Broszura informacyjna w zakresie prowadzenia działalności

Broszura informacyjna w zakresie
prowadzenia działalności gospodarczej
na rynku Republiki Federalnej Niemiec
1.
1.1.
ZASADY
ZAKŁADANIA
I
PROWADZENIA
DZIAŁALNOŚCI
GOSPODARCZEJ
OMÓWIENIE FORM PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Zagraniczni inwestorzy w Niemczech preferują 5 podstawowych form prowadzenia
działalności gospodarczej:
ƒ przedstawicielstwo (niem. Repräsentanz);
ƒ samodzielny oddział (niem. eingetragene Zweigniederlassung);
ƒ działalność na własny rachunek (niem. Einzelunter-nehmer);
ƒ spółki osobowe (cywilna, jawna, komandytowa);
ƒ Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (niem. Gesellschaft mit beschränkter Haftung,
GmbH).
¾ Przedstawicielstwo (niem. Repräsentanz)
Przedstawicielstwo, nazywane też biurem przedstawicielskim, biurem kontaktowym lub
biurem technicznym, w Niemczech jest jedynie częścią firmy macierzystej i musi
występować pod zarejestrowaną w Polsce nazwą („firma”). Przedstawicielstwo nie posiada
osobowości prawnej. Jego rolą jest jedynie zaznaczenie obecności polskiego przedsiębiorstwa
na rynku niemieckim. Biuro przedstawicielskie podejmuje działania związane
z rozpoznaniem rynku i wspieraniem sprzedaży i nie jest rejestrowane w rejestrze
handlowym. Działalność w formie biura przedstawicielskiego jest jednak formą działalności
gospodarczej, więc utworzenie takiego biura podlega, według Ustawy Prawo Działalności
Gospodarczej (niem. Gewerbeordnung), obowiązkowemu zgłoszeniu w urzędzie
ds. gospodarki (niem. Gewerbeamt) albo w tzw. urzędzie porządkowym (niem. Ordnungsamt)
miasta lub gminy, w której działalność ma być prowadzona.
¾ Samodzielny oddział (niem. eingetragene Zweigniederlassung)
Samodzielny oddział (nazywany również filią) daje większe możliwości niż
przedstawicielstwo. Nie jest jednak z punktu widzenia prawa samodzielnym
przedsiębiorstwem, tak jak np. spółka-córka, mimo że posiada odrębny lokal i jest
samodzielny pod względem gospodarczym i organizacyjnym. Oddział ma jednak prawo
1
pozywać i może być pozwany przez osoby trzecie. Oddział może również zawierać własne
umowy, przy czym stojąca za nim firma zagraniczna odpowiada za zobowiązania.
¾ Działalność na własny rachunek (niem. Einzelunter-nehmer)
Ta forma występuje często w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej
w ograniczonym wymiarze. Może być prowadzona jedynie pod własnym imieniem
i nazwiskiem. W tym przypadku możliwe jest dokonanie wpisu działalności do rejestru
handlowego pod pojęciem „zarejestrowanego kupca” (niem. eingetragener Kauf-mann).
Wówczas do nazwy przedsiębiorstwa musi być dodany skrót „e.K” lub „e.Kfr” lub podobnie
jednoznaczne określenie. Za prowadzeniem działalności w tej formie przemawia fakt, że do
jej podjęcia nie jest wymagany żaden kapitał. Nieskomplikowane są też formalności
prowadzące do utworzenia tego rodzaju firmy. Zdecydowaną wadą jest obarczenie właściciela
całym ryzykiem finansowym przedsięwzięcia, który za długi i zobowiązania odpowiada
osobiście całym swoim majątkiem.
¾ Spółka cywilna (niem. Gesellschaft bürgerlichen Rechts, GbR)
W przypadku, kiedy działalność na własny rachunek zamierza wspólnie prowadzić kilka
osób, można wybrać formę spółki cywilnej. Stosunki i zależności pomiędzy wspólnikami
zaleca się uregulować w formie pisemnej. Spółka może również powstać bez pisemnej
umowy, wtedy zastosowanie mają regulacje ustawowe. Dla poszczególnych wspólników
mogą się one jednak okazać niekorzystne, szczególnie w przypadku rozwiązania spółki.
¾ Spółka jawna (niem. offene Handelsgesellschaft, OHG)
Spółka cywilna nie może mieć zastosowania w przypadku, kiedy więcej niż jedna osoba
prowadzi działalność gospodarczą wykraczającą poza określone ramy – powstaje wówczas
spółka jawna. Za zobowiązania spółki wszyscy wspólnicy odpowiadają całym swoim
majątkiem. Nie jest wymagany kapitał minimalny, jednak przedsiębiorstwo musi zostać
zarejestrowane w rejestrze handlowym. Spółka jawna (OHG), jak również spółka
komandytowa (KG, przedstawiona poniżej) stanowią specyficzne formy spółki cywilnej
(GbR), jeżeli utworzone zostały w celu prowadzenia działalności gospodarczej.
¾ Spółka komandytowa (niem. Kommanditgemiast sellschaft, KG)
W spółce komandytowej musi być przynajmniej dwóch wspólników: jeden z nich jako
komplementariusz odpowiada całym swoim majątkiem. Natomiast drugi wspólnik –
komandytariusz – jest cichym wspólnikiem i odpowiada do wysokości wkładu. Kapitał
minimalny nie jest wymagany, a spółka musi być zarejestrowana w rejestrze handlowym.
¾ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (niem. Gesellschaft mit beschränkter
Haftung, GmbH)
Spółka z o.o. jest najczęściej wybieraną formą prawną przedsiębiorstwa w Niemczech. Dzięki
stosunkowo nieskomplikowanym formalnościom przy jej zakładaniu, swobodzie określenia
kształtu spółki, jak również stosunkowo niskiemu kapitałowi, wymaganemu przy tworzeniu
spółki, jest ona często stosowana zarówno przez duże przedsiębiorstwa, jak i pojedyncze
osoby (tzw. jednoosobowa GmbH). Dzięki reformie Ustawy o spółkach z ograniczoną
odpowiedzialnością z 2008 r. GmbH zyskała jeszcze dodatkowo na atrakcyjności jako forma
prawna. Główną zaletą tej formy spółki jest ograniczenie ryzyka finansowego do wysokości
majątku spółki. Jeżeli wszyscy udziałowcy wniosą wkłady, to odpowiadają majątkiem
osobistym tylko w wyjątkowych przypadkach. Ograniczona jest też odpowiedzialność
zarządu. Koniecznym warunkiem utworzenia GmbH jest podpisanie umowy spółki, która
musi zostać poświadczona przez notariusza. Najczęściej umowa sporządzana jest przez radcę
2
prawnego w ramach tzw. doradztwa założycielskiego, a następnie poświadczana jest przez
notariusza. W treści umowy spółki należy określić: siedzibę, nazwę, przedmiot działalności
spółki, wysokość kapitału zakładowego i wysokość wkładów wspólników (od reformy
Ustawy o GmbH są one nazywane udziałami), forma sprawowania zarządu i zakres jego
uprawnień do reprezentowania spółki. Minimalny kapitał zakładowy w spółce z o.o.
w Niemczech wynosi 25.000 EUR. Kapitał ten musi być wpłacony w momencie zakładania
spółki. Obok wkładów gotówkowych, możliwe jest także wniesienie wkładów rzeczowych.
1.2.
REJESTRACJA PODMIOTU
Zgłoszenie oddziału polskiej spółki do rejestru handlowego w Niemczech. Zgłoszenie
musi być podpisane przez wszystkich członków zarządu polskiej spółki w obecności
urzędnika konsulatu generalnego RFN w Polsce, właściwego dla siedziby firmy lub przed
notariuszem w Niemczech. Zgłoszenie musi kompleksowo określać stosunki prawne
w polskiej spółce. Niemieckie Sądy Rejestrowe z reguły bardzo dokładnie sprawdzają
zupełność i poprawność zgłoszenia, dlatego przy jego sporządzaniu należałoby skorzystać
z pomocy doświadczonego w tej dziedzinie radcy prawnego lub notariusza. Do składanego
we właściwym Sądzie Rejestrowym zgłoszenia do rejestru handlowego należy dołączyć
aktualny odpis z polskiego rejestru (KRS) oraz umowę spółki lub zaświadczenie o założeniu
spółki wraz ze wszystkimi późniejszymi notarialnie poświadczonymi zmianami. Wszystkie
dokumenty muszą być przetłumaczone przez tłumacza przysięgłego na język niemiecki
i muszą zostać poświadczone przez wystawiający je sąd albo przez notariusza.
Wpis spółki osobowej. W przypadku zakładania spółki jawnej lub komandytowej, należy
dokonać zgłoszenia w sądzie rejestrowym właściwym dla siedziby spółki w celu wpisania
spółki do rejestru handlowego. Zgłoszenie musi zawierać następujące dane: nazwisko, imię,
datę urodzenia i miejsce zamieszkania każdego wspólnika (komplementariuszy, jak
i komandytariuszy w przypadku spółki komandytowej), nazwę (firmę) i siedzibę spółki, datę
rozpoczęcia działalności, wartość kwoty komandytowej każdego komandytariusza (tylko
w przypadku spółki komandytowej). Zgłoszenie (pisemne) i podpisy muszą zostać złożone
przed notariuszem. Zgłoszenia muszą dokonać wszyscy wspólnicy (w przypadku spółki
komandytowej zarówno komplementariusze, jak i komandytariusze). Wspólnicy upoważnieni
do reprezentowania spółki muszą złożyć podpisy pod firmą spółki; podpisy zostaną
notarialnie poświadczone. Ze zgłoszenia musi wynikać rodzaj działalności firmy i jej
siedziba.
Wpis spółki handlowej. W przypadku spółki z o.o. wpisu do rejestru handlowego dokonuje
zarząd. Zgłoszona zostaje nie tylko sama spółka, ale również członkowie zarządu. Do pisma zgłoszenia do rejestru handlowego należy dołączyć: poświadczoną notarialnie umowę
zakładanej spółki z pełnomocnictwami wszystkich przedstawicieli spółki, którzy tę umowę
podpisali oraz listę wszystkich wspólników. Spółka istnieje dopiero od momentu wpisania do
rejestru handlowego. Wpis do rejestru obejmuje: nazwę firmy, jej siedzibę, przedmiot
działalności przedsiębiorstwa, wysokość kapitału zakładowego, dzień podpisania umowy
spółki, osobę/y członka/ów zarządu i prokurenta/ów, jak również zakres ich pełnomocnictwa
do reprezentowania spółki. Wgląd w te informacje jest dostępny dla każdego.
Trudno jest jednoznacznie określić czas trwania procedury związanej z uzyskaniem wpisu do
rejestru handlowego, przede wszystkim ze względu na różny czas opracowywania
dokumentów przez różne sądy. Staranne przygotowanie dokumentów załączanych do
zgłoszenia w dużej mierze skraca czas trwania procedury uzyskania wpisu do rejestru, nawet
do kilku dni.
3
Przykładowe koszty wpisu do rejestru handlowego w Niemczech
Rodzaj spółki – forma prawna
Spółka z o.o. (1-osobowa)
Spółka akcyjna (1-osobowa)
Spółki osobowe (do 3 wspólników)
Koszty
100 euro
240 euro
70 euro (do 3 wspólników)
dodatkowo 20 euro za
każdego następnego
wspólnika
50 euro
Działalność gospodarcza na własny rachunek
Źródło: IHK Berlin.
Działalność reglamentowana – działalność rzemieślnicza. W przypadku, gdy przedmiot
działalności spółki obejmuje działalność rzemieślnicza, dodatkowo należy złożyć wniosek
o wpis do rejestru rzemieślniczego (niem. Handwerksrolle). Obowiązek ten dotyczy rzemiosła
właściwego, czyli zawodów wymienionych w załączniku A. do ustawy o rzemiośle, (niem.
Handwerksordnung) lub o wpis na listę przedsiębiorstw wykonujących działalność pokrewną
rzemiosłu (niem. Verzeichnis der handwerksähnlichen Betriebe), czyli zawody wymienione
w załączniku B. ustawy o rzemiośle w odpowiedniej izbie rzemieślniczej.
Warunkiem uzyskania wpisu do rejestru rzemieślniczego przez osobę prawną jest
zatrudnienie na stanowisku kierownika technicznego osoby, która zgodnie z niemieckimi
przepisami złożyła egzamin mistrzowski w danej dziedzinie rzemiosła lub posiada
porównywalne kwalifikacje potwierdzone egzaminem, np. właściwej w danym przypadku
szkoły wyższej. Wpis do rejestru rzemieślniczego może również uzyskać obywatel UE,
będący w posiadaniu zezwolenia na zasadzie wyjątku (niem. Ausnahmebewilligung),
wydawanego na podstawie § 9 ustawy o rzemiośle. Zezwolenie jest udzielane osobom, które
przedłożą dokument wydany przez Izbę Rzemiosła potwierdzający kwalifikacje. Organem
upoważnionym do wydania zaświadczenia stwierdzającego charakter, okres i rodzaj
działalności wykonywanej w Rzeczpospolitej Polskiej jest marszałek województwa właściwy
dla miejsca zamieszkania osoby składającej wniosek, a w przypadku braku miejsca
zamieszkania na terenie Rzeczpospolitej Polskiej - marszałek województwa właściwy ze
względu na ostatnie miejsce wykonywania działalności lub ostatnie miejsce zatrudnienia przy
wykonywaniu działalności, w tym w charakterze dyrektora lub na stanowisku kierowniczym.
Z dniem 1 lipca 2011 r. uruchomiona została Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności
Gospodarczej (CEIDG) prowadzona w systemie teleinformatycznym przez Ministra
Gospodarki i dla działalności po tym okresie właściwym jest CEIDG.
Zaświadczenie stwierdzające charakter, okres i rodzaj działalności wykonywanej
w Rzeczpospolitej Polskiej wydawane jest na wniosek zainteresowanego - w przypadku, gdy
zamierza podjąć lub wykonywać działalność na terenie innego niż Rzeczpospolita Polska
państwa należącego do obszaru określonego powyżej. Zaświadczenie stwierdza, że osoby te
w kraju ojczystym prowadziły działalność rzemieślniczą oraz:
ƒ co najmniej 6 lat nieprzerwanie prowadziły samodzielną działalność gospodarczą
w danym zawodzie lub były zatrudnione na stanowisku kierownika zakładu lub
ƒ co najmniej 3 lata nieprzerwanie prowadziły samodzielną działalność gospodarczą i co
najmniej 5 lat pracowały jako pracownik najemny w danym zawodzie lub
ƒ co najmniej 3 lata nieprzerwanie prowadziły samodzielną działalność gospodarczą lub
były zatrudnione na stanowisku kierownika zakładu, po uprzednim ukończeniu
przynajmniej 3-letniego, uznawanego państwowo, kształcenia w danym zawodzie lub
4
ƒ
co najmniej 5 lat nieprzerwanie pracowały na stanowisku kierowniczym, przy czym
z tego co najmniej 3 lata w dziale technicznym, po uprzednim ukończeniu przynajmniej 3letniego kształcenia w danym zawodzie.
Od ukończenia działalności wymienionych w dwóch pierwszych kategoriach nie może
upłynąć więcej niż 10 lat.
2.
SYSTEM PODATKOWY
Obowiązkowi podatkowemu podlegają osoby fizyczne i podmioty prawne, które wykonują
działalność na terytorium Republiki Federalnej Niemiec. Odbiorcą podatku jest właściwy
organ podatkowy republiki, regionu bądź gminy. Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba
prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na
podstawie przepisów prawa podatkowego do wpłacenia podatku, sporządzania deklaracji
podatkowych oraz prowadzenia ksiąg. W 2008r. Federalny Urząd Skarbowy rozpoczął
przydzielanie każdej osobie fizycznej nowego numeru identyfikacyjnego, który zastąpił
dotychczasowy numer podatkowy. Następnym krokiem w ramach zmian będzie planowane na
rok 2015 przydzielenie Gospodarczego Numeru Identyfikacyjnego wszystkim czynnym
podmiotom gospodarczym. Podmiotami gospodarczymi są osoby fizyczne prowadzące
działalność gospodarczą, osoby prawne i jednostki powiązane. Od 1.01.2012 roku
wprowadzono system rozliczeń zaliczek na podatek dochodowy PIT wyłącznie w formie
elektronicznej, od 2011 r. obowiązuje rozliczenie rocznej deklaracji VAT w formie
elektronicznej oraz - zgodnie z przyjętą 23.09.2011 r. ustawą o ułatwieniach podatkowych blisko 40 innych korzystniejszych regulacji w ordynacji podatkowej.
W Niemczech występują następujące rodzaje podatku:
Podatek dochodowy od osób fizycznych (niem. Einkommensteuer, ESt)
Podatek osiągnięty z działalności gospodarczej musi być zadeklarowany i rozliczony
(samodzielnie lub wspólnie z małżonkiem) w urzędzie skarbowym (niem. Finanzamt).
Stawka podatku dochodowego od osób fizycznych rośnie progresywnie wraz z dochodem
i wynosi od 14 do 42% Maksymalna stawka obowiązuje dla dochodu powyżej 52 882 EUR
(rozliczanie samodzielne) lub 105 764 EUR (rozliczanie z małżonkiem), natomiast kwota
wolna od podatku wynosi odpowiednio 8 004 EUR oraz 16 004 EUR (dane na 2012 rok).
Podatek od działalności gospodarczej (niem. Gewerbesteuer, GewSt)
Podatek od działalności gospodarczej jest podatkiem specyficznym, występującym
w Niemczech, a płacą go osoby i podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Jego
wysokość zależy od: wielkości i lokalizacji gminy, gdzie prowadzona jest działalność
gospodarcza, wysokości osiągniętego dochodu oraz formy prawnej firmy i rodzaju
działalności. Podstawą opodatkowania GewSt jest dochód obliczony podobnie jak do podatku
dochodowego dla osób fizycznych. Stawka wynosi najczęściej 17–20%. Podatek ten jest
uwzględniany przy obliczeniu podatku dochodowego od osób fizycznych (zmniejszenie ESt
poprzez zastosowania specyficznej metody zliczającej GewSt). Podatkowi temu nie podlegają
tzw. „wolne zawody” (np.: lekarz, artysta, prawnik).
5
Podatek od towarów i usług VAT (niem. Umsatzsteuer, Ust)
Podatek ten jest też często zwany podatkiem od wartości dodanej (niem. Mehrwertsteuer).
Stawka podstawowa wynosi 19%, obniżona 7%. Szczególne regulacje dotyczą mikroi małych przedsiębiorstw oraz przedsiębiorstw leśnych i rolnych.
Podatek solidarnościowy (niem. Solidaritätszuschlag, SoIZ)
W Niemczech od dochodów z działalności gospodarczej płaci się dodatkowo podatek
zwany solidarnościowym. Stawka tego podatku wynosi 5,5%. Jest to dodatkowe obciążenie
do podatku dochodowego od osób fizycznych, które jest liczone od: zaliczek na podatek
dochodowy od osób fizycznych, obliczonego podatku od wynagrodzeń oraz dochodu
z odsetek, kapitału i innych należności podatkowych. Wysokość tego podatku jest
wyznaczona przez Urząd Skarbowy w decyzji podatkowej (wyznaczenie łączne ESt i SoIZ).
Podatek kościelny (niem. Kirchensteuer, KiSt)
Ten podatek płacą osoby deklarujące przynależność do kościoła (katolicki, ewangelicki,
starokatolicki, wyznanie mojżeszowe). Jest on obliczany procentowo (najczęściej 8–9%) od
kwoty podatku dochodowego (Est).
Podatek od pojazdów (niem. Karftahrzeugsteuer, Kfz-St)
Od pojazdów zarejestrowanych w Niemczech płaci się podatek od środków transportu.
Wysokość tego podatku uzależniona jest od: rodzaju silnika (benzyna, diesel), jego
pojemności oraz klasy szkodliwości pojazdu dla środowiska. Stawka Kfz-St wynosi od 6,75
do 37,58 EUR i jest liczona za każde rozpoczęte 100 cm3 pojemności silnika.
Obowiązek prowadzenia księgowości.
Niektóre podmioty z racji formy prawnej lub rodzaju prowadzonej działalności są
zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych lub prowadzenia właściwej ewidencji
księgowej. Małe podmioty gospodarcze nie muszą prowadzić ksiąg handlowych, tzw. pełnej
księgowości, chyba że wynika to z przepisów szczególnych. W uproszczeniu można przyjąć,
że: przy rocznym obrocie do 500 000 EUR lub zysku nie przekraczającym rocznie 50 000
EUR nie ma obowiązku prowadzenia księgowości. Nie zwalnia to oczywiście od obowiązku
dokumentowania zakupów i sprzedaży.
Więcej o Niemieckim systemie podatkowym można znaleźć na stronie:
http://www.berlin.trade.gov.pl/pl/rfnprzewodnik/article/detail,892,Podatek_od_towarow_i_us
lug.html
3.
WAŻNE LINKI
Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Berlinie
Leipziger Platz 2
Berlin 10117
RFN
tel.: (+49) 30 206 226 70
fax: (+49) 30 206 226 730
www.berlin.trade.gov.pl
E-mail: [email protected]
6
Na stronie: www.berlin.trade.gov.pl/pl/rfnprzewodnik znajduje się szereg przewodników z zakresu
rynku niemieckiego, m.in.:
„Rynek Niemiecki, przewodnik dla eksporterów i inwestorów”
„8 kroków do własnej firmy w Niemczech na przykładzie Berlina”
„Ogólne Warunki Umów w obrocie handlowym z Niemcami”
„Komentarz do nowelizacji ustawy o spółce GmbH (spółka z o.o.) w Niemczech
z uwzględnieniem nowej formy tzw. spółki przedsiębiorców”
7