docBiuletyn "Fundusze Europejskie w Polsce"
download 
Reklamacja Transkrypt
Biuletyn "Fundusze Europejskie w Polsce"
Fundusze Europejskie w Polsce Fundusze na OZE Zielone projekty Dodatek – polska prezydencja Biuletyn Informacyjny nr 24 grudzień 2011 ISSN 1899-783X • egzemplarz bezpłatny www.funduszeeuropejskie.gov.pl Spis treści ÊÊ Wywiad 2Polityka energetyczna UE przeciwdziała zmianom klimatu Rozmowa z wiceministrem rozwoju regionalnego Adamem Zdziebło o finansowaniu przez Unię Europejską „czystej” energii oraz jej racjonalnym wykorzystaniu. ÊÊ OZE i efektywność energetyczna 4 Coraz więcej zielonej energii Finansowanie energetyki odnawialnej ze środków unijnych. 7Czysta energia w przyjaźni ze środowiskiem Efektywne gospodarowanie energią oraz wykorzystywanie źródeł odnawialnych w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko. 12Fundusze Unijne – z wiatrem, nie pod wiatr 15 Rozpalmy słońce na ziemi 17 Zielone oblicze projektów Najpopularniejsze inicjatywy proekologiczne w Programie Rozwój Polski Wschodniej. 18 Algi – biopaliwo trzeciej generacji Badania nad ekologiczną energią prowadzone przez Instytut Agrofizyki PAN w Lublinie. 20 Ekologiczny prąd 22 Cel: przybliżyć OZE Projekty edukacyjne dotyczące odnawialnej energetyki realizowane w ramach Programu Kapitał Ludzki. 24 Pozaunijne środki na OZE ÊÊ FE na czasie 25Wszyscy skorzystamy z unijnych inwestycji transportowych Inwestycje w nowoczesną, dostosowaną do potrzeb Polaków infrastrukturę transportową. 27Radzimy, jak korzystać z funduszy 28Jak pisać o Funduszach Europejskich 29 Dzielimy się doświadczeniami ÊÊ Raport 30 Fundusze Europejskie przyspieszają Raport o stanie wdrażania funduszy unijnych. ÊÊ Fundusze z bliska 32 Karnawał czas zacząć Carnaval Sztuk-Mistrzów powstał po to, by rozbawić turystów i mieszkańców Lublina, a jednocześnie podnieść atrakcyjność turystyczną miasta. 34 Podróż na Wschód O transgranicznym projekcie „Nieznana Europa” nagrodzonym w konkursie „Polska Pięknieje – 7 Cudów Funduszy Europejskich”. ÊÊ Felieton 35Polityka Spójności opłaca się wszystkim O prezydencji polskiej i polityce spójności pisze rzecznik polskiej prezydencji w Radzie UE Konrad Niklewicz. ÊÊ Wiem, że… 36 Strategicznie dla rozwoju Na okładce: Shutterstoc Fundusze Europejskie w Polsce Biuletyn wydawany przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego • ul. Wspólna 2/4, 00-926 Warszawa • tel. +48 22 461 39 62 • e-mail: [email protected] – www.funduszeeuropejskie.gov.pl Kolegium redakcyjne: Magdalena Dziubek-Grudzińska, Ewelina Fałowska, Aleksandra Huryń, Katarzyna Joachimek, Monika Kołtunik, Izabela Krasowska, Kamil Linowski, Agata Krzewińska, Magdalena Misiak, Dorota Misterka, Marta Paciorek, Joanna Orchel-Laskus, Iwona Prószyńska, Aneta Rudalska, Milena Łuszczyk, Monika Strzyga, Anna Szybalska-Idzik, Maria Kubala (Publikator), Jarosław Żukowski (Publikator) • Realizacja: Publikator Sp. z o.o. • ul. Andersa 38 – 15-113 Białystok • Redakcja: Katarzyna Hryniewicka, Arkadiusz Kaczanowski, Szymon Martysz, Katarzyna Masłowska, Anna Raducha-Romanowicz, Andrzej Topczewski • Projekt graficzny i skład: Bogdan Falkowski, Piotr Szachowicz • Zdjęcia nieopisane: archiwum MRR Publikacja współfinansowana jest ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013. Wstęp Inwestujemy w alternatywne źródła energii O ddaję w Państwa ręce nowy numer biuletynu „Fundusze Europejskie w Polsce”. Nie bez powodu tematem przewodnim numeru są alternatywne źródła energii i efektywność energetyczna. Jest to niezmiernie ważne i aktualne zagadnienie. fot. archiwum MRR Odnawialna energia, czyste środowisko, ograniczanie emisji gazów do atmosfery – media zarzucają nas informacjami na ten temat. Eksperci biją na alarm, że dynamiczny rozwój gospodarki potrzebuje alternatywnej, czystej energii. W sukurs naukowcom przychodzą Fundusze Europejskie, które promują wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Na samej promocji oczywiście się nie kończy, w ślad za nią idą pieniądze na edukację, badania i wdrożenie ich wyników. Realizowane są projekty, które pozwalają pozyskać energię m.in. z wiatru czy biomasy. Produkowane są biopaliwa. Modernizowane i budowane są nowoczesne sieci przesyłowe energii. Postęp w zakresie efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii potrzebuje wsparcia w postaci zaplecza naukowego i doświadczalnego. Dlatego w ramach realizowanych w Polsce programów unijnych duży nacisk położony jest na zaplecze badawcze i wdrożenie wyników badań sprzyjających ochronie środowiska. Postęp w zakresie efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii potrzebuje wsparcia w postaci zaplecza naukowego i doświadczalnego. Dlatego w ramach realizowanych w Polsce programów unijnych duży nacisk położony jest na zaplecze badawcze i wdrożenie wyników badań sprzyjających ochronie środowiska. Nie można zapominać, że samo budowanie infrastruktury nie wystarczy. Trzeba też edukować i to już od najmłodszych pokoleń. Organizatorzy akcji edukacyjnych zgodnie podkreślają, że wpajanie pewnych proekologicznych zachowań u dzieci jest znacznie bardziej skuteczne niż zmiana nawyków ich rodziców. Dzięki trosce o ochronę środowiska możemy odpoczywać na łonie przyrody w otoczeniu pięknych krajobrazów. W tym numerze zapraszamy na Suwalszczyznę. Nieznana Europa, to projekt który jest jednym z siedmiu laureatów tegorocznej edycji konkursu „Polska Pięknieje – 7 Cudów funduszy Europejskich”. Zapraszamy też do odwiedzenia magicznego Lublina i jego dorocznego święta. Kończy się rok, dobiega końca Przewodnictwo Polski w radzie UE. Specjalnie dla Państwa przygotowaliśmy dodatek specjalny, który przypomina nam, że polityka spójności wszystkim się opłaca. Zapraszam do lektury Adam Zdziebło Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego Fundusze Europejskie w Polsce 1 Wywiad Polityka energetyczna UE przeciwdziała zmianom klimatu O finansowaniu przez Unię Europejską „czystej” energii oraz jej racjonalnym wykorzystaniu w rozmowie z Adamem Zdziebło, wiceministrem rozwoju regionalnego. ❚❚ Strategia Europa 2020 wskazuje, że priorytetem w polityce Unii Europejskiej jest gospodarka przyjazna środowisku, niskoemisyjna i efektywnie wykorzystująca energię. W jakim stopniu polityka spójności będzie podążać w tym kierunku? W gronie państw członkowskich od paru lat trwa debata na temat kształtu polityki spójności po 2013 roku. Dorobek tej dyskusji jest już pokaźny. Na początku października Komisja Europejska opublikowała projekty rozporządzeń unijnych, które określą kierunki wsparcia w ramach budżetu na lata 2014–2020. Wskazują one, że środki unijne będą przeznaczane m.in. na finansowanie produkcji i dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych oraz zapewnienie efektywności energetycznej w ramach odpowiedniego zarządzania zasobami energii. Najlepiej byłoby oczywiście, żeby przyszłe inwestycje łączyły obydwie te sfery. fot. archiwum MRR W zakresie energetyki i środowiska Europa dąży do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o 20% w porównaniu z poziomem z roku 1990, zwiększenia o 20% efektywności energetycznej oraz udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii. Dla Polski cel w zakresie zwiększenia udziału energii odnawialnej wynosi 15%. Adam Zdziebło, wiceminister rozwoju regionalnego 2 Fundusze Europejskie w Polsce Nowością jest propozycja ustanowienia w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego minimalnego progu dla krajów członkowskich do wykorzystania środków na OZE i efektywność energetyczną. Można więc założyć, że Polska będzie w przyszłości dysponować na ten cel większym budżetem niż w obecnej perspektywie finansowej. Takie propozycje nie są zaskoczeniem. Unia postawiła przed sobą konkretne cele w Strategii Europa 2020, a pieniądze unijne przeznaczane będą na ich realizację. W zakresie energetyki i środowiska Europa dąży do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o 20% w porównaniu z poziomem z roku 1990, zwiększenia o 20% efektywności energetycznej oraz udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii. Dla Polski cel w zakresie zwiększenia udziału energii odnawialnej wynosi 15%. Działania podjęte na podstawie tych założeń zapobiegają zmianom klimatu. ❚❚ Zwiększenie efektywności energetycznej oraz stosowanie odnawialnych źródeł energii w przemyśle będzie wiązało się z wydatka- Wywiad mi na nowoczesne technologie i urządzenia. Jakie korzyści może to przynieść gospodarce? Ochrona środowiska po prostu się opłaca. Jak każda inwestycja, na początku wymaga nakładów, jednak korzyści w dłuższej perspektywie zdecydowanie przewyższą koszty. ne 10 lat temu. Niższe rachunki za prąd i ciepło mogą stanowić dobrą motywację do podejmowania takich działań. Rozwój OZE wraz z działaniami zapewniającymi efektywność energetyczną stanowią główne filary zrównoważonej polityki energetycznej. Odnawialne źródła energii stanowią alternatywę dla surowców kopalnych. Uniezależniają kraj od dostaw surowców z zagranicy, zapewniając tak niezbędne w obecnym świecie bezpieczeństwo energetyczne. Dobrym przykładem dla Polski może być Szwecja, która jeszcze w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego wieku miała gospodarkę opartą na ropie i węglu, a w związku z tym była całkowicie uzależniona od importowanych surowców. Dzięki podjętym decyzjom politycznym i wprowadzeniu odpowiednich przepisów prawa, dzisiejsza gospodarka Szwecji oparta jest aż w 50% na odnawialnych źródłach. Dla porównania, w Polsce odsetek ten wynosi 9%. Rozwój OZE wraz z działaniami zapewniającymi efektywność energetyczną stanowią główne filary zrównoważonej polityki energetycznej. Odnawialne źródła energii stanowią alternatywę dla surowców kopalnych. Uniezależniają kraj od dostaw surowców z zagranicy, zapewniając tak niezbędne w obecnym świecie bezpieczeństwo energetyczne. fot. Shutterstock Kluczowe staje się pojęcie efektywności energetycznej. Zgodnie ze stanowiskiem UE, sektor publiczny ma pełnić w tym obszarze wiodącą rolę. Ponadto kryterium efektywności powinno być stosowane w zamówieniach publicznych. Niestety, pojęcie efektywności energetycznej bywa często błędnie pojmowane. Przede wszystkim chodzi o racjonalne gospodarowanie energią, tak aby nie była ona marnowana. Najszybciej efekt oszczędności zauważymy dzięki modernizacjom w przemyśle i budownictwie. W swoim domu także możemy optymalnie zużywać energię. Najprostszą metodą jest stosowanie żarówek energooszczędnych oraz zakup sprzętów domowych w najwyższej klasie energetycznej. Przykładowo, nowoczesne, energooszczędne lodówki zużywają o ok. 40% mniej prądu niż modele wyprodukowa- ❚❚ Przekroczyliśmy w tym roku półmetek okresu wydatkowania funduszy europejskich. Jak Polska wykorzystuje pieniądze z UE na tzw. „czystą energię”? Do 2015 roku przeznaczymy około 5 mld złotych z programów Infrastruktura i Środowisko, Innowacyjna Gospodarka oraz programów regionalnych na projekty prośrodowiskowe w energetyce. W Polsce jest ogromne zainteresowanie pozyskaniem dofinansowania na wykorzystanie odnawialnych źródeł energii oraz termomodernizacje. Przedsiębiorcy inwestują głównie w wytwarzanie energii z wiatru i biomasy oraz w przedsięwzięcia mające na celu produkcję biokomponentów i biopaliw. W przedsiębiorstwach wdrażane są projekty racjonalizacji wykorzystywania energii w produkcji. Uczelnie wyższe pozyskują dofinansowanie na badania w zakresie nowoczesnych technologii. Środki unijne przeznaczane są także na ograniczanie strat energii elektrycznej i ciepła w trakcie przesyłu oraz dystrybucji. Efekty tych działań są już widoczne w kraju. Ruszyły pierwsze instalacje poprawiające efektywność energetyczną. Uruchamiane są elektrownie wiatrowe i biogazownie. Wiele szpitali, szkół i pozostałych budynków użyteczności publicznej poddano termomodernizacji po to, by oszczędniej gospodarować energią. Do 2015 roku przeznaczymy około 5 mld złotych z programów Infrastruktura i Środowisko, Innowacyjna Gospodarka oraz programów regionalnych na projekty prośrodowiskowe w energetyce. „Zieloną” energię, elektryczną i cieplną, można pozyskać także w procesie spalania śmieci. Największe tego typu inwestycje realizowane są w Programie Infrastruktura i Środowisko. Przy współfinansowaniu unijnym zakłady termicznego unieszkodliwiania odpadów wybudują Kraków, Szczecin, Bydgoszcz i Toruń, Konin, Białystok oraz Poznań. Tym samym miasta te uporają się w dużym stopniu z problemem składowisk śmieci, szkodliwych dla środowiska i człowieka. Problem rozrastających się wysypisk dotyczy jeszcze wielu innych miast w Polsce. Również w przyszłej perspektywie finansowej Unia Europejska będzie wspierać gospodarkę odpadami i jestem przekonany, że samorządy jeszcze aktywniej będą rozwiązywały te problemy przy jej wsparciu. ❚❚ Dziękuję za rozmowę Fundusze Europejskie w Polsce 3 OZE i efektywność energetyczna fot. Shutterstock Coraz więcej zielonej energii Dzięki dynamicznemu rozwojowi inwestycji w zakresie odnawialnych źródeł energii, na przestrzeni ostatnich kilku lat coraz częściej zobaczyć można w Polsce parki wiatrowe, zielone kopuły biogazowni czy też fotowoltaiczne baterie słoneczne na dachach domów. Wszystkie te nowoczesne, ale także przyjazne środowisku technologie mogą w dłuższej perspektywie w znaczącym stopniu zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne naszego kraju. W ykorzystanie odnawialnych źródeł energii jest jednym z kluczowych zadań w zakresie ochrony klimatu, bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrony środowiska. Zgodnie z Polityką Energetyczną Polski, a także regulacjami unijnymi do 2020 roku 15% energii wykorzystywanej w Polsce powinno pochodzić ze źródeł odnawialnych, takich jak wiatr, słońce czy biomasa. Zwiększenie udziału „zielonej energii” do takiego poziomu wymaga znaczącego wsparcia finansowego ze środków publicznych. Fundusze Europejskie w sektorze energetycznym koncentrują się na zwiększeniu wykorzystania odnawialnych źródeł energii a tym samym redukcji emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Zielona infrastruktura Najwięcej środków unijnych ukierunkowanych na wytwarzanie czystej energii oraz zapewnienie efektywności energetycznej zadysponowano w ramach Programu Infrastruktura i Środowi- Co to jest OZE? OZE, czyli odnawialne źródła energii często określane jako „czyste”, „zielone”, ze względu na to, że zmniejszają negatywny wpływ sektora energetyki na środowisko. To źródła wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także z biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu szczątków roślinnych i zwierzęcych. (ustawa Prawo energetyczne) Na czym polega efektywność energetyczna? fot. Shutterstock Efektywność energetyczna polega na skutecznym, racjonalnym gospodarowaniu i wykorzystaniu energii, które ma na celu zmniejszenie zapotrzebowania na energię. Jest to dążenie do zminimalizowania strat energii. 4 Fundusze Europejskie w Polsce OZE i efektywność energetyczna Dobre praktyki – ciepło i energia z jednego źródła Wysokosprawne wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła z biogazu rolniczego to m.in. cel projektu budowy biogazowni rolniczej przez spółkę Allter Power w Mełnie, w województwie kujawsko-pomorskim. Zakończenie projektu realizowanego od 2009 roku przewidziane jest na koniec grudnia 2011 roku. Koszt inwestycji to 26,6 mln zł, a dotacja unijna wyniosła 15,2 mln zł. Biogazownia kogeneracyjna w Mełnie ma na celu wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu w oparciu o biogaz z substratów pochodzenia roślinnego. – Efekty ekologiczne projektu to przede wszystkim wysoka efektywność produkcji energii. Projekt zakłada zastosowanie technologii, która pozwoli wyprodukować 1,36 MW energii elektrycznej i 1,54 MW energii cieplnej w tym samym procesie produkcyjnym. Do produkcji energii wykorzystywane będzie ok. 5,4 mln m3 biogazu rocznie. Zastosowanie wysokowydajnej kogeneracji i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii oznacza wyeliminowanie emisji szkodliwych substancji do powietrza, które byłyby emitowane, gdyby taką samą ilość energii produkowano metodami tradycyjnymi (w elektrowniach i ciepłowniach) – mówi Artur Kretowicz z firmy Allter Power. Warto także dodać, że projekt ten umiejscowiony został na terenach wiejskich, po byłej Cukrowni Mełno, dzięki czemu nastąpiła reaktywacja gospodarcza terenu. Ponadto w ramach priorytetu X wsparcie można uzyskać na projekty inwestycyjne zmierzające do rozbudowy przemysłu produkującego na potrzeby sektora odnawialnych źródeł energii – np. produkcję instalacji solarnych, turbin wiatrowych itp. (działanie 10.3). OZE w regionach Kolejnym źródłem dofinansowania inwestycji z zakresu rozwoju odnawialnych źródeł energii ze środków UE mogą być Regionalne Programy Operacyjne wdrażane na poziomie poszczególnych województw. 16 RPO jest szczególnie atrakcyjnych dla mniejszych projektów, które ze względu na proporcjonalnie mniejszy koszt inwestycji nie spełniają wymagań PO IiŚ. W ramach RPO realizowane mogą być projekty, w których kwota wydatków Poszukiwania nowych źródeł i technologii Projekty z zakresu odnawialnych źródeł energii mogą się także ubiegać o dofinansowanie w ramach Programu Innowacyjna Gospodarka (POIG). Należy przy tym pamiętać, że POIG nie jest ukierunkowany na wspieranie konkretnych branż, a jego celem jest rozwój i budowa polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa, poprzez wspieranie przede wszystkim innowacyjnych projektów. Wyodrębnić można kilka zasadniczych obszarów, na których koncentruje się wsparcie POIG – są to badania i rozwój, nowoczesne technologie, inwestycje o dużym znaczeniu dla gospodarki lub wdrażanie i stosowanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Zielona infrastruktura – najpopularniejsze typy projektów w POIiŚ: ÊÊ budowa farmy wiatrowej; ÊÊ budowa elektrowni na biomasę lub biogaz; ÊÊ termomodernizacje budynków; ÊÊ modernizacje lub tworzenie sieci przesyłu energii elektrycznej i ciepła. fot. Allter Power sko. Na jego realizację w latach 2007-2013 przewidziano 27,9 mld euro (ok. 42% puli środków polityki spójności w Polsce), natomiast na działania bezpośrednio związane z OZE i efektywnością energetyczną – ponad 780 mln euro ze środków Unii Europejskiej. Inwestycje związane z zieloną energią oraz efektywnością energetyczną mogą być realizowane w ramach priorytetów: IX POIiŚ Infrastruktura przyjazna środowisku i efektywność energetyczna (Fundusz Spójności); X Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii (EFRR). W ramach priorytetu IX realizowane są duże inwestycje w ramach OZE i efektywności energetycznej w zakresie następujących działań: 9.1. Wysokosprawne wytwarzanie energii (zakładające jednoczesną produkcję energii i ciepła w tzw. kogeneracji); 9.2. Efektywna dystrybucja energii (inwestycje ograniczające straty przesyłowe w sieciach energii elektrycznej i cieplnej); 9.3. Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej (zmniejszenie zużycia energii w sektorze publicznym); 9.4. Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych (budowa lub zwiększanie mocy jednostek wytwarzania energii elektrycznej wykorzystujących energię z wiatru, biogazu i biomasy; 9.5. Wytwarzanie biopaliw ze źródeł odnawialnych (budowa instalacji do produkcji biopaliw i biokomponentów); 9.6. Sieci ułatwiające odbiór energii ze źródeł odnawialnych (budowa oraz modernizacja sieci umożliwiających przyłączanie jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych). kwalifikowalnych nie przekracza 20 mln złotych. Każde z województw przygotowało działania, w ramach których finansowane mogą być projekty z zakresu OZE. W sumie na ich realizację przeznaczono kwotę ponad 255 mln euro. pp Biogazownia w Mełnie wytwarza energię elektryczną i ciepło z biogazu pochodzenia roślinnego Fundusze Europejskie w Polsce 5 Projekty z zakresu OZE mogą korzystać ze wsparcia m.in. w ramach działania 1.4 Wsparcie projektów celowych, które obejmuje przeprowadzenie prac B+R aż do momentu stworzenia prototypu, samodzielnie przez przedsiębiorców lub zlecanych jednostkom naukowym, ewentualnie innym przedsiębiorcom mającym zdolność realizacji prac badawczych. Wśród projektów innowacyjnych warto zwrócić uwagę na te, które mają na celu prowadzenie badań nad nowoczesnymi rozwiązaniami tworzącymi inteligentną sieć pozwalającą na zarządzanie dostawami energii elektrycznej. Takie rozwiązanie jest wspierane w działaniu 1.3 Wsparcie projektów B+R na rzecz przedsiębiorców realizowanych przez jednostki naukowe, w ramach projektu Układ zarządzania energią obejmujący rozproszone źródła i zasobniki energii odnawialnej – Instytutu Tele- i Radiotechnicznego (ITR) w Warszawie. O dofinansowanie można się także ubiegać np. w ramach działania 4.3 Kredyt technologiczny, przeznaczonego dla firm zamierzających kupić lub wdrożyć technologię, która jest stosowana na świecie nie dłużej niż 5 lat i na jej podstawie wytwarzać nowe lub znacząco ulepszone usługi, procesy lub towary. fot. Shutterstock OZE i efektywność energetyczna Alternatywne źródła finansowania inwestycji w energię odnawialną Inwestorzy zainteresowani projektami z zakresu odnawialnych źródeł energii mogą także korzystać z możliwości, jakie daje nowa perspektywa tzw. funduszy norweskich na lata 2009-2014. Jeden z obszarów programowych zakłada bowiem wsparcie działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej i rozwoju OZE kwotą 75 mln euro. Natomiast całkowicie rozdysponowane zostały już środki ze Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy na przedsięwzięcia w energię odnawialną. Ich efekty będzie można już niedługo obserwować w różnych regionach Polski. Istnieje także możliwość pozyskania funduszy na OZE z programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej oraz Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa. Maria Kubala EUROLIDER 2012 Ogłaszamy IV edycję konkursu EUROLIDER. Celem konkursu jest wyróżnienie osób, które swoim zaangażowaniem na rzecz rozwoju, zarówno lokalnego, jak i regionalnego oraz aktywizacji lokalnej społeczności, sięgając po Fundusze Europejskie, zmieniają na lepsze otaczającą rzeczywistość. KTO MOŻE BYĆ KANDYDATEM? Poszukujemy osób, które przyczyniają się do powstania lub realizacji projektów służących mieszkańcom oraz poprawie warunków życia w regionie, wykorzystując przy tym dofinansowanie z Funduszy Europejskich. Do Konkursu mogą być zgłaszane wyłącznie osoby, które przyczyniły się do powstania i realizacji projektu/projektów służących lokalnej/regionalnej społeczności i rozwojowi lokalnemu, pod warunkiem, że projekty te uzyskały dofinansowanie z Funduszy Europejskich (tzn. zawarto umowę o ich dofinansowanie ze środków europejskich w ramach Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 lub Narodowej Strategii Spójności 2007-2013 albo Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego EOG bądź Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy). Szczegółowe informacje na temat tego, kto może być kandydatem w konkursie, zostały określone w Regulaminie konkursu na stronie www.eurolider.gov.pl Jak zgłosić kandydata? Kandydata do Konkursu mogą zgłosić wspólnie minimum 2 osoby fizyczne lub 2 instytucje/organizacje za pośrednictwem swoich przedstawicieli/pracowników. Kandydat zostaje zgłoszony na podstawie formularza zgłoszeniowego, do którego musi zostać załączona prezentacja multimedialna. Formularz zgłoszeniowy należy przesłać na adres: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Departament Informacji, Promocji i Szkoleń ul. Wspólna 2/4, 00-926 Warszawa, z dopiskiem „Konkurs EUROLIDER 2012” Wszelkie pytania dotyczące konkursu można zgłaszać na adres e-mail: [email protected] lub pod numerem tel.: 22 461 35 74 6 Fundusze Europejskie w Polsce OZE i efektywność energetyczna Unia Europejska promuje „zielony” wzrost gospodarczy przede wszystkim poprzez efektywne gospodarowanie energią oraz wykorzystywanie źródeł odnawialnych. Spowodowane jest to koniecznością ograniczenia emisji CO2 przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego. W Programie Infrastruktura i Środowisko przeznaczonych jest ponad 3 mld złotych na efektywność energetyczną i OZE. W ramach Programu Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) przedsiębiorcy oraz podmioty publiczne pozyskali dofinansowanie m.in. na zamianę konwencjonalnych źródeł spalania paliw na jednostki opalane OZE. Ponadto realizowane są projekty, których efektem jest wytwarzanie energii z wiatru i biomasy oraz produkcja biokomponentów i biopaliw, a także rozbudowa sieci ułatwiających odbiór energii z OZE. Współfinansowane są termomodernizacje obiektów, a także modernizacje sieci elektroenergetycznych, ciepłowniczych i gazowych, mające na celu ograniczanie strat podczas przesyłu energii. Wszystkie te inwestycje przynoszą realne zyski ekonomiczne i środowiskowe. Racjonalne wykorzystanie energii i ograniczanie jej strat W Programie Infrastruktura i Środowisko przeznaczono na inwestycje z zakresu efektywności energetycznej około 1,12 mld złotych ze środków Unii Europejskiej. W ramach Programu prawie 500 obiektów publicznych, m.in. szpitali i szkół, w 13 województwach poddanych jest termomodernizacji. Będą one działać w oparciu o energooszczędne systemy oświetleniowe, grzewcze oraz wentylacji i klimatyzacji. Na znaczne zmniejszenie zapotrzebowania na energię wpływ ma także ocieplenie ścian, dachu oraz wymiana okien i drzwi zewnętrznych. Najwięcej takich projektów jest realizowanych w województwach: zachodniopomorskim, małopolskim i dolnośląskim. Bardzo ważne jest zmniejszanie strat energii elektrycznej i ciepła podczas dystrybucji. Dotychczas zawarte umowy o dofinansowanie rozbudowy i modernizacji sieci dystrybucji energii elektrycznej dotyczą inwestycji tylko w województwie małopolskim (ok. 90 km). Natomiast sieć Szacuje się, że w wyniku realizacji Programu Infrastruktura i Środowisko zużycie energii w Polsce za parę lat zmniejszy się o 1,2 mln MWh rocznie i w związku z tym emisja C02 zostanie zredukowana o ponad 2 miliony ton rocznie. Energia wytworzona z OZE ma wynieść rocznie ok. 1000 GWh. ciepłownicza będzie „uszczelniona” i wyposażona w energooszczędne technologie aż w 11 regionach, na odcinku o łącznej długości 257 km. Lepsze wykorzystanie energii można osiągnąć poprzez jednoczesną produkcję energii elektrycznej i ciepła. Takie rozwiązania stosuje m.in. przy wykorzystaniu biomasy do produkcji energii. W ramach Programu budowane są lub modernizowane ciepłownie, biogazownie, bioelektrownie, które mają wytwarzać energię elektryczną i ciepło w skojarzeniu, w ramach wysokosprawnej kogeneracji. fot. Shutterstock Czysta energia w przyjaźni ze środowiskiem Wyeliminować słabe punkty sieci W ciągu ostatnich kilku lat średnie zużycie ciepła na mieszkanie w Polsce relatywnie się zmniejszyło. Tendencji spadkowej nie należy upatrywać tylko w oszczędzaniu, ale też w ciągłym unowocześnianiu źródeł ciepła i poprawie sprawności przesyłu. Dostawcy ciepła systematycznie inwestują w infrastrukturę, dzięki czemu ponad 50% polskiej sieci ciepłowniczej wykonana jest w nowoczesnej technologii tzw. rur preizolowanych. Tworzenie nowej infrastruktury ciepłowniczej pochłania ogromne środki finansowe. Barierę finansową można przełamać m.in. dzięki pozyskaniu funduszy unijnych w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko. Z takiej pomocy skorzystało np. Przedsiębiorstwo Energii Cieplnej w Tychach, które pozyskało ok. 11,1 mln zł na współfinansowanie projektu Modernizacja systemu ciepłowniczego miasta Tychy celem poprawy efektywności dystrybucji ciepła. Wartość całej inwestycji wynosi 27,6 mln zł. W ramach tego projektu prace modernizacyjne rozpoczęły się w 2010 roku i potrwają do końca 2014. Zakończono przebudowę sieci cieplnej na trzech osiedlach. W trakcie realizacji jest przebudowa sieci C.O. na pozostałych, przewidzianych w projekcie terenach. W kolejnych latach, w miejsce grupowej stacji wymienników ciepła wybudowane zostaną indywidualne kompaktowe stacje wymiennikowe zasilające Fundusze Europejskie w Polsce 7 OZE i efektywność energetyczna ÊÊ W Programie Infrastruktura i Środowisko na zmniejszenie strat energii powstającej w procesie dystrybucji energii elektrycznej i ciepła ze środków Unii Europejskiej przeznaczono 139 mln euro (ok. 600 mln zł). Podpisano już 30 umów o dofinansowanie na ponad 80% dostępnych środków. W 2011 roku będą zawarte kolejne umowy i tym samym zostaną wyczerpane dostępne środki na zadania z zakresu efektywnej dystrybucji energii. Nie planuje się już naborów wniosków o dofinansowanie. na zachowanie wysokiej izolacyjności cieplnej na całej długości instalacji. Dzięki realizacji tego projektu PEC w Tychach będzie w stanie obniżyć koszty związane z zużyciem paliwa opałowego, ograniczyć emisję zanieczyszczeń gazowych i pyłowych, jak i odpadów paleniskowych obciążających środowisko. Nowoczesny system rur preizolowanych, stosowany w tym projekcie, daje też możliwość prowadzenia stałego nadzoru stanu izolacji, dzięki specjalnym czujnikom alarmowym. W przypadku awarii instalacji pracownicy przedsiębiorstwa będą w stanie szybko zlokalizować i usunąć usterkę. Przyczyni się to do skrócenia przerw w dostawie ciepła do domów mieszkańców Tychów. Ocieplanie przestrzeni publicznej Jednym ze skuteczniejszych sposobów na zmniejszenie strat energii jest termomodernizacja budynków. Ma ona na celu poprawę stanu technicznego i komfortu pomieszczeń budynku oraz zmniejszenie kosztów jego ogrzewania i eksploatacji. Osiąga się to m.in. przez ocieplenie obiektu, usprawnienie instalacji ogrzewania i ciepłej wody oraz wentylacji i klimatyzacji. Dzięki temu realne zapotrzebowania na ciepło budynku może się zmniejszyć nawet o 3545%, co przekłada się na obniżenie wydatków na ogrzewanie oraz pobór ciepłej wody użytkowej. W przypadku kompleksowej termomodernizacji budynku niezbędne jest pozyskanie środków finansowych na przeprowadzenie wszystkich ww. prac. Inwestor może skorzystać z pomocy państwa w postaci np. „premii termomodernizacyjnej”. Alternatywnym rozwiązaniem kwestii finansowania inwestycji jest pozyskanie środków unijnych w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko. Taką szansę wykorzystał np. szpital w Kłodzku, uzyskując 3,7 mln złotych dofinansowania ze środków UE na projekt Termomodernizacja budynków ZOZ w Kłodzku w celu obniżenia emisji zanieczyszczeń i kosztów utrzymania. Całkowity koszt tej inwestycji wynieść ma ponad 12 mln zł. ÊÊ Na termomodernizację budynków użyteczności publicznej w PO IiŚ przeznaczono ze środków UE niecałe 77 mln euro (ponad 300 mln zł). Podpisano już 34 umowy o dofinansowanie, które pozwoliły rozdysponować ok. 80% środków zaplanowanych na ten cel. Pozostałe środki będą przeznaczone na projekty, które uzyskają pozytywny wynik w kończącej się ocenie. Prace termomodernizacyjne rozpoczęto w marcu 2007 roku, a ich zakończenie planowane jest na koniec 2012 roku. Pracami objętych zostało 9 budynków: budynek główny, pediatria, neurologia, kardiologia, laryngologia, budynek dyrekcji, Zakład Pielęgnacyjno-Opiekuńczy i dwie przychodnie. Obiekty te przejdą gruntowną termomodernizację, polegającą na dociepleniu i remoncie elewacji, wymianie stolarki okiennej i drzwiowej oraz remoncie dachu. Także instalacja centralnego ogrzewania oraz instalacje wodne, w tym ciepłej wody użytkowej zostały objęte pracami modernizacyjnymi. Szpital dzięki realizacji projektu nie tylko obniży swoje koszty eksploatacyjne i zmniejszy wydatki o niemal połowę na ciepłą wodę, ale też wykreuje wizerunek nowoczesnego i skutecznego szpitala. fot. Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej poszczególne budynki w ciepło do ogrzewania i ciepłą wodę użytkową. Rozwiązanie takie zagwarantuje racjonalne i oszczędne gospodarowanie ciepłem. Istotą projektu jest przebudowa kanałowych sieci ciepłowniczych na bezkanałową sieć, w której wykorzystane są nowoczesne rury preizolowane. Ten innowacyjny system charakteryzuje się niską rozszerzalnością liniową – przy mniejszych gabarytach wykazuje niższe niż w tradycyjnych sieciach straty energii w procesie przesyłu ciepła. Rury preizolowane wyróżniają się także zwiększoną wodoodpornością, co przekłada się EFEKTYWNE CIEPŁO Andrzej Skowroński prezes zarządu PEC w Tychach Głównym celem projektu jest poprawa efektywności sieci ciepłowniczej poprzez modernizację systemu ciepłowniczego o długości 10,7 km oraz budowę 31 indywidualnych węzłów cieplnych w miejsce węzła grupowego. W praktyce wykonanie prowadzonych prac nie tylko zmniejszy straty ciepła i poprawi jakość infrastruktury ciepłowniczej w Tychach, ale też przyczyni się do redukcji emisji szkodliwych związków chemicznych, z korzyścią zarówno dla środowiska, jak i zdrowia mieszkańców Tychów. 8 Fundusze Europejskie w Polsce pp Modernizacja sieci ciepłowniczej w Tychach nie tylko zmniejszy straty energii w infrastrukturze ciepłowniczej, ale też poprawi komfort życia mieszkańców NOWOCZESNY, EKOLOGICZNY SZPITAL Jadwiga Radziejewska fot. SP ZOZ w Kłodzku OZE i efektywność energetyczna dyrektor SPZOZ, Zespół Opieki Zdrowotnej w Kłodzku Termomodernizacja budynków Zespołu Opieki Zdrowotnej w Kłodzku to inwestycja w przyszłość szpitala. W wyniku realizacji projektu możliwe będzie obniżenie kosztów eksploatacji budynków, zmniejszenie emisji substancji szkodliwych do środowiska poprzez ograniczenie zapotrzebowania na ciepło, a także poprawa warunków sanitarno-higienicznych. Termomodernizacja nie tylko wpłynie na estetyczny wygląd budynków szpitala, ale też stanowi ochronę elewacji przed działaniem niekorzystnych warunków atmosferycznych. Korzyści płynące z realizacji tego projektu mają także wymiar ekonomiczny. Termomodernizacja obiektów szpitalnych pozwoli zaoszczędzić ponad 405 tys. zł rocznie, dzięki zmniejszeniu zużycia energii. Zaoszczędzone środki będą mogły zostać przeznaczone na nowy sprzęt medyczny, leki oraz kompleksową obsługę medyczną naszych pacjentów. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii – korzyść dla środowiska Realizowane są przedsięwzięcia w zakresie budowy lub modernizacji jednostek wytwarzania energii elektrycznej wykorzystujących przede wszystkim energię wiatru, a także biomasy i biogazu. Powstają ponadto instalacje do produkcji biopaliw i biokomponentów. 100% energii z wiatru Energetyka wiatrowa to niekwestionowany lider wśród odnawialnych źródeł energii pod względem zainstalowanych mocy w Polsce. W ostatnim czasie zanotowano tu dużą dynamikę przyrostu mocy. W Pol- fot. SP ZOZ w Kłodzku W Programie Infrastruktura i Środowisko prawie 2 mld złotych z Unii Europejskiej przeznaczono na odnawialne źródła energii. pp Odświeżony wygląd budynków szpitala w Kłodzku pp Budynki szpitala w Kłodzku przeszły gruntowną termomodernizację, polegającą na dociepleniu i remoncie elewacji, wymianie stolarki okiennej i drzwiowej oraz remoncie dachu. Modernizacji poddano także instalacje c.o. i wodne. Na zdjęciu budynek neurologii ÊÊ W ramach Programu Infrastruktura i Środowisko prowadzone są inwestycje w 31 farmach wiatrowych, gdzie powstanie łącznie 236 wiatraków o dodatkowej mocy ok. 464 MW. Ze względu na walory naturalne, najwięcej wiatraków budowanych w Programie znajduje się w województwach zachodniopomorskim i pomorskim. sce na koniec 2010 roku łączna moc wytwarzana przez farmy wiatrowe wyniosła ok. 1180 MW, a pół roku później wynosiła już 1389 MW. – W pierwszym półroczu 2011 roku elektrownie wiatrowe stanowiły 79% nowych mocy wytwórczych zainstalowanych w OZE – informuje Tomasz Klimek, kierownik projektu farmy wiatrowej z firmy Beta Sp. z o.o. Według rządowych planów do 2020 roku moc zainstalowana energii z wiatru powinna wynosić 6650 MW. Aby sprostać wymaganiom Dyrektywy 28/2009/WE w zakresie wytwarzania energii w Polsce musimy budować rocznie w naszym kraju farmy wiatrowe wytwarzające łącznie ok. 500-1000 MW. – Inwestorzy jednak zwracają uwagę na to, że realizacja tych ambitnych planów rozwoju energii wiatrowej wymaga wprowadzenia odpowiednich zmian legislacyjnych oraz znacznej rozbudowy sieci przesyłowych, tak aby nowe elektrownie wiatrowe mogły być przyłączane na bieżąco do sieci. Realny rozwój energetyki jest w dużej mierze uzależniony od tych zmian – mówi Tomasz Klimek. Wyniki potwierdzają, że w województwie zachodniopomorskim warunki Fundusze Europejskie w Polsce 9 OZE i efektywność energetyczna uu Projekt „Budowa farmy wiatrowej Jarogniew-Mołtowo” uzyskał 40 milionów zł dofinansowania z POIiŚ. Koszt całej inwestycji zamknął się w kwocie ok. 130 mln zł wietrzności są najlepsze. Wartość zainstalowanych mocy jest tu ponad dwukrotnie większa niż w drugim pod tym względem województwie wielkopolskim. Właśnie na tym terenie, w gminie Gościno, znajduje się farma wiatrowa Jarogniew-Mołtowo. Inwestycję zrealizowała firma Beta, której właścicielem jest francuska grupa GDF Suez. Finansowe wsparcie tego przedsięwzięcia zapewniły fundusze unijne. Projekt Budowa ÊÊ W Programie Infrastruktura i Środowisko na wytwarzanie energii z wiatru oraz budowę biogazowni przeznaczono ze środków UE prawie 380 mln euro (ok. 1,5 mld zł). Zawarto dotychczas 40 umów wykorzystujących prawie połowę dostępnych środków. Wszystkie projekty wyłonione w konkursach zostały już ocenione i część z nich oczekuje na podpisanie umów o dofinansowanie. farmy wiatrowej Jarogniew-Mołtowo uzyskał 40 milionów zł dofinansowania z POIiŚ. Koszt całej inwestycji zamknął się w kwocie ok. 130 mln zł. Farmę Jarogniew-Mołtowo oddano do użytku z końcem 2010 roku. Farma o mocy 20,5 MW składa się z 10 turbin wiatrowych, a każda z nich ma moc 2,05 MW. Inwestor planuje rozbudowę farmy o kolejne 4 MW. Farmy wiatrowe to ekologiczny, ale także bardzo ekonomiczny pomysł na źródło energii. Zapewnia stały koszt uzyskiwanej energii oraz minimalne straty na jej przesyle. Wśród innych zalet tego rozwiązania fot. BETA Sp. z o.o. warto wymienić również brak odpadów podczas produkcji energii oraz możliwość prowadzenia upraw w bliskim sąsiedztwie farm wiatrowych. Czy poza wyżej wymienionymi, wiatraki mogą przynieść inne korzyści okolicznym mieszkańcom? – Jedną z ważniejszych korzyści wynikającą z inwestowania w farmy wiatrowe jest przychód PERFEKCYJNA ORGANIZACJA PROJEKTU Tomasz Klimek, kierownik projektum, firma Beta Sp. z o.o Projekt Budowa farmy wiatrowej Jarogniew-Mołtowo jest pierwszym projektem dotyczącym energii z wiatru realizowanym przez grupę GDF SUEZ w Polsce. Bardzo istotną kwestią podczas inwestycji okazały się kontakty z ludźmi – właścicielami gruntów, lokalną społecznością oraz lokalnymi urzędami. Bliski kontakt Inwestora z lokalnym środowiskiem oraz utrzymywanie pozytywnych relacji były podstawą wykonania projektu zgodnie z planem. Jednym z niezbędnych czynników osiągnięcia sukcesu przy tego typu realizacjach jest zaangażowanie nadzoru inwestorskiego, który jest odpowiedzialny za wyjaśnienie wszystkim uczestnikom projektu celu realizacji danego przedsięwzięcia i koordynację ich działań w trakcie przeprowadzania prac przez wszystkie etapy, od zakupu nieruchomości, projektowania, przez wykonawstwo, aż po samą eksploatację. 10 Fundusze Europejskie w Polsce do budżetu gminy pochodzący z podatków płaconych przez właściciela projektu farmy wiatrowej, co przekłada się na rozwój infrastruktury, a w konsekwencji na jakość życia mieszkańców – mówi Tomasz Klimek. Biogaz – energetyczna alternatywa Ze wsparciem finansowym POIiŚ prowadzone są inwestycje w 10 biogazowniach zlokalizowanych w województwach: zachodniopomorskim, pomorskim, kujawsko-pomorskim, wielkopolskim, warmińsko-mazurskim i łódzkim. Łączna moc biogazowni wyniesie ponad 15 MW. W Europie biogazownie (w tym rolnicze) cieszą się niezmienną popularnością. Mają swoich zwolenników zarówno wśród inwestorów, ale także rolników. W Polsce nadal tego typu inwestycje powstają w bardzo wolnym tempie. Najważniejsze w tym przypadku jest przełamanie bariery psychologicznej mieszkańców okolicznych terenów. Działalność coraz większej liczby instalacji opartych na biogazie sprawia, że mieszkańcy nie tylko nie widzą OZE i efektywność energetyczna SYNERGIA ŚRODOWISKA I ENERGETYKI Arkadiusz Witkowski, prezes zarządu spółki Eko-Energia Grzmiąca Korzyści powstania takiej biogazowni jak w Grzmiącej jest wiele. Gmina otrzymuje podatki, mieszkańcy – tańsze ciepło, rolnicy – możliwość produkcji biomasy, gospodarka – popyt na maszyny do produkcji i zbiorów biomasy. Ciepło wyprodukowane w biogazowni będzie tańsze o 20-25% od powstałego ze spalania najtańszego miału węglowego. Paliwem będzie głównie kiszonka z kukurydzy (80%), gnojowica (20%) i trawy oraz gorszej jakości zboża. Będziemy także wykorzystywać, a tym samym utylizować odpady z produkcji zwierzęcej. Warto też dodać, że w naszej biogazowni gościliśmy kilka delegacji przedstawicieli samorządów, mieszkańców oraz inwestorów, które mogły przyjrzeć się z bliska funkcjonowaniu nowoczesnej biogazowni. Mam nadzieję, że te wizyty przekonały sceptyków do idei produkcji czystej, ekologicznej energii, bowiem prawidłowo zaprojektowana i wykonana elektrociepłownia oraz odpowiednio dobrane parametry pracy, dają pewność, że biogazownia nie będzie uciążliwa dla mieszkańców i środowiska. milionów złotych. Wsparcie z UE wyniosło nieco ponad – 10 mln zł (czyli nieznacznie powyżej połowy kosztów). Budowa biogazowni rolniczej w Grzmiącej trwała 7 miesięcy. Od lutego 2011 roku do sieci wtłaczana jest już energia pochodząca z ekologicznego źródła. Docelowa moc instalacji biogazowni wyniesie 1,6 MW. Ciepło produkowane w Grzmiącej jest wykorzystywane do ogrzania gminnych obiektów użyteczności publicznej – szkoły, hali sportowej, ośrodka zdrowia oraz dwóch osiedli mieszkaniowych. RADOSŁAW ZIENIEWICZ, MARIA KUBALA, IZABELA KRASOWSKA, KATARZYNA ZIELIŃSKA-HEITKÖTTER fot. Eko-Energia Grzmiąca zagrożeń dla środowiska ze strony tych inwestycji, ale dostrzegają realną szansę na obniżenie rachunków za ciepło. Najwięcej biogazowni powstało do tej pory na Pomorzu. Jedną z nich jest instalacja w miejscowości Grzmiąca. Inwestycja zrealizowana została w najnowocześniejszej technologii produkcji ciepła i prądu z biomasy. Inwestorem tego przedsięwzięcia jest spółka Eko-Energia Grzmiąca. Biogazownia została zrealizowana przy wsparciu środków unijnych w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko. Całkowita wartość projektu zamknęła się w kwocie prawie 20 pp Budowa biogazowni rolniczej w Grzmiącej trwała 7 miesięcy. Docelowa moc instalacji biogazowni wyniesie 1,6 MW Fundusze Europejskie w Polsce 11 OZE i efektywność energetyczna Fundusze unijne – z wiatrem, nie pod wiatr Jak sprostać wzrastającemu zapotrzebowaniu na energię elektryczną, dbając jednocześnie o ochronę środowiska? Jak stopniowo redukować emisję CO2 i innych szkodliwych substancji do atmosfery? Na te pytania potrafią bez wahania odpowiedzieć przedsiębiorcy z Energia Franz. Według nich rozwiązaniem jest budowa elektrowni wiatrowych. W przypadku tej firmy walka z wiatrakami, w przeciwieństwie do znanej sentencji, okazała się dużym sukcesem, a właściciele już myślą o kolejnych inwestycjach w energię wiatru. N a przełomie ostatnich lat obserwuje się wzrost świadomości ekologicznej w Polsce. Coraz większą wagę przywiązujemy również do konieczności podnoszenia poziomu bezpieczeństwa energetycznego kraju. Duży wpływ na tę kwestię ma rozwój tzw. zielonej energii, która jest niczym innym jak metodą uzyskiwania energii ze źródeł odnawialnych tzw. OZE. Rynek energii ze źródeł odnawialnych w Polsce ma przed sobą perspektywy rozwoju. Oczywiście, nie każde ze źródeł energii da się w jednakowym stopniu eksploatować, ponieważ kluczową rolę odgrywają tu czynniki geograficzne czy warunki atmosferyczne. Niemniej jednak, przewiduje się, że rynek zielonej energii będzie w przyszłości tworzyła, obok fotowoltaiki, spalania lub współspalania biomasy, przede wszystkim produkcja energii wiatrowej. Dobra lokalizacja Najważniejszą kwestią przed jaką stanęli właściciele firmy Energia Franz był wybór odpowiedniego terenu pod realizację inwestycji. Nie była to łatwa decyzja, ponieważ wybrany obszar musiał spełniać m.in. odpowiednie wymagania związane z różnicami w ukształtowaniu terenu oraz sprostać pożądanym czynnikom atmosferycznym. Wybór padł na miejscowość Maciowakrze w gminie Pawłowiczki, w województwie opolskim. Malowniczy Płaskowyż Głubczycki położony na linii Bramy Morawskiej to miejsce, gdzie fot. Energia Franz tt Każdy z wiatraków w Pawłowiczkach ma razem ze śmigłem ponad 43 metry wysokości. Sam słup mierzy 31 metrów, a zamontowane śmigła stanowią odpowiednio po 27 metrów rozpiętości 12 Fundusze Europejskie w Polsce OZE i efektywność energetyczna WIETRZNY POMYSŁ NA BIZNES Janusz Franciszkiewicz, współwłaściciel firmy Energia Franz, beneficjent projektu ❚❚ Skąd wziął się pomysł na realizację tak dużego i dość skomplikowanego przedsięwzięcia? Są Państwo przecież pionierami w budowie tego typu urządzeń na Opolszczyźnie. Idea pozyskiwania energii odnawialnej przyszła z Zachodu. Stwierdziliśmy, że skoro pomysł sprawdził się w takich krajach jak Hiszpania, Holandia czy Niemcy, to jest duże prawdopodobieństwo, że przyjmie się również i w Polsce. Najwięcej czasu zajęło nam szukanie odpowiedniego terenu, który sprostałby wymogom dla tego typu przedsięwzięć. Pomyśleliśmy, iż skoro jesteśmy w środku Bramy Morawskiej i Płaskowyżu Głubczyckiego, to nasz wybór padł na gminę Pawłowiczki. Rzeczywiście jesteśmy pionierami w tej dziedzinie. Przyznam szczerze, że zebranie wszelkich potrzebnych dokumentów do realizacji projektu zajęło nam prawie cztery lata. Proszę uwierzyć, że mamy aż sześć segregatorów pełnych dokumentacji. Są to różnego rodzaju pisma, wnioski, zezwolenia, plany, załączniki. Cóż, upór w dążeniu do celu to chyba nasza cecha rodzinna. ❚❚ Jak widać Państwa wytrwałość i upór jednak się opłaciły. Proszę w takim razie powiedzieć, jakie są korzyści płynące z realizacji inwestycji? Poruszyła Pani bardzo ważną kwestię, ponieważ nasza inwestycja to przede wszystkim przeciwwaga dla tysięcy ton spalanego węgla kamiennego, brunatnego, gazu czy ropy. To dbałość o środowisko i otoczenie, w którym wszyscy żyjemy. Każdy z nas przecież chce oddychać czystym i nieskażonym powietrzem, a sposób, w jaki możemy pozyskać energię dzięki turbinom wiatrowym, pozwala ten cel realizować. Dzięki temu nie zostaną wyemitowane do atmosfery różne szkodliwe substancje, takie jak czad, pył, tony tlenków i dwutlenku siarki, azotu. Należy podkreślić, iż w ostatnich latach, zwłaszcza od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, nasz kraj zaczął zwracać szczególną uwagę, na zagadnienia związane z oszczędnością oraz racjonalnym gospodarowaniem energią. Coraz większy potencjał dostrzega się w pozyskiwaniu jej ze źródeł odnawialnych, takich właśnie, jak wiatr, słońce czy biomasa. Czerpanie energii z elektrowni wiatrowej jest czynnikiem rozwoju dla naszego przedsiębiorstwa, ale także przynosi wymierne korzyści dla środowiska naturalnego. ❚❚ W jaki sposób dowiedzieli się Państwo o możliwości wsparcia inwestycji przez dotacje unijne? O takiej możliwości dowiedzieliśmy się z mediów. Budowa elektrowni wiatrowej to duży wydatek, dlatego dość intensywnie interesowaliśmy się możliwymi źródłami dofinansowania inwestycji, m.in. dotacjami. Szukaliśmy możliwości spotkania i porozmawiania z osobami, które chciały po nie sięgać. W końcu trafiliśmy do Opolskiego Centrum Rozwoju Gospodarki. Opowiedzieliśmy o naszych planach i projekcie, który chcieliśmy realizować. Nie ukrywam, że na początku było zaskoczenie, co zapewne wynikało z faktu, iż przedsięwzięcie nie jest typową inwestycją. Ale była również i pomoc, która okazała się na tyle skuteczna, że udało nam się w końcu pozyskać wsparcie ze środków unijnych. Oczywiście, wiele się mówi o tym, że przepisy są dość skomplikowane, że jest dużo dokumentów do uzupełnienia, a urzędnicy muszą wszystko dokładnie sprawdzić i skontrolować. Natomiast należy pamiętać, że taka ich rola, a otrzymanie jakichkolwiek pieniędzy publicznych musi być poprzedzone odpowiednią ścieżką weryfikacji. Dla nas, tak jak już wspomniałem wcześniej, liczy się fakt pozyskania i rozliczenia środków. fot. Agnieszka Malik ❚❚ Czy mają Państwo kolejne plany na przyszłość związane z rozwojem przedsiębiorstwa? Oczywiście plany są. Chcielibyśmy zrealizować kolejną inwestycję w energię wiatrową. Będą to turbiny o jeszcze większej mocy. Opolszczyzna ma bardzo dobre warunki do stawiania farm wiatrowych. Ważną sprawą dla realizacji naszych zamierzeń jest również wsparcie społeczności Pawłowiczek, która przychylnie przyjęła projekt budowy kolejnych wiatraków, co bardzo nas cieszy i daje dodatkową motywację do działania. Liczymy, że również i to przedsięwzięcie uzyska wsparcie ze środków unijnych. Fundusze Europejskie w Polsce 13 OZE i efektywność energetyczna istnieją dobre warunki dla budowy elektrowni wiatrowych. Kolejnym etapem realizacji inwestycji był zakup wiatraków. Koszt zakupu nowych urządzeń był stosunkowo wysoki, dlatego właściciele zdecydowali się na wiatraki używane, pochodzące z Danii. Cała inwestycja zamknęła się w kwocie ponad 1,6 mln PLN, z czego ponad 435 tys. PLN stanowiło dofinansowanie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego na lata 2007-2013. W ramach projektu przeprowadzono prace ziemne i budowlane przygotowujące teren do montażu turbin wiatrowych. Zamontowano trzy elektrownie wiatrowe o mocy 150 kW każda. Uzyskano warunki do przyłączenia do sieci energetycznej oraz wykonano niezbędną instalację elektryczną. Nie bójmy się marzyć Takie rozwiązanie znacząco przełoży się na zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych powstających przy produkcji energii w sposób tradycyjny, ponieważ 1200 MW energii rocznie to odpowiednia ilość, aby Celem projektu było wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, w celu zwiększenia aktywności i konkurencyjności przedsiębiorstwa, poprzez wprowadzenie nowej usługi polegającej na sprzedaży energii elektrycznej. wysiłek i czas, aby pomysł wcielić w życie. Stojące w Pawłowiczkach trzy duże wiatraki robią niesamowite wrażenie. Każdy z nich ma razem ze śmigłem ponad 43 metry wysokości. Sam słup mierzy 31 metrów, a zamontowane śmigła stanowią odpowiednio po 27 metrów rozpiętości. Mimo tak imponujących rozmiarów, zaprojektowana elektrownia należy do tzw. elektrowni małych. Zgodnie z przyjętymi założeniami każda z turbin ma moc 150 kW, a łącznie mogą docelowo wyprodukować ok. 1100-1200 MW prądu rocznie. fot. Energia Franz Droga do realizacji przedsięwzięcia była dość długa i nierzadko skomplikowana. Dużo czasu zajęło poszukiwanie odpowiedniego terenu pod realizację przedsięwzięcia, potem przyszedł czas na przygotowanie projektów wykonawczych i zebranie wymaganej dokumentacji. Sam okres realizacji inwestycji trwał od maja 2009 roku do końca lipca 2010 roku. Patrząc jednak na efekty, można bez wahania stwierdzić, że warto było zaangażować zapewnić oświetlenie i ciepło dla całej gminy Pawłowiczki. Świat stoi otworem Energia Franz nie zamierza poprzestać tylko na jednym projekcie. Właściciele zamierzają budować kolejne elektrownie wiatrowe i wciąż poszukują nowych, optymalnych lokalizacji dla realizacji podobnych inwestycji. Obok trzech wiatraków w Maciowakrzach, w planach są kolejne turbiny, tym razem o mocy 1 MW. W kręgu potencjalnych terenów pod inwestycje brana jest pod uwagę m.in. gmina Grodków, gdzie właściciele rozważają budowę elektrowni wiatrowej o mocy 2 MW. Liczą oni, że również kolejne inwestycje w energię wiatrową uda im się zrealizować z pomocą środków unijnych. Rodzinna firma Energia Franz jest doskonałym przykładem jak można skutecznie przejść przez szereg krajowych oraz unijnych przepisów i sięgnąć po unijną dotację. Wystarczy dobry pomysł, czasem trochę pasji, ale przede wszystkim konsekwencja i upór w dążeniu do celu. Joanna Orchel-Laskus O PROJEKCIE ÊÊ Tytuł projektu: Pozyskanie zielonej energii z elektrowni wiatrowej czynnikiem rozwoju przedsiębiorstwa oraz korzyścią dla środowiska naturalnego i przyszłych pokoleń ÊÊ Beneficjent: Energia Franz Paweł Franciszkiewicz ÊÊ Okres realizacji: 11 maj 2009 – 31 lipiec 2010 ÊÊ Wartość inwestycji: 1 640 000,00 PLN ÊÊ Dofinansowanie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego na lata 2007–2013: 435 420,00 PLN pp Właściciele firmy Energia Franz: (od lewej) Paweł, Janusz i Piotr Franciszkiewicz. Rodzinna firma jest prekursorem budowy wiatraków na Opolszczyźnie 14 Fundusze Europejskie w Polsce ÊÊ Działanie: 1.1 Rozwój Przedsiębiorczości, Poddziałanie 1.1.2 Inwestycje w mikroprzedsiębiorstwach OZE Efektywność energetyczna Fuzja termojądrowa jest obecnie uważana za najbardziej perspektywiczny sposób na otrzymywanie bezpiecznej i taniej energii. Aby mogła służyć ludzkości, niezbędne są kosztowne i złożone badania naukowe, które trwają latami. Wysiłki polskich fizyków, którzy chcą wzbudzić zainteresowanie potęgą przemian termojądrowych, wspierane są przez Program Innowacyjna Gospodarka. F uzja termojądrowa to unikalny proces fizyczny, który zachodzi we wnętrzu gwiazd, w tym także Słońca. Polega na łączeniu jąder lekkich, stosunkowo bezpiecznych pierwiastków – izotopów wodoru. Jednym z jego najważniejszych rezultatów jest uwalnianie wielkich ilości energii cieplnej, która, w przypadku kontrolowania całego procesu, może być wykorzystana na wiele sposobów. Najbardziej perspektywicznym efektem wykorzystania fuzji jest produkcja energii elektrycznej na potrzeby rozwojowe przyszłych pokoleń. Prawidłowe wywołanie i kontrolowanie fuzji termojądrowej jest kluczem do sukcesu, a nie jest to łatwe zadanie – prace badawcze trwają od niemal 60 lat. Opanowanie procesu praktycznie uniezależniłoby naszą cywilizację od topniejących zasobów coraz droższych paliw kopalnych. Fuzja nauki i biznesu Najważniejszym projektem wspomagającym rozwój badań naukowych nad fuzją termonuklearną w naszym kraju jest Foresight dla energetyki termojądrowej, zapoczątkowany przez naukowców z warszawskiego Instytutu Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy im. Sylwestra Kaliskiego (IFPiLM). Projekt został sfinansowany w ramach poddziałania 1.1.1 Projekty badawcze z wykorzystaniem metody foresight (Działanie 1.1 Wsparcie działań naukowych dla budowy gospodarki opartej na wiedzy) Programu Innowacyjna Gospodarka. Dofinansowanie objęło całkowitą wartość projektu tj. 408 tys. zł. (w tym 347 tys. zł z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego). Twórcy przedsięwzięcia już na etapie jego planowania założyli, że w Polsce należy zintensyfikować badania naukowe nad energetyką termojądrową w obliczu zauważalnego przyspieszenia ich tempa na całym świecie. Prace badawcze w tym obszarze są bardzo kosztowne oraz wymagają zaangażowania tysięcy naukowców. Oznacza to, że dla osiągnięcia pełnego sukcesu powinno się je planować na wiele lat naprzód. Naturalnym sposobem na stworzenie planu takich badań okazało się więc wykorzystanie metody foresight, któ- fot. Shutterstock Rozpalmy słońce na Ziemi ra z założenia ma prowadzić do wybrania korzystnej wizji przyszłości oraz wskazania sposobów jej urzeczywistnienia, przy zaangażowaniu różnych środowisk, w tym przypadku biznesu i nauki. Projektowi Foresight dla energetyki termojądrowej od początku przyświecały dwa główne cele. Pierwszym z nich było utworzenie strategii rozwoju nauki nad fizyką fuzji w Polsce, drugim zaś – nawiązanie współpracy z przedsiębiorstwami, które chciałyby oprzeć swą przyszłą działalność właśnie o badania naukowe nad energetyką termojądrową bądź też o ich twórcze wdrożenie. Fizykom z IFPiLM chodziło zwłaszcza o przyciągnięcie przedsiębiorców do ENERgEtyka tERmOjąDROWa – NOWa jakOść, NOWE WyZWaNia Paweł Gąsior fizyk plazmowy z Instytutu Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy im. Sylwestra Kaliskiego w Warszawie Ludzkość potrzebuje coraz więcej energii, a jak wiadomo, paliwa kopalne wyczerpują się. Potrzebą chwili staje się więc wyszukiwanie nowych źródeł. Jednym z najbardziej perspektywicznych jest właśnie kontrolowana fuzja jądrowa. Aby osadzić wysiłki naukowców na solidnych fundamentach ekonomicznych i społecznych niezbędne jest propagowanie wiedzy i świadomości na temat tego, czym w istocie jest energetyka termojądrowa. Jestem przekonany, że projekty takie jak nasz, przyczyniają się do integracji środowisk naukowych i przemysłowych, przez co usprawniają pracę nad rozwojem energetyki termojądrowej i dzięki tym wysiłkom już za kilkadziesiąt lat ludzkość zyska dostęp do taniej, bezpiecznej, nieuciążliwej dla środowiska i praktycznie nieograniczonej energii. Przed nami jest jednak jeszcze długa droga. Obecnie budowany międzynarodowy eksperymentalny reaktor termonuklearny ITER na pewno zbliży nas do celu. Dzięki naszemu zaangażowaniu udało nam się zwrócić uwagę wielu instytucji i firm na ten wielki projekt. Szczególnie cenny wydaje się nam udział polskich przedsiębiorstw, które postanowiły partycypować we wspólnym przesięwzięciu nie tylko organizacyjnie, ale także dostarczając najnowszych rozwiązań technicznych i informatycznych. Fundusze Europejskie w Polsce 15 OZE i efektywność energetyczna współfinansowania niektórych aspektów badań w celu ich komercjalizacji, tak, jak jest to realizowane na całym świecie. Strategia dla przyszłości W wyniku realizacji projektu Foresight dla energetyki termojądrowej powstało 6 specjalistycznych ekspertyz opisujących m.in. stan zaawansowania polskich badań nad energetyką termojądrową oraz diagnozujących potrzeby edukacyjne w tym zakresie. Dokumenty te wykorzystano przy redagowaniu publikacji, która rzuca nowe światło na badania nad fuzją termojądrową i stanowi przejrzyste kompendium wiedzy dla wszystkich firm i instytucji, które mają zamiar inwestować w tę perspektywiczną dziedzinę nauki. – Idea „zapalenia Słońca na Ziemi” jest już bardzo bliska urzeczywistnienia. Wobec tego warto, aby Polska – zarówno społeczeństwo, jak i decydenci – była na to przygotowana. Publikacja będąca efektem projektu „Foresight dla energetyki termojądrowej” porusza bardzo szeroki zakres tematów. Niewątpliwie przyczyni się do popularyzacji tematyki badań termojądrowych i pozwoli osobom odpowiedzialnym za rozwój polskiej nauki i technologii na podjęcie właściwych decyzji, tak by nasz kraj mógł silnie włączyć się w prace naukowo-badawcze i technologiczne w tej fascynującej dziedzinie wiedzy – zadeklarował prof. dr Zygmunt Składanowski, współodpowiedzialny za redakcję ekspertyz składających się na publikację. Równolegle z tworzeniem wspomnianych ekspertyz, pracownicy IFPiLM przeprowadzili szereg badań o charakterze socjologicznym. Były to m.in. wywiady z osobami reprezentującymi firmy i instytucje, których profil pozwala na zaangażowanie się w rozwój energetyki termojądrowej. Wyniki jednoznacznie potwierdziły duże zainteresowanie wykorzystaniem fuzji w celach naukowych i energetycznych w naszym kraju. W ramach projektu naukowcy zorganizowali też szereg konferencji i warsztatów, w tym międzynarodowe spotkanie „Towards Fusion Energy”, które odbyło się we wrześniu 2009 roku w Kudowie Zdroju. W trakcie konferencji młodzi naukowcy z Polski, Czech i Węgier mogli wymienić doświadczenia w dziedzinie badań nad fuzją termojądrową i plazmą oraz wspólnie zastanowić się nad sposobami optymalnego wykorzystania tych procesów fizycznych dla ludzkości. Polski wkład w ITER Bardzo cennym efektem projektu Fore sight dla energetyki termojądrowej okazało się zainteresowanie polskich środowisk nauko- Największy reaktor termojądrowy w historii fot. ITER Najważniejszym elementem kompleksu ITER będzie wielki badawczy reaktor termonuklearny czyli tzw. tokamak. Jego właściwy montaż ma ruszyć w 2015 roku, zaś pierwsza plazma (zjonizowana materia o stanie skupienia przypominającym gaz) będzie uzyskana 4 lata później. Reaktor ITER opisywany jest formułą Q ≥ 10. Oznacza to, że ma on wyprodukować ponad 10 razy więcej energii niż potrzeba do podtrzymania jego funkcjonowania. Mówiąc w skrócie, z 50 megawatów energii dostarczonej do tokamaka ma być uzyskanych aż 500 megawatów energii „na wyjściu”. Jeśli cały projekt zakończy się sukcesem, ludzkość ma szansę uzyskać obfite i praktycznie niewyczerpane źródło energii. pp Okładka publikacji podsumowującej projekt wych i wyspecjalizowanych firm największym na świecie projektem badawczym związanym z fuzją termojądrową, czyli ITER (International Thermonuclear Experimental Reactor). Głównym celem tego międzynarodowego przedsięwzięcia jest ocena możliwości produkowania na wielką skalę energii z kontrolowanej fuzji termojądrowej. Będzie to możliwe dzięki uruchomieniu największego w historii reaktora termonuklearnego. Cały kompleks badawczy powstaje w Cadarache (w pobliżu Marsylii), na południu Francji. Nie ma przesady w stwierdzeniu, że ITER ma szansę przybliżyć ludzkość do bezpiecznej, taniej i niewyczerpanej energii w większym stopniu, niż jakiekolwiek projekt naukowy w przeszłości. Duże szanse na udział w tym projekcie ma też Polska, a ściślej polskie środowiska naukowe i przedsiębiorcy. A stawka jest wysoka, krótko- i średnioterminowe perspektywy przewidują wielkie zamówienia związane z realizacją projektu ITER. Jest on przewidywany na 30 lat (10 lat budowy i 20 lat pracy reaktora) i ma kosztować w przybliżeniu 10 mld euro. Tym samym jest to drugi najdroższy na świecie projekt badawczy, tańszy jedynie od Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Tę wielką szansę dla polskiej nauki i biznesu z sektora high-tech można wykorzystać wyłącznie w warunkach aktywności potencjalnych uczestników oraz ich wzajemnej współpracy. Projekt Foresight dla energetyki termojądrowej jest jednym z najważniejszych kroków służących urzeczywistnieniu tej idei. ANDRZEJ TOPCZEWSKI 16 Fundusze Europejskie w Polsce OZE i efektywność energetyczna Zakup energooszczędnych urządzeń, ograniczenie zużycia wody, instalacja kolektorów słonecznych i pomp ciepła, zieleń wokół budynków, segregowanie odpadów – to najpopularniejsze proekologiczne inicjatywy beneficjentów Programu Rozwój Polski Wschodniej. W szystkie działania w programie są ukierunkowane na poprawę warunków życia mieszkańców Polski Wschodniej, ale z poszanowaniem środowiska. Beneficjenci dbają o istniejące zasoby przyrodnicze. „Zielony” monitoring W 2009 roku zaczęto badać wpływ realizowanych inwestycji programu na środowisko. Beneficjenci, wcześniej przeszkoleni i zaznajomieni z przykładami możliwych rozwiązań, wykazali się dużą aktywnością i pomysłowością związaną z zagospodarowaniem terenu, proekologicznym gospodarowaniem energią, wodą i odpadami. Aby można było przeanalizować wpływ poszczególnych inwestycji na środowisko, dwukrotnie w ciągu „życia” każdego projektu beneficjenci wypełniają ankietę. Najpierw po złożeniu wniosku o dofinansowanie opisują, jakie działania i rozwiązania planują wprowadzić w swoich inwestycjach. Następnie, po zrealizowaniu fot. Shutterstock Zielone oblicze projektów systEmOWa OChRONa Grzegorz Nowaczyk prezydent Elbląga Elbląski Park Technologiczny na Modrzewinie Południe powstał na byłym terenie wojskowym, który wymagał gruntownej rewitalizacji. Zadbaliśmy między innymi o wprowadzenie systemu odprowadzania wód opadowych. Zastosowaliśmy osadniki i separatory, w których będą podczyszczane wody opadowe. Powstały miejsca postojowe, parking, ścieżki rowerowe, cztery podziemne systemowe pojemniki na odpady z przeznaczeniem na segregację śmieci. Nie zapomnieliśmy o roślinności. Obecnie tereny zielone stanowią ok. 32% powierzchni objętej projektem. W parku zastosowana została pompa ciepła, energooszczędne oświetlenie wewnątrz i na zewnątrz budynku, uliczne oraz oświetlenie sektorowe w biurach. projektu opisują to, co rzeczywiście udało się wprowadzić. Na wielką i małą skalę Rozmach deklarowanych działań „eko” jest znaczący. Znaczna część projektów zakłada kompleksową ochronę – oszczędzanie energii elektrycznej, zmniejszenie strat cie- OgRaNiCZyliśmy ZUŻyCiE ENERgii dr inż. Paweł Chojnacki prezes zarządu Regionalnego Parku Przemysłowego Świdnik Środki Programu Rozwój Polski Wschodniej przeznaczyliśmy na modernizację i rozbudowę parku. Elementy związane z ochroną środowiska dotyczą głównie rewitalizacji podziemnych sieci centralnego ogrzewania. W efekcie ograniczyliśmy do ok. 5% straty ciepła, dochodzące wcześniej na pewnych odcinakch do 70%. Dodatkowo, wszystkie budynki poddaliśmy kompleksowej termomodernizacji. Zakupiony sprzęt pozwala nam prowadzić badania zgodnie z zasadą „eco-design”, czyli ochronie środowiska na każdym etapie prac badawczych oraz proekologicznym zarządzaniu cyklem życia nowych produktów. pła poprzez odpowiednią termomodernizację budynków, wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii (pomp ciepła, kolektorów słonecznych, kotłów na biomasę) czy selektywną zbiórkę odpadów i odzysk surowców wtórnych. Inna grupa beneficjentów programu skupiła się na promowaniu postaw proekologicznych wśród swoich pracowników. Są oni zachęcani do korzystania ze ścieżek rowerowych, racjonalnego wykorzystywania maszyn i urządzeń biurowych poprzez drukowanie dwustronne czy oszczędne gospodarowanie wodą. W efekcie coraz więcej naukowców, studentów, przedsiębiorców i społeczności lokalnych w Polsce Wschodniej może o sobie powiedzieć, że świadomie troszczy się o środowisko – jest „eko”! KaTaRZYNa MaSŁOWSKa Więcej o Programie Rozwój Polski Wschodniej na stronie: www.PolskaWschodnia.gov.pl Fundusze Europejskie w Polsce 17 algi – biopaliwo trzeciej generacji algi – biopaliwa trzeciej generacji I nstytut Agrofizyki im. Bohdana Dobrzańskiego Polskiej Akademii Nauk w Lublinie stworzył nowoczesny ośrodek naukowy – Środowiskowe Laboratorium Energii Odnawialnej (ŚLEO). To jedyna tego typu jednostka w skali kraju. W nowym laboratorium naukowcy badają biomasę z alg. Potrafią już uzyskiwać z niej biogaz. Szukają jeszcze sposobu na przemysłowe wykorzystanie swojego wynalazku w energetyce. biopaliwa przyszłości prof. Jerzy Tys Instytut agrofizyki im. Bohdana Dobrzańskiego Polskiej akademii Nauk w Lublinie Innowacyjność naszych badań polega przede wszystkim na wykorzystaniu innego, nowego źródła biomasy energetycznej – alg. Przewagą alg nad roślinami jest to, że całą energię, jaką pochłoną, przetwarzają wyłącznie na podziały komórek, a więc na przyrastanie biomasy. Algi przyrastają bez względu na porę roku – wystarczy im dostarczyć minimum światła, ciepła oraz substancji mineralnych. W ciągu 10 dni są w stanie 100-krotnie powiększyć swoją biomasę. Produktywność alg jest bardzo wysoka – nawet do 140 ton na hektar przy bardzo prostych technologiach. Produkcja alg nie jest porównywalna do żadnej innej uprawy roślinnej. Sama hodowla jest kompletnie nowym zagadnieniem. Najtrudniejszy jest sposób hodowli – w płynnej pożywce lub w specjalnych urządzeniach (fotobioreaktorach). cy m.in. sprawdzają, jakie gatunki alg można wykorzystywać w energetyce i w jakich warunkach powinna być prowadzona ich hodowla. Liczą też na to, że odpady powstałe po wykorzystaniu biomasy będą mogły być używane jako nawozy. Badania nad biomasą z alg lubelski ośrodek badawczy prowadzi jako jeden z nielicznych na świecie. fot. IA PAN Naukowcy opracowują nowe technologie produkcji i pozyskiwania biomasy oraz badają, w jakich warunkach powstaje gaz. Analizują także skład biogazu pod kątem jego wydajności energetycznej. Przedmiotem szczególnego zainteresowania badaczy są biopaliwa trzeciej generacji, czyli pozyskiwane z alg. W laboratoriach ŚLEO naukow- algi sZaNsą ENERgEtyki p W sumie zakupionych zostało ponad sto pięćdziesiąt aparatów laboratoryjnych o wartości około 20 mln zł 18 Fundusze Europejskie w Polsce fot. IA PAN fot. IA PAN Czy hodowlane algi mogą się stać najbardziej obiecującym źródłem energii odnawialnej? Wszystko wskazuje, że tak. Dzięki nowoczesnej aparaturze badawczej, sfinansowanej z Programu Rozwój Polski Wschodniej, Instytut Agrofizyki PAN w Lublinie prowadzi badania nad ekologiczną energią. p Naukowcy m.in. badają, jakie gatunki alg można wykorzystywać w energetyce i w jakich warunkach powinna być prowadzona ich hodowla OZE i efektywność energetyczna Nowa infrastruktura badawcza Zastrzyk finansowy ze środków unijnych umożliwił powstanie aż sześciu laboratoriów i pięciu pracowni chemicznych i fizykochemicznych, między innymi Laboratorium Nowych Technologii Pozyskiwania Energii Odnawialnej oraz Biomasy, Laboratorium Fermentacji Metanowej, Laboratorium Mikrobiologii Molekularnej i Środowiskowej, Laboratorium Biochemicznego, Laboratorium Analizy Biogazu, Pracowni Ulepszania Gleb oraz Pracowni Wzrostu Roślin. Instytut zadbał również o odpowiednie wyposażenie. Dysponuje już najnowszymi fotobioreaktorami, fermentatorami, spektrometrem masowym sprzężonym z chromatografem cieczowym, mikrotomografem rentgenowskim oraz analizatorem genetycznym. Nie zapomniano o sprzęcie pomocniczym – wagach, inkubatorach, autoklawach, suszarkach, zmywarkach, wirówkach i chłodziarkach. W sumie zakupiono ponad sto pięćdziesiąt aparatów o wartości około 20 mln zł. Na modernizację laboratoriów i ich wyposażenie Instytut przeznaczył ponad 26 mln zł, z czego 22 mln zł to dofinansowanie z Programu Rozwój Polski Wschodniej. bilans korzyści dr Magdalena Frąc kierownik projektu Środowiskowe Laboratorium Energii Odnawialnej ❚ W jaki sposób projekt przyczyni się do podniesienia jakości badań? Laboratorium ukierunkowane jest na doradztwo oraz badania dla rynku rolnictwa, ochrony środowiska, przemysłu spożywczego, ale przede wszystkim rynku paliwowego w Polsce. Wyposażenie Instytutu w najnowocześniejszą aparaturę umożliwia nam wprowadzenie innowacyjnych technik badawczych. Poszerzyliśmy zakres prowadzonych prac o nowe metody pozyskiwania biomasy, procesów jej gazyfikowania czy zagospodarowania odpadów pofermentacyjnych. Spodziewamy się, że wyniki naszych prac będą szybko przenikać do polskiej gospodarki. ❚ Co to oznacza, że laboratorium jest otwarte na współpracę z innymi ośrodkami naukowymi? Laboratorium otwarte na współpracę, to laboratorium, z którego korzystać będą nie tylko agrofizycy. Naszą ofertę kierujemy do instytucji naukowych z Lubelszczyzny i całej Polski Wschodniej, zainteresowanych energetyką odnawialną. Jesteśmy otwarci na realizację wspólnych projektów badawczych i współpracę z firmami, które będą potrzebowały naukowego wsparcia. Już dziś zgłaszają się do nas przedsiębiorcy z całego kraju. Obecnie pracujemy nad wspólnymi rozwiązaniami z kilkoma instytucjami naukowymi oraz kilkunastoma firmami. ❚ W jaki sposób badania służyć będą przedsiębiorcom? Wyniki prac będziemy publikować na stronach internetowych Instytutu, tak aby wszyscy zainteresowani mieli do nich równy dostęp. Liczymy na to, że badania będą mogły zostać wykorzystane do różnych celów, np. w opracowywanych w firmach technologiach produkcji wysokometanowego biogazu. Z naszych badań może skorzystać sektor spożywczy i ochrony środowiska, zrzeszenia rolników oraz organizacje i firmy sektora zielonej energii. stytucie swe przewody doktorskie. Wyniki ich badań będą wykorzystywane w różnych dziedzinach i dyscyplinach naukowych, takich jak np.: gleboznawstwo, melioracje, chemia rolna, agroekologia, hodowla roślin, inżynieria rolnicza. Laboratoria będą także naukowym zapleczem dla przedsiębiorstw, zajmujących się wytwarzaniem odnawial- nych źródeł energii. Do Instytutu już zgłaszają się przedsiębiorstwa z całej Polski deklarujące chęć współpracy. aNNa RaDUCHa-ROMaNOWICZ Więcej o Programie Rozwój Polski Wschodniej na stronie: www.PolskaWschodnia.gov.pl fot. IA PAN To najnowocześniejsza aparatura w całym województwie lubelskim. Z laboratoriów korzystać będzie ponad 100 osób, przede wszystkim naukowcy oraz doktoranci nauk agrofizycznych, prowadzący w In- Dla NaUki i gOsPODaRki p W fotobioreaktorach algi mają stworzone optymalne warunki rozwoju. Mają tu zapewnione światło, dwutlenek węgla i niezbędne do wzrostu mikroelementy Fundusze Europejskie w Polsce 19 OZE i efektywność energetyczna fot. Bioelektrownia Sp. z o.o. Ekologiczny prąd W ciągu kilku ostatnich lat liczba biogazowni w Polsce dynamicznie wzrosła, co wpisuje się w ogólnoświatowy trend przeciwdziałania zmianom klimatycznym. Inwestycje tego typu zwiększają nasze bezpieczeństwo energetyczne i mają znaczący wpływ na redukcję emisji CO2 do atmosfery. iogaz pochodzenia rolniczego był do niedawna wykorzystywany w naszym kraju jako źródło energii w znikomym stopniu. Dziś zainteresowanie surowcem rośnie. Inwestycje w biogaz dostały zielone światło w lipcu 2010 roku, kiedy Rada Ministrów przyjęła przygotowany przez Ministerstwo Gospodarki dokument pn. Kierunki rozwoju biogazowni rolniczych w Polsce w latach 2010-2020, wprowadzający liczne udogodnienia dla inwestorów zainteresowanych wykorzystaniem biogazu. Najważniejsze Produkcja biogazu w Polsce rozwija się bardzo dynamicznie. O ile w 2005 roku istniała w naszym kraju tylko jedna biogazownia, w 2008 trzy, to w 2011 roku mamy już osiemnaście obiektów tego typu. z nich to: zwolnienie z akcyzy energii elektrycznej, wytwarzanej z biogazu oraz ustanowienie tzw. brązowych certyfikatów, które pozwalają na użycie uszlachetnionego biogazu w sieci gazowej. Istotnym ułatwieniem okazała się również likwidacja opłat skarbowych związanych z prowadzeniem rejestru przedsiębiorstw energetycznych, zajmujących się produkcją biogazu rolniczego. KORZYŚCI Z BIOELEKTROWNI UHNIN: ÊÊ Prąd i ciepło z odnawialnych źródeł energii ÊÊ Ochrona kopalnianych zasobów energii ÊÊ Spadek emisji CO2 do środowiska (wytwarzanie energii nie generuje dodatkowej emisji CO2 do atmosfery) ÊÊ Wytworzenie wysokowartościowego nawozu ÊÊ Poprawa stanu sieci energetycznej poprzez jej wymianę ÊÊ Utworzenie 6 nowych miejsc pracy Technologia na miarę XXI wieku renie całego kraju, mogą powstać nawet tysiące tego typu instalacji. Według danych Instytutu Energetyki Odnawialnej, obecnie możemy mówić o ok. 240 projektach biogazowni, będących na etapie planowania lub realizacji. Równie dynamiczny rozwój obserwujemy w w Europie Zachodniej (najwięcej instalacji powstaje w Niemczech, Austrii oraz Danii). Wśród wielu nowych biogazowni działających w Polsce, na szczególne uznanie Biogazowy boom Produkcja biogazu w Polsce rozwija się bardzo dynamicznie. O ile w 2005 roku istniała w naszym kraju tylko jedna biogazownia, w 2008 trzy, to w 2011 roku mamy już osiemnaście obiektów tego typu. Kilkadziesiąt kolejnych jest w budowie. Technologia pozyskiwania energii z odnawialnych źródeł jest na tyle perspektywiczna, że w najbliższych kilkunastu latach, na te- 20 Fundusze Europejskie w Polsce zasługuje inwestycja z miejscowości Uhnin (gm. Dębowa Kłoda, woj. lubelskie). Wykonana tam instalacja jest bioelektrownią, co oznacza, że zastosowane w niej rozwiązania pozwalają na wytworzenie biogazu i zamianę go w energię elektryczną. Zrealizowany przez firmę Bioelektrownia Sp. z o.o. projekt pn. Budowa bioelektrowni w miejscowości Uhnin otrzymał unijne dofinansowanie w ramach działania 4.4. Nowe inwestycje o wysokim potencjale innowacyjnym Programu Innowacyjna Gospodarka. Przyznana dotacja wyniosła 10,3 mln zł, z czego 8,8 mln zł stanowiły środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Powstała w 2011 roku na terenie województwa lubelskiego bioelektrownia jest zakładem, w którym „wsadem technologicznym” są przede wszystkim pozornie mało przydatne pozostałości po produkcji rolnej i przetwórstwie rolno-spożywczym. Uzupełniają je produkty roślinne – kiszonki z traw, żyta ozimego oraz kukurydzy. Innowacyjna technologia zakładu polega na przetwarzaniu biomasy w dwóch zespołach zbiorników i spalaniu w silniku wytwofot. Bioelektrownia Sp. z o.o. B pp Budynek techniczny bioelektrowni Uhnin Bioelektrownia Uhnin będzie docelowo wytwarzać około 10.000 MWh energii elektrycznej rocznie. Oznacza to, że będzie mogła zaspokoić zapotrzebowanie na energię elektryczną w gospodarstwach domowych liczących w sumie prawie 19 tys. osób. Projekt Budowa bioelektrowni w miejscowości Uhnin, oprócz wybudowania instalacji, umożliwił także stworzenie i wyposażenie laboratorium, które w ramach struktur bioelektrowni, opracowuje nowe, innowacyjne technologie. W wyniku prowadzonych prac badawczych powstał np. łatwoprzyswajalny przez rośliny nawóz. Obecnie badamy wykorzystanie ciepła odpadowego powstającego przy produkcji biogazu do hodowli ryb ciepłolubnych oraz dwutlenku węgla do produkcji szklarniowej – wyjaśnia Krzysztof Gospodarek. Ośrodek wyposażony został w nowoczesne urządzenia do badania zarówno surowców, jak i pozostałości po procesie wytwarzania biogazu. W zakresie pp Instalacja na budynku fermentora badań współpracujemy z Instytutem Agrofizyki PAN z Lublina – dodaje. Bezpieczna energia, profesjonalne zarządzanie Bioelektrownia w miejscowości Uhnin korzysta z najnowszej technologii sterowania produkcją z pełną wizualizacją procesu oraz możliwością jego kontroli poprzez łącza internetowe. Zarządzanie organizacją dostaw, magazynowanie surowców oraz zagospodarowanie pozostałości poprocesowych sprawiają, że instalacja w żaden sposób nie zagraża środowisku i około 300 mieszkańcom pobliskiego osiedla mieszkaniowego. Wysoki poziom bezpieczeństwa uzyskano dzięki sprawnemu planowaniu działań związanych z przyjęciem surowców oraz właściwym ich składowaniem i przechowywaniem. Bioelektrownia Uhnin będzie docelowo wytwarzać około 10.000 MWh energii elektrycznej rocznie. Oznacza to, że będzie mogła zaspokoić zapotrzebowanie na energię elektryczną w gospodarstwach domowych liczących w sumie prawie 19 tys. osób. Sprawność użytego układu gazowego wynosi blisko 85% i znacznie przewyższa konwencjonalne układy generowania energii w elektrowniach węglowych. SZYMON MARTYSZ qq Montaż dachu biogazowni fot. Bioelektrownia Sp. z o.o. rzonego z niej biogazu. Dzięki tym procesom pozyskiwana jest energia elektryczna (dostarczana do sieci) i energia cieplna (zużywana m.in. do ogrzewania technologicznego bioelektrowni). Część energii cieplnej przeznaczona jest także do suszenia pozostałości pofermentacyjnych (po produktach rolniczych) celem uzyskania suchej biomasy, przeznaczonej do produkcji tzw. syngazu (gaz pirolityczny wytwarzany poprzez zgazowanie odpadów organicznych). Umożliwia on dodatkową produkcję energii elektrycznej. Pozostała część wysuszonej biomasy znajduje zastosowanie jako nawóz ekologiczny. Technologia pozwala na maksymalne wykorzystanie surowców oraz na zmniejszenie pozostałości po całym procesie. Nasza technologia pozwala dodatkowo na całkowite zagospodarowanie całości energii cieplnej oraz pozostałości pofermentacyjnej, co z jednej strony zwiększa ekonomikę projektu, z drugiej zaś jest rozwiązaniem dla instalacji nie mających dużych areałów do zagospodarowania pofermentu – zapewnia Krzysztof Gospodarek, prezes firmy Bioelektrownia Sp. z o.o. O innowacyjności przedsięwzięcia stanowi również opracowana w zakładzie receptura składników biomasy, pozwalająca na możliwie najefektywniejsze wykorzystanie pozostałości rolniczych. fot. Bioelektrownia Sp. z o.o. OZE i efektywność energetyczna Skuteczne wsparcie Krzysztof Gospodarek Prezes firmy Bioelektrownia Sp. z o.o. Wsparcie ze środków Programu Innowacyjna Gospodarka było nieocenione dla realizacji przedsięwzięcia. Szczególnie istotne dla powodzenia operacji było otrzymanie części środków w formie zaliczki, co w znacznym stopniu umożliwiło sprawną realizację procesu inwestycyjnego. Kiedy rozpoczynaliśmy nasz projekt, skłonność banków do pomocy, pomimo dużego udziału własnego oraz przyznanej pomocy, była niezadowalająca. Sukces naszego projektu oraz szeregu innych z pewnością zmieni tę sytuację. Z doświadczeń jasno wynika, iż wsparcie inwestycji środkami z UE jest wręcz warunkiem realizowania inwestycji w sferze odnawialnych źródeł energii. Fundusze Europejskie w Polsce 21 Cel: przybliżyć OZE! OZE i efektywność energetyczna fot. Shutterstock Odnawialne źródła energii – choć od lat są z powodzeniem wykorzystywane w wielu częściach globu, w Polsce stanowią promilową część konsumowanej energii. Nowe, nieznane technologie zwykle budzą silny opór i protesty. Dlatego absolutnie niezbędna jest zmiana świadomości społecznej, a ta możliwa jest dzięki projektom edukacyjnych. Gros z nich finansowanych jest z Programu Kapitał Ludzki. iatr, woda, słońce… trudno oszacować jak wiele inwestycji mających na celu wykorzystanie odnawialnych źródeł energii zostało zrealizowanych w ostatnich latach w Polsce. Z całą pewnością przeprowadzenie wielu z tych inwestycji nie byłoby możliwe bez wsparcia finansowego z Unii Europejskiej. Ale kolektory słoneczne, czy elektrownie wiatrowe to tylko jedna z cegiełek składających się na budowę przyjaznych środowisku naturalnemu technologii. Równie istotne są też działania, których rezultaty nie są tak namacalne, ale które w dużym stopniu przyczyniają się do rozwoju sektora czystej energii. Mowa o przedsięwzięciach, których celem jest budowanie świadomości ekologicznej Polaków. Bez nich wdrażanie technologii bazujących na OZE nie mogłoby się udać. Scharakteryzowanie w kilku zdaniach projektów edukacyjnych propagujących wykorzystywanie źródeł czystej energii jest w zasadzie niemożliwe. I to z kilku względów. Po pierwsze kierowane są one do różnych grup wiekowych – zarówno tych młodszych – przedszkolaków i uczniów, jak też tych nieco starszych. Po drugie ich forma różni się zasadniczo. Czasem są to zajęcia pozalekcyjne, wykłady, warsztaty czy studia podyplomowe, a czasem również aktywne działania jak np. akcja montowania kolektorów słonecznych. Niezależnie od formy adresatów duża część z nich dofinansowywana jest z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 22 Fundusze Europejskie w Polsce projektu było uwrażliwienie gimnazjalistów na zrównoważony rozwój środowiska, w szczególności na wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii. Projekt współfinansowany był w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego – Priorytet IX Poddziałanie 9.1.2 Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszenie różnic w jakości usług edukacyjnych Programu Kapitał Ludzki. W przeprowadzonych w ramach projektu pięćdziesięciu zajęciach pozalekcyjnych pn. Ekologia w moim regionie – Odnawialne Źródła Energii, w okresie od września 2008 do końca grudnia 2009 roku wzięło udział 1250 dzieci! Trwające dwie godziny lek- ÊÊ Organizatorzy proekologicznych akcji edukacyjnych doskonale zdają sobie sprawę z tego, że kształtowanie pożądanych postaw wśród dzieci procentuje o wiele bardziej niż próby zmiany nawyków dorosłych. A wiedząc również, że tworzenie projektów edukacyjnych dla najmłodszych nie byłoby możliwe bez uprzedniego, rzetelnego opracowania programów nauczania i sumiennego przygotowania kadry pedagogicznej, kształcą również nauczycieli. A po szkole – ekologia Zdecydowanie największa liczba projektów mających na celu budowanie świadomości społecznej w zakresie odnawialnych źródeł energii kierowana jest do najmłodszych – przedszkolaków, uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i średnich. Działanie takie nie jest rzecz jasna przypadkowe. Dzieje się tak dlatego, że edukowanie dzieci na ogół ma też olbrzymi wpływ na postawę całych rodzin. Maluchy chętnie przekazują wiedzę rodzicom i rodzeństwu. Przykładem organizacji, która korzystając ze wsparcia funduszy unijnych podjęła trud powiększania wiedzy młodych ludzi o OZE jest Świętokrzyskie Centrum Innowacji i Transferu Technologii Sp. z o.o. Przygotowany przez ŚCITT projekt Moja wiedza – moja przyszłość. Podnoszenie kluczowych kompetencji uczniów z regionu świętokrzyskiego, skierowany był do uczniów szkół gimnazjalnych. Jednym z istotnych celów fot. Shutterstock W OZE i efektywność energetyczna CZYSTA ENERGIA TO ZDROWA PRZYSZłOŚĆ Małgorzata Wodejko dyrektor Wydziału Rozwoju Powiatu i Polityki Społecznej Starostwa Powiatowego w Kwidzynie W XXI wieku OZE są zarówno koniecznością, jak i przyszłością. Dyrektywy UE nakładają na wszystkie państwa członkowskie obowiązek stosowania rozwiązań w zakresie odnawialnych źródeł energii. Ich rozwój służy ochronie środowiska naturalnego i poprawie bezpieczeństwa energetycznego. W świetle tych faktów, podstawowym problemem mieszkańców powiatu kwidzyńskiego był brak świadomości oraz podstawowej wiedzy na temat OZE i możliwości ich wykorzystania. Trzeba pokazać młodym ludziom, jak racjonalnie korzystać z czegoś, co kiedyś będzie koniecznością, natomiast osobom starszym należy uświadomić, co warto zrobić żeby wpłynąć na poprawę środowiska. cyjne szkolenia odbywały się codziennie przez tydzień. Lekcje to jednak nie wszystko. W trakcie zorganizowanej wycieczki po najbliższej okolicy uczniowie zwiedzili elektrownię wodną i poznali zasady jej działania. Otrzymali również książkę pt. Odnawialne źródła energii i pojazdy proekologiczne autorstwa Grażyny Jastrzębskiej. Ostatnim akordem realizacji projektu było przeprowadzenie konkursu plastycznego. W sumie nadesłano 108 prac, z których komisja konkursowa nagrodziła 75 najlepszych. Taka forma zajęć pozalekcyjnych uświadomiła uczniom nie tylko w teorii, ale również w praktyce, że stosowanie odnawialnych źródeł energii zmniejsza zanieczyszczenie powietrza. Przybliżając tę tematykę uczniom – upowszechniamy ją i uświadamiamy przyszłe pokolenia Polaków. Zachęcamy ich do wykorzystywania odnawialnych źródeł energii. Młodzież zapoznana z tą tematyką nie będzie się bała wykorzystywać odnawialnych źródeł energii we własnych firmach czy gospodarstwie domowym. – mówi Ilona Wiewiór, nauczycielka z Gimnazjum im. Karola Wojtyły – Papieża Polaka w Kostomłotach, gdzie w ramach projektu były przeprowadzane zajęcia. Projekt był odpowiedzią na niski poziom wiedzy mieszkańców powiatu na temat możliwości wykorzystania energii pochodzącej z OZE. Wzięło w nim udział 215 osób. Przedsięwzięcie obejmowało m.in. prze prowadzenie cyklu spotkań informacyjnych w 4 gminach powiatu kwidzyńskiego, w trakcie których uczestnicy projektu zapoznali się z podstawowymi informacjami na temat OZE, a także dowiedzieli się, gdzie na teranie ich powiatu są one wykorzystywane. Ponadto uzyskali informacje o możliwościach dofinansowania inwestycji związanych z tą formą energii. Pięciu spośród uczestników projektu wzięło udział w kursie pilota wycieczek szlakiem odnawialnych źródeł. W jego ramach „wyruszyli w teren” i na własne oczy zobaczyli miejsca w powiecie kwidzyńskim związane z zieloną energią. Przed uczestnikami projektu postawiono również zadanie przygotowania broszury na temat miejsc w powiecie związanych z OZE. Broszura, której treść opracowali specjaliści, rozpropagowywana była podczas wycieczek edukacyjnych oraz służyła jako pomoc dydaktyczna w czasie kursu pilota wycieczek. Obecnie jest powszechnie dostępna. Uzupełnieniem projektu był konkurs plastyczny pt. Odnawialne Źródła Energii – Szansą dla Polski, szansą dla Europy. Wpłynęły 72 prace, autorzy 40 najlepszych uczestniczyli w wycieczce edukacyjnej i otrzymali nagrody rzeczowe. Ostatnim etapem projektu było zorganizowanie dwóch wycieczek edukacyjnych dla dorosłych mieszkańców powiatu. Co ważne, opisany powyżej projekt edukacyjny był pewnego rodzaju konsekwencją i dopełnieniem wcześniejszych działań regionalnych władz. W latach ubiegłych w wyniku zabiegów samorządu na terenie powiatu kwidzyńskiego doszło do powstania kilku podmiotów działających w obszarze OZE. Możliwości przekazywania wiedzy na temat OZE są niemal nieograniczone. Spotkania informacyjne, wycieczki, konkursy, warsztaty pozwalają w przystępny i atrakcyjny sposób przedstawić korzyści płynące z wykorzystywania odnawialnych źródeł energii. Warto pamiętać, że do zwiększenia udziału czystej energii w Polsce przyczyniają się nie tylko nowe inwestycje, ale też świadomość ekologiczna, budowana między innymi dzięki wsparciu Europejskiego Funduszu Społecznego. KATARZYNA HRYNIEWICKA OZE szansą dla społeczności lokalnych Instytucje zajmujące się działalnością proekologiczną – organizacje, fundacje, ale również samorządy nie mają zamiaru ograniczać swoich działań jedynie do najmłodszych. Wręcz przeciwnie. Przykładem takiego przedsięwzięcia jest projekt pt. Odnawialne źród ła energii szansą dla mieszkańców obszarów wiejskich z powiatu kwidzyńskiego prowadzony w marcu i kwietniu 2011 roku przez Starostwo Powiatowe w Kwidzynie, w ramach Priorytetu IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach, Działanie 9.5 Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich Programu Kapitał Ludzki. pp Prace plastyczne uczestników konkursu Odnawialne Źródła Energii – Szansą dla Polski, szansą dla Europy Fundusze Europejskie w Polsce 23 OZE i efektywność energetyczna Pozaunijne środki na OZE Wysoka świadomość proekologiczna Norwegii, Islandii, Liechtensteinu i Szwajcarii ma swoje odzwierciedlenie w obszarach programowych Mechanizmu Finansowego EOG oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, a także Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy. P rojekty z zakresu odnawialnych źródeł energii w ramach pierwszej edycji funduszy norweskich i Europejskiego Obszaru Gospodarczego mieściły się w ramach priorytetu dotyczącego ochrony środowiska. Udaną inwestycją, współfinansowaną ze środków Mechanizmów Finansowych, może poszczycić się Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze PTTK, którego projekt Instalacja odnawialnych źródeł energii w obiektach PTTK w Bieszczadach i Beskidzie Niskim został pomyślnie zakończony w marcu 2011 roku. Siedem obiektów PTTK zostało gruntownie zmodernizowanych i wyposażonych w instalacje umożliwiające pozyskiwanie energii z OZE (głównie kolektory słoneczne i turbiny wiatrowe). Razem łatwiej Współpraca między instytucjami polskimi i norweskimi w dziedzinie odnawialnych źródeł energii może mieć ogromne znaczenie dla rozwoju wielu gałęzi, w tym także turystyki. Podczas pierwszej edycji funduszy dofinansowane zostały 124 inwestycje związane z ochroną środowiska. Wsparcie wyniosło ponad 90 mln euro. Jednak przedsięwzięcia z zakresu OZE były w tej edycji projektami niszowymi. W obliczu zmian, jakie czekają Polskę i Polaków na przestrzeni kilku najbliższych lat, zainteresowanie możliwością współfinansowania tego typu przedsięwzięć na pewno wzrośnie. – Podczas pierwszej edycji Mechanizmów Finansowych inwestycje w OZE stanowiły niewielką, ale bardzo ważną część projektów zakwalifikowanych w ramach obszaru inwestycyjnego wspierającego ochronę środowiska. Zrealizowane przedsięwzięcia są jednak świadectwem wzrastającej świadomości ekologicznej Polaków. Wierzymy, że w trakcie trwania drugiej edycji funduszy te inwestycje będą miały szczególne miejsce wśród projektów środowiskowych – mówi Małgorzata Zalewska, zastępca dyrektora w Krajowym Punkcie Kontaktowym Mechanizmów Finansowych w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego. W ramach współpracy polsko-norweskiej powstała m.in. mała elektrownia wodna w Michałowie, której budowa byłaby niemożliwa bez wsparcia Mechanizmów Finansowych. Celem tej inwestycji jest wykorzystanie energetyczne wód rzeki Nogat, co spowoduje zmniejszenie emisji CO2 do atmosfery, wpływając tym samym na poprawę jakości powietrza w regionie. Słoneczne dachy dla gminy Dzierzgoń to z kolei przykład projektu wykorzystującego energię słoneczną. W ramach tej inwestycji za- 24 Fundusze Europejskie w Polsce pp Systemy solarne zamontowane w ramach projektu Słoneczne dachy dla gminy Dzierzgoń instalowano systemy solarne w 327 gospodarstwach domowych, zamieszkałych łącznie przez ponad 1500 osób. Perspektywa na duże pieniądze Projekty współfinansowane z pierwszej edycji funduszy norweskich i EOG już się właściwie zakończyły. Nowa perspektywa na lata 2009–2014, a co za tym idzie – nowa pula środków dla Polski, została zaakceptowana przez darczyńców z Norwegii, Islandii i Liechtensteinu. Mechanizm EOG na lata 2009–2014 przewiduje dla inwestycji w OZE szczególny obszar programowania – Efektywność energetyczna i odnawialne źródła energii. Środki przeznaczone na ten cel to 75 mln euro, co oznacza, że największa pula pieniędzy zasili projekty proekologiczne. Nowa perspektywa i wysokie uplasowanie inwestycji w odnawialne źródła energii są odpowiedzią na dyrektywy unijne i potrzebę szybkich zmian między ilością energii produkowanej z konwencjonalnych źródeł energii a z OZE. Wsparcie ze Szwajcarii Zwiększenie efektywności energetycznej i ograniczenie emisji szkodliwych gazów to jeden z obszarów priorytetowych Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy. Nabór wniosków w ramach tego obszaru został zakończony w 2009 roku. Do konkursu zgłoszono 75 wniosków na łączną kwotę dofinansowania 980 mln CHF, wśród których znalazły się projekty dotyczące instalacji kolektorów słonecznych i układów fotowoltaicznych oraz budowy kotłowni na biomasę, a także modernizacji sieci ciepłowniczej. Dotychczas 10 projektów uzyskało pozytywną ocenę i przeszło pomyślnie pierwszy etap selekcji. Wnioskodawcy zostali poproszeni o przygotowanie tzw. Kompletnych Propozycji Projektów. W drugiej turze strona szwajcarska wydała do tej pory pozytywne decyzje w stosunku do dwóch projektów, kolejne są oczekiwane w najbliższym czasie. MILENA ŁUSZCZYK Fundusze na czasie Wszyscy skorzystamy z unijnych inwestycji transportowych N ajważniejsze plany inwestycyjne w transporcie na najbliższe lata są ujęte na Liście projektów indywidualnych Programu Infrastruktura i Środowisko, najzasobniejszego w środki unijne. – Do 2015 roku nakłady z budżetu UE na transport wyniosą w Polsce ok. 80 mld zł. Ta ogromna suma obrazuje priorytety Unii w zakresie rozwoju i potrzeby inwestycyjne naszego kraju. W sformułowanych na następne lata celach w sektorze transportu Unia stawia na wzrost mobilności przy jednoczesnym obniżaniu emisji gazów cieplarnianych – podkreśla Adam Zdziebło, wiceminister rozwoju regionalnego. Dotychczas dla ponad 150 inwestycji w całym kraju zakontraktowano w Programie Infrastruktura i Środowisko ponad 60% tego budżetu. Obecnie największe inwestycje transportowe realizowane w programie to m.in. budowa autostrady A1 na odcinku Sośnica – Maciejów – Pyrzowice, modernizacja linii kolejowej E-30 Kraków – Rzeszów oraz budowa II linii metra w stolicy. Wciąż potrzebujemy dużej infrastruktury Dzięki Programowi Infrastruktura i Środowisko wybudowanych zostanie 430 km odcinków autostrad A1, A2, A4. Ponadto, odcinki dróg ekspresowych pomiędzy największymi aglomeracjami (m.in.: S3, S5, S7, S8, S17, S69), drogi krajowe oraz obwodnice 14 miast o łącznej długości ok. 900 km. Zostaną zmodernizowane linie kolejowe, m.in. Warszawa – Łódź, Warsza- fot. arch.: Metro Warszawskie Sp. z o.o. Infrastruktura transportowa – nowoczesna i dostosowana do potrzeb Polaków oraz Unii Europejskiej – jest jednym z kluczowych czynników obrazujących stan rozwoju kraju. Środki unijne dały możliwość przyspieszenia tego rozwoju. W wielu miejscach trwają jeszcze budowy. Po ich zakończeniu będziemy podróżować szybciej i bezpieczniej. pp Budowa II linii metra realizowana dzięki wsparciu środków unijnych wa – Gdynia. Zapewniony będzie dojazd koleją z centrów miast do portów lotniczych w Warszawie i Krakowie. Ze środków unijnych modernizowane są budynki dworców kolejowych (np. we Wrocławiu, Krakowie i Gdyni) oraz kupowany jest nowoczesny tabor kolejowy (m.in. składy zespolone „Pendolino” obsłużą połączenie Śląska i Małopolski z Trójmiastem). Rozbudowywane są największe lotniska w kraju (m.in. w Gdańsku, Warszawie, Wrocławiu, Krakowie i Rzeszowie). Transport miejski bardziej bezpieczny i ekologiczny Ponad 8 miliardów złotych z Programu Infrastruktura i Środowisko otrzymają samorządy dużych miast na inwestycje w 550 km sieci transportu szynowego i elektrycznego. Rozbudowywane są linie tramwajowe lub trolejbusowe oraz powiększany tabor, m.in. w Warszawie, Poznaniu, Szczecinie, Wrocławiu, Łodzi, Gdańsku i Krakowie. W stolicy powstaje II linia metra. Fundusze Europejskie w Polsce 25 Fundusze na czasie Podróżujmy w przyjaźni ze środowiskiem… …bezpieczniej i nowocześniej Ponadto w ramach Programu przebudowywane są szczególnie niebezpieczne miejsca na drogach krajowych oraz budowane obwodnice odciążające ruch w centrach miast. – Dzięki zakupowi nowoczesnego sprzętu ratowniczego i przeciwpożarowego już dzisiaj możemy poczuć się bezpieczniej na największych lotniskach w Polsce oraz na drogach – zaznacza minister Zdziebło. Sposobem na bardziej ekonomiczne przewozy jest transport intermodalny, wykorzystujący nowoczesne centra logistyczne i terminale kontenerowe. Przedsiębiorcy chętnie korzystają z dofinansowania unijnego w rozwoju tej nowoczesnej gałęzi transportu. pp Nowoczesnym pociągiem szybciej dotrzemy do stolicy qq A1 na Śląsku poprawi dojazd do lotniska w Pyrzowicach przygotowała: IZ POIiŚ fot. arch.: GDDKiA Przyszłość to rozwój nowych wzorców transportu pozwalających na przemieszczanie większej liczby towarów i pasażerów za pomocą najwydajniejszych środków komunikacji lub transportu kombinowanego. Rozwój połączeń komunikacyjnych powinien uwzględniać alternatywne wobec drogowego formy transportu, przyjazne dla środowiska. Tu kluczową rolę odgrywają połączenia kolejowe, transport morski i rzeczny oraz szynowy i elektryczny transport w miastach. Inwestycje transportowe prowadzone są z zachowaniem stanu środowiska naturalnego. Terminy prac dostosowywane są do okresów lęgowych i rozrodu zwierząt, zniszczone siedliska zwierząt i roślin odtwarzane są w miejscach zastępczych, a w ciągach komunikacyjnych buduje się przejścia dla zwierząt. fot. arch.: PKP Intercity S.A. Płynność ruchu w miastach zapewnią systemy automatycznego sterowania ruchem i zbierania informacji, m.in. w Trójmieście, we Wrocławiu i Poznaniu. W ramach inwestycji unijnych na przystankach pojawią się elektroniczne tablice z rozkładem jazdy komunikacji miejskiej, informacje o objazdach dostępne będą w nawigacji GPS i telefonach komórkowych. Tablica informacyjna pomoże znaleźć miejsce parkingowe w mieście. Rozpowszechnia się system parkuj i jedź, z budową stacji i węzłów przesiadkowych. Dzięki wsparciu funduszy europejskich w miastach nastąpi redukcja zatłoczenia motoryzacyjnego, emisji spalin i hałasu ulicznego. 26 Fundusze Europejskie w Polsce Fundusze na czasie Radzimy, jak korzystać z Funduszy fot. Shutterstock Ekologia na co dzień ❚❚ Katarzyna z Cieszyna: Buduję dom, czy mogę otrzymać ze środków unijnych dotację na tę inwestycję oraz na zakup i montaż urządzeń proekologicznych, instalację i zakup źródeł ogrzewania (np. solarów, pomp ciepła), zakup i montaż materiałów termoizolacyjnych oraz budowę przydomowej oczyszczalni ścieków? Dodam, że nie prowadzę działalności gospodarczej. Sylwia Kacprowicz: Centralny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich Fundusze europejskie rzeczywiście współfinansują projekty proekologiczne. Niestety nie może się o nie ubiegać każda zainteresowana osoba. Na przykład, o dotacje na projekty wspierające ochronę środowiska, mogą ubiegać się firmy (a także osoby fizyczne, prowadzące działalność gospodarczą) lub jednostki samorządu terytorialnego. Projekty, które szczególnie uwzględniają aspekt ekologiczny otrzymują dotacje w ramach Programów Regionalnych. Duże, wielomilionowe inwestycje wspiera zaś Program Infrastruktura i Środowisko. Ciekawy przykład dotacji w obszarze odnawialnych źródeł energii znajdziemy w Programach Regionalnych. Dzięki środkom z Unii Europejskiej, gminy mogą dofinansować swoim mieszkańcom część kosztów zakupu i instalacji np. kolektorów słonecznych. Należy pamiętać, że w tym przypadku o dotację występuje np. gmina a nie poszczególni mieszkańcy. Uzupełnieniem działań unijnych w zakresie inwestycji proekologicznych są inicjatywy krajowe. Jedną z nich proponuje Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK). Bank oferuje osobom fizycznym kredyt (tzw. Słoneczny EkoKredyt) przeznaczony na zakup i montaż kolektorów słonecznych do podgrzewania wody. Ze Słonecznym EkoKredytem można otrzymać zwrot nawet 45% kosztów inwestycji ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Śro- dowiska i Gospodarki Wodnej. BGK proponuje także preferencyjne kredyty hipoteczne dla osób zainteresowanych budową domu (mieszkania), który posiada status budynku niskoenergochłonnego lub w którym wykorzysta się energię ze źródeł odnawialnych. Ponadto, ciekawą ofertę stanowią kredyty realizowane we współpracy z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Oferta kredytowa jest zróżnicowana w zależności od województwa. Co więcej, Bank Gospodarstwa Krajowego prowadzi działalność Funduszu Termomodernizacji i Remontów. Podstawowym celem Funduszu jest pomoc finansowa dla inwestorów realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne, remontowe oraz remonty budynków mieszkalnych jednorodzinnych z udziałem kredytów zaciąganych w bankach komercyjnych. Pomoc ta, zwana odpowiednio „premią termomodernizacyjną”, „premią remontową” i „premią kompensacyjną” stanowi źródło spłaty części zaciągniętego kredytu na realizację przedsięwzięcia lub remontu. Podsumowując, warto zapytać w gminie, czy nie przyznaje mieszkańcom dofinansowania na kolektory słoneczne. Warto również skontaktować się z Bankiem Gospodarstwa Krajowego i sprawdzić warunki proekologicznych kredytów. Inwestujemy w ekologiczną produkcję ❚❚ Robert z Gorzowa: Nasza firma chciałaby przeprowadzić modernizację umożliwiającą przetwarzanie odpadów Chcielibyśmy także wprowadzić bardziej ekologiczne systemy ściekowe i grzewcze. Czy na takie przedsięwzięcia zostały przewidziane środki z UE? Agnieszka Pogorzelska: Centralny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich Środki na tego typu inwestycje, których wartość nie przekracza 8 mln zł, przewidują Regionalne Programy, realizowane na poziomie województw. Każdym Regionalnym Programem zajmuje się inny Urząd Marszałkowski. W związku z tym warunki, jakie muszą spełnić wnioskodawcy, różnią się np. co do terminów naborów wniosków, budżetów, kryteriów czy też nazw poszczególnych części Programów. Informacje na temat wsparcia dostępne są w Szczegółowych Opisach Priorytetów. Dokumenty te pełnią funkcje przewodników po Programach, dostępne są na stronach internetowych poszczególnych Programów Regionalnych. Inwestycje powyżej 8 mln zł mogą uzyskać pomoc w ramach Priorytetu IV Programu Infrastruktura i Środowisko. Realizacją Priorytetu zajmuje się Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. IV Priorytet wspiera działania związane z wprowadzeniem w przedsiębiorstwie systemu zaÊÊ Spis instytucji wdrażających Programy Regionalne dostępny jest na portalu funduszy europejskich (www.funduszeeuropejskie.gov.pl). rządzania środowiskowego oraz uzyskaniem certyfikowanych oznakowań ekologicznych dla produktów, obejmujące w szczególności przeprowadzenie niezbędnych badań, szkoleń i audytów, doradztwo oraz uzyskanie certyfikatów i dokonanie rejestracji. Efektem realizacji projektów, w ramach priorytetu, jest zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów innych niż komunalne i zwiększeniu poziomu odzysku i recyklingu tych odpadów. Priorytet IV to także dofinansowanie inwestycji w technologie oraz infrastrukturę wodno-ściekową w przedsiębiorstwach. Ich realizacja pozwoli na ograniczenie ilości wytwarzanych ścieków przemysłowych, szczególnie ścieków niebezpiecznych. Finansowane inwestycje mogą też służyć zmniejszeniu zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do wód. Dofinansowywane są także projekty w zakresie ochrony powietrza i dostosowania istniejących instalacji do wymagań wynikających z dyrektywy 2001/80/WE w sprawie ograniczenia emisji zanieczyszczeń i zmniejszenia emisji pyłów i gazów. Wszyscy zainteresowani mogą uzyskać informacje w Centralnym Punkcie Informacyjnym Funduszy Europejskich przy ul. Kruczej 38/42 i Żurawiej 3/5 w Warszawie, tel. 22 626 06 32, 22 626 06 33, e-mail: [email protected]. Fundusze Europejskie w Polsce 27 Fundusze na czasie Jak pisać o Funduszach Europejskich W pp W szkoleniu dla prasy lokalnej, zorganizowanym przez MRR „Piszemy o Funduszach Europejskich” wzięło udział trzydziestu dziennikarzy fot. archiwum MRR arsztatom towarzyszyła debata ekspercka poświęcona roli prasy lokalnej w pokazywaniu związku między pozytywnymi zmianami zachodzącymi w społecznościach lokalnych a Funduszami Europejskim. Poprowadził ją Leszek Stafiej niezależny ekspert ds. komunikacji marketingowej, społecznej i mediów. W debacie wzięli udział znani dziennikarze specjalizujący się w tematyce Funduszy Europejskich oraz przedstawiciel Stowarzyszenia Gazet Lokalnych. Warsztaty językowe dotyczące pisania prostą i atrakcyjną polszczyzną poprowadzili dwaj językoznawcy – dr Tomasz Piekot i dr Marcin Poprawa. Prowadzący są członkami Pracowni Prostej Polszczyzny Uniwersytetu Wrocławskiego oraz współautorami podręcznika pt. „Jak pisać o Funduszach Europejskich?”. Celem szkolenia było przekazanie merytorycznych informacji na temat Funduszy Europejskich, a także zaprezentowanie technik upraszczania i uatrakcyjniania języka tekstów prasowych poświęconych unijnym projektom. – Z badań, które cyklicznie przeprowadzamy wynika, że mieszkańcy mniejszych miejscowości są jedną z grup słabiej poinformo- fot. archiwum MRR Prawie trzydziestu dziennikarzy z całej Polski wzięło udział w pilotażowym projekcie MRR – szkoleniu dla prasy lokalnej pod nazwą „Piszemy o Funduszach Europejskich”. Poznali oni sposoby pokonywania trudności, które często towarzyszą opisywaniu efektów realizacji unijnych projektów. Dowiedzieli się, jak prosto i zrozumiale można pisać o unijnych dotacjach. pp Debata ekspercka poświecona roli prasy lokalnej w prezentowaniu zmian zachodzących dzięki funduszom unijnym 28 Fundusze Europejskie w Polsce wanych w zakresie Funduszy Europejskich. Dlatego zależy nam na dotarciu z powszechnie zrozumiałym komunikatem o Funduszach Europejskich właśnie do czytelnika prasy lokalnej. Stąd też decyzja o szkoleniu dla dziennikarzy prasy lokalnej, którzy skutecznie docierają z informacjami do świadomości lokalnych społeczności – mówi Robert Sidorowicz, zastępca Dyrektora Departamentu Informacji, Promocji i Szkoleń w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego. Podczas szkolenia dziennikarze poznali też przykłady ciekawych projektów informacyjnych poświęconych funduszom realizowanych przez prasę regionalną. By nie poprzestać jedynie na teorii, dziennikarze poznali też projekty od strony praktycznej. W ramach szkolenia odwiedzili Centrum Nauki Kopernik, którego budowa została sfinansowana z Funduszy Europejskich. W związku z dużym zainteresowaniem szkoleniem już w grudniu zorganizowane zostanie kolejne warsztatowe spotkanie dla dziennikarzy – tym razem również – dla przedstawicieli prasy regionalnej. ÊÊ Szkolenie jest tylko jednym elementem szerszej akcji adresowanej do dziennikarzy. Kolejnym jest konkurs prasowy „Fundusze Europejskie – rejestruj zmiany”. Jest on skierowany do dziennikarzy, redaktorów naczelnych, wydawców i współpracowników gazet lokalnych (o zasięgu gminnym i powiatowym) oraz gazet regionalnych. W konkursie mogą wziąć udział autorzy tekstów opublikowanych od 1 września 2011 do 31 stycznia 2012 roku. Celem konkursu jest zachęcenie autorów tekstów w prasie lokalnej i regionalnej do przygotowania i publikacji artykułów pokazujących zmiany, jakie zachodzą w ich najbliższym otoczeniu dzięki realizacji projektów dofinansowanych z Funduszy Europejskich, a przez to upowszechnienie wśród czytelników wpływu Funduszy Europejskich na rozwój lokalny i regionalny oraz na poprawę jakości życia. ÊÊ Więcej informacji o konkursie prasowym na stronie www.funduszeeuropejskie.gov.pl/konkursprasowy. Fundusze na czasie Dzielimy się doświadczeniami Od trzech lat w Instytucji Zarządzającej Programem Operacyjnym Pomoc Techniczna szczególna waga przywiązywana jest do koordynacji oraz wymiany doświadczeń na temat metod działania i osiągnięć polskich centralnych i regionalnych instytucji zarządzających, a także ich odpowiedników w innych krajach Unii Europejskiej. W fot. archiwum MRR ramach takich spotkań koordynacyjnych uczymy się od siebie nawzajem – my wykorzystujemy rozwiązania sprawdzone na Węgrzech i we Włoszech, z kolei od nas uczy się Rumunia. Węgierski system informatyczny Pierwsze zagraniczne spotkanie koordynacyjne odbyło się w 2010 roku w Budapeszcie. Organizatorami byli przedstawiciele węgierskiej Narodowej Agencji Rozwoju. Temat wiodący spotkania stanowiła wymiana doświadczeń w zakresie systemów wdrażania oraz typów realizowanych projektów w Polsce i na Węgrzech. Zaangażowani w organizację wizyty pracownicy przedstawili proces komunikacji pomiędzy instytucjami zarządzającymi i beneficjentami, procedurę aplikacyjną, system finansowy, ale też system kontroli i audytu oraz korekty finansowe związane z zamówieniami publicznymi. Duże zainteresowanie wśród polskiej delegacji wzbudził dobrze rozwinięty system informatyczny EMIR zawierający wszelkie informacje na temat finansowania projektów realizowanych ze środków UE oraz strona internetowa Capital Compass, wspierająca lokalny biznes. Uwieńczeniem wizyty było odwiedzenie skansenu w Szentendre – projektu zrealizowanego z funduszy UE. Włoskie twinningi Kolejne międzynarodowe spotkanie koordynacyjne odbyło się we Włoszech. Organizatorzy – pracownicy dwóch włoskich resortów zajmujących się wdrażaniem funduszy strukturalnych, Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego oraz Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej – przedstawili strukturę pomocy technicznej. Podczas spotkań strony wymieniły się doświadczeniami w obszarze dobrych praktyk, jak również informacjami na temat problemów utrudniających wdrażanię pomocy technicznej. Dyskutowano o procesie realizacji dużych projektów i możliwości ich wspierania, poruszono zagadnienia związane z systemem monitorowania i kontroli CO TO JEST TWINNING? Współpraca bliźniacza, jest jednym z instrumentów, które umożliwiają wspieranie oraz budowanie efektywnych i dobrze funkcjonujących instytucji państwowych. Instrument ten został zainicjowany przez Komisję Europejską w 1998 roku w ramach strategii przedakcesyjnej. Obecnie współpraca twinningowa ma szczególne znaczenie w budowaniu nowoczesnej administracji i struktur państwowych w krajach kandydujących do UE oraz w nowo przyjętych państwach członkowskich. pp Pierwsze spotkanie koordynacyjne pomocy technicznej na Węgrzech projektów, procedurami zapewniającymi sprawne wydatkowanie środków, a także wymieniono się doświadczeniami dotyczącymi możliwości stosowania ryczałtów w procesie rozliczania z Komisją Europejską. Jak zauważa jedna z uczestniczek wyjazdu, Ksenia Firczyk z Wydziału Koordynacji Pomocy Technicznej wśród dobrych praktyk wypracowanych przez stronę włoską szczególne zainteresowała nas idea twinningów pomiędzy regionami włoskimi. Twinningi realizowane w ramach instrumentu AGIRE POR 2007–2013, w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rządzenie i Pomoc Techniczna służą podnoszeniu zdolności administracyjnej w 4 regionach Włoch tj. Kalabrii, Kampanii, Puglii i Sycylii. Rumunia korzysta z naszych doświadczeń W 2011 roku IZ POPT uczestniczyła w organizacji 5 wizyt studyjnych dla pracowników rumuńskich instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie funduszy europejskich. Goście zapoznali się z systemem wdrażania funduszy europejskich w Polsce. Zainteresowanie uczestników skupiało się na efektywnych działaniach informacyjno-promocyjnych oraz na trudnościach i krokach przedsięwziętych w ramach NSRO w celu usprawnienia procesu wdrażania funduszy w Polsce. Podczas wizyt goście zapoznali się zarówno z programami krajowymi – Programem Pomoc Techniczna i Programem Rozwój Polski Wschodniej, jak również mogli skorzystać z wiedzy pracowników wdrażających Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego oraz Małopolski Regionalny Program Operacyjny. Rozmawiano o tym, jak informować i promować Fundusze Unijne oraz – co najważniejsze – jak sprawnie rozliczać i kontrolować wydatkowanie środków. KATARZYNA JOACHIMEK, KSENIA FIRCZYK Fundusze Europejskie w Polsce 29 Raport Fundusze Europejskie przyspieszają Rok 2011 ma szczególne znaczenie dla efektywnego wdrażania Funduszy Europejskich. Podsumowaliśmy dotychczasową realizację programów i wprowadziliśmy wiele zmian, żeby podnieść skuteczność wsparcia ze środków UE. Z godnie z regulacjami unijnymi, każde państwo członkowskie było zobowiązane do przeprowadzenia w 2011 roku tzw. przeglądu śródokresowego programów. Przegląd ten to pogłębiona analiza efektywności wdrażania funduszy unijnych. Jej celem jest odpowiedź na pytanie, czy na etapie planowania interwencji zaproponowaliśmy trafne rozwiązania. Po dokonaniu przeglądu strona polska przedstawiła Komisji Europejskiej propozycje zmian w programach, które mają na celu podniesienie efektywności wsparcia. Wprowadzone zostały przede wszystkim zmiany merytoryczne. Pozwolą one optymalnie ukierunkować pomoc finansową, tak aby realizacja celów danego programu była najskuteczniejsza. Programy zostały też dostosowane do nowych przepisów w obszarze finansów publicznych. Wiele zmian dotyczy wskaźników postępu rzeczowego i ich wartości docelowych. Przy podziale funduszy uwzględniono także dodatkowe środki Krajowej Rezerwy Wykonania i Dostosowania Technicznego. Stan wdrażania funduszy Rok 2011, podobnie jak poprzedni, to czas rosnącej dynamiki wydatków. O ile w ciągu trzech kwartałów 2011 roku kwota środków przyznanych na podstawie umów wzrosła o 20%, to wartość wydatków beneficjentów zwiększyła się o ponad 50%. Więcej umów, rosnące wydatki beneficjentów Wartość podpisanych umów o dofinansowanie 30 września 2011 roku przekroczyła 268 mld zł, w tym dofinansowanie UE to ponad 185 mld zł, tj. 69% środków, jakimi Polska dysponuje w okresie 2007– 2013. Najwyższy poziom kontraktacji w regionalnych programach operacyjnych osiągnęły województwa: opolskie, pomorskie i wielkopolskie (powyżej 90% alokacji). Wśród programów krajowych natomiast najwyższy poziom wykorzystania rozdysponowanych środków osiągnięty został w Programie Innowacyjna Gospodarka – 71% alokacji. W trzecim kwartale nastąpił znaczny, bo dziesięcioprocentowy wzrost kwoty umów Wykres 1. Postęp kontraktacji i wydatkowania w ramach Narodowej Strategii Spójności 2007-2013 (NSS) (kwoty w mld zł) 30 Fundusze Europejskie w Polsce podpisanych w ramach NSS. Na ten przyrost najistotniejszy wpływ miały inwestycje zatwierdzone do realizacji w Programie Infrastruktura i Środowisko. Największe z nich to budowa drugiej linii metra w Warszawie (o wartości dofinansowania UE prawie 2,8 mld zł) i budowa drogi ekspresowej S17, odcinek Kurów – Lublin – Piaski (dofinansowanie – 2,6 mld zł). Z analizy zaawansowania wszystkich działań wdrażanych w programach krajowych i regionalnych wynika, że w połowie Wartość podpisanych umów o dofinansowanie 30 września 2011 roku przekroczyła 268 mld zł, w tym dofinansowanie UE to ponad 185 mld zł (…) działań poziom kontraktacji przewyższa ¾ alokacji. Po uwzględnieniu projektów z list projektów indywidualnych i projektów za- Wykres 2. Dofinansowanie unijne projektów w podziale na obszary wsparcia – na podstawie umów podpisanych z beneficjentami (kwoty w mld zł) Raport twierdzonych, gotowych do podpisania umowy, poziom ten jest znacznie wyższy. Oznacza to, że większość środków tego okresu finansowego została już rozdysponowana. Największe wsparcie otrzymały projekty transportowe (ponad 1/3 wszystkich zakontraktowanych środków). Inwestycje w badania i rozwój oraz wsparcie dla innowacji stanowią 20% kwoty wszystkich umów. Duży udział mają również projekty z zakresu ochrony środowiska i wsparcie Wykres 3. Procentowe wykorzystanie alokacji w poszczególnych programach regionalnych w ramach umów o dofinansowanie oraz wydatków beneficjentów Komisja Europejska w okresie od stycznia do września 2011 wypłaciła Polsce ponad 6 mld euro. udzielone z Europejskiego Funduszu Społecznego. Wartość dofinansowania unijnego dla projektów realizowanych w obszarze energetyki wyniosła 4,6 mld zł, tj. 3% kwoty wszystkich umów podpisanych w ramach NSS, w tym na wsparcie projektów związanych z odnawialnymi źródłami energii przyznano 1,2 mld zł. Łącznie wydatki kwalifikowalne beneficjentów na koniec września wynosiły 98,4 mld zł, w tym środki unijne to 70,5 mld zł. Wydatki osiągnęły 26% dostępnej alokacji, co daje wzrost o 8,5 p.p. w stosunku do końca 2010 roku. Najwięcej wydano w ramach programów krajowych – Programu: Kapitał Ludzki i Pomoc Techniczna (po 37% alokacji), natomiast w programach regionalnych liderem jest województwo opolskie (55% alokacji). Wykres 4. Kwoty wydatków kwalifikowalnych w ramach umów o dofinansowanie oraz wniosków o płatność w poszczególnych programach regionalnych (mld zł) Płatności z Komisji Europejskiej Komisja Europejska w okresie od stycznia do września 2011 wypłaciła Polsce ponad 6 mld euro. Refundacja w ciągu trzech analogicznych kwartałów w roku poprzednim była prawie o połowę niższa (wyniosła 3,5 mld euro). Łącznie, od początku wdrażania programów do końca września tego roku, Komisja Europejska zrefundowała Polsce wydatki w wysokości ponad 15 mld euro. Uwzględniając płatności zaliczkowe, w ramach obecnej perspektywy finansowej do Polski wpłynęło ponad 21 mld euro. Kwota ta stanowi 33% alokacji dostępnej dla Polski. Jest to również 1/5 wszystkich środków wypłaconych Państwom członkowskim w tym okresie finansowym. Wykres 5. Refundacje i zaliczki w wybranych krajach członkowskich o alokacji wyższej niż 10 mld euro (kwoty podano w mld euro) MAGDALENA HAJKOWSKA Fundusze Europejskie w Polsce 31 Fundusze z bliska Karnawał czas zacząć fot. Jacek Scherer Carnaval Sztuk-Mistrzów powstał po to, by rozbawić turystów i mieszkańców Lublina, a jednocześnie podnieść turystyczną atrakcyjność miasta. Wydarzenie na stałe wpisało się w kalendarz imprez kulturalnych miasta i stało się magnesem ściągającym do Lublina turystów, głównie miłośników sztuki cyrkowej z kraju i zagranicy. F jest patronem festiwalu). Carnaval to także okazja by się pokazać – na imprezę zjeżdżają kuglarze z całego świata. Profesjonaliści w swoim fachu. Ale w trakcie festiwalu nie brakuje też otwartych scen dla tych, którzy cyrkowymi sztukami parają się amatorsko. Pasjonaci mogą pokazać się szerokiej publiczności, występując ramię w ramię z zawodowcami. Lublin inspiruje Cyrkowe święto to także okazja do prezentacji tego, co nowe w świecie tej sztuki. Dlatego głównymi gwiazdami są zawsze znane grupy. W 2010 roku byli to Burnt Out Punks i Le Cirque Baroque, którzy w swojej sztuce przeplatają elementy teatru, tańca i muzyki. W tegorocznej edycji wystąpili mię- daniu było prawie całe miejskie centrum. Do tego warsztaty żonglerskie, igrzyska kuglarskie oraz nocne czytanie (np. „Sztukmistrza z Lublina” – książki, której bohater fot. Łukasz Borkowski estiwal powstał po to, by zaczarować mieszkańców Lublina oraz odwiedzających go turystów sztuką ludyczną – prawdziwą i aktualną dzięki swej głęboko ludzkiej, uniwersalnej treści. Jego mocną stroną jest jego wyjątkowość. A skąd nazwa Carnaval? Karnawał to czas zabawy, w który znakomicie wpisuje się święto kuglarzy, teatru i clownady. Bo o zabawę, oczywiście w najlepszym wydaniu, tu przede wszystkim chodzi. W trakcie festiwalu miasto zostaje wywrócone do góry nogami, a karnawałowy szał trwa kilka (zwykle cztery) dni. Ulice żyją kuglarstwem, które mieszkańcy mają (dosłownie) na wyciągnięcie ręki. W 2010 roku cyrkowe widowiska rozgościły się na błoniu pod Zamkiem, gdzie powstało Miasto Kuglarzy, w tym roku w ich wła- pp Grupa Le BoTrio z Bellgii zainaugurowała tegoroczny Caranaval przedstawieniem „Rythm&Beast”, w trakcie którego, wykorzystując szaloną żonglerkę połączoną z akrobatyką na trampolinie tt Spektakl Coketerias grupy Cokokoco, rozgrywa się w świecie kabaretu z lat 30. XX wieku, a bohaterkami są Rosina i Avelina – dwie piękne panie, przeobrażają się w najbardziej wstrząsające kobiety jakie było dane nam widzieć 32 Fundusze Europejskie w Polsce Fundusze z bliska dzy innymi Le Bo Trio czy Cokokoco, którzy łączą żonglerkę i akrobatykę z niesamowitą dawką humoru. Tymi narzędziami starają się nam opowiedzieć o świecie, a lubliński festiwal staje się oknem na świat współczesnej sztuki. Przy tym podejściu wyjątkowo trafnie brzmi również hasło reklamowe „Lublin. Miasto inspiracji”. Carnaval stał się doskonałą przystanią dla sztuki alternatywnej – próżno szukać bowiem podobnej imprezy na mapie Polski. A kolejne lata tylko utwierdzają jego pozycję na kulturalnej mapie kraju. Tego lata imprezę odwiedziło ok. 35 tysięcy osób: artystów, mieszkańców, turystów i gości z całego świata. Pojawienie się nowego centrum europejskiego, współczesnego cyrku doceniono także za granicą i w przyszłym roku Lublin będzie gościł Europejską Konwencję Żonglerską. – To zdecydowanie podniesie rangę wydarzenia jakim jest Carnaval Sztuk-Mistrzów – podkreślają organizatorzy. Budujemy nową markę Krzysztof Łątka dyrektor Wydziału Projektów Nieinwestycyjnych Urzędu Miasta w Lublinie Najmocniejszym punktem Carnavalu Sztuk Mistrzów jest na pewno jego innowacyjność kulturowa. Impreza odbywa się na ulicach, można jej „dotknąć”, wspólnie bawić się z artystami, a nad głowami uczestników całymi dniami chodzą linoskoczkowie. Wszystko to po prostu hipnotyzuje przechadzających się po ulicach dziesiątki tysięcy mieszkańców i turystów. Impreza nawiązuje też do znanej w świecie książki „Sztukmistrz z Lublina” Isaaca Singera i idealnie pasuje do założeń stworzonej 4 lata temu nowej marki Lublina. Dzięki zwycięstwu w konkursie spodziewamy się większego zainteresowania turystów zarówno samą imprezą jak i miastem. Walczymy o wypromowanie wizerunku Lublina jako miasta nietuzinkowego, wypełnionego innowacyjną kulturą i wschodnim charakterem. Już teraz możemy obiecać, że Carnaval w przyszłym roku będzie zrealizowany z jeszcze większym rozmachem niż dotychczas. Zapraszamy do Lublina! ARKADIUSZ KACZANOWSKI ÊÊ Zwycięzca w kategorii: Produkt promocyjny ÊÊ Tytuł projektu: „Lublin Sztuk-Mistrzów – nowy produkt kulturowy i turystyczny oraz promocja wydarzeń artystycznych” ÊÊ Program: Regionalny Program Województwa Lubelskiego ÊÊ Dofinansowanie z UE: 1 195 530 zł fot. Jacek Scherer ÊÊ Lokalizacja: Lublin, województwo lubelskie fot. Jacek Scherer ÊÊ Projektodawca: gmina Lublin pp Drugi dzień festiwalu to m.in. „Gala XY, czyli kosmiczny cyrk” – popis nieprzeciętnych umiejętności artystów. Co pokazywano? Zgodnie ze zwyczajem festiwali i konwencji żonglerskich pozostało to do końca niespodzianką dla publiczności. Widzowie wiedzieli tylko, że podczas spektaklu premierę będzie miała polska produkcja Stowarzyszenia Kejos The-at-er uu Na Placu Litewskim odbyły się I Otwarte Mistrzostwa Polski w Trickline, w których udział wzięło 36 osób Fundusze Europejskie w Polsce 33 Fundusze z bliska Podróż na Wschód Potocznie zwane „polskim biegunem zimna”, Suwałki bo o nich mowa, wbrew obiegowej opinii, wcale nie notują najniższych temperatur w Polsce, choć rzeczywiście zimą jest tam bardzo mroźno. Ten urokliwy zakątek Polski skrywa wiele tajemnic. Mogą być one odkryte przez turystów dzięki realizacji transgranicznych projektów, takich jak „Nieznana Europa”, laureat konkursu „Polska Pięknieje- 7 Cudów Funduszy Europejskich”. Z Podyplomowych Studiów Turystyki i Hotelarstwa na Uniwersytecie Grodzieńskim). a północno-wschodnią granicą Polski rozciąga się Białoruś: kraj mało znany i wciąż zamknięty dla przeciętnego Europejczyka. Także polskie pogranicze, wciąż jest za mało doceniane i promowane. By to zmienić potrzebna jest mozolna praca wykonywana przez osoby, które to miejsce kochają najbardziej – mieszkańców Suwalszczyzny. Doskonałym przykładem takich działań jest projekt „Nieznana Europa” realizowany przez Suwalską Izbę Rolno-Turystyczną (SIRT). Porozumienie ponad granicami To właśnie szeroka współpraca międzynarodowa jest największą siłą projektu, docenioną przez jurorów konkursu „Polska Pięknieje – 7 Cudów Funduszy Europejskich”. Organizatorzy zwrócili uwagę, że trudności sprawiła tylko rejestracja działań. Proces ten jest długotrwałą procedurą wymagającą zatwierdzenia projektu przez wiele instytucji. – Ale poza tym trudnym i czasochłonnym początkiem na etapie rejestracji nasza współpraca przebiegała doskonale. Warto dodać, że był to pierwszy tak duży i rozbudowany projekt – podkreśla Renata Zakrzewska, kierownik biura SIRT. Pracownicy SIRT idą za ciosem i wspólnie z partnerami białoruskimi przygotowali kolejny projekt transgraniczny, który będzie kontynuacją wybranych działań, tym razem w zakresie tworzenia nowych punktów informacji turystycznej. szkolenia i infrastruktura Ê Zwycięstwo w kategorii: Turystyka transgraniczna i międzynarodowa Ê Tytuł projektu: „Nieznana Europa – rozwój infrastruktury turystycznej pogranicza białorusko-polskiego w obszarze Kanału Augustowskiego i Niemna” Ê Projektodawca: Suwalska Izba Rolniczo-Turystyczna Ê Lokalizacja: Suwałki, województwo podlaskie Ê Program: Program Sąsiedztwa Polska-Białoruś-Ukraina INTERREG IIIA/ TACIS CBC Ê Dofinansowanie z UE: 2.244.020,40 zł skim. Efekt? 120 km opisanych szlaków rowerowych i pieszych oraz 60 km szlaków wodnych w okolicy Kanału Augustowskiego po stronie białoruskiej. Turyści nie zgubią teraz drogi, niezależnie jakim językiem się posługują. Pomoże im wielojęzyczny przewodnik „Poniemnie i Suwalszczyzna” oraz nowa 34 Fundusze Europejskie w Polsce mapa tego obszaru, z których skorzystać będzie mógł każdy, kto zna polski, rosyjski, białoruski, litewski, angielski bądź niemiecki. W ramach projektu powstały też bazy wypadowe, w tym centrum szkolenia dla turystyki aktywnej wyposażone w rowery, kajaki oraz specjalne przyczepki do ich przewozu. Po stronie białoruskiej, w Grodnie, utworzono Centrum Informacji Turystycznej. Projektowi towarzyszyły działania edukacyjne: spotkania, seminaria i konferencje, które mieszkańcom i działaczom zajmujących się turystyką, pokazywały, jak pełniej wykorzystać potencjał regionu. Spotkania miały również pomóc we wzajemnym poznaniu i nawiązaniu współpracy. Nie zabrakło staży dla młodych ludzi pragnących w przyszłości pracować w turystyce. Z projektu intensywnie korzystali przedsiębiorcy turystyczni, właściciele kwater i mieszkańcy wsi zajmujący się agroturystyką. Towarzyszyli im przedstawiciele samorządów i instytucji zaangażowanych w planowanie i wsparcie rozwoju i promocji turystyki. W edukacyjną część projektu aktywnie angażowały się placówki edukacyjne kształcące kadry dla turystyki (m.in. studenci aRKaDIUSZ KaCZaNOWSKI q Część działań w ramach projektu dotyczyła obszaru rzeki Niemen fot. Watas Arumas Gineitis Przewsięwzięcie realizowano przez dwa lata, do września 2010. Jego celem był rozwój infrastruktury turystycznej w obszarze przygranicznym wokół Kanału Augustowskiego i rzeki Niemen w obwodzie grodzień- Felieton Polityka spójności opłaca się wszystkim Zanim jeszcze rozpoczęliśmy prezydencję, wiedzieliśmy, że przyszłość polityki spójności będzie jednym z najważniejszych tematów prac naszego przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej. P olska prezydencja nieustannie przekonuje, że polityka spójności służy rozwojowi całej Unii Europejskiej. Sprawdza się zwłaszcza w czasach kryzysu, czego nasz kraj jest najlepszym przykładem. Między innymi dzięki niej w ciągu niespełna ośmiu lat, które minęły od wejścia Polski do UE, dochód na głowę mieszkańca zwiększył się z 45% unijnej średniej do 60%. W kilku ostatnich latach, umiejętnie wykorzystane fundusze europejskie pomogły Polsce oprzeć się recesji. Polityka spójności służy także bardziej zamożnym regionom i państwom Unii. Według prezentowanych niedawno obliczeń Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, dzięki realizacji polityki spójności w Polsce w latach 2004–2015 do państw UE-15 („starej” Unii) trafia z powrotem 37,8 mld euro w postaci dodatkowych zamówień na oferowane przez nie towary i usługi. Mówiąc krótko: polityka spójności opłaca się wszystkim. Bez wyjątku. Na początku października Komisja Eu- Celem zarówno polskiej prezydencji, jak i naszych partnerów z trio – Danii i Cypru – jest takie pokierowanie debatą nad nowymi regulacjami, by negocjacje mogły zostać sfinalizowane przed końcem 2012 roku. Pozwoliłoby to na rozpoczęcie wdra- Czekają nas trudne rozmowy. Ufamy, że wszystkie zaangażowane w nie strony będą dążyć do porozumienia tak, aby efektem końcowym była polityka spójności odpowiadająca zarówno na potrzeby unijnej gospodarki – ale także nas, obywateli Unii. ropejska przedstawiła projekty regulacji dotyczące polityki spójności na lata 2014– 2020. 11 października Rada ds. Ogólnych – obradując pod przewodnictwem Polski – po raz pierwszy zajęła się tymi projektami, rozpoczynając tym samym finalny proces legislacyjny. żania funduszy z nowego budżetu już od stycznia 2014 roku. Trzeba podkreślić, że popieramy zdecydowaną większość tez Komisji, jako że odzwierciedlają one proponowane przez nas od 2007 roku kierunki reformy polityki spójności. Pewne kwestie wymagają dodatkowych negocjacji – jak np. tak zwana warunkowość makroekonomiczna. Propozycja Komisji, by powiązać wypłaty z funduszy strukturalnych, funduszy przeznaczonych na rozwój obszarów wiejskich i Funduszu Spójności z przestrzeganiem dyscypliny budżetowej może być postrzegana jako nierówne traktowanie poszczególnych polityk europejskich, a tym samym – nierówne traktowanie państw członkowskich. Jakie są pozostałe propozycje KE? Między innymi polityka ukierunkowana terytorialnie, tj. uwzględniająca odmienne uwarunkowania społeczno-gospodarcze regionów. To właśnie oparte na tej zasadzie inwestycje w podstawową infrastrukturę są dla państw, takich jak Polska jednym ze źródeł wzrostu. Warto wspomnieć o jeszcze jednej propozycji, którą z perspektywy prezydencji należy ocenić pozytywnie. Komisja proponuje, by częścią polityki spójności stała się rezerwa wykonania, zarówno na poziomie europejskim, jak i krajowym, dla najlepiej realizowanych programów. Mamy w Polsce bardzo pozytywne doświadczenia z tym mechanizmem. Czekają nas trudne rozmowy. Ufamy, że wszystkie zaangażowane w nie strony będą dążyć do porozumienia tak, aby efektem końcowym była polityka spójności odpowiadająca zarówno na potrzeby unijnej gospodarki – ale także nas, obywateli Unii. KONRAD NIKLEWICZ, RZECZNIK POLSKIEJ PREZYDENCJI W RADZIE UE Fundusze Europejskie w Polsce 35 Wiem, że… STRATEGICZNIE DLA ROZWOJU Zarządzanie strategiczne rozwojem – poprawa jakości rządzenia w Polsce to projekt systemowy realizowany przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego ze środków UE. Projekt jest realizowany od 2009 roku i zakończy się w 2012 roku. Projekt ma za zadanie umożliwienie pracownikom administracji publicznej wszystkich szczebli zdobycia wiedzy i umiejętności z zakresu zarządzania strategicznego rozwojem, tak aby mogli skutecznie i efektywnie prowadzić działania rozwojowe. W ramach projektu, w 2012 roku, zostaną zorganizowane szkolenia poświęcone kluczowym aspektom zarządzania strategicznego rozwojem (w tym diagnozie i planowaniu, realizacji i mo- nitorowaniu oraz ewaluacji), a także liczne spotkania i seminaria tematyczne. Konkurs na dobre praktyki zarządzania rozwojem pozwoli na zidentyfikowanie i promocję dobrych przykładów i pomysłów. Ważnym elementem projektu jest także opracowanie jednolitego, ogólnokrajowego systemu wskaźników kluczowych oraz przygotowanie bazy wskaźników – interaktywnego narzędzia wizualizującego kluczowe wskaźniki polityki rozwoju. Więcej informacji o projekcie na stronie internetowej: http://strategiczniedlarozwoju.gov.pl KRZYŻÓWKA Z NAGRODAMI 1 2 12 19 6 14 7 8 3 4 Rozwiązanie krzyżówki z Biuletynu nr 23: Spośród osób, które przesłały poprawne hasło „Skuteczna i efektywna polityka spójności” nagrodę (gadżety promocyjne) otrzymały Marta Karbowska, Magdalena Lis i Anna Słaby. Gratulujemy! 5 18 9 5 10 11 23 12 6 20 8 14 13 17 15 4 19 21 16 1 17 2 18 22 9 3 15 10 13 20 16 22 7 11 12 Litery z pól ponumerowanych od 1 do 23 utworzą rozwiązanie 1 2 3 4 5 6 7 8 17 18 19 20 21 22 23 9 10 POZIOMO: 1) czas przewodniczenia przez państwo posiedzeniom Rady Unii Europejskiej. 4) największy na świcie, międzynarodowy projekt badawczy związany z fuzją termojądrową. 6) mieszkanie zaaranżowane w pomieszczeniach poprzemysłowych. 8) w skrócie – inicjatywa, która ma za zadanie zbliżenie i integrację państw Europy Wschodniej i Kaukazu z Unią Europejską. 10) np. mlekowy, hialuronowy, HCl. 11) alternatywne, wytwarzane z rzepaku, obornika lub glonów. 12) nie jedna w farmie wiatrowej. 13) w skrócie organ wykonawczy Unii Europejskiej. 14) inna nazwa Maksymiliana Europejskiego, który promuje w Internecie Fundusze Europejskie. 15) niezbędna w dyskusji. 19) inaczej obrzmienie, nietypowa zmiana na ciele. 20) kategoria estetyczna w literaturze i sztuce, sposób pokazywania rzeczy ważnych. 22) inaczej pochodzenie np. Funduszy Europejskich lub początek rzeki. 36 Fundusze Europejskie w Polsce 11 12 13 14 15 16 PIONOWO: 1) np. Spójności. 2) biały metal, o lekko niebieskawym odcieniu. 3) organizmy, które mogą stanowić nowe źródło biomasy energetycznej. 5) ma stanowić podstawę polityki spójności opartej na rezultatach. 7) z ang. przewidywanie, metoda naukowa systematycznego docierania do informacji, mających wpływ na przyszłość i rozwój. 8) do telefonu lub karty bankomatowej. 9) skrót nazwy instytucji zajmującej się animacją kulturę w województwach. 10) jedna z elektrod. 11) powstaje po fermentacji związków pochodzenia organicznego. 16) polecany na serce, popularny w herbacie. 17) na końcu maratonu. 18) produkt, dzieło. Rozawiązanie krzyżówki (hasło) prosimy przesłać na adres: [email protected] do 15 grudnia 2011 roku. Spośród prawidłowych odpowiedzi wylosowane zostaną trzy, których autorzy otrzymają nagrody (gadżety promocyjne). Sieć Punktów Informacyjnych Funduszy Europejskich ÊÊCentralny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich ul. Żurawia 3/5, 00-503 Warszawa tel. 22 626 06 32, 22 626 06 33 fax 22 745 05 45 e-mail: [email protected] www.funduszeeuropejskie.gov.pl ÊÊWOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE Główny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich ul. Mazowiecka 17, pokój nr 0002, 50‑411 Wrocław infolinia: 801 700 008 tel. 71 776 95 01, 71 776 96 51 fax 71 776 98 41 e-mail: [email protected] www.fundusze.dolnyslask.pl ÊÊWOJEWÓDZTWO KUJAWSKO‑POMORSKIE Główny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich Plac Teatralny 2, 87-100 Toruń tel. 56 621 83 41, 56 621 84 09 e-mail: [email protected] www.mojregion.eu ÊÊWOJEWÓDZTWO LUBELSKIE Główny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich ul. Stefczyka 3 b, pokój nr 0.18, 20-151 Lublin tel. 81 441 68 64, 81 441 68 65 infolinia: 800 175 151 (tylko z terenu województwa lubelskiego) e-mail: [email protected] www.feu.lubelskie.pl ÊÊWOJEWÓDZTWO LUBUSKIE Główny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich ul. Podgórna 7, 65-057 Zielona Góra tel. 68 456 54 54, 68 456 54 88, 68 456 54 99, 68 456 55 35 fax 68 456 54 80 e-mail: [email protected] www.fundusze.lubuskie.pl ÊÊWOJEWÓDZTWO ŁÓDZKIE Główny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich ul. Roosevelta 15, 90-056 Łódź tel. 42 663 31 07, 42 663 34 05 e-mail: [email protected] www.rpo.lodzkie.pl ÊÊWOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE Główny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich ul. Wielicka 72B, 30-552 Kraków tel. 12 299 07 40, 12 299 07 72, 12 299 07 79 fax 12 299 07 41 e-mail: [email protected] www.fundusze.malopolska.pl ÊÊWOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich w Katowicach ul. Kościuszki 6, 40-049 Katowice tel. 32 209 16 90 fax 32 209 17 01 e-mail: [email protected] www.pife.katowice.pl ÊÊWOJEWÓDZTWO MAZOWIECKIE Główny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich ul. Jagiellońska 74, 03-301 Warszawa tel. 22 542 22 73, 22 542 22 77 e-mail: [email protected] www.mazowia.eu ÊÊWOJEWÓDZTWO ŚWIĘTOKRZYSKIE Główny Punkt Informacyjny o Funduszach Europejskich ul. Św. Leonarda 1, 25-311 Kielce infolinia: 800 800 440 tel. 41 343 22 95, 41 343 22 95 e-mail: [email protected] www.gpi-swietokrzyskie.pl ÊÊWOJEWÓDZTWO OPOLSKIE Główny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich ul. Barlickiego 17, 45-083 Opole tel. 77 440 47 20, 77 440 47 21, 77 440 47 22 fax 77 440 47 21 e-mail: [email protected] www.rpo.opolskie.pl Adres do korespondencji: ul. Piastowska 14, 45-082 Opole ÊÊWOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE Główny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich Al. Łukasza Cieplińskiego 4, 35-010 Rzeszów tel. 17 747 64 15 fax 17 747 64 83 e-mail: [email protected] www.rpo.podkarpackie.pl ÊÊWOJEWÓDZTWO PODLASKIE Główny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich ul. Kard. St. Wyszyńskiego 1, 15-888 Białystok tel. 85 749 75 16, 85 749 75 99 fax 85 749 74 74 e-mail: [email protected] www.gpi.wrotapodlasia.pl ÊÊWOJEWÓDZTWO POMORSKIE Główny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich ul. Augustyńskiego 2, pokój nr 18, 80‑819 Gdańsk tel. 58 326 81 47, 58 326 81 48, 58 326 81 52 fax 58 326 81 34 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] www.pomorskiewunii.pl ÊÊWOJEWÓDZTWO WARMIŃSKO‑MAZURSKIE Główny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich ul. Kościuszki 83, 10-950 Olsztyn tel. 89 521 96 23, 89 521 96 37 fax 89 521 96 09 e-mail: [email protected] www.rpo.warmia.mazury.pl ÊÊWOJEWÓDZTWO WIELKOPOLSKIE Główny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich ul. Szyperska 14, 61-754 Poznań tel. 61 626 61 92, 61 626 61 93 fax 61 626 61 03 e-mail: [email protected] www.funduszeeuropejskie.wielkopolskie.pl ÊÊWOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE Główny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich ul. Kuśnierska 12 b, 70-536 Szczecin infolinia: 800 34 55 34 e-mail: [email protected] www.rpo.wzp.pl Pełna lista punktów informacyjnych na www.funduszeeuropejskie.gov.pl Ministerstwo Rozwoju Regionalnego ul. Wspólna 2/4, 00-926 Warszawa, tel. +48 22 461 39 62 e-mail: [email protected] • strony internetowe: www.mrr.gov.pl, www.funduszeeuropejskie.gov.pl www.euroman.gov.pl
