakresie organizacji
i zarządzania.
Zarządzanie Zmianami Zeszyty Naukowe 2-3/2013 (59)
www.pou.pl
89