Program pracy z uczniem uzdolnionym muzycznie “Śpiewam i gram”

Program pracy z uczniem uzdolnionym muzycznie
“Śpiewam i gram”
Muzyka towarzyszy mi od najmłodszych lat i zajmuje szczególne miejsce
w moim życiu. Obserwując dzieci i młodzież obawiam się, że za parę lat nikt nie
będzie miał już potrzeby śpiewania, grania czy słuchania muzyki klasycznej. Tych
umiejętności trzeba nauczyć już w młodszym wieku szkolnym. Zaginęła też tradycja
śpiewania a cappella w chórach szkolnych. Młodzież interesuje się muzyką, ale
głównie odtwarzaną przez komputer i jest to przeważnie tzw. muzyka „ciężka”. Ma
ona często negatywny wpływ na rozwój osobowości młodego organizmu.
W obecnej sytuacji starałam się rozkochać dzieci w muzyce. Pracując z dziećmi
w czasie lekcji muzyki oraz kółka muzycznego miałam możliwość wyłonienia dzieci
uzdolnionych muzycznie. Potrzeba opracowania programu pracy z uczniem
zdolnym muzycznie to możliwość indywidualnego podejścia do każdego ucznia,
z uwzględnieniem jego zdolności, umiejętności, zainteresowań i potrzeb. Swój
program kieruję do nauczycieli pracujących z dziećmi w ramach zespołu wokalno instrumentalnego. Odnosi się on do uczniów w przedziale wiekowym 8 – 13 lat.
Prowadzone przeze mnie zajęcia odbywają się raz w tygodniu i trwają 45 minut.
Często czas zajęć jest dostosowany do potrzeb, po lekcjach, w czasie wolnym od
zajęć np. sobota, niedziela. Uczestnicy przyjmowani są do zespołu wokalno instrumentalnego po przesłuchaniu.
Podczas eliminacji u dzieci sprawdzane są predyspozycje głosowe,
słuchowe, poczucie rytmu i dykcja. W zespole dzieci uczą się cech dobrego
śpiewania, gry na instrumentach, ale najważniejsze jest, by znajdowały
przyjemność w muzykowaniu. Dzięki ciekawym i oryginalnym metodom i formom
pracy staram się dostarczyć dzieciom wielu radosnych przeżyć i osiągnąć
zamierzone cele.
Głównym celem program było wyposażenie uczniów w podstawowe
umiejętności wokalno – instrumentalne oraz przygotowanie do udziału w życiu
artystycznym szkoły i regionu.
Wyznaczyłam następujące cele szczegółowe:
• Rozwijanie zdolności muzycznych .
• Budzenie wyobraźni ruchowo-przestrzennej.
• Kształcenie umiejętności prawidłowego posługiwania się aparatem
głosowym.
• Osiąganie coraz wyższego poziomu artystycznego.
• Stymulowanie różnych form aktywności twórczej.
• Rozwijanie umiejętności śpiewu wielogłosowego.
• Umiejętność śpiewania i grania z nut.
• Kształcenie zainteresowań i zamiłowań muzycznych.
• Indywidualne podejście do każdego dziecka, z uwzględnieniem jego
umiejętności, wrażliwości, zainteresowań i potrzeb.
• Wyposażenie uczniów w niezbędną wiedzę z zakresu muzyki
i wiążącą się z nią terminologią.
• Rozwijanie percepcji i ekspresji twórczej.
• Kształcenie umiejętności korzystania z mikrofonu i zachowania się na
scenie.
• Budzenie i rozwijanie takich cech jak: systematyczność, pracowitość,
dokładność, obowiązkowość, dyscyplina.
• Dostarczanie wielu emocji i przeżyć związanych z występami.
• Udział w konkursach wokalnych, festiwalach, koncertach.
• Stwarzanie sytuacji dających możliwość przeżyć wewnętrznych,
kontemplacji i autorefleksji.
• Pomaganie
uczniom
w
odkrywaniu
własnych
możliwości
i umiejętności oraz przezwyciężaniu barier emocjonalnych.
• Kształtowanie kultury muzycznej ( umiejętność włączania sztuki we
własne, osobiste życie ).
Opis podjętych działań dydaktyczno - wychowawczych
Kształcenie wokalne w zespole muzycznym ma na celu:
1) prawidłowe wydobywanie i formowanie głosu oraz wyrobienie
prawidłowego oddechu,
2) uzyskanie odpowiedniej barwy głosu,
3) rozszerzanie skali głosowej
4) praca nad dykcją
5) ćwiczenia umuzykalniające, rozwijające poczucie rytmu i słuchu
muzycznego.
Zadania związane z pracą nad prawidłowym oddechem w czasie śpiewania
Podstawą
śpiewu
jest
umiejętne
posługiwanie
się
aparatem
oddechowym, czyli opanowanie techniki wdechu i wydechu. Prawidłowy
wdech powinien odbywać się jednocześnie przez
nos i przez lekko
rozchylone usta, powinien być spokojny, równy, odpowiednio głęboki,
dość szybki. W dobrze wykonanym oddechu dadzą się wyodrębnić cztery
fazy:
a) wdech
b) zatrzymanie
c) wydech
d) pauza.
Praca z dzieckiem nad prawidłową emisją głosu ( zapobieganie wadliwej,
gardłowej emisji głosu):
- ćwiczenia, w których podstawą jest rozluźnienie mięśni gardła szyi
(nie zaciskać gardła! )
- dźwięk należy atakować lekko i spokojnie
- opuszczanie nasady języka
- skierowanie głosu z gardła na górne podniebienie, czyli na „maskę”
- odpowiednio ułożona żuchwa podczas śpiewania ( luźno i nisko
opuszczona), aktywne wargi.
Ćwiczenia nad barwą głosu
- ćwiczenia na piosenkach lub dłuższych tekstach, które można ciekawie
interpretować ( próby wydobycia z głosu jak najwięcej barw nie tylko
miłych i ciepłych, ale także dramatycznych, komicznych)
- wszystkie te ćwiczenia wykonujemy z różnym natężeniem głosu
(zawsze zaczynamy od średniej głośności)
- łączenie siły głosy z różną jego wysokością
Ćwiczenia rozszerzające skalę głosową
Nucenie
wprawek,
krótkich
melodii
lub
recytowanie
krótkich
fragmentów tekstu początkowo na średniej wysokości. Z czasem staramy się
wykonać to nieco wyżej, powrót do średnicy, zejście nieco niżej i znów powrót
do punktu wyjścia. Następnie ćwiczymy jeszcze wyżej, niżej, aż do granic skali.
Warunkiem koniecznym jest wygoda i pełna swoboda. Przy zbytnim
forsowaniu głosu uczeń może osiągnąć dodatkowe górne dźwięki, ale znikną
„doły”.
Kształcenie prawidłowej dykcji
Bardzo ważnym warunkiem pięknego wykonywania utworów
jest
poprawna, wyraźna wymowa, czyli dykcja. Tekst słowny, jako jeden
z elementów pieśni, odgrywa obok tekstu muzycznego bardzo ważną
rolę. Ćwiczenia dykcyjne to ćwiczenia obejmujące
- żuchwę ( najważniejsze jest uzyskanie swobody mięśni jej
przynależnych, tak, aby można było ją łatwo i szybko opuścić,
- wargi ( powinny być miękkie i elastyczne), można je uaktywnić przez
ćwiczenia rozluźniające ( parskanie), rozciągające
i napinające
(szerokie otwieranie, cmokanie itp.),
- język ( należy rozruszać i rozluźnić język).
- podniebienie twarde i miękkie ( dobrze uelastycznia się przez
ziewanie oraz bezgłośne powtarzanie spółgłoski „k”)
- wnętrze gardła ( jeżeli gardło jest swobodne, to wypowiedzenie
większości dźwięków nie jest trudne).
Prawidłowa wymowa wymaga opanowania jeszcze jednej
umiejętności:
płynności łączenia wszystkich zgłosek. Główna tajemnica dobrej dykcji tkwi
w precyzji i swobodzie jednocześnie. Spółgłoski należy wykonywać szybko,
przy luźnym gardle i nieskrępowanym wydechu. Elastyczność i giętkość
aparatu wymowy pozwalają na swobodny przepływ głosu, który „ wynosi”
dykcję daleko do słuchacza.
Kształcenie poczucia rytmu i słuchu
Problem rytmicznego wykonania utworu muzycznego należy postawić na
pierwszym miejscu. Rytmiczność wykonania utworu w zespole polega na
dokładnym wytrzymywaniu długości trwania
zaznaczaniu mocnych i słabych części
dźwięku i wyraźnym
przebiegu muzycznego przez
wszystkich wykonawców równocześnie.
Ćwiczenia rozwijające poczucie rytmu i słuchu muzycznego:
- taktowanie
- zabawy rytmiczne przy muzyce
- gra na instrumentach perkusyjnych
- ćwiczenia rytmiczne z nut
- śpiewanie
szeregu
dźwięków
według
skali
majorowej
w wartościach jedno- i dwumiarowych
- odtwarzanie usłyszanych rytmów
Barbara Kupczak
Zamierzone osiągnięcia w pracy z dzieckiem uzdolnionym muzycznie
Praca z uczniem zdolnym muzycznie to proces ciągłych poszukiwań
metod i form pracy. Inaczej pracuje się z dzieckiem w młodszym wieku
szkolnym, inaczej, z młodzieżą czy też z ludźmi dorosłymi. Nie ma jednoznacznej
recepty na osiągnięcie sukcesu. W każdym jednak przypadku potrzebny jest
talent, ciężka praca i dobry nauczyciel. Mając na uwadze dzieci w wieku 8 – 13
lat musimy pamiętać, że udział w zespole wokalno - instrumentalnym to jedna
z form spędzania wolnego czasu i powinna być przede wszystkim
przyjemnością.
Opracowany przeze mnie program pracy z uczniem zdolnym muzycznie
wskazał drogę postępowania i pomógł przygotować warsztat młodego
wokalisty i instrumentalisty do dalszej pracy. W ramach działalności zespołu
dziecko uczy się jak prawidłowo pracować nad emisją głosu, rozwija swoje
zdolności muzyczne, ma możliwość obcowania z muzyką, w pełnym tego słowa
znaczeniu. Zwieńczeniem pracy jest udział uczniów w konkursach wokalnych,
festiwalach muzycznych czy okolicznościowych występach dla społeczności
lokalnej. Myślę, że jest to jeden z mocniejszych argumentów mobilizujących do
pracy. Każdy występ to źródło ogromnych emocji, ale także nowych
doświadczeń. Na pewno uczy krytycznego spojrzenia na siebie, ale daje też
wiele satysfakcji w momencie udanego występu.
Jednym z ważniejszych elementów pracy nauczyciela z dziećmi jest
wspólna płaszczyzna porozumienia. Wzajemne zaufanie i szacunek oraz pełna
wiary w możliwości zachęta pedagoga bywa często zalążkiem poszukiwań
nowych rozwiązań artystycznych i prowadzi do znalezienia własnego,
niepowtarzalnego sposobu pracy.
Program realizowałam podczas trwania mojego stażu. Spośród uczniów
naszej szkoły wyłoniłam kilka talentów muzycznych, należą do nich: Anna Słowy,
Michał Pieczarka, Justyna Wolna Paulina Talik, Joanna Kupczak, Jakub Talik.
Wymienieni uczniowie brali udział w konkursach muzycznych i zajmowali pierwsze
miejsca, np. Powiatowy. Festiwal Pieśni Patriotycznej w Pewli Wielkiej, Festiwal
Piosenki Mojej Mamy, Gminny Konkurs Kolęd i Pastorałek w Brzuśniku, Gim Play
Show w Wieprzu. Ponadto uczniowie reprezentowali naszą Szkołę i gminę na wielu
imprezach szkolnych i środowiskowych oraz kontynuują swoją działalność
muzyczną w innych szkołach, zespołach muzycznych.