Oglądaj/Otwórz

Mohammad Ghodsi: Streszczenie rozprawy doktorskiej
Polityka handlowa i konflikty handlowe; determinanty i konsekwencje protekcjonizmu
Zagadnienia związane z polityką handlową, jej uwarunkowaniami i konsekwencjami były już
wielokrotnie analizowane i zostały omówione w zaawansowanych podręcznikach i artykułów
ekonomicznych (np. Helpman i Krugman, 1989; Francois i Reinert, 1997). Grossman i
Helpman (1992) w swojej fundamentalnej pracy stworzyli ramy koncepcyjne, by pokazać, jak
rządy wspierają grupy interesu, w zamian za korzyści pieniężne, wprowadzając
protekcjonistyczne polityki handlowe. Rządy chronią przemysły krajowe wobec
zagranicznych konkurentów za pomocą różnych instrumentów polityki handlowej. Ta
skomplikowana gra nazywana „protekcjonizmem na sprzedaż” została przedstawiona przez
Grossmana i Helpmana (1992). Protekcjonizm ogranicza handel i wywołuje konflikty
handlowe między partnerami. Protekcjonistyczna polityka handlowa zazwyczaj jest
przyjmowana z dezaprobatą przez partnerów handlowych. W celu rozwiania obaw partnerów
handlowych, rządy powinny przedstawić przekonujące uzasadnienia zgodne z
międzynarodowymi regulacjami handlowych. Argumenty przemawiające za rożnymi
formami protekcjonizmu były dość szeroko prezentowane we współczesnej literaturze
ekonomicznej.
Podpisując Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT) w 1948 roku, kraje
członkowskie zdecydowały się do stopniowo liberalizować handel międzynarodowy.
Światowa Organizacja Handlu (WTO) - która powstała na bazie GATT-u pod koniec 1994
roku – tworzy precyzyjne regulacje międzynarodowe dotyczące różnych aspektów polityki
handlowej. Ostatecznym celem członków GATT/WTO było stworzenie organizacji
regulującej i nadzorującej system handlu wielostronnego. Głównym zadaniem WTO jest
„zapewnienie by przepływy handlowe były możliwie płynne, przewidywalne i swobodne.”
Zapewnia to również mechanizm rozstrzygania sporów i konfliktów handlowych między
państwami członkowskimi.
Polityka handlowa może odzwierciedlać różne motywacje i cele rządów. Konsekwencje tych
działań mogą być bardzo różnorodne. Liberalizacja polityki handlowej i przepisów
prowadzących do poprawy efektywności rynku jest zgodna z zasadami WTO. Natomiast
niektóre inne środki polityki handlowej, zwłaszcza pozataryfowe (NTM: non-tarff measures),
mogą tworzyć niepotrzebne przeszkody w handlu, służąc jako forma protekcjonizmu dla
przemysłu krajowego importera. Te środki protekcjonistyczne i uciążliwe bariery, których
stosowanie łamie międzynarodowe zasady handlowe, wywołują spory i konflikty. Analiza
czynników wpływających na wprowadzanie określonych środków polityki handlowej, może
być pomocna w lepszym zrozumieniu głównych motywów działania rządów. Z drugiej
strony, analiza skutków polityki handlowej pomaga zrozumieć znaczenie ekonomiczne
protekcjonizmu handlowego. Co więcej, analiza konsekwencji stosowania różnych
pozataryfowych instrumentów polityki może umożliwić krajom członkowskim i
Sekretariatowi WTO zrozumienie prawdziwych motywacji polityki handlowej.
*
*
*
1
W tej rozprawie, staram się wyjaśnić niektóre aspekty polityki handlowej, analizując zarówno
przyczyny jak i skutki tej polityki. Analizę prowadzę wykorzystując osiągnięcia głównego
nurtu literatury dotyczącej międzynarodowej polityce handlowej, skupiając się na
specyficznych aspektach pozataryfowych instrumentów tej polityki.
Na początku XXI wieku cła większości krajów są niskie a większość z ich nie może być
podnoszona, ponieważ są „związane” w ramach list koncesyjnych WTO. W efekcie
możliwości autonomicznego stosowania tradycyjnych ceł są bardzo ograniczone, tym
bardziej, że występują jeszcze preferencje celne dla państw rozwijających się.
Dlatego też instrumenty pozataryfowe, mające często skomplikowany charakter, motywacje i
implikacje, tworząc często „dobre uzasadnienie” dla realizacji celów związanych z
zawodnością rynków, stały się najczęściej stosowanym środkiem polityki handlowej.
W szczególności ukazuję współzależności pomiędzy tradycyjnymi cłami a specyficznymi
formami środków pozataryfowych, wyliczając także ekwiwalenty taryfowe środków
pozataryfowych. W pracy wyjaśniam także dlaczego niektóre instrumenty pozataryfowe są
częściej wykorzystywane i jakie są konsekwencje handlowe i dobrobytowe ich stosowania.
*
*
*
Rządy przedstawiają różne argumenty uzasadniające wprowadzanie środków
protekcjonistycznych, ale rzadko ujawniają prawdziwe motywy i rolę grup interesów w
kształtowaniu instrumentów tej polityki. W pierwszym rozdziale tej pracy doktorskiej,
skupiam się na roli korupcji w "sprzedaży protekcjonizmu" dla przemysłu krajowego.
Analizuję wpływ korupcji, otwartości handlowej i poziomu importu na poziom
protekcjonizmu handlowego w latach 1996-2008. W literaturze ekonomicznej argumentuje
się, że grupy interesu, które lobbują wobec rządów w celu realizacji swych interesów i
ochrony przed konkurencją, mogą być bardziej skuteczne w skorumpowanym społeczeństwie.
W przeprowadzonej przeze mnie analizie, średnie stawki celne i inne podatki importowe
danego kraju stanowią jeden ze środków protekcjonizmu; z kolei średnie opodatkowanie
handlu międzynarodowego stanowi inne przybliżenie dla restrykcyjności polityki handlowej.
Poziom całkowitego handlu, PKB, całkowity przywóz, a także niektóre grupy towarowe w
imporcie również stanowią przybliżone miary otwartości handlowej danego kraju,
analizowane w tym rozdziale. Poziom korupcji jest mierzony za pomocą z Indeksu Percepcji
Korupcji (World Governance Indicator: WGI) oraz danych Transparency International. Te
dwa źródła danych o korupcji są oddzielnie wykorzystywane w analizie. Ekonometryczne
wyniki mej analizy nie były statystycznie jednoznaczne, by móc wykazać znaczący wpływ
korupcji na poziom protekcjonizmu i wymianę handlową.
Analiza przedstawiona w pierwszym rozdziale ukazuje także znaczenie ekonomiczne
członkostwa w WTO. Szacunki panelowe wskazują, że przystąpienie do WTO obniża poziom
podatków handlowych, zwiększa otwartość handlową i wartość całkowitego przywozu. Jeżeli
jednak w estymacji kontrolujemy efekty dynamiczne, za pomocą szacunków GMM, to nie
2
można wykazać żadnego znaczącego wpływu członkostwa w WTO na wielkość handlu. W
rzeczywistości, po przystąpieniu do WTO, liberalizacja wymiany i poziom protekcjonizmu
taryfowego nie wpływa znacząco na dynamikę handlu. Powodem jest prawdopodobnie to, że
po akcesji państwa nie mogą wprawdzie podwyższać taryf, ale mogą jednak wprowadzać inne
środki pozataryfowe. Restrykcyjne środki polityki handlowej, które utrudniają liberalizację
handlu mogą być konsultowane i analizowane w ramach mechanizmu rozstrzygania sporów
(MRS) WTO.
Środki pozataryfowe (NTM) to instrumenty polityki, które czasami są skutkiem niejasnych
motywacji, mają „nieprzezroczyste” konsekwencje, i mają zazwyczaj charakter
administracyjny. Umowy dwustronne i wielostronne oraz regulacje międzynarodowe
wprowadzone przez WTO mają służyć liberalizacji handlu. Taryfy zostały zredukowane w
kolejnych rundach wielostronnych negocjacji handlowych w ramach GATT. Jednak regulacje
sanitarne i techniczne wprowadzane w celu zmniejszenia zawodności rynku, zwiększenia
dobrobytu konsumentów, mające zapewnić globalne bezpieczeństwo i zdrowie społeczeństw
skłoniły rządy do uznania celowości stosowania NTM. Dlatego też, w świetle regulacji
międzynarodowych, państwa mogą nałożyć bariery pozataryfowe na import dóbr w celu
osiągnięcia wyżej wymienionych celów. Jednak nałożenie NTM musi mieć dobre
uzasadnienie w kontekście zasad WTO. W przeciwnym razie, środki NTM są traktowane jako
„niepotrzebne przeszkody w handlu” i powinny zostać zniesione, gdy tylko partnerzy
handlowi żądają tego. Gdy strony nie osiągną bilateralnego porozumienia dotyczącego
danego instrumentu, to mogą poprosić o konsultację w ramach MRS WTO. Te konsultacje i
mechanizm rozstrzygania sporów są tym bardziej skomplikowane i czasochłonne im bardziej
nieprzejrzyste instrumenty handlowe są wprowadzane. Dlatego też kolejne dwa rozdziały,
mają przyczynić się do lepszego zrozumienia złożoności NTM i pomóc w analizie sporów
handlowych.
Taryfy celne są przejrzyste, ponieważ stawki podatku ad valorem nałożone na przywóz
produktów są publikowane, a poziom ceł jednoznacznie określony. Taryfy mogą
zniekształcać wolny rynek i zachowania konsumentów. Z drugiej strony, producent
eksportujący dopasowuje swą strategię do poziomu taryf. Ale konsekwencje takiej polityki
mogą być stosunkowo łatwo ocenione ze względu na przejrzysty charakter taryf. Zatem
motywy i konsekwencje manipulacji cłami są jasne. Stwierdzenia te nie są w pełni stosowalne
w przypadku środków pozataryfowych (NTM).
Drugi rozdział przedstawia ramy teoretyczne do analizy korzyści z wolnego handlu, gdy
restrykcyjne środki NTM ograniczają przywóz konkretnego produktu, który jest uznawany za
szkodliwy dla grupy świadomych zagrożenia konsumentów. Posługując się rachunkiem
kosztów i korzyści w ramach równowagi cząstkowej, badam konsekwencje dobrobytowe
takich środków NTM. Analiza koncentruje się na regulacjach technicznych ograniczających
przywóz potencjalnie szkodliwego produktu. W analizie uwzględniono dwie grupy
konsumentów: obojętnych i świadomych zagrożenia. W tej analizie badano, czy
„paternalistyczne” zachowanie rządu jest zgodne z gotowością konsumentów do płacenia za
„nieszkodliwe” takie produkty. Dostępność informacji na temat pochodzenia towarów jest
kluczowym zagadnieniem tej analizy, w której rozróżniono dwa różne scenariusze. Następnie
3
model jest kalibrowany na podstawie danych na temat konsumpcji i importu krewetek do UE.
Uzyskane wyniki sugerują, że w dostępność informacji, minimalizuje straty konsumentów i
maksymalizuje zyski krajowych producentów. Wyniki te sugerują, że rządy powinny dążyć
do zwiększania dostępności informacji i przejrzystość na rynku, jeśli rzeczywistym motywem
nałożenia środków pozataryfowych była ochrona konsumentów.
Analizę empiryczną skutków stosowania najważniejszych instrumentów pozataryfowych na
poziom handlu i ceny produktów zaprezentowano w rozdziale trzecim. Przedstawiono w nim
wpływ wprowadzenia przez państwa regulacji technicznych (TBT), sanitarnych (SPS),
specyficznych „obaw handlowych” (specific trade concerns: por dalej), środków antydumpingowych (A-D) oraz innych barier ilościowych (NTNM) na jakość produktów
będących przedmiotem wymiany oraz na rozmiary handlu. Wykorzystano tu najnowszą bazę
danych notyfikacji WTO (Integrated Trade Intelligence Portal), za lata 1995-2011. Na
podstawie modelu grawitacyjnego, w oparciu o metodologię zabronowaną przez Feenstra and
Romalisa (2014) wyliczono wpływ stosowanych instrumentów handlowych na jakość
produktów, kontrolując po ich cenach.
Przeprowadzana analiza ekonometryczna wykazała, że wprowadzanie tych środków często
prowadzi - co pozornie wydaje się zaskakujące - do podniesienia jakości i cen produktów oraz
do zwiększenia wolumenu i wartości wymiany handlowej. Główną przyczyną tego zjawiska
jest prawdopodobnie to, że standaryzacja produktów (regulacje techniczne i sanitarne)
pochodzących z importu prowadzi do wzrostu popytu oraz cen tych dóbr. Odmienne
prawidłowości występują w przypadku nakładania ceł antydumpingowych (A-D). W tym
przypadku ceny dóbr bez doliczania wartości cła spadają, podobnie jak ich wartość. Ponadto
zmniejsza się wielkość handlu objętego postępowaniami A-D. Zjawisko to łączy się z
występowaniem przesunięcia handlu;
dostawcy objęci cłami antydumpingowymi są
zastępowani przez tych wobec których nie zastosowano środków A-D. Tak więc skutki
wprowadzania środków pozataryfowych są w rzeczywistości zróżnicowane. W wielu
przypadkach wprowadzenie regulacji i nowych standardów przyczynia się do zwiększenia
przejrzystości dostępu do rynku, podniesienia jakości dóbr oraz zwiększenia importu od
zagranicznych dostawców.
W czwartym rozdziale analizowano z kolei konsekwencje prawne wprowadzania niektórych
środków pozataryfowych. Badano mianowicie konflikty i spory w WTO, w przypadkach gdy
przywoływano Porozumienie w sprawie barier technicznych w handlu (TBT: technical
barriers to trade). Przepisy międzynarodowe tworzą ramy instytucjonalne które powinny
umożliwiać pozytywne efekty zewnętrzne, redukować negatywne efekty zewnętrzne i straty
związane z produkcją szkodliwych dóbr. Ten rozdział pracy ma na celu sprawdzenie, w jakim
stopniu i w jakich okolicznościach notyfikacje środków TBT w WTO mogą być traktowane
jako system „wczesnego ostrzegania” o przyszłych sporach WTO dotyczących TBT.
WTO stosunkowo niedawno udostępniło bazę danych tzw. obaw handlowych (TC: trade
concerns) zgłaszanych przez kraje członkowskie, dotyczących notyfikowanych przez inne
kraje środków TBT. W tym rozdziale analizowano związki pomiędzy sporami rozstrzyganymi
przez Organ Rozstrzygania Sporów (ORS), a obawami handlowymi dotyczącymi notyfikacji
4
TBT. W latach 1995-2011, wystosowano 45 wnioski o konsultacje do ORS, związane z
potencjalnym naruszeniem Porozumienia TBT. Przeprowadzono tu analizę ekonometryczną
posługując się danymi dotyczącymi zdezagregowanego dwustronnego handlu produktami (na
poziomie dwucyfrowym klasyfikacji HS) objętymi notyfikacjami. Wykazano, że wzrost
liczby zgłaszanych „obaw handlowych” dotyczących TBT zwiększa prawdopodobieństwo
konfliktów handlowych dotyczących stosowania środków TBT. Tak więc, niektóre nowe
instrumenty NTM utrudniają liberalizację handlu oraz wywołują spory i konflikty w systemie
WTO. W celu zmniejszenia tych konfliktów, powinno stworzyć się nowe regulacje służące
zwiększeniu przejrzystości NTM. Nowe przepisy powinny umożliwiać stosowanie tylko
takich barier pozataryfowych które nie służą celom protekcjonistycznym, lecz realizacji celów
wprowadzanych w "dobrej wierze", głównie w celu ochrony konsumentów.
Konsekwencje stosowania równych instrumentów polityki handlowej i liberalizacji wymiany
są głównym przedmiotem analizy w tej rozprawie. Wielostronna liberalizacja handlu w
ramach GATT przyspieszyła tempo powojennej globalizacji. Proces globalizacji został
wzmocniony przez deregulację i prywatyzację przedsiębiorstw państwowych, jednostronną
liberalizację handlu i inwestycji zagraniczne, a także niższe koszty transakcji zagranicznych,
wynikające z postępu technologicznego w dziedzinie telekomunikacji i transportu. Unia
Europejska jest najlepszym przykładem regionalnej integracji: wspierania wolnego handlu
towarami i usługami, mobilności czynników produkcji i wspólnych polityk w wielu
dziedzinach. Kolejny rozdział tej rozprawy jest poświęcony analizie kolejowych usług
transportowych, które nie są całkowicie zliberalizowane w państwach członkowskich UE.
Sektory transportowe odgrywają dużą rolę w gospodarkach krajów europejskich. Celem
piątego rozdziału jest ocena stopnia liberalizacji handlu i jego wpływ na handel dwustronny
usługami transportu kolejowego. Pomimo wprowadzenia wielu dyrektyw i rozporządzeń
unijnych, mających zapewnić swobodny handel towarami ruch pasażerki nadal występują
różne bariery w ruchu kolejowym między państwami członkowskimi. W tym rozdziale
oszacowano standardowe równanie grawitacji, podobne do stosowanego w analizie handlu
towarami, posługując się dwustronną wymianą usługami kolejowymi. Oszacowany model
grawitacyjny został następnie wykorzystywany do obliczenia zmian w czasie ekwiwalentów
taryfowych restrykcyjności przewozów kolejowych. Wyliczanie ekwiwalentów taryfowych
zaproponowane w tej pracy ukazuje stopień liberalizacji tych usług, w których nie występują
cła czy inne opłaty. Kwantyfikacja skutków barier występujących w handlu usługami
transportowymi jest ostatnim elementem analizy w tym rozdziale pracy.
Z kolei w rozdziale szóstym analizowano konsekwencje stosowania środków pozataryfowych
we wszystkich grupach towarowych w latach 2002-2011. W badaniu tym wykorzystano bazę
danych WTO (Integrated Trade Intelligence Portal), stworzoną na podstawie notyfikacji do
składanych przez kraje członkowskie. Dla tego okresu zostały wyliczone bilateralne ekwiwalenty
taryfowe stosowanych środków pozataryfowych. Poprzednie analizy (Kee et al., 2009; Bratt,
2014; and Beghin et al., 2014) były tworzone na podstawie danych przekrojowych dla okresu
2001-2003, podczas gdy w tym badaniu wykorzystano dane panelowe obejmujące cały
5
analizowany okres, co pozwoliło na uzyskanie bardziej efektywnych estymatorów. Ponadto
przeprowadzano analizę dla każdego z sześciu rodzajów środków pozataryfowych (por.
rozdział 3). Przeprowadzenie analizy w oparciu o model grawitacyjny dla bilateralnych
strumieni 149 członków WTO, przy użyciu estymacji Heckmana i efektów stałych (FE)
pozwoliło na otrzymanie 780 tysięcy estymacji dla różnych rodzajów środków
pozataryfowych. Przeprowadzana analiza pokazała, że najwyższe ekwiwalenty taryfowe
występują w przypadku środków antydumpingowych. Natomiast w przypadku środków
związanych z barierami technicznymi (TBT) i sanitarnymi (SPS) często występują ujemne
ekwiwalenty taryfowe. Oznacza to, że instrumenty te nie ograniczają wymiany
międzynarodowej. Stworzona w ten sposób baza danych ekwiwalentów taryfowych pozwala
na znacznie bardziej dokładną analizę determinant bilateralnych strumieni handlu
międzynarodowego.
Reasumując, moja praca doktorska poświęcona analizie różnych aspektów współczesnego
protekcjonizmu. Po pierwsze, analizowałem determinanty polityki taryfowej w wielu krajach,
ze szczególnym uwzględnieniem roli korupcji. Następnie, badałem teoretyczne ramy służące
dla uzasadnienia dla stosowania środków NTM w rozwiniętym społeczeństwie, w którym
udział konsumentów dokonujących świadomych duży. Z przeprowadzonej analizy wynika, że
wprowadzenie prohibicyjnych środków NTM wymaga wysokiego poziomu przejrzystości
przy wprowadzania takiej polityki protekcjonistycznej. Natomiast wprowadzenie innych
środków pozataryfowych oddziałuje w sposób zróżnicowany na handel międzynarodowy.
Regulacje techniczne i sanitarne mogą prowadzić do podniesienia jakości dóbr i wzrostu
handlu międzynarodowego, podczas gdy cła A-D zmniejszają wyminę międzynarodową.
Wnioski te wynikają z analizy przeprowadzonej w rozdziale trzecim i szóstym.
Wprowadzanie środków pozataryfowych, w tym regulacji technicznych może także
prowadzić do konfliktów handlowych. W czwartym rozdziale, analizowałem, czy
powiadomienia o „obawach handlowych” dotyczących środków TBT, mogą być traktowane
jako prognostyk przyszłych sporów handlowych między państwami członkowskimi WTO. W
pracy tej analizowano także poziom ekwiwalentów taryfowych barier istniejących w handlu
towarami i w usługach transportowych. Przeprowadzona analiza ukazuje dość silne
zróżnicowanie tych ekwiwalentów oraz pokazuje, ze w przypadku niektórych typów
instrumentów pozataryfowych mają one wartości ujemne. W pracy szacowano także
potencjalny wpływ liberalizacji na handel w sektorze usług kolejowych. Mam nadzieję, że
moja rozprawa ukazuje różne przyczyny i skutki współczesnego protekcjonizmu głównie w
krajach rozwiniętych, w których rządy stosują różne formy środków pozataryfowych.
Cała rozprawa składa się z omówionych wcześniej rozdziałów, na które złożyły się cztery
odrębne teksty. Rozdział pierwszy i drugi został napisane przez mnie, Pozostałe powstały we
współautorstwie. Mój udział w tworzeniu rozdziału czwartego wynosi 60%, a rozdziału
piątego 30%. W poprawionej wersji pracy zostały dodane dwa rozdziały. W przypadku
rozdziału trzeciego i szóstego mój udział wynosi 50%.
6
Literatura:
Francois, J. F., & Reinert, K. A. (Eds.). (1997). Applied methods for trade policy analysis: a
handbook. Cambridge University Press.
Grossman, G. M., & Helpman, E. (1992). Protection for sale (No. w4149). National Bureau of
Economic Research.
Helpman, E., & Krugman, P. R. (1989). Trade policy and market structure. MIT Press.
7