INSTYTUT STUDIÓW PODATKOWYCH

INSTYTUT STUDIÓW PODATKOWYCH
Jak uszczelnić zasady i tryb zwrotów VAT-u?
Najsłabszym punktem, powodującym największe bezwzględnie straty w podatku od towarów i usług, są zwroty różnicy
podatku. Władze nie bardzo chcą chwalić się ich wielkością; publikowane dane różnią się: w 2013 r. było
prawdopodobnie około 80 mld zł (a dochody 113 mld zł), w 2014 r. – 86 mld zł (dochody – 124 mld zł).
Jedno jest pewne: od 2004 r. kwoty te dynamicznie wzrastają, wynoszą już ponad 40% wpływów (dochody to różnica
między wpływami a zwrotami i nadpłatami). Brak jest danych za 2015 rok, lecz można prognozować, że udział zwrotów
wzrośnie. Jest rzeczą bezsprzeczną, że istotną część wypłacanych zwrotów stanowią wyłudzenia: niezależne szacunki podają
kwoty od 15% do 23% faktycznych wypłat, czyli od 13 do 20 mld zł.
Zwroty są w sensie prawnym i faktycznym dokonywane przez urzędy skarbowe na podstawie złożonych deklaracji lub w
niewielkim zakresie – wniosków (tryb szczególny). Istnieje bezsprzecznie konieczność unowocześnienia oraz uszczelnienia
zasad i trybu dokonywanych zwrotów, tak aby ograniczyć możliwość wyłudzeń oraz wypłat zwrotów nienależnych. Należy
przypomnieć, że obowiązujące obecnie zasady pochodzą jeszcze z 1993 r. (przeniesiono je z poprzedniej ustawy bez
jakichkolwiek istotnych zmian) i nie są dostosowane do obecnych wspólnotowych realiów, gdzie wyłudzanie zwrotów stało
się przedmiotem masowy i zorganizowanej przestępczości. W tym celu należy:
1.
2.
3.
zróżnicować zasady i tryb zwrotów w zależności od wielkości żądanej kwoty (poziom minimalny – do 100 tys. zł, poziom
średni – od ponad 100 tys. zł do 1 mln zł, poziom wysoki – ponad 1 mln zł),
rozszerzyć zakres danych uzyskiwanych przez urzędy skarbowe, które pozwolą lepiej ocenić zasadność zwrotu bez
wszczynania czynności kontrolnych,
uzależnić terminy zwrotów od zastosowania przez uprawnionego podatnika środków gwarantujących legalizm jego
żądań.
Ad 1) Zróżnicowane zasad i trybu dokonywania zwrotów w zależności od żądanej kwoty, musi być osią działań władzy, która
nie powinna tracić czasu na przysłowiowe duperele (zasada de minimis). Należy zaznaczyć, że elementarnym i
podstawowym warunkiem naprawy tego podatku, jest likwidacja kwartalnego rozliczenia, które uniemożliwia
porównywalność kontroli podatników: podmiot rozliczający się kwartalnie może wystawić dowolną ilość fałszywych faktur,
które odliczają rozliczający się miesięcznie nabywcy, a urząd skarbowy nie wie nic na ich temat. Dlatego też zwroty muszą
być dokonywane tylko w systemie miesięcznym, przez co powyższe limity będą miały uniwersalny charakter. Zwroty w
wysokości minimalnej były sprawdzane w sposób rutynowy na dotychczasowych zasadach, a organ podatkowy będzie mógł
zażądać przedstawienia przez podatnika informacji zawierającej wykaz dostawców (usługodawców) tworzących 80% kwoty
podatku naliczonego wraz z zaznaczeniem, z którym z podmiotów podatnik posiada powiązania kapitałowe lub personalne.
Zwroty na poziomie średnim i wysokim wiązałyby się już z obowiązkiem dostarczania dodatkowych informacji, o czym niżej.
Ad. 2) W przypadku żądania kwoty zwrotu na średnim poziomie podatnik byłby obowiązany do przedstawienia wraz z
deklaracją podatkową informacji na temat:
dostawców i usługodawców generujących 80% kwoty podatku naliczonego,
dostawców i usługodawców powiązanych kapitałowo lub personalnie z podatnikiem,
rodzaju towarów i usług (np. paliwa, wyroby hutnicze czy usługi budowlane) generujących największy procent podatku
naliczonego.
W przypadku wysokiego poziomu kwoty zwrotu podatnik byłby – obok informacji składanych w razie żądania zwrotu na
średnim poziomie – obowiązany udostępnić w formie elektronicznej ewidencję zakupu całości lub części podatku
naliczonego. Urząd skarbowy mógłby również zażądać przedstawienia kopii dokumentów a zwłaszcza faktur, które byłyby
zaewidencjonowane w tym rejestrze do czasu udostępnienia przez podatnika tych dokumentów ulegałby zawieszeniu –
licząc od dnia żądania przekazania tych informacji – termin zwrotu różnicy podatku.
Powyższe informacje mogą przyspieszyć weryfikację deklaracji a przede wszystkim uwiarygodnić przesłanki jego dokonania.
Zarazem urzędy skarbowe mogłyby szybko uzyskać informacje, czy podatnik nie zawiera transakcji z podmiotami w
stosunku do których toczy się postępowanie lub kontrola, względnie czy są to podmioty fikcyjne.
Ad 3) Terminy zwrotów byłyby uzależnione od zastosowania przez podatnika dobrowolnych środków prawnych, które
zwiększałyby jego wiarygodność. Podstawowe znaczenie miałyby tu zastosowanie tzw. podzielonej płatności, czyli wpłaty
kwoty podatku naliczonego na wyodrębniony rachunek dostawców (usługodawców), który byłby pod nadzorem ich
urzędów skarbowych. Jeżeli 80% kwoty podatku naliczonego byłoby wpłacane na ten rachunek, o czym podatnik
informowałby w deklaracji wskazując dostawców (usługodawców) w stosunku do których zastosował tę metodę, zwrot
następowałby w terminie do 30 dni od dnia złożenia deklaracji. W przypadku, gdy 50% kwoty podatku naliczonego byłoby
Materia³y prasowe – 2015
1
INSTYTUT STUDIÓW PODATKOWYCH
objęte tą metodą zwrot następowałby w terminie 40 dni. W pozostałych przypadkach miałby zastosowanie termin 70dniowy od dnia złożenia deklaracji.
Urzędy skarbowe powinny dysponować bazą danych dotyczącą podmiotów, które uczestniczą w działaniach mających
znamiona oszustw podatkowych. Taką bazę należy stworzyć aby chronić również uczciwe podmioty przed
niebezpieczeństwem nieświadomego wplątania się w tego rodzaju proceder. Dlatego też organ będzie mógł po złożeniu
deklaracji przez podatnika, który posługuje się fakturą tego rodzaju podmiotu, poinformować go o tym podejrzeniu,
umożliwiając mu korektę deklaracji bez skutków karnoskarbowych oraz karnych.
Niezależnie od tego, wzorem podatku dochodowego podatnicy, którzy stosują praktyki optymalizacyjne mające na celu
zmniejszenie zobowiązań w tym podatku albo uzyskiwaniu lub zwiększaniu zwrotów, będą mogli dobrowolnie
poinformować właściwy organ o tego rodzaju praktykach, opisując ich istotę, wskazując podmioty uczestniczące oraz
szacunkową wielkość korzyści, które z tego tytułu uzyskują. Jeżeli informacje te miałyby rzetelny charakter, a zgłaszający
występowałby z żądaniem zwrotu podatku, jego wypłata dokonywana byłaby w krótszym terminie.
Witold Modzelewski
Profesor Uniwersytetu Warszawskiego
Instytut Studiów Podatkowych
http://ksiegowosc.infor.pl/podatki/vat/odliczanie-i-zwrot-podatku/728563,Jak-uszczelnic-zasady-i-tryb-zwrotow-VATu.html
Materia³y prasowe – 2015
2