Nowa rzeczywistość ochrony roślin – zasady poprawnego

uprawa
32
INTEGROWANA OCHRONA ROŚLIN. Zasady poprawnego gospodarowania
Nowa rzeczywistość ochrony roślin
Produkcja integrowana, której jednym z działów jest
ochrona roślin, w uproszczeniu polega na zwyczajnym
poprawnym gospodarowaniu, uwzględniającym
stosowanie jak najmniejszej ilości środków ochrony.
Od 1 stycznia 2014 roku działamy
w nowej rzeczywistości ochroniarskiej
roślin. Nowe zawsze budzi niepokój.
Część rolników podchodzi do metod integrowanej ochrony z pewnymi
obawami. Inni są rozczarowani brakiem zdecydowanych zmian.
Przez wiele lat zużycie substancji
czynnych w krajach rozwiniętych
rolniczo było wielokrotnie wyższe
niż w Polsce. Dlatego na terenie
tych państw nawet najmniejsze
ograniczenie zużycia ma kolosalne
znaczenie. W naszym kraju zużycie
substancji czynnych malało jeszcze
przed wprowadzeniem integrowanych metod ochrony roślin.
Niełatwo
zmniejszyć dawki
Oczekiwanie polskich rolników
na wprowadzenie recept radykalnie
ograniczających zużycie środków
ochrony roślin, tylko na oczekiwaniu się skończy. Przy dość zrównoważonym stosowaniu środków
ochrony roślin, trudno będzie bowiem zmniejszyć ich dawki. Nie
oznacza to jednak, że nie trzeba
robić wszystkiego, co pozwoli chociażby w najmniejszym stopniu wykluczyć i ograniczyć chemię z krajowego rolnictwa. Herbicydów nie
należy stosować na wyrost, jedynie
tyle, ile potrzeba. Możliwości jest
wiele.
Bank nasion
Każda gleba posiada specyficzny
magazyn nazywany bankiem nasion. To właśnie on jest odpowiedzialny za stopień zachwaszczenia.
Im uboższy, tym lepiej dla uprawy.
Należy robić wszystko, by znajdowało się w nim jak najmniej nasion.
Jednym z elementów wnoszących
nasiona do gleby jest obornik. Powinien być wolny od nasion chwastów, bądź wystarczająco przefermentowany.
Należy wziąć pod uwagę, że wiele nasion w sposób nienaruszony
przechodzi przez przewód pokarmowy zwierząt. Bardzo często stanowiska pod kukurydzę nawożone
obornikiem są silnie zachwaszczone
gatunkami chwastów prosowatych,
których ziarniaki nie są wrażliwe
na soki trawienne bydła.
Czysty materiał
i siewniki chwastów
Kolejny czynnik do czysty materiał
siewny. Powinien być zakupiony
z pewnego źródła gwarantującego
nie tylko dobrą jakość, ale i czystość, a jeżeli pochodzi z własnego
gospodarstwa, powinien być odpowiednio doczyszczony.
Zbiór roślin o drobnych nasionach
i ziarniakach wykonujemy nieomal
w pełnej dojrzałości, także chwastów.
Służą do tego kombajny, słusznie
nazywane siewnikami chwastów.
Nie należy dopuścić, by w fazie
zbioru na plantacjach znajdowały
się chwasty w takiej samej fazie.
Niezgodna profilaktyka
Odrębnym zagadnieniem w ramach
metod integrowanej ochrony są chemiczne zabiegi doglebowe, wykonywane bezpośrednio po siewie rośliny
uprawnej. Z punktu widzenia metod
integrowanych, zabieg chemiczny
powinien być wykonany, kiedy roślinie zagraża patogen (progi szkodliwości).
Stosując herbicyd przed wschodami chwastów, czyli profilaktycznie,
właściwie działamy niezgodnie
02/2014 twój doradca ROLNICZY RYNEK
z metodami integrowanymi. Jednak
zakaz stosowania zabiegów przedwschodowych wydaje się nielogiczny w świetle oficjalnej rejestracji wielu środków w tym terminie.
Wielu rolników zna swoją glebę
i świadomie stosuje odpowiednią substancję czynną. Dotyczy to
choćby zwalczania miotły zbożowej
na stanowiskach zbóż ozimych.
Stary dobry płodozmian
Metody agrotechniczne dają rolnikom szerokie pole do popisu.
Najbardziej istotny wydaje się tutaj
płodozmian. Od wielu lat w rolnictwie dominuje płodozmian ekonomiczny. Oznacza to, że siejemy to,
co opłacalne.
Z punktu widzenia herbologii stanowi to problem ze zwalczaniem
samosiewów roślin uprawnych. Jest
także związane z rozwojem niektórych populacji szkodników, czy zagrożenia ze strony patogenów chorobotwórczych.
Stary, dobry płodozmian powinien
wrócić. W jego ramach powinien
funkcjonować dobór odmian oraz
dbanie o właściwą gęstość siewu.
Oba czynniki mają wpływ na zachwaszczenie. Większa liczba roślin
uprawnych w rzędzie, przy wąskich
międzyrzędziach, stanowi silną
konkurencję dla chwastów, podobnie jak odmiany o bujnym wzroście.
Wśród typowych działań, największą rolę odgrywają zabiegi mechaniczne.
Ich sposób i czas wykonania zależy
przede wszystkim od gatunku uprawy i rozstawy międzyrzędzi.
Cztery liście,
początek krzewienia
Do podstawowych narzędzi należą
brony lekkie (chwastownik), bądź
inne płytko działające narzędzia.
W zbożach ozimych praktykowane są zabiegi zarówno jesienią, jak
i wiosną.
uprawa
33
Okres krytycznej wrażliwości zbóż
na uszkodzenia występuje od fazy
szpilkowania do fazy trzeciego liścia
(BBCH 10-13). Zasadą jest wykonywanie ich po rozpoczęciu i przez
cały okres trwania fazy krzewienia
(BBCH 21-29).
Warto wiedzieć, że w praktyce faza
4 liścia (BBCH 14) to synonim
początku krzewienia (BBCH 21).
pewien czas po chemicznych zabiegach zwalczania chwastów.
Po pierwsze, nie ma sensu ich nawozić. Chwasty nie dość, że zabierają składniki pokarmowe roślinie
uprawnej, to dodatkowo stają się
bardziej konkurencyjne (silne). Nawożenie wykonane krótko po zabiegu chwastobójczym może okazać się czynnikiem wzmacniającym
szkodliwości. Spośród wszystkich
agrofagów chwasty, jako jedyne
nie mają opracowanych obligatoryjnych progów szkodliwości. Publikowane są one wyrywkowo dla niektórych gatunków
(w niektórych uprawach) najczęściej w wydawnictwach popularno-naukowych, atlasach chwastów
przeznaczonych dla ochroniarzy,
Pokrój krzewiących się roślin jęczmienia (chwilowy układ płaskiej rozety) często uniemożliwia wiosenne
bronowanie bez ich uszkodzenia.
Ze względu na płytki węzeł krzewienia, nie zaleca się bronowania
żyta. W takich samych fazach rozwojowych zalecane jest bronowanie
zbóż jarych.
kondycję chwastu uszkodzonego
przez herbicyd.
Agrotechnicznym elementem ograniczającym zachwaszczenie jest
mulczowanie.
Zabieg ten najczęściej jest wykorzystywany podczas uprawy buraków
cukrowych. Oprócz bezpośredniego
zmniejszenia liczebności chwastów,
pozwala na wykonanie opóźnionego zabiegu glifosatem, co czasami pozwala ograniczyć zwalczanie
chwastów w burakach do dwóch
zabiegów chemicznych.
bądź biuletynach i ulotkach reklamowych.
Często różnią się między sobą
i z tego powodu mają jedynie charakter pomocniczy.
Brona nie raz
Zarazem należy mieć pełną świadomość, że jednokrotny zabieg bronowania nie zabezpiecza plantacji
przed zachwaszczeniem. Ogólna
zasada mechanicznego odchwaszczania upraw to ocena szerokości
międzyrzędzi i przystosowanie narzędzi do pracy w odpowiednim
rozstawie.
Osłabić konkurencję
W ramach metod integrowanych
zaleca się zrównoważone nawożenie. Terminy nawożenia dla
poszczególnych upraw są różne.
Należy jednak zwrócić uwagę, aby
w miarę możliwości wykonywać je
Wyrywkowe dane
To sedno problemów integrowanych metod ochrony. Metoda ma
na celu zmniejszenie zużycia herbicydów, przy zachowaniu ilości
i jakości produktu. Jednocześnie
zabieg powinien charakteryzować
się wysoką skutecznością i gwarantować bioróżnorodność siedliska. Założeniem integrowanych
metod ochrony roślin jest stosowanie środków chemicznych tylko
w przypadku przekroczenia progu
Mieszaniny herbicydów
Istnieją jednak inne sposoby i możliwości obniżenia dawek herbicydów, przy zachowaniu takiej samej
skuteczności, jak po zastosowaniu
pełnych dawek. Do podstawowych
należą mieszaniny herbicydów.
Należy rozróżnić mieszaniny
fabryczne oraz te sporządzane
w zbiorniku opryskiwacza. Właśnie
te drugie dają możliwość aplikowania substancji czynnych w różnych
proporcjach. Odpowiednio dobrane
mogą być przydatne do likwidacji
zachwaszczenia o określonym składzie botanicznym.
Etykieta i badania
Pierwszym źródłem, z którego
można zaczerpnąć informacje dotyczące stosowania mieszanin, są
oczywiście etykiety preparatów.
02/2014 twój doradca ROLNICZY RYNEK
uprawa
34
Tabela 1. Różnice w sposobach i metodach ochrony roślin przed szkodnikami
Warto także wykorzystać zalecenia
nierejestracyjne z innych wiarygodnych źródeł, jak jednostki badawcze, uczelnie, bądź wyniki własne
producentów preparatów. Istotnym
czynnikiem są własne obserwacje
i działania, które w przypadku pozytywnych wyników można także
wdrażać.
Dzielone dawki
Istotnym elementem ochrony jest
stosowanie dzielonych dawek. Sumaryczne zużycie substancji czynnych przy zastosowaniu tej metody
jest często niższe niż podczas tradycyjnego stosowania jednorazowych
dawek. Stosowane w odpowiednim
terminie (fazie rozwojowej rośliny
uprawnej i chwastów) wykazują fitotoksyczne działanie tylko w stosunku do chwastów.
Aktualny program zwalczania
chwastów w burakach cukrowych
jest prawie w 100 procentach oparty na tej metodzie. Sposób ich odchwaszczania może być wzorem
do zwalczania chwastów w wielu
uprawach jarych (także w warzywnictwie).
Wsparcie dla preparatu
Kolejny sposób to umiejętne wykorzystanie adiuwantów. Ich podstawową rolą jest aktywowanie lub/i
modyfikowanie działania substancji
aktywnych.
W efekcie, jeśli zastosujemy niższą
dawkę preparatu, w optymalnych
warunkach uzyskamy taką samą
skuteczność, jak po zastosowaniu
pełnej dawki. Należy rozróżnić konieczność stosowania adiuwantów
od korzystnych zaleceń ich użycia.
Przydatne mogą być także podczas
zwalczania chwastów nieco przerośniętych (zabiegi trochę spóźnione)
lub tylko średnio wrażliwych na zastosowaną substancję czynną.
Odporny jak chwast
Najważniejszym problemem w integrowanej ochronie jest dziś niekorzystne zjawisko uodparniania się
chwastów. Powstało ono w wyniku
masowego stosowania herbicydów
02/2014 twój doradca ROLNICZY RYNEK
o jednakowym mechanizmie działania. Rolnika interesują rozwiązania praktyczne. Jest informowany,
że w przypadku zauważenia odpornych chwastów, należy zmienić
stosowane dotychczas herbicydy
na także innym mechanizmie działania.
Tak informuje się producentów
w artykułach popularno-naukowych oraz na szkoleniach. I wszystko byłoby w porządku, gdyby rolnik
wiedział, jaki mechanizm działania
ma dana substancja czynna i skąd
wziąć taką informację.
Należałoby jednoznacznie ustalić
oznaczenia dla poszczególnych mechanizmów, aby uniknąć pomyłek
w przypadku symboli proponowanych w różnych źródłach. Mechanizmów działania herbicydów jest
około trzydziestu, ale podział ich
na siedem zbiorczych grup jest całkowicie wystarczający dla praktyki rolniczej i dobrego zrozumienia
działań środków ochrony roślin.
Stanisław Leń DODR we Wrocławiu