docDziałania szkoły na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa uczniów
download 
Reklamacja Transkrypt
Działania szkoły na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa uczniów
MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Działania szkoły na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa uczniów Oferta adresowana do dyrektorów szkół i placówek, kadry pedagogicznej, rodziców oraz organów prowadzących szkoły i placówki przygotowana przez Departament Zwiększania Szans Edukacyjnych Ministerstwa Edukacji Narodowej we współpracy z Ośrodkiem Rozwoju Edukacji Warszawa, lipiec 2013 Działania szkoły na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa uczniów to jeden z kierunków polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2013/2014, określony przez Ministra Edukacji Narodowej. Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży oraz tworzenie warunków na rzecz prawidłowego rozwoju, w tym zdrowia są przedmiotem stałej troski Ministra Edukacji Narodowej. Mając na względzie dobro uczniów oraz możliwość doskonalenia umiejętności wychowawczych nauczycieli w zakresie efektywnego współdziałania z rodzicami dzieci, Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowało Ofertę działań profilaktycznych adresowanych do kadry pedagogicznej, rodziców, uczniów oraz organów prowadzących szkoły i placówki do wykorzystania w realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i profilaktycznych. Określenie w kierunkach polityki oświatowej państwa działań szkoły na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa uczniów oznacza, że dyrektorzy szkół są zobowiązani zwracać szczególną uwagę na aspekty zdrowia i bezpieczeństwa, w swojej codziennej pracy i innych przedsięwzięciach. Placówki doskonalenia nauczycieli, poradnie psychologiczno-pedagogiczne i biblioteki pedagogiczne, z kolei, mają przygotować ofertę szkoleń, konferencji i seminariów dla szkół, wspierającą nauczycieli w ich działaniach na rzecz promocji zdrowia, profilaktyki i zapewnienia bezpieczeństwa. Kuratorzy oświaty, zaś - w ramach nadzoru - mają przede wszystkim kontrolować i monitorować placówki oświatowe właśnie w tym zakresie. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół1 działalność edukacyjna szkoły jest określona m.in. przez: szkolny zestaw programów nauczania, który uwzględniając wychowawczy wymiar szkoły, obejmuje całą działalność szkoły z punktu widzenia dydaktycznego, program wychowawczy szkoły, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym, program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska, obejmującego wszystkie treści i działania o charakterze profilaktycznym skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców. Szkolny zestaw programów nauczania, program wychowawczy szkoły oraz profilaktyki tworzą spójną całość i muszą uwzględniać wszystkie wymagania opisane w podstawie programowej. Ich przygotowanie i realizacja są zadaniem zarówno całej szkoły, jak i każdego nauczyciela. Treści profilaktyczne zgodnie z obowiązującą podstawą programową realizowane są w ramach nauczania poszczególnych przedmiotów m.in. edukacji społecznej, historii i społeczeństwa, przyrody, wychowania do życia w rodzinie, wiedzy o społeczeństwie, wiedzy o kulturze, edukacji dla bezpieczeństwa, etyki. Każda szkoła, mając na względzie oczekiwaną sylwetkę absolwenta, tworzy program wychowawczy szkoły, uwzględniający wartości ważne dla społeczności szkolnej oraz zagadnienia lub problemy, których rozwiązanie jest ważne z punktu widzenia środowiska uczniów, rodziców i nauczycieli. Szkoła ma obowiązek okresowego diagnozowania problemów, podejmowania działań profilaktycznych i korekcyjnych, adekwatnych do występujących na jej terenie sytuacji trudnych. Działania te umożliwiają realną ocenę potrzeb i stanowią szansę na zredukowanie wielu czynników ryzyka, wyzwalających negatywne zachowania uczniów zarówno w środowisku szkolnym, jak i pozaszkolnym. Należy przy tym podkreślić fakt, że przy podejmowaniu działań, szkoła musi współpracować z rodzicami, samorządem uczniowskim oraz ze strategicznymi podmiotami publicznymi i niepublicznymi w środowisku lokalnym. Niniejsze opracowanie ma stanowić pomoc dla dyrektorów szkół i placówek oraz dla nauczycieli. Należy mieć nadzieję, że znajdą w nim Państwo przydatne treści, które będzie można wykorzystać w codziennej pracy, szczególnie w realizacji działań w programie wychowawczym szkoły i programie profilaktyki. Materiał zawiera również informacje o działaniach Ministerstwa Edukacji Narodowej, wspierających szkoły w ich zadaniach na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa uczniów. Do prezentowanych działań należą między innymi wspierane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej programy profilaktyczne i zdrowotne. 1 Dz. U. z 2012 r. poz.977 Materiał zawarty w części pierwszej może pomóc nauczycielom w przygotowywaniu spotkań z uczniami i rodzicami, jak również wzbogacić ich warsztat pracy. Przedstawione tam propozycje pozwolą na skuteczniejsze oddziaływanie wychowawcze, a zamieszczone adresy stron internetowych umożliwią szybkie dotarcie do potrzebnych informacji. Ponadto, część skierowana do nauczycieli zawiera informację na temat działań wspierających dyrektorów szkół i nauczycieli w kształtowaniu postaw prozdrowotnych wśród dzieci i młodzieży. W części drugiej, skierowanej do rodziców, zamieszczono liczne poradniki oraz programy pozwalające na rozpoznawanie przyczyn problemowych zachowań dzieci, jak również stosowanie skutecznych form oddziaływań wychowawczych, z poszanowaniem praw dziecka. Udostępniane w niej materiały służą rozwijaniu kompetencji wychowawczych rodziców, a w sytuacjach problemowych – stosowanie skutecznych form interwencji profilaktycznych i wychowawczych. Część skierowana do rodziców zawiera również informacje o działaniach Ministerstwa Edukacji Narodowej w zakresie kształtowania postaw prozdrowotnych u dzieci i młodzieży, w szczególności promowania aktywności fizycznej i zdrowego odżywiania. W części tej rodzice mogą znaleźć m. in. informację na temat programów „Szklanka mleka” oraz „Owoce w szkole”, zachęcającą do zgłoszenia dzieci do udziału w tych programach. Dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych została przeznaczona kolejna część oferty. Są w niej zawarte scenariusze spotkań rozwijające ich kompetencje psychospołeczne oraz dostarczające dodatkową wiedzę z zakresu przyczyn i skutków stosowania przemocy. Ponadto, propozycje te zawierają działania z zakresu kształtowania postaw prozdrowotnych wśród dzieci i młodzieży. Zaproponowane programy do realizacji mogą przyczynić się do budowania dobrego klimatu w klasie i szkole oraz poprawiać adaptację uczniów w gimnazjum. Zgodnie z art. 5a ust. 2 ustawy o systemie oświaty2 zapewnienie kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej, jest zadaniem oświatowym gmin, powiatów i samorządów województw. Wynika stąd, że jednostki samorządu terytorialnego również mają obowiązki w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki problemów dzieci i młodzieży. Wskazane jest, aby samorządy w realizacji zadań własnych z zakresu rozwiazywania problemów społecznych, w tym problemów wynikających z uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży korzystały z rekomendowanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej programów profilaktycznych i zdrowotnych spełniających kryteria dobrej jakości. W 2010 roku, w celu podniesienia jakości programów, powstał System rekomendacji programów profilaktycznych i promocji zdrowia psychicznego. Współtwórcami tego systemu są: Instytut Psychiatrii i Neurologii, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Ośrodek Rozwoju Edukacji. Ośrodek Rozwoju Edukacji upowszechnia standardy jakości programów profilaktycznych, poprzez prowadzenie Banku Programów Profilaktycznych, zachęcając dyrektorów szkół oraz decydentów do zapoznania się z nimi. W części czwartej dokumentu zaprezentowano materiały informacyjne i edukacyjne z zakresu zdrowia i bezpieczeństwa w szkole, a także programy profilaktyczne, spełniających kryteria dobrej jakości zamieszczone w Banku Programów Profilaktycznych prowadzonym przez Ośrodek Rozwoju Edukacji. 2 Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm. OFERTA DLA RADY PEDAGOGICZNEJ I INNYCH PRACOWNIKÓW SZKOŁY 1) Stanowisko Ministra Edukacji Narodowej, Ministra Zdrowia oraz Ministra Sportu i Turystyki w sprawie działań podejmowanych przez szkoły w zakresie zdrowego żywienia uczniów Stanowisko podkreśla rolę szkoły w zaspokajaniu potrzeb żywieniowych dzieci i młodzieży oraz w kształtowaniu właściwych zachowań w tym zakresie. Dla realizacji tych zadań niezbędne jest podjęcie przez szkoły wszystkich typów działań w zakresie wspierania zdrowego żywienia uczniów, w tym szczególnie umożliwienie uczniom dostępu do produktów i napojów, sprzedawanych w sklepikach szkolnych, o najwyższych walorach zdrowotnych (ze szczególnym uwzględnieniem ograniczenia produktów i napojów o dużej zawartości cukru, soli i tłuszczów) oraz właściwa organizacja posiłków spożywanych w szkole, także zapewnienie dostępu do wody pitnej. » Więcej na stronie 2) Program „Dopłaty do spożycia mleka i przetworów mlecznych w placówkach oświatowych” (tzw. „Szklanka Mleka” lub „Mleko w szkole”). Program ustanowiony przez Komisję Europejską w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, realizowany przez Agencję Rynku Rolnego. Celem programu jest promowanie zdrowego odżywiania poprzez zachęcenie dzieci i młodzieży do spożywania mleka i przetworów mlecznych oraz kształtowanie trwałego nawyku konsumpcji mleka i jego przetworów. Program ma zarówno żywieniowy, jak i edukacyjny charakter oraz przyczynia się do zwalczania otyłości i zapewnienia niezbędnych składników dla rozwoju i zdrowia dzieci. W ramach programu „Mleko w szkole” mleko i jego przetwory dostarczane są do ok. 14 tys. placówek oświatowych (ok. 33% placówek oświatowych w Polsce). W Polsce z programu korzysta ok. 2,4 mln dzieci (ok. 39% dzieci uczęszczających do placówek oświatowych w Polsce). » Więcej na stronie Agencji Rynku Rolnego 3) Program „Owoce w szkole” Program ustanowiony przez Komisję Europejską w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, realizowany przez Agencję Rynku Rolnego. Głównym celem programu „Owoce w szkole” jest m.in. trwała zmiana nawyków żywieniowych dzieci poprzez zwiększenie udziału owoców i warzyw w ich codziennej diecie oraz propagowanie zdrowego odżywiania poprzez działania towarzyszące o charakterze edukacyjnym realizowane w szkołach podstawowych. Oprócz udostępniania owoców i warzyw dzieciom, obowiązkowo w ramach programu „Owoce w szkole” prowadzone są: działania towarzyszące o charakterze edukacyjnym szkoły uczestniczące w programie zobowiązane są do zrealizowania w ramach programu „Owoce w szkole” co najmniej 2 zajęć w każdym semestrze roku szkolnego o tematyce przyrodniczej i zdrowotnej zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 maja 2011 r. w sprawie sposobu realizacji środków towarzyszących służących zapewnieniu skutecznego wykonania programu „Owoce w szkole”, - działania z zakresu komunikacji programu, które mają na celu popularyzowanie programu m.in. poprzez takie elementy jak: plakat, broszury, specjalna strona internetowa poświęcona programowi (www.owocewszkole.org), - działania z zakresu oceny programu mającej na celu określenie skuteczności programu. » Więcej na stronie Agencji Rynku Rolnego 4) Szkolne Smaki – szkoły dobrego żywienia Ministerstwo Edukacji Narodowej rozwija współpracę z organizacjami pozarządowymi zajmującymi się propagowaniem zdrowego stylu życia i zdrowego odżywiania. Fundacja Banku Ochrony Środowiska oraz Fundacja „Szkoła na widelcu” realizuje projekt pn. „Szkolne Smaki – szkoły dobrego żywienia”. Przedsięwzięcie składa się z cyklu konferencji dla dyrektorów szkół oraz warsztatów kulinarnych dla osób zajmujących się prowadzeniem stołówek w szkołach oraz przedstawicieli firm cateringowych. Celem tego działania jest podnoszenie wiedzy na temat zdrowego żywienia oraz kształtowanie umiejętności dzieci i młodzieży w zakresie przygotowywania posiłków uwzgledniających zalecane normy oraz przekonanie dyrektorów szkół, jak o możliwościach wpływu na kształtowanie postaw prozdrowotnych i prawidłowych nawyków żywieniowych wśród uczniów. » Więcej na stronie www.szkolnesmaki.pl 5) Program „ARS, czyli jak dbać o miłość?” Program ten jest jednym z komponentów pięcioletniego Projektu pn. „Profilaktyczny program w zakresie przeciwdziałania uzależnienia od alkoholu i tytoniu i innych środków psychoaktywnych”, współfinansowanego ze środków Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy. Głównym celem Programu jest ograniczenie spożywania alkoholu, tytoniu i innych substancji psychoaktywnych przez kobiety w wieku 15-49 lat. Dodatkowymi beneficjentami są rodziny kobiet, uczniowie szkół ponadgimnazjalnych, nauczyciele, pracownicy wybranych zakładów pracy. Celem tego programu edukacyjnego jest dostarczenie uczestnikom wiedzy pomocnej w kształtowaniu zdrowego stylu życia, kształtowanie umiejętności, kompetencji i postaw pomocnych w unikaniu używania substancji psychoaktywnych. W ramach projektu zorganizowane będą szkolenia dla nauczycieli realizujących program w szkołach ponadgimnazjalnych, wojewódzkich i powiatowych koordynatorów programu edukacyjnego. Realizatorem Programu jest Główny Inspektor Sanitarny. 6) Bank programów profilaktycznych Prezentowane programy to przykłady dobrych, skutecznych praktyk spełniających kryteria dobrej jakości. Wykaz zawiera informacje o autorach, adresatach, głównych celach, treściach i realizatorach poszczególnych programów, materiałach stanowiących ich wyposażenie, a także dane teleadresowe do kontaktu z trenerami lub koordynatorami. » Więcej na stronie Wydziału Wychowania i Profilaktyki ORE 7) Programy edukacyjne dla nauczycieli, rozwijające kompetencje wychowawcze umożliwiające tworzenie zdrowego i bezpiecznego środowiska w szkole i w klasie, upowszechniane przez ORE: „Szkolna Interwencja Profilaktyczna” Program przygotowuje nauczycieli do właściwego reagowania w sytuacjach kontaktu ucznia ze środkami psychoaktywnymi i podejmowania interwencji z udziałem ucznia i jego rodziców. Upowszechnia go sieć instruktorów mających uprawnienia do szkolenia rad pedagogicznych, spośród nich 41 ma aktualnie rekomendację ORE. » Więcej na stronie Wydziału Wychowania i Profilaktyki ORE „Golden Five” Międzynarodowy program edukacyjny przygotowujący nauczycieli gimnazjum do wspierania procesu adaptacji uczniów klas pierwszych, zapobiegania wykluczaniu uczniów i wypadaniu z systemu edukacji, a także przeciwdziałania innym ryzykownym zachowaniom nastolatków. Jest upowszechniany kaskadowo od 2007 r. poprzez sieć przeszkolonych instruktorów, aktualnie 76 osób, uprawnionych do szkolenia nauczycieli. » Więcej na stronie Wydziału Wychowania i Profilaktyki ORE „Jak sobie radzić z prowokacyjnymi zachowaniami uczniów? Metoda konstruktywnej konfrontacji” Program zwiększania umiejętności wychowawczych nauczycieli, adresowany do rad pedagogicznych szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Celem programu jest zapobieganie konfliktom pomiędzy nauczycielem a uczniami, poszerzenie repertuaru reakcji nauczyciela o nowe, bardziej efektywne metody przydatne w sytuacjach prowokacyjnych i agresywnych zachowań ucznia. Program jest upowszechniany poprzez sieć ok. 300 realizatorów. » Więcej na stronie Wydziału Wychowania i Profilaktyki ORE „Rozwiązywanie konfliktów w szkole” Projekt ma na celu promowanie idei konstruktywnego rozwiązywania konfliktów w szkole. W ramach programu odbywają się seminaria i kursy doskonalące dla pracowników szkół i placówek oświatowych. » Więcej na stronie Wydziału Rozwoju Szkół i Placówek ORE „Budowanie strategii pracy z dzieckiem przejawiającym zaburzenia zachowania w środowisku szkolnym i rodzinnym” Program ma na celu rozwijanie kompetencji kadr pedagogicznych w zakresie pracy z dzieckiem przejawiającym zaburzenia zachowania, jak również doskonalenie umiejętności współpracy specjalistów (psychologa, pedagoga z poradni psychologiczno-pedagogicznej lub ośrodka doskonalenia nauczycieli) ze środowiskiem szkolnym. Uczestnicy szkolenia poznają konkretne metody diagnozy sytuacji dziecka i zasady konstruowania strategii korygujących. Program upowszechniany jest na terenie 15 województw przez sieć 33 liderów posiadających uprawnienia do szkolenia kadry pedagogicznej szkół i placówek. » Więcej na stronie Wydziału Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych ORE „Szkoła Promująca Zdrowie” Koncepcja szkoły promującej zdrowie wynika bezpośrednio z założeń promocji zdrowia. Jest to szkoła, która tworzy warunki i podejmuje działania, które sprzyjają: dobremu samopoczuciu społeczności szkolnej, podejmowaniu przez jej członków działań na rzecz zdrowia własnego i innych ludzi oraz tworzenia zdrowego środowiska. Program „Szkoła Promująca Zdrowie” (SzPZ) jest realizowany w Polsce od 1991 r. Rozpoczął się od 3letniego projektu pilotażowego (1992-1995), zainicjowanego przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Projekt ten uruchomił oddolne działania szkół oraz zainicjował utworzenie sieci szkół promujących zdrowie w całym kraju. Aktualnie sieci szkół promujących zdrowie istnieją we wszystkich województwach, w niektórych funkcjonują również sieci rejonowe, powiatowe lub miejskie, utworzone w celu ułatwienia koordynacji i skuteczniejszego wspierania szkół. Obecnie w Polsce jest ponad 2000 Szkół Promujących Zdrowie. » Więcej na stronie Zespołu ds. Promocji Zdrowia w Szkole „Ruch i zdrowe żywienie w szkole” Program jest adaptacją projektu europejskiego HEPS (Healthy Eating and Physical Activity in Schools) – „Zdrowe Żywienie i Aktywność Fizyczna w Szkole”. W zapobieganiu nadwadze i otyłości oraz wspieraniu dzieci i młodzieży z nadwagą w jej redukowaniu bardzo ważną rolę mają do spełnienia szkoły. Istotą projektu jest całościowe podejście do zdrowia w szkole, budowanie polityki szkoły w zakresie promocji zdrowia z naciskiem na zdrowe żywienie i aktywność fizyczną. Głównymi celami projektu jest: Tworzenie, realizacja i ewaluacja skutecznej polityki krajowej oraz praktyki w zakresie zdrowego żywienia i aktywności fizycznej w szkołach we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej. Wspieranie tworzenia i wdrażania programów zdrowego żywienia i aktywności fizycznej, opracowanych na podstawie potwierdzonych faktów (dowodów), z wykorzystaniem podejścia stosowanego w szkole promującej zdrowie. » Więcej na stronie Zespołu ds. Promocji Zdrowia w Szkole 5. Materiały informacyjne i edukacyjne Poradniki Organizacja i realizacja edukacji zdrowotnej w szkole – poradnik dla dyrektorów i nauczycieli Jak uchronić dziecko przed biernym i czynnym paleniem tytoniu – poradnik dla rodziców i wychowawców Wspólne drugie śniadanie w szkole – poradnik dla dyrektorów i pracowników szkół oraz rodziców Katalog i narzędzie HEPS - Katalog i narzędzie do oceny jakości szkolnych interwencji dotyczących zdrowego żywienia i aktywności fizycznej Narzędzie dla szkół HEPS - Przewodnik dla szkół dotyczący tworzenia szkolnej polityki zdrowego żywienia i aktywności fizycznej Poradnik orędownictwa na rzecz HEPS - Argumenty i strategie tworzenia polityki zdrowotnej w szkole Przewodnik HEPS - Promowanie zdrowego żywienia i aktywności fizycznej w szkołach Jak wspierać rozwój i zdrowie młodzieży - Pakiet edukacyjny zgodny z koncepcją i metodami pracy szkoły promującej zdrowie Koncepcja i zasady tworzenia Szkoły Promującej Zdrowie Poradnik „Wspieranie dziecka z nadwagą i otyłością w społeczności szkolnej” - w przygotowaniu ( listopad 2014 - dostępny na stronie Zespołu ds. Promocji Zdrowia w Szkole). » Poradniki dostępne na stronie Zespołu ds. Promocji Zdrowia w Szkole ORE Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki Zapobieganie samobójstwom dzieci i młodzieży – e-poradnik dla szkół Profilaktyka uzależnień w szkole – e-poradnik dla szkół Jak reagować na cyberprzemoc – poradnik dla szkół Przeciwdziałanie agresji i przemocy w szkole. Poradnik dla nauczycieli Przemoc w rodzinie wobec dziecka. Procedury interwencyjne w szkole » Poradniki dostępne na stronie Wydziału Wychowania i Profilaktyki ORE Kompas. Edukacja o prawach człowieka w pracy z młodzieżą - publikacja zawiera scenariusze zajęć dla nauczycieli do realizacji w klasie Kompasik. Edukacja na rzecz praw człowieka w pracy z dziećmi – publikacja zawiera scenariusze zajęć dla nauczycieli do realizacji w klasie Prawa człowieka. Poradnik nauczyciela Zakaz kar cielesnych wobec dzieci. Pytania i odpowiedzi . Publikacja przeznaczona do wykorzystania przez pedagogów lub psychologów szkolnych w pracy z rodzicami na warsztatach lub spotkaniach edukacyjnych w celu podnoszenia świadomości rodziców nt. skutków stosowania kar cielesnych, ich wpływu na rozwój emocjonalny dzieci. Materiał nie jest przeznaczony do wykorzystania do bezpośredniej pracy z uczniami w klasie. » Publikacje dostępne na stronie Wydziału Rozwoju Kompetencji Społecznych i Obywatelskich ORE Sytuacje kryzysowe w szkole, praca zbiorowa pod red. K. Koszewskiej i M. Taraszkiewicz, CODN 2007; Porozumienie bez przemocy, czyli język żyrafy w szkole, Towe Widstrand, CMPPP 2008; Empatyczna klasa. Relacje, które pomagają w nauce, Sura Hart, Victoria Kindle Hudson, CMPPP 2006. » Publikacje dostępne w Mediotece Ośrodka Rozwoju Edukacji. Artykuły tematyczne Procedury postępowania nauczycieli w sytuacjach zagrożenia dzieci i młodzieży demoralizacją i przestępczością Ramowy program działań profilaktyczno-wychowawczych przeciw agresji Wybór aktów prawnych dotyczących bezpieczeństwa uczniów w przedszkolu, szkole i placówce oświatowej Szkoła w obliczu incydentów krytycznych oraz sytuacji kryzysowych – przygotowanie i reagowanie Odpowiedzialność pracowników szkoły za zapewnianie bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, opieki i wychowania Psychospołeczne uwarunkowania bezpieczeństwa w szkole. Bezpieczeństwo w szkole – wyzwaniem współczesności Odpowiedzialność za zapewnianie bezpieczeństwa uczniów w kontekście sytuacji kryzysowych Odpowiedzialność prawna pracowników szkoły za zapewnianie bezpieczeństwa uczniów. Wykaz literatury przedmiotu Przemoc wobec dziecka Krzywdzenie emocjonalne dziecka Mobbing i bullying w szkole. Charakterystyka zjawiska i program zapobiegania Psychologiczne aspekty bullyingu: perspektywa sprawcy, ofiary i świadka Dziecko w postępowaniu sądowym Postawy i oddziaływania dorosłych w przeciwdziałaniu przemocy rówieśniczej Konstruowanie szkolnego programu profilaktyki aktualnym zadaniem szkoły Czy nowa podstawa programowa wymaga nowej profilaktyki? Ochrona zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży w szkole Współczesne dziewczyny nie mają problemów? Obraz współczesnych nastolatek i jego znaczenie w pracy edukacyjno-wychowawczej z dziewczętami Popkulturowe ramy tożsamości. Media, kultura popularna, Internet jako nowe środowiska kształtowania tożsamości Materiały z konferencji Nowe wyzwania w wychowaniu i profilaktyce: Zdrowie i zachowania zdrowotne młodzieży szkolnej na podstawie badań HBSC 2010 Używanie substancji psychoaktywnych przez młodzież. Wyniki Europejskiego Programu Badań Ankietowych w Szkołach (ESPAD) w 2011 roku Edukacja zdrowotna w podstawie programowej kształcenia ogólnego, jako fundament dla szkolnego programu profilaktyki Działalność Głównego Inspektoratu Sanitarnego w zakresie promocji zdrowia ze szczególnym uwzględnieniem odżywiania się dzieci i młodzieży Budowanie strategii antykryzysowej na terenie szkoły/placówki oświatowej Klimat społeczny szkoły Koncepcja resilience - czyli jak można pomóc dzieciom i młodzieży z grup podwyższonego ryzyka » Artykuły dostępne na stronie Wydziału Wychowania i Profilaktyki ORE Umiejętności życiowe – ważny komponent szkoły przyjaznej dziecku. Materiały edukacyjne dla nauczycieli. „Edukacja Zdrowotna i Promocja Zdrowia, zeszyt nr 12/2007 (tłumaczenie i opracowanie z materiałów WHO, 2003). » Artykuł dostępny na stronie Zespołu ds. Promocji Zdrowia w Szkole 8) Bank Dobrych Praktyk zawierający artykuły na temat zdrowego żywienia i aktywności fizycznej Prezentowane artykuły to przykłady dobrych, skutecznych praktyk szkół w zakresie zdrowego żywienia i aktywności fizycznej. Wyniki badań nad sposobem żywienia oraz aktywności fizycznej dzieci i młodzieży wskazują na istnienie obecnie w Polsce wielu nieprawidłowości w tym zakresie. W przezwyciężeniu niewłaściwych zachowań zdrowotnych, takich jak: nadwaga, otyłość oraz niski poziom aktywności fizycznej i bierne spędzania czasu wolnego bardzo ważną rolę mają do spełnienia szkoły. Dobre praktyki w obszarze zdrowego żywienia i aktywności fizycznej w szkołach mają na celu wspieranie placówek w podejmowaniu systemowych działań w zakresie zdrowego odżywiania oraz zwiększania aktywności fizycznej. » Bank Dobrych Praktyk dostępny na stronie Zespołu ds. Promocji Zdrowia w Szkole 9) Scenariusze zajęć warsztatowych Debata nad kreowaniem wspierającego środowiska szkolnego wraz z załącznikiem. Kryteria oceny ryzyka wystąpienia agresji i przemocy w szkole - scenariusz spotkania warsztatowego dla rad pedagogicznych Nowe zagrożenie – Dopalacze Scenariusz spotkania z rodzicami w szkole, przygotowany we współpracy z KBds.PN. Celem spotkania jest uwrażliwienie rodziców na nowe zagrożenie jakim są nowe narkotyki, tzw. dopalacze, oraz dostarczenie podstawowych informacji o środkach psychoaktywnych. Ważnym celem spotkania jest również ukazanie rodzicom czynników chroniących dziecko przed używaniem narkotyków, w tym wyrażanie stanowczej dezaprobaty, prowadzenie rozmów z dzieckiem na temat zagrożeń wynikających z używania nowych narkotyków oraz troskliwej kontroli dziecka » Scenariusze dostępne na stronie Wydziału Wychowania i Profilaktyki ORE Scenariusze zajęć warsztatowych dla nauczycieli do pracy z uczniami z zakresu profilaktyki palenia tytoniu. Pakiet edukacyjny dla nauczycieli złożony z trzech części odpowiadających poszczególnym etapom kształcenia. Zawiera 20 scenariuszy zajęć wraz z potrzebnymi do ich realizacji załącznikami i arkuszami pracy. Przed każdym z nich umieszczone jest krótkie wprowadzenie teoretyczne do realizowanego tematu oraz polecana literatura. Scenariusze zajęć dla nauczycieli do pracy z rodzicami z zakresu profilaktyki palenia tytoniu Współpraca z rodzicami jest niezbędnym elementem skutecznego zapobiegania zachowaniom problemowym wśród dzieci i młodzieży. Z myślą o potrzebie włączenia rodziców do wspólnych działań mających zapobiegać sięganiu przez młodzież po substancje psychoaktywne w tym palenia tytoniu opracowano cykl pięć scenariuszy spotkań, które mogą zostać przeprowadzone przez nauczycieli podczas zebrań z rodzicami. Każde spotkanie trwa około 20 minut i kończy się rozdaniem rodzicom ulotek informacyjnych. Jeżeli rodzice będą zainteresowani tematem spotkania zaproponowany scenariusz może stać się punktem wyjścia do pogłębionej dyskusji. Scenariusze zajęć dla nauczycieli z zakresu kształtowania umiejętności psychospołecznych uczniów w praktyce szkolnej. Materiały do wykorzystania przez nauczycieli przy realizacji zadań wychowawczych z promocji zdrowia i profilaktyki. Dotyczą m.in. kształtowania umiejętności psychospołecznych, takich jak: ocena ryzyka, podejmowania decyzji, nawiązywania pozytywnych kontaktów interpersonalnych i inne. » Materiały dostępne na stronie Zespołu ds. Promocji Zdrowia w Szkole ORE 10) Narzędzia do diagnozy i ewaluacji działań w szkołach Narzędzia do autoewaluacji opracowane i sprawdzone w szkołach w ramach projektu Szkoła Promująca Zdrowie. Materiały zawierają m.in. kwestionariusze ankiet, przy pomocy których szkoły mogą badać klimat społeczny oraz środowisko fizyczne szkoły, w tym bezpieczeństwo i samopoczucie uczniów i pracowników, satysfakcję z nauki i pracy uczniów i nauczycieli, osiąganie sukcesów, wzmacnianie poczucia własnej wartości całej społeczności szkolnej. Z narzędzi do autoewaluacji mogą korzystać wszystkie placówki zainteresowane poprawą klimatu psychospołecznego oraz tworzeniem bezpiecznego środowiska szkoły. » Materiały dostępne na stronie Zespołu ds. Promocji Zdrowia w Szkole ORE 11) Raporty z badań Rozmiary, nasilenie i rodzaje zachowań agresywnych w szkole w latach 1997, 2003, 2007. Agresja i przemoc uczniowska a klimat szkoły. Analiza porównawcza 2003–2007 Polscy nauczyciele i uczniowie a agresja elektroniczna – zarys teoretyczny i najnowsze wyniki badań Wstępny raport z analizy wyników ankiety dla nauczycieli zebranych podczas badań podłużnych w latach 1997, 2003, 2007 » Raporty dostępne na stronie Wydziału Wychowania i Profilaktyki ORE 12) Strony internetowe agend rządowych, zajmujących się profilaktyką uzależnień Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA) Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii OFERTA DLA RODZICÓW 1) Stanowisko Ministra Edukacji Narodowej, Ministra Zdrowia oraz Ministra Sportu i Turystyki w sprawie działań podejmowanych przez szkoły w zakresie zdrowego żywienia uczniów Stanowisko podkreśla rolę szkoły w zaspokajaniu potrzeb żywieniowych dzieci i młodzieży oraz w kształtowaniu właściwych zachowań w tym zakresie. Dla realizacji tych zadań niezbędne jest podjęcie przez szkoły wszystkich typów działań w zakresie wspierania zdrowego żywienia uczniów, w tym szczególnie umożliwienie uczniom dostępu do produktów i napojów, sprzedawanych w sklepikach szkolnych, o najwyższych walorach zdrowotnych (ze szczególnym uwzględnieniem ograniczenia produktów i napojów o dużej zawartości cukru, soli i tłuszczów) oraz właściwa organizacja posiłków spożywanych w szkole, także zapewnienie dostępu do wody pitnej. 2) Program „Dopłaty do spożycia mleka i przetworów mlecznych w placówkach oświatowych” (tzw. „Szklanka Mleka” lub „Mleko w szkole”). Program ustanowiony przez Komisję Europejską w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, realizowany przez Agencję Rynku Rolnego. Celem programu jest promowanie zdrowego odżywiania poprzez zachęcenie dzieci i młodzieży do spożywania mleka i przetworów mlecznych oraz kształtowanie trwałego nawyku konsumpcji mleka i jego przetworów. Program ma zarówno żywieniowy, jak i edukacyjny charakter oraz przyczynia się do zwalczania otyłości i zapewnienia niezbędnych składników dla rozwoju i zdrowia dzieci. W ramach programu „Mleko w szkole” mleko i jego przetwory dostarczane są do ok. 14 tys. placówek oświatowych (ok. 33% placówek oświatowych w Polsce). W Polsce z programu korzysta ok. 2,4 mln dzieci (ok. 39% dzieci uczęszczających do placówek oświatowych w Polsce). » Więcej na stronie Agencji Rynku Rolnego 3) Program „Owoce w szkole” Program ustanowiony przez Komisję Europejską w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, realizowany przez Agencję Rynku Rolnego. Głównym celem programu „Owoce w szkole” jest m.in. trwała zmiana nawyków żywieniowych dzieci poprzez zwiększenie udziału owoców i warzyw w ich codziennej diecie oraz propagowanie zdrowego odżywiania poprzez działania towarzyszące o charakterze edukacyjnym realizowane w szkołach podstawowych. Oprócz udostępniania owoców i warzyw dzieciom, obowiązkowo w ramach programu „Owoce w szkole” prowadzone są: działania towarzyszące o charakterze edukacyjnym szkoły uczestniczące w programie zobowiązane są do zrealizowania w ramach programu „Owoce w szkole” co najmniej 2 zajęć w każdym semestrze roku szkolnego o tematyce przyrodniczej i zdrowotnej zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 maja 2011 r. w sprawie sposobu realizacji środków towarzyszących służących zapewnieniu skutecznego wykonania programu „Owoce w szkole”, - działania z zakresu komunikacji programu, które mają na celu popularyzowanie programu m.in. poprzez takie elementy jak: plakat, broszury, specjalna strona internetowa poświęcona programowi (www.owocewszkole.org), - działania z zakresu oceny programu mającej na celu określenie skuteczności programu. » Więcej na stronie Agencji Rynku Rolnego 4) „Nowe zagrożenie – Dopalacze” Scenariusz spotkania z rodzicami w szkole, przygotowany we współpracy z Krajowym Biurem Do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii (KBds.PN). Celem spotkania jest uwrażliwienie rodziców na nowe zagrożenie, jakim są nowe narkotyki, tzw. dopalacze, oraz dostarczenie podstawowych informacji o tych środkach psychoaktywnych. Ważnym celem spotkania jest również ukazanie rodzicom czynników chroniących dziecko przed używaniem narkotyków, w tym wyrażanie stanowczej dezaprobaty, prowadzenie rozmów z dzieckiem na temat zagrożeń wynikających z używania nowych narkotyków oraz troskliwej kontroli dziecka. » Scenariusz dostępny na stronie Wydziału Wychowania i Profilaktyki 5) „Szkolna Interwencja profilaktyczna” Opisany w OFERCIE DLA RADY PEDAGOGICZNEJ I INNYCH PRACOWNIKÓW SZKOŁY program powinien być realizowany we współpracy z rodzicami. Przeszkolony nauczyciel przekazuje im ważne informacje na temat kontaktu dziecka z narkotykami i związanych z tym zagrożeń, wspiera ich i zawiera kontrakt z uczniami i rodzicami. Kontrakt zobowiązuje ucznia do zaniechania używania środków odurzających, a rodziców i nauczyciela do wspólnego monitorowania postępowania dziecka. » Program dostępny na stronie Wydziału Wychowania i Profilaktyki 6) Program „Szkoła dla Rodziców i Wychowawców”. Głównym celem programu jest podnoszenie kompetencji wychowawczych rodziców i wychowawców, wspieranie ich w radzeniu sobie w codziennych kontaktach z dziećmi i młodzieżą. Program przyczynia się do budowania silnej więzi między rodzicami a dziećmi – najważniejszego czynnika chroniącego młodzież przed zachowaniami problemowymi, w tym sięganiem po substancje psychoaktywne. Na warsztatach pt. „Nastolatek” rodzice uczą się, jak radzić sobie z problemami wieku dorastania, takimi jak: młodzieńczy bunt, zachowania ryzykowne nastolatków (narkotyki, przedwczesny seks), wpływ mediów. ORE prowadzi szkolenia edukatorów oraz realizatorów programu. Lista koordynatorów i przeszkolonych realizatorów w województwach dostępna jest na stronie programu. » Więcej na stronie programu „Szkoła dla Rodziców i Wychowawców” 7) „Jak kochać i wymagać” Poradnik dla rodziców stworzony w oparciu o program „Szkoła dla Rodziców i Wychowawców”. Zawiera najważniejsze wskazania wychowawcze i podpowiedzi konkretnych zachowań rodziców i opiekunów, propozycje ćwiczeń i materiały do refleksji. W praktyczny sposób uczy właściwego komunikowania się z dzieckiem wzmacniającego więź emocjonalną, wyznaczania granic i wprowadzania zdrowych zasad dyscypliny, co zabezpiecza dziecko przed podejmowaniem zachowań ryzykownych, w tym używaniem substancji psychoaktywnych. » Dostępny na stronie Wydziału Wychowania i Profilaktyki ORE 8) „Jak uchronić dziecko przed biernym i czynnym paleniem tytoniu” – poradnik dla rodziców i wychowawców. » Dostępny na stronie Zespołu ds. Promocji Zdrowia w Szkole 9) „Zapobieganie samobójstwom dzieci i młodzieży.” E-poradnik » Dostępny na stronie Wydziału Wychowania i Profilaktyki ORE OFERTA DLA UCZNIÓW SZKÓŁ PODSTAWOWYCH, GIMNAZJUM, SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH 1) Ważne informacje dotyczące zapobiegania ryzykownym zachowaniom młodzieży dostępne dla uczniów. » Informacje dostępne na stronie Wydziału Wychowania i Profilaktyki ORE 2) Program „ARS, czyli jak dbać o miłość?” Program ten jest jednym z komponentów pięcioletniego Projektu pn. „Profilaktyczny program w zakresie przeciwdziałania uzależnienia od alkoholu i tytoniu i innych środków psychoaktywnych”, współfinansowanego ze środków Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy. Głównym celem Programu jest ograniczenie spożywania alkoholu, tytoniu i innych substancji psychoaktywnych przez kobiety w wieku 15-49 lat. Dodatkowymi beneficjentami są rodziny kobiet, uczniowie szkół ponadgimnazjalnych, nauczyciele, pracownicy wybranych zakładów pracy. Celem tego programu edukacyjnego jest dostarczenie uczestnikom wiedzy pomocnej w kształtowaniu zdrowego stylu życia, kształtowanie umiejętności, kompetencji i postaw pomocnych w unikaniu używania substancji psychoaktywnych. W ramach projektu zorganizowane będą szkolenia dla nauczycieli realizujących program w szkołach ponadgimnazjalnych, wojewódzkich i powiatowych koordynatorów programu edukacyjnego. Realizatorem Programu jest Główny Inspektor Sanitarny. 3) „Szkolna interwencja profilaktyczna” Wobec uczniów sięgających po substancje psychoaktywne (alkohol, papierosy, narkotyki, w tym tzw. dopalacze), wychowawca może zastosować metodę interwencji. Jej celem jest zapobieganie dalszemu używaniu substancji psychoaktywnych przez ucznia oraz udzielenie pomocy i wsparcia uczniowi, a także jego rodzinie. Program realizowany jest z udziałem rodziców, co niewątpliwie wpływa na zmianę zachowań dziecka. » Więcej na stronie Wydziału Wychowania i Profilaktyki ORE 4) Program „Golden Five” Program przeznaczony dla klas I szkół gimnazjalnych. Jego celem jest udzielanie skutecznego wsparcia uczniom w procesie adaptacji w nowej szkole poprzez: integrację klasy, poprawę atmosfery panującej w klasie, wspomaganie osiągnięć szkolnych uczniów, wyposażanie uczniów w kluczowe umiejętności życiowe. Realizacja programu przyczynia się do zmniejszania trudności uczniów z adaptacją i zmniejsza występowanie zachowań problemowych. » Więcej na stronie Wydziału Wychowania i Profilaktyki ORE 5) Scenariusze zajęć a) Pakiet edukacyjny z zakresu profilaktyki palenia tytoniu przeznaczony dla nauczycieli różnych przedmiotów na II, III i IV etapie edukacyjnym. Materiały metodyczne zawarte w pakiecie są zgodne z obowiązującą podstawą programową. Pakiet składa się z trzech części odpowiadających poszczególnym etapom kształcenia. W jego skład wchodzi 20 scenariuszy zajęć wraz z potrzebnymi do ich realizacji załącznikami i arkuszami pracy. Przed każdym z nich umieszczone jest krótkie wprowadzenie teoretyczne do realizowanego tematu oraz polecana literatura. W główkach tabel poszczególnych scenariuszy znajduje się informacja dotycząca etapu kształcenia i przedmiotu, w ramach którego może być on realizowany. b) Scenariusze zajęć dla nauczycieli z zakresu kształtowania umiejętności psychospołecznych uczniów w praktyce szkolnej takich, jak: ocena ryzyka, podejmowanie decyzji, nawiązywania pozytywnych kontaktów interpersonalnych i in. » Materiały dostępne na stronie Zespołu ds. Promocji Zdrowia w Szkole OFERTA DLA ORGANÓW PROWADZĄCYCH SZKOŁY I PLACÓWKI 1) Program „ARS, czyli jak dbać o miłość?” Program ten jest jednym z komponentów pięcioletniego Projektu pn. „Profilaktyczny program w zakresie przeciwdziałania uzależnienia od alkoholu i tytoniu i innych środków psychoaktywnych”, współfinansowanego ze środków Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy. Głównym celem Programu jest ograniczenie spożywania alkoholu, tytoniu i innych substancji psychoaktywnych przez kobiety w wieku 15-49 lat. Dodatkowymi beneficjentami są rodziny kobiet, uczniowie szkół ponadgimnazjalnych, nauczyciele, pracownicy wybranych zakładów pracy. Celem tego programu edukacyjnego jest dostarczenie uczestnikom wiedzy pomocnej w kształtowaniu zdrowego stylu życia, kształtowanie umiejętności, kompetencji i postaw pomocnych w unikaniu używania substancji psychoaktywnych. W ramach projektu zorganizowane będą szkolenia dla nauczycieli realizujących program w szkołach ponadgimnazjalnych, wojewódzkich i powiatowych koordynatorów programu edukacyjnego. Realizatorem Programu jest Główny Inspektor Sanitarny. 2) Bank programów profilaktycznych Prezentowane programy to przykłady dobrych, skutecznych praktyk spełniających kryteria dobrej jakości. Wykaz zawiera informacje o autorach, adresatach, głównych celach, treściach i realizatorach poszczególnych programów, materiałach stanowiących ich wyposażenie, a także dane teleadresowe do kontaktu z trenerami lub koordynatorami. 3) Materiały informacyjne i edukacyjne z zakresu zdrowia i bezpieczeństwa w szkole w wersji do pobrania. » Informacje na stronie Wydziału Wychowania i Profilaktyki ORE
