Lekcja 3. Temat: Pełnienie ról społecznych i organizacyjnych Rola

Krzysztof Gergelewicz
Lekcja 3.
Temat: Pełnienie ról społecznych i organizacyjnych
Temat w podręczniku: Role społeczne i rodzaje zachowań
Rola społeczna jest to ogół zachowań, których społeczeństwo oczekuje od danej osoby
zajmującej określoną pozycję społeczną.
Role organizacyjne są związane z działalnością osób w organizacji (szkole, przedsiębiorstwie,
klubie sportowym itd.).
Oczekiwane zachowania określonych osób nazywane są wymaganiami roli.
Rola wyznacza zachowanie się człowieka w danej sytuacji.
Wszyscy ludzie odgrywają jednocześnie różne role. Może to doprowadzić do
niekorzystnych zjawisk.
Konflikt ról polega na tym, że występuje sprzeczność miedzy rolami. Przykładem może być
wykonywanie roli np. przyjaciela i szefa wobec tej samej osoby.
Napięcie ról polega na tym, że występuje brak czasu na wypełnianie wielu ról, więc żadnej
z nich nie można wykonywać dobrze. Wywołuje to frustracje i stres. Przykładem może być
jednoczesne wykonywanie roli żony, matki, pracownika.
Negacja roli polega na tym, że osoba pełniąca różne role odrzuca którąś z nich.
Przyczyny konfliktu ról:
1. Cechy i pragnienia osoby są niedostosowane do wymagań roli i niezgodne z nimi.
2. Stawiane wymagania są sprzeczne i wzajemnie się wykluczają.
3. Sprzeczności między oczekiwaniami różnych osób.
Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że ludzie:
 odgrywają wiele ról,
 uczą się swoich ról od wpływającego na nich otoczenia,
 są zdolni do szybkiej zmiany jednej roli na inną, kiedy zrozumieją, że sytuacja wymaga
elastyczności,
 często odczuwają konflikt ról.
Rodzaje zachowań, ich przyczyny i skutki
Rodzaje
Charakterystyka
zachowań
Zachowania

Agresywne



Uległe


Manipulacyjne
Przyczyny
zachowania
traktowanie innych jako
przeciwników, których
trzeba pokonać
łamanie praw innych osób
osiąganie celów
wszelkimi możliwymi
sposobami
podporządkowanie się
innym osobom lub grupie
osób
ograniczanie własnych
praw na rzecz
respektowania praw
innych ludzi


podstępne narzucanie
innym własnych zasad
i przekonań






Skutki
zachowania
brak wiary w siebie
chęć zwrócenia na
siebie uwagi
wysoki poziom stresu,
nagromadzenie złości
frustracja

brak wiary w siebie
ucieczka od
podejmowania decyzji
obawa przed reakcją
innych








poczucie wyższości
w stosunku do innych

strach lub lekceważenie
ze strony otoczenia
konflikty z otoczeniem
łamanie prawa
osiąganie pożądanych
celów przez ranienie
innych
niedowartościowanie,
utrata wiary w siebie
poczucie krzywdy
stres, frustracja,
w skrajnych przypadkach
depresja
konformizm
nieosiąganie pożądanych
celów
izolacja i brak sympatii
ze strony otoczenia
1
Krzysztof Gergelewicz



Asertywne


skłanianie innych do
angażowania się
w działania, które
wymagają od nich
nadmiernego wysiłku
zrzucanie
odpowiedzialności na
innych
respektowanie praw
innych osób w takim
samym stopniu, jak
własnych
otwartość, szczerość
wyrażanie własnych
poglądów bez poczucia
winy








świadomość przewagi
psychicznej lub
fizycznej nad innymi
ludźmi
brak szacunku dla
innych
bezwzględność

szacunek dla siebie
i innych
kontrola własnego
postępowania
wiara w siebie
i innych
uczciwość w życiu
chęć budowania
dobrych relacji
w ludźmi




często niewłaściwa ocena
rzeczywistej sytuacji
osiąganie pożądanych
celów przez manipulację
innymi
różne odczucia otoczenia:
brak sympatii z jednej
strony a szacunek
z drugiej
zadowolenie z własnego
postępowania, dobre
samopoczucie
osiąganie pożądanych
celów
Za najbardziej pożądaną z punktu widzenia budowania dobrych relacji międzyludzkich
uważa się postawę asertywną.
Asertywność oznacza posiadanie i wyrażanie własnego zdania w kontaktach z innymi ludźmi
bez zachowań agresywnych w relacjach z nimi.
Asertywność nie oznacza ignorowania emocji i dążeń innych ludzi, lecz zdolność do
realizacji założonych celów mimo negatywnych nacisków otoczenia, dbałość o własne interesy
z uwzględnieniem interesów innych.
Konformizm jest to przyjęcie i podporządkowaniu się wartościom, poglądom, zasadom,
normom i wzorom postępowania, opiniom obowiązującym w danej grupie społecznej.
Najgłębszą formą konformizmu jest introjekcja (internalizacja), która polega na uznaniu
pewnych norm
i wartości za własne.
Nonkonformizm jest to nieuleganie panującym wartościom, poglądom, zasadom, normom
i wzorom postępowania, opiniom obowiązującym w danej grupie. Nonkonformizm cechuje te
jednostki, które nie poddając się społecznej presji żyją w zgodzie z własnymi przekonaniami.
Antykonformizm jest to skrajna, demonstracyjna forma nonkonformizmu.
Ćwiczenia
1. Zdefiniuj pojęcia: rola społeczna, rola organizacyjna, konflikt ról, napięcie ról, negacja roli,
asertywność, konformizm, nonkonformizm.
2. Wymień role społeczne, które odgrywasz, a następnie scharakteryzuj zachowania typowe dla
tych ról.
3. Używając przykładu wyjaśnij różnicę między nonkonformizmem a antykonformizmem.
4. Wymień przyczyny konfliktu ról.
5. Używając przykładów wyjaśnij na czym polegają poszczególne przyczyny konfliktów ról.
6. Podaj przykład zachowania agresywnego, z którym się spotkałeś. Przeanalizuj skutki takiego
zachowania.
7. Podaj przykład zachowania uległego, z którym się spotkałeś. Przeanalizuj skutki takiego
zachowania.
8. Podaj przykład zachowania manipulacyjnego, z którym się spotkałeś. Przeanalizuj skutki
takiego zachowania.
9. Podaj przykład zachowania asertywnego, z którym się spotkałeś. Przeanalizuj skutki takiego
zachowania.
10. Przyporządkuj podane wypowiedzi do jednego z rodzajów zachowań.
2
Krzysztof Gergelewicz
Rodzaje zachowań
(agresywne, uległe,
manipulacyjne, asertywne)
Wypowiedź
Takie jest moje zdanie.
Tak ma być i koniec.
Czuję się z tym źle.
To jest okropne! – krzyknął Stefan.
Zastanawiam się nad tym, nie wiem, co o tym myśleć.
Rób co chcesz. Ale pamiętaj, że to Ty za to odpowiadasz.
Zadania testowe
1. Występowanie sprzeczności między rolami nazywane jest
A. wymaganiami roli.
B. napięciem roli.
C. konfliktem roli.
D. negacją roli.
2. Podstępne narzucanie innym osobom własnych zasad i przekonań jest cechą postawy
A. agresywnej.
B. uległej.
C. manipulacyjnej.
D. asertywnej.
3. Konformizm jest skutkiem postawy
A. agresywnej.
B. uległej.
C. manipulacyjnej.
D. asertywnej.
4. Konformizm
A. jest to nieuleganie panującym wartościom, poglądom, zasadom, normom i wzorom
postępowania, opiniom.
B. cechuje te jednostki, które nie poddając się społecznej presji żyją w zgodzie z własnymi
przekonaniami.
C. polega na nieuznawaniu cudzych norm i wartości za własne.
D. jest to przyjęcie i podporządkowaniu się wartościom, poglądom, zasadom, normom
i wzorom postępowania, opiniom obowiązującym w danej grupie społecznej.
3