zał.3 [PDF 0.66 MB]

Załącznik nr 3
WSTĘPNE OPRACOWANIE ENTOMOLOGICZNE
w ramach opracowania „Programu wycinki drzew i krzewów na obszarach szczególnego zagrożenia
powodzią dla RZGW w Krakowie wraz ze strategiczną oceną oddziaływania na środowisko dotyczącą
zaplanowanych w tym programie działao”
Wstęp
Niniejsza praca jest ekspertyzą sygnalizującą, z jakimi najcenniejszymi gatunkami owadów krajowej
entomofauny możemy mied do czynienia, jednocześnie na jakie gatunki należy zwrócid uwagę podczas
projektowania usuwania drzew i krzewów w ramach „Programu wycinki drzew i krzewów na obszarach
szczególnego zagrożenia powodzią dla RZGW w Krakowie wraz ze strategiczną oceną oddziaływania na
środowisko dotyczącą zaplanowanych w tym programie działao”. Ekspertyzę przeprowadzono kierując się
przepisami prawnymi dotyczącymi ochrony owadów oraz wypracowanymi metodami, pozwalającymi na
realizację projektu, zachowując przy tym cenne siedliska najwartościowszych gatunków owadów objętych
ochroną prawną, będących zainteresowaniem Wspólnoty Europejskiej z tzw. Dyrektywy Siedliskowej,
zamieszczonych w Czerwonej Księdze i Czerwonej Liście zwierząt w Polsce. Z uwagi na porę roku waloryzację
entomofauny na potrzeby niniejszego przedsięwzięcia przeprowadzono w oparciu o dane zawarte w
piśmiennictwie. W roku 2014 planuje się dogłębną inwentaryzację entomofaunistyczną w terenie, co
pozwoli na ustalenie ostatecznej koncepcji wycięcia drzew i krzewów.
Teren badao
Teren obejmuje odcinki koryt rzecznych w ich międzywalu, gdzie planowana jest wycinka drzew i krzewów.
Od strony zachodniej jest to obszar międzywala Wisły od miejscowości Oświęcim przez Brzeźnicę, Kraków do
Niepołomic. Kolejny odcinek w kierunku wschodnim to międzywale Wisły od Niepołomic do ujścia rzeki
Raby, po czym odcinek obiera kierunek południowy międzywalem Raby do m. Gawłów Nowy. Następny
odcinek rozpoczyna się od międzywala Wisły i ujścia Raby i ciągnie się miedzywalem Wisły do ujścia rzeki
Dunajec i dalej obierając kierunek południowy miedzywalem Dunajca do miejscowości Tarnów. Kolejnym
etapem terenu badao jest odcinek międzywala Wisły (przy ujściu Dunajca) w kierunku wschodnim przez
Szczucin, łączący się z ujściem rzeki Wisłoki, gdzie w tym miejscu kierunek badawczy kontynuowany jest na
południe tj. miedzywalem Wisłoki do miejscowości Mielec. Przechodząc do międzywala Wisły tuż przy
ujściu Wisłoki - korytem Wisły na wschód do Tarnobrzegu i dalej aż do ujścia Sanu, następnie dalej
międzywalem Sanu do Pysznicy - rysuje się jeszcze jeden odcinek badawczy. Ostatni etap międzywala to
obszar od ujścia Sanu do Wisły w kierunku północnym tj. międzywalem Wisły przez Zawichost aż do
Annopola.
1
Ryc. 1. Poglądowa mapa przedstawiająca na czerwono teren badao entomofaunistycznych w kontekście
planowania i realizacji w.w. przedsięwzięcia. Teren obejmuje Wisłę od Oświecimia do Zawichostu i jej
dopływy - Rabę, Dunajec, Wisłokę i San na kilkukilometrowych odcinkach. Wykonała Joanna Trela.
Obszarowe formy ochrony przyrody
Poniżej przedstawia się wykaz obszarów chronionych, będących w granicach niniejszego terenu
badao w całości, częściowo lub bezpośrednio stykających się z wyżej opisanym terenem badao, tj.
rezerwatów, parków krajobrazowych, obszarów Natura 2000, obszarów chronionego krajobrazu, zespołów
przyrodniczo krajobrazowych. W każdej z ww. form ochrony przyrody obowiązują zakazy i odstępstwa od
zakazów, m.in. związane z ochroną zwierząt, w tym owadów zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody i Ustawą
zwaną OOŚ a także zgodnie Rozporządzeniem dot. ochrony gatunkowej zwierząt. Niektóre formy ochrony
przyrody mogą mied zatwierdzone plany ochrony lub plany zadao ochronnych, do których także należy się
odnieśd w kontekście ochrony owadów w planowanym przedsięwzięciu.
Rezerwaty
Wiślisko Kobyle, Góry Pieprzowe, Wisła pod Zawichostem.
Parki Krajobrazowe
Rudniaoski Park Krajobrazowy, Bielaosko-Tyniecki Park Krajobrazowy, Nadnidziaoski Park Krajobrazowy.
Obszary Natura 2000
Dolina Dolnej Skawy (Ostoja Ptasia OSO), Wiśliska (Ostoja Siedliskowa SOO), Koło Grobli (Ostoja Siedliskowa
SOO), Puszcza Niepołomicka (Ostoja Ptasia OSO), Dolny Dunajec (Ostoja Siedliskowa SOO), Dolina Nidy
(Ostoja Ptasia OSO), Dolna Wisłoka z Dopływami (Ostoja Siedliskowa SOO), Tarnobrzeska Dolina Wisły
(Ostoja Siedliskowa SOO), Góry Pieprzowe (Ostoja Siedliskowa SOO), Dolina Dolnego Sanu (Ostoja
Siedliskowa SOO), Przełom Wisły w Małopolsce (Ostoja Siedliskowa SOO).
Obszary Chronionego Krajobrazu
Koszycki Obszar Chronionego Krajobrazu, Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Wisły, Koszycko –
Opatowiecki Obszar Chronionego Krajobrazu, Nadnidziaoski Obszar Chronionego Krajobrazu, Solecko –
Pacanowski Obszar Chronionego Krajobrazu.
2
Zespoły Przyrodniczo Krajobrazowe
Brak takowych form ochrony przyrody.
Kryteria wyboru gatunków owadów
Podstawowym kryterium wyboru gatunków owadów będących przedmiotem inwentaryzacji był przede
wszystkim ich status ochrony: objęty ochroną prawną, będący zainteresowaniem Wspólnoty Europejskiej z
tzw. Dyrektywy Siedliskowej, zamieszczony w czerwonej księdze i czerwonej liście zwierząt w Polsce. Pod
uwagę wzięto też niektóre rzadkie gatunki w Polsce, nie objęte żadnym statusem ochronnym, jednocześnie
nie brano pod uwagę przedstawicieli poszczególnych rzędów owadów, których bytnośd w środowisku nie
wpłynie w żaden sposób na planowaną inwestycję, a więc gatunków pospolitych, często spotykanych i mało
wrażliwych na jakiekolwiek zmiany w środowisku, nie objętych żadną formą ochrony przyrody. Ponadto
kierowano się zasięgiem występowania poszczególnych gatunków w skali kraju czy Europy oraz preferencją
siedlisk, które kształtują wartości przyrodnicze koryt badanych fragmentów rzek i jednocześnie mogą
bezpośrednio stykad się i sąsiadowad z miejscami przeznaczonymi do wycinki drzew. Wykluczono
jednocześnie gatunki, spoza zasięgu występowania oraz związanie z zupełnie innymi siedliskami (np. bory
bagienne, świętokrzyski bór jodłowy, buczyna karpacka, torfowiska wysokie itd.).
Poniżej przedstawia się listę gatunków owadów oraz ich status ochrony, będących przedmiotem omówienia
w kontekście planowanego przedsięwzięcia, tj. wycinki drzew i krzewów na wyżej opisanym terenie,
będącym w zarządzaniu przez RZGW Kraków i administrowanym przez właściwe jednostki RDOŚ.
1. Gatunki chronione prawem unijnym, wymienione w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej 92/43/EWG z
dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory oraz w
Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz
gatunków będących przedmiotem zainteresowania wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów
kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000. Dz. U. 2010, nr 77, poz. 510.
Ważki – Odonata

Ophiogomhus cecilia

Leucorrhinia pectoralis
Chrząszcze – Coleoptera

Carabus variolosus,

Cerambyx cerdo,

Cucujus cinnaberinus,

Lucanus cervus,

Osmoderma eremita.
Motyle – Lepidoptera

Euphydryas aurinia

Lycaena dispar

Lycaena helle

Maculinea (Phengaris) nausithous

Maculinea (Phengaris) teleius
2. Gatunki chronione prawem krajowym, wymienione w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 12
października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Dz. U. 2011, nr 237, poz. 1419.
Ważki – Odonata

Gomphus flavipes,

Ophiogomhus cecilia,

Sympecma paedisca,

Nehalennia speciosa,
3




Cordulegaster boltonii,
Leucorrhinia pectoralis,
Aeshna subarctica,
Aeshna viridis.
Modliszki – Mantodea

Mantis religiosa
Chrząszcze – Coleoptera

Calosoma inquisitor,

Calosoma sycophanta,

Carabus variolosus,

Carabus arcensis,

Carabus auronitens,

Carabus cancellatus,

Carabus clatratus,

Carabus convexus,

Carabus coriaceus,

Carabus glabratus,

Carabus granulatus,

Carabus hortensis,

Carabus intricatus,

Carabus nemoralis,

Carabus problematicus,

Carabus ulrichii,

Carabus violaceus

Akimerus schaefferi,

Dorcadion scopolii,

Ergates faber,

Cerambyx cerdo,

Elater ferrugineus,

Cucujus cinnaberinus,

Dorcus paralellelipipedus,

Lucanus cervus,

Osmoderma eremita / Osmoderma barnabita,

Protaetia (Netocia) aeruginosa.
Błonkówki – Hymenoptera

Bombus pascuorum
Motyle – Lepidoptera

Colias palaeno,

Lycaena helle,

Lycaena dispar,

Maculinea (Phengaris) alcon,

Maculinea arion,

Maculinea (Phengaris) nausithous,

Maculinea (Phengaris) teleius,

Boloria eunomia,

Neptis rivularis,

Euphydryas aurinia,
4




Hipparchia alcyone
Minois dryas,
Coenonympha hero,
Coenonympha tullia.
3. Gatunki wymienione w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt – Bezkręgowce (niektóre nie chronione):
Ważki – Odonata

Coenagrion armatum,

Nehalennia speciosa,

Cordulegaster boltonii.
Prostoskrzydłe – Orthoptera

Caliptamus italicus

Psophus stridulus
Modliszki – Mantodea

Mantis religiosa
Chrząszcze – Coleoptera

Carabus clatratus,

Dorcadion scopolii,

Cerambyx cerdo,

Elater ferrugineus,

Lucanus cervus,

Osmoderma eremita / Osmoderma barnabita,

Protaetia (Netocia) aeruginosa,

Opilo pallidus,

Cheilotoma musciformis.
Motyle – Lepidoptera

Colias palaeno

Lycaena helle

Lycaena dispar

Maculinea (Phengaris) alcon

Maculinea arion

Maculinea (Phengaris) nausithous

Maculinea (Phengaris) teleius

Boloria eunomia,

Euphydryas aurinia,

Minois dryas,

Coenonympha hero,

Chariaspilates formosaria
4. Rzadsze gatunki zamieszczone w Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce, nie
wymienione wyżej (nie chronione):
Ważki – Odonata

Orthetrum caerulescens
Prostoskrzydłe – Orthoptera

Sphingonotus caerulens
5

Aiolopus thalassinus
5. Rzadkie i lokalne gatunki w skali kraju (nie chronione)
Ważki – Odonata

Sympetrum pedemontanum
Motyle – Lepidoptera

Polyommatus thersites

Polyommatus bellargus
Przegląd danych literaturowych entomofaunistycznych
Literatura tematu, dotycząca rozsiedlenia owadów, obejmuje prace, w których podawane są lokalizacje
obszarowe oraz pojedyncze rekordy (bardziej lub mniej szczegółowe) interesujących nas gatunków owadów
(patrz Kryteria wyboru gatunków owadów) występujących w obszarze badao lub wykazywanych w ich
pobliżu, a także wskazujące na możliwośd ich występowania.
Polska literatura gromadząca dane o występowaniu wszystkich gatunków owadów wyszczególnionych na
listach 1, 2, 3, 4 w rozdziale Kryteria wyboru gatunków owadów, to przede wszystkim opracowania
zbiorowe, m.in. Polska Czerwona Księga Zwierząt - Bezkręgowce pod redakcją Głowacioskiego i Nowackiego
(2004), podręcznik metodyczny w formie poradnika ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000, dotyczącego
Gatunków zwierząt (z wyjątkiem ptaków) opracowany pod red. Adamskiego i in. (2004) oraz przewodniki
metodyczne dot. monitoringu gatunków zwierząt, wydane pod red. Makomaskiej-Juchiewicz (2010),
Makomaskiej-Juchiewicz i Baran (2012a, 2012b), opracowane przez poszczególnych specjalistów od
owadów. Korzystano też z opracowao regionalnych (Gacka-Grześkiewicz 1995; Perzanowska, Grzegorczyk
2009; Loster 2012), w tym z raportów o oddziaływaniu na środowisko (Kamioski 2012; Szpila K. 2012)
ekspertyz entomologicznych (Woźniak 2011; 2013), bazy danych Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, a
także ze Standardowych Formularzy Danych (SDF) z poszczególnych obszarów sieci Natura 2000
wymienionych powyżej w rozdziale Obszarowe formy ochrony przyrody.
Przechodząc do tematycznych prac (z których skorzystano w niniejszym opracowaniu), dotyczących
poszczególnych rzędów owadów, rozpoczynając od ważek, należy wymienid w miarę aktualny Atlas
rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce (Bernard i in. 2009) oraz atlas ważek Europy i wysp brytyjskich
Dijkstry i Lewingtona (2006). W tej drugiej pracy dosyd dokładnie jest przedstawiony na mapach zasięg i
rozsiedlenie ważek związanych z korytami wielkich rzek, w tym Wisły.
Źródła literaturowe, na których bazowano, traktujące monograficznie krajowe grupy ortopteroidalne tj.
Orthoptera i Mantodea, to publikacje Bazyluka i Liany (2000) oraz Liany (2009).
Współczesna literatura, zarówno ta papierowa jak i elektroniczna, odnośnie rozsiedlenia chrząszczy zawiera
wyrywkowe i niepełne dane na terenie naszego kraju (Tykarski P., Iwan D., Borowiec L., Wanat M. 2013.
Przeglądarka Bazy Katalogu Fauny Polski). Wiele danych powielanych jest ze starszych zeszytów Katalogów
Fauny Polski (Burakowski i in. 1973, 1983, 1985, 1989). Niestety, dotyczy to także gatunków chronionych
prawem unijnym i krajowym, a także innych gatunków uznawanych za cenne z przyrodniczego punktu
widzenia. Powody takiego stanu rzeczy są złożone, lecz abstrahując od nich trzeba stwierdzid, że sytuacja w
najbliższych latach najprawdopodobniej nie ulegnie poprawie i że jeszcze przez długi czas stan rozpoznania
krajowych chrząszczy będzie niewystarczający i niezadowalający.
Dobrym przykładem zaniedbao w dziedzinie rozpoznania rozlokowania chrząszczy jest problematyka
rozmieszczenia w Polsce pachnicy dębowej Osmoderma eremita s.l. - gatunku o wysokim statusie
ochronnym we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Na obecną chwilę, o ile ukazała się publikacja pod
redakcją Oleksy (2012), jej rozsiedlenie nie jest znane, a nowe stanowiska wciąż są odnajdywane, zwykle
przy okazji ogólnych przyrodniczych prac inwentaryzatorskich wybranych terenów. Jeden z Autorów
niniejszego opracowania, Adam Woźniak, w przeciągu ostatnich 5 lat odnalazł ponad 50 nowych stanowisk
tego chrząszcza i jest wielce prawdopodobne, że podczas przewidywanych prac terenowych w dolinie Wisły
zostaną wykazane kolejne, dotąd nieznane siedliska pachnicy. Kwerenda danych literaturowych zasadniczo
powinna obejmowad rekordy nie starsze niż 10 lat. W tym opracowaniu wzięto pod uwagę wszystkie
dostępne rekordy, ponieważ ilośd współczesnych wiarygodnych danych „chrząszczarskich” dotyczących
6
okolic Wisły i jej dorzeczy na inwentaryzowanym odcinku jest tak mała, że praktycznie nie byłoby się na
czym oprzed.
Z rzędu krajowych błonkówek (Hymenoptera), z rodziny pszczołowatych (Apidae) zostało opracowane przez
Pawlikowskiego (2008) w formie atlasu rozmieszczenia - plemię trzmielowatych (Bombini). Odszukano także
publikację obejmującą pszczoły m.in. z Doliny Dunajca (Dylewska, Kozik 2007). Z prac zaczerpnięto istotne
dane.
W latach 1986 – 1995 dosyd dobrze zostały przebadane i skartowane motyle dzienne Polski (Buszko 1997),
pomimo tego cały czas gromadzone i przetwarzane są kolejne nowe dane, dzięki czemu na potrzeby nowego
atlasu rozmieszczenia motyli dziennych zostały opracowane mapy z rozmieszczeniem niektórych gatunków
(Buszko 2008-2009), lecz podczas prac badawczych nadal pojawiają się nowe rekordy, szczególnie rzadkich
gatunków np. Lycaena helle (Kutera 2013a; Woźniak, Kutera 2013a, 2013b). Rekordy występowania
gatunków motyli, zarówno z map z lat 1986 – 1995, jak i tych przygotowanych w latach 2008 – 2009 zostały
uwzględnione przy opracowywanym terenie tejże ekspertyzy.
Tab. 1. Informacje o gatunkach owadów uzyskane ze Standardowych Formularzy Danych Obszarów Natura
2000 powiązanych z inwentaryzowanym odcinkiem międzywala rzeki Wisły z odcinkami międzywala Raby,
Dunajca, Wisłoki i Sanu.
Obszar Natura 2000
Stwierdzone cenne przyrodniczo gatunki owadów
Kod
obszaru
Chronione
unijnym
Nazwa obszaru
prawem Chronione prawem Podane w polskiej
krajowym
czerwonej księdze
PLB120005 Dolina Dolnej Skawy
-
PLH180020 Dolina Dolnego Sanu
Ophiogomphus
cecilia
Maculinea teleius
Lycaena dispar
Mantis religiosa
Maculinea
Neptis rivularis
nausithous
Osmoderma eremita
Cucujus cinnaberinus
-
PLB260001 Dolina Nidy
-
-
-
PLH120085 Dolny Dunajec
-
-
-
PLH260022 Góry Pieprzowe
Osmoderma eremita -
-
PLH120008 Koło Grobli
-
-
PLH060045
Przełomy
Małopolsce
Wisły
-
-
Ophiogomphus
cecilia
Leucorrhinia
pectoralis
w
Maculinea
teleius Scolitantides orion
Lycaena dispar
Maculinea
nausithous
Colias myrmidone
-
-
PLB120002 Puszcza Niepołomnicka
Cerambyx cerdo
-
-
PLH180049 Tarnobrzeska Dolina Wisły
Lycaena dispar
Maculinea
nausithous
Mantis religiosa
-
PLH180052 Wisłoka z dopływami
Maculinea teleius
Lycaena dispar
-
-
7
Maculinea
nausithous
PLH120084 Wiśliska
-
PLH180020 Dolina Dolnego Sanu
Ophiogomphus
cecilia
Maculinea teleius
Lycaena dispar
Mantis religiosa
Maculinea
Neptis rivularis
nausithous
Osmoderma eremita
Cucujus cinnaberinus
PLH260022 Góry Pieprzowe
Osmoderma eremita -
PLH060045
Przełomy
Małopolsce
Wisły
-
Ophiogomphus
cecilia
Leucorrhinia
pectoralis
w
Maculinea
teleius Scolitantides orion
Lycaena dispar
Maculinea
nausithous
Colias myrmidone
-
-
-
PLH180049 Tarnobrzeska Dolina Wisły
Lycaena dispar
Maculinea
nausithous
Mantis religiosa
-
PLH180052 Wisłoka z dopływami
Maculinea teleius
Lycaena dispar
Maculinea
nausithous
-
-
Omówienie gatunków owadów
Omówienie ważek Odonata
Ophiogomphus cecilia trzepla zielona
Gatunek ten zasiedla różne typy wód stojących, od strumieni po duże rzeki m.in. Bug (Bernard 2004a;
Woźniak, Kutera 2013a), Narew, Warta (Bernard 2004b). Największe populacje tworzy na rzekach od
kilkunasto- do kilkudzięciometrowej szerokości (Bernard 2010). Wisła i San oraz ich dopływy to element
siedliska optymalny oraz element siedliska w granicach tolerancji, ale nieoptymalny (przyjmując ogólną
wiedzę o charakterystyce Wisły i jej dopływów, jednocześnie opierając się na elementach metodyki wg
Bernarda (2010)) dla trzepli zielonej. Jest on optymalny ze względu na szerokośd i prędkośd rzek, erozję
brzegów rzek, głębokośd wody przy brzegu, zaś mało optymalny ze względu na duże ocienienie koryta rzeki
w strefie przybrzeżnej w większości na długości rzek spowodowane dużym zagęszczeniem drzew i krzewów
(wstępna analiza Autorów opracowania opierająca się na wytycznych z metodyki Bernarda (2010)). Ważną
rolę w środowisku odgrywa przybrzeżna roślinnośd pozwalająca na wydostanie się larw z wody rzek, a
właściwie na wydostanie stadium imagines z wylinek (egzuwwiów) (Bernard 2010). Ponadto latające
dorosłe ważki często obserwuje się w sporej odległości od środowisk wodnych i wodno-błotnych, tj. od
miejsc rozrodczych stadiów preimaginalnych (Bernard 2004a; Kutera 2013b: Kutera mat. niepubl.), dlatego
też odnosząc się do stanowisk w terenie badao z kwadratów UTM DA44 (okolice m. Niepołomice prawdop.
8
wzdłuż koryta Wisły), DA93 (okolice Tarnowa nad Dunajcem), EA28 (okolice miejscowości Słupiec między
Szczucinem a Połaocem prawdop. wzdłuż koryta Wisły), EB51 (okolice ujścia Sanu do Wisły, okolice
miejscowości Wrzawy koło Sandomierza) (Bernard i in. 2009) oraz wykazując nowe stanowiska, należy
uwzględnid tylko obserwacje latających okazów wzdłuż koryt rzecznych w międzywalu i siadających na ich
brzegu. Gatunek jest spotykany praktycznie prawie na całym terenie kraju, pomimo tego jest reobiontem
dużych rzek (Bernard 2009).
Leucorrhinia pectoralis zalotka większa
Ważka z rodzaju zalotek niewątpliwie związana jest ze środowiskami sfagnowymi (torfowiska wysokie,
przejściowe, obrzeża borów bagiennych sąsiadujące z wymienionymi torfowiskami), ponadto preferuje
torfianki porośnięte olsami oraz starorzecza (Bernard i in. 2009; Woźniak, Kutera 2008; Kutera 2013c, Kutera
mat. niepubl.). Można wywnioskowad, że siedliskowe spektrum tego gatunku jest szerokie, bowiem
obejmuje wody stojące, od umiarkowanie kwaśnych po słabo zasadowe, z niską czy też umiarkowaną
żyznością wody, jak też wody z bogatą roślinnością, ale niezbyt zarastajacą (Bernard i in. 2009). W siedlisku
zalotki znaczenie w biologii, ekologii i etologii tego gatunku istotną rolę odgrywają takie rośliny jak: osoka
aloesowata, mchy torfowce, turzyce, bobrek trójlistkowy, żabiściek pływający, gatunki z rodzaju pływaczy,
grzybienie białe (Bernard 2004b; Bernard i in. 2009; Kutera 2013c; Woźniak, Kutera 2013a). Zalotka większa
w naszym kraju nie jest gatunkiem rzadkim, ale też nie pospolitym. W obrębie dużych rzek nie jest częsta
(Bernard i in. 2009), a jeśli już występuje, to najczęściej związana z naturalnymi, półnaturalnymi, niekiedy
antropogenicznymi zastoiskami wód, tj. starorzeczami, torfiankami. Dlatego też najprawdopodobniej w
takich środowiskach, w terenie badao zalotka większa będzie notowana tym bardziej, że podaje się jeden
rekord w miarę aktualny (Bernard i in. 2009) – kwadrat UTM DA23 (Kraków: na wysokości okolic Zwierzyniec
– Czyżyny, prawdopodobnie chodzi o starorzecza i torfianki tam widoczne chodby z map satelitarnych). Jest
też prawdopodobne, że Leucorrhinia pectoralis występuje w okolicach Radomyśla nad Sanem, gdyż
nieopodal podawany jest odległy o 10 km. rekord z wykazaniem tego gatunku (Bernard i in. 2009).
Gomphus flavipes gadziogłówka żółtonoga
Gadziogłówka żółtonoga to gatunek ważki wysoce wyspecjalizowany, o wąskiej tolerancji
ekologicznej (Bernard i in. 2009), zasiedlający licznie duże i średnie rzeki nizinne m.in. Odrę, Wartę
(Suchling, Müller 2006; Bernard i in. 2009), Pilicę, Narew (Bernard i in. 2009), Bug (Bernard i in. 2009;
Woźniak, Kutera 2013a). Podawane są też rozproszone stanowiska znad Wisły i sporadycznie znad Sanu
(Buszko i in. 2009). W terenie badao są odnotowane populacje gatunku (Bernard i in. 2009), tj. w kwadracie
UTM DA87 (okolice Nowego Korczyna na Ponidziu), EA07 (okolice Szczucina), EA27 (okolice ujścia Wisłoki
do Wisły) i EB51 (okolice ujścia Sanu do Wisły, okolice miejscowości Wrzawy koło Sandomierza).
Sympecma paedisca straszka północna (s. syberyjska)
Gatunek ten preferuje wody stojące. Na północnym zachodzie szczególnie zasiedla naturalne jeziora
i drobne zbiorniki wodne (Bernard i in. 2009). Gatunek obserwowany jest też w dużych miastach przy
zbiornikach antropogenicznych m.in. w pobliżu glinianki w Warszawie (Kutera 2011) i na stawie
hodowlanym w Krakowie (Gryboś, Miłaczewska 2011). Straszka syberyjska podawana jest jeszcze z innego
miejsca z Krakowa, a mianowicie z kwadratu UTM DA24 (Bernard i in. 2009), ale prawdopodobnie z jednego
z wielu zbiorników wodnych położonych w centrum Krakowa, tym samym najpewniej spoza obszaru koryta
rzeki Wisły. Kolejnym stanowiskiem z okolic miejscowości Tarnobrzeg jest rekord w kwadracie EA49 wyraźnie
wskazujący na Jezioro Tarnobrzeskie położone w bliskim sąsiedztwie koryta Wisły.
Nehalennia speciosa iglica mała,
Gatunek ten zasiedla wody kwaśne w obrębie silnie uwodnionych środowisk sfagnowych z dużym
udziałem mchów torfowców i turzyc (Bernard 2004c; Bernard i in. 2009). Sporadycznie wykazywany na
torfiankach (Bernard i in. 2009). Współcześnie wykazany w okolicy Oświęcimia (kwadrat UTM CA75), mimo
to jego obecnośd na obszarze projektowanej wycinki drzew i krzewów w tym miejscu wzdłuż koryta Wisły
jest mało prawdopodobna.
9
Cordulegaster boltonii szklarnik leśny
Jest to gatunek ważki preferujący czyste, chłodne, szybko płynące i meandrujące, bogate w tlen leśne potoki
i rzeki (Bernard 2004d; Wendzonka 2005). Przeważnie są to dosyd wąskie wody płynące silnie ocienione
(Bernard 2004d; Kutera, Woźniak 2010; Szczepaniak i in. 2012). W ostatnim czasie obserwowany nawet nad
rowami melioracyjnymi na łąkach torfowisk niskich (Maniarski R. inf. ustna) i dosyd często notowany w
sąsiedztwie żeremi bobrowych zarówno nad potokami leśnymi jak i nad wąskimi szybko płynącymi
zbiornikami śródleśno-łąkowymi (Kutera, Woźniak 2010; Szczepaniak i in. 2012). Szklarnik leśny z rejonu
badao wykazany w kwadracie EB71 (Bernard i in. 2009), tj. można założyd, że był stwierdzony w pobliżu
miejscowości Kępy Rzeczyckiej nad Sanem nieopodal Stalowej Woli. Przeglądając środowiska z map
satelitarnych w tym miejscu można przyjąd, że gatunek ten może mied tu swoją populację, na którą należy
zwrócid uwagę, szczególnie ze względu na charakter preferencji siedlisk.
Aeshna subarctica żagnica tofrowcowa
Ten gatunek żagnicy jest sfagnobiontem (Bernard i in. 2009). Głównie preferuje torfowiska sfagnowe z płem
mszarnym z wyraźniejszym lustrem wody oraz zbiorniki dystroficzne (Wendzonka 2005; Bernard i in. 2009).
Związany z gatunkami z rodzaju torfowców Sphagnum sp. (Bellmann 2007). Współcześnie wykazany w
obrębie analizowanego terenu, w okolicy Oświęcimia (kwadrat UTM CA75; Bernard i in. 2009), mimo tego,
ze względu na jego preferencję siedlisk sfagnowych, jego obecnośd na obszarze projektowanej wycinki
drzew i krzewów w tym miejscu wzdłuż koryta Wisły jest mało prawdopodobna. Kolejnym stanowiskiem
analizowanego terenu są okolice Kępy Rzeczyckiej nad Sanem (kwadrat EB71; Bernard i in. 2009), nieopodal
Stalowej Woli. Przeglądając środowiska z map satelitarnych w tym miejscu można przyjąd, że gatunek ten
może się pojawiad wyspowo w pobliżu międzywala (pod warunkiem, że znajdują się tam zbiorniki z
gatunkami torfowców), jednakże jego właściwe miejsca rozrodu prawdopodobnie są zlokalizowane w
pobliskich obszarach leśnych ze środowiskami sfagnowymi, oddalonych od analizowanego terenu kilka
kilometrów na północny-wschód.
Aeshna viridis żagnica zielona
Głównymi siedliskami tego gatunku ważki są starorzecza i torfianki, koniecznie z rosnącą w formie
łanów nadwodnych osoką aloesowatą. Żagnica zielona podana jest z jednego stanowiska znad Sanu, z
rejonu Stalowej Woli (UTM EB71; Bernard i in. 2009), dlatego też jest wielce prawdopodobne, że gatunek
ten może pojawiad się na wysokości tej lokalizacji, w międzywalu lub w bardzo bliskim jego sąsiedztwie w
środowiskach starorzeczy i torfiarek z porastającą osoką aloesowatą.
Coenagrion armatum łątka zielona
Ten rzadki i zanikający gatunek ważki jest nizinnym owadem (Bernard 2004e). Do habitatów łątki
zielonej należą przede wszystkim jeziora, stawy, drobne oczka wodne na torfowiskach niskich oraz śródleśne
zbiorniki wodne, a także torfowiska wysokie i przejściowe. Ponadto wymagania siedliskowe tej ważki to dno
torfowe, muliste, piaszczyste lub gliniaste z odczynem wody pH lekko zasadowym (Bernard 2004e). W
obrębie inwentaryzowanego terenu gatunek ten zlokalizowany był w okolicach Oświęcimia (kwadrat UTM
CA75; Bernard i in. 2009), dlatego też prace w terenie w tym rejonie wymagają zebrania bardzo dokładnych
informacji, by planowane przedsięwzięcie nie kolidowało w tym miejscu z ewentualnie ponownie
zlokalizowaną lokalną populacją tej jakże cennej ważki. Nie wykluczone, że gatunek ten może zasiedlad
pobliskie drobne oczka wodne rozlokowane w dolinie Wisły, w związku z czym absolutnie planowane
przedsięwzięcie nie może wpłynąd negatywnie na stanowiska tego gatunku, jeśli takowe zostały by odkryte
podczas zaplanowanych prac inwentaryzacyjnych zaplanowanych na 2014 rok w okresie pojawu imagines.
Orthetrum coerulescens lecicha południowa
Gatunek ten należy do rzadkich w kraju. Preferuje umiarkowanie zarastające rowy melioracyjne z wolno
płynącą w nich wodą na torfowiskach niskich, a także strumienie (Bernard i in. 2009). Często w sąsiedztwie
takich środowisk w miejscach nieco wyżej położonych, suchych i silnie nasłonecznionych, m.in. muraw
napiaskowych obserwuje się pojedyncze osobniki (Kutera mat. niepubl.). Sugeruje się, że z takimi właśnie
siedliskami, tj. sąsiadującymi ze sobą środowiskami łąkowymi i ciepłolubnymi, może byd związany ten
gatunek podczas prac badawczych w terenie. Historycznie podawany jest z rejonu Krakowa, Smolic i
10
Oświęcimia (Bernard i in. 2009). Jest wielce prawdopodobne, że gatunek ten występowad może lokalnie w
okolicach Sandomierza, Tarnobrzegu, Stalowej Woli, chod w tym rejonie brak jest danych o występowaniu
gatunku. Pomimo, że nie jest to gatunek chroniony, warto pamiętad w miarę możliwości (planistycznych,
logistycznych, technicznych) o pozostawieniu w stanie nienaruszonym jego właściwych siedlisk, mogących
bezpośrednio sąsiadowad z korytem rzecznym terenu planowanego pod realizację przedsięwzięcia.
Sympetrum pedemontanum szablak przepasany (sz. przepasany)
Gatunek lokalny rozproszony wyspowo po całym kraju. Stadium larwalne rozwija się w drobnych wolno
płynących ciekach od strumieni po kanały. Dorosłe osobniki nierzadko są widywane na torfowiskach niskich
(Bernard i in. 2009; Kutera mat. niepubl.). Gatunek nie jest chroniony, pomimo tego należy zwracad uwagę
na siedliska i populacje podczas badao w terenie, szczególnie w rejonie Krakowa i Oświęcimia, gdzie
podawane są historyczne dane o występowaniu. Podobnie jest z sąsiednią populacją na Górnym Śląsku,
gdzie podawane są dane historyczne, jednocześnie świadczące o spadku jego liczebności (Bernard i in.
2009).
Omówienie grup ortopteroidalnych: prostoskrzydłe Orthoptera, modliszki Mantodea
Caliptamus italicus nadobnik włoski
Coraz bardziej zanikający gatunek szaraoczaka w Polsce (Liana 2004a). Zamieszkuje suche, ubogie w
roślinnośd środowiska, często będące wtórnymi wytworzonymi po pozostawionych nieużytkach rolnych, na
których po jakimś czasie wytworzyły się murawy napiaskowe (Liana 2004a; Sępioł 2012; Kutera mat.
niepubl.). Jest to gatunek wybitnie kserotermofilny (ciepłolubny), żywi się gatunkami z rodzaju Artemisia sp
(Liana 2004a). Podawany rekord z okolic Sandomierza (Liana 2004a), natomiast z uwagi na historyczne dane
tego gatunku w okolicach Tarnobrzega i Stalowej Woli – Rozwadowa (Bazyluk, Liana 2000; Liana 2004b),
należy podczas planowania wycinki wziąd pod uwagę ciepłolubne tereny stykające się z międzywalem Sanu.
Psophus stridulus trajkotka czerwona
Gatunek, którego stanowiska wyraźnie się kurczą w kraju na przestrzeni wieku (Liana 2004b).
Preferuje w obszarach górskich i pogórzy łąki górskie, piargi, murawy naskalne natomiast na niżu przeważnie
skraje borów sosnowych z wrzosowiskami (Liana 2004b). Podawany z okolic Sandomierza w na wysokości
mniej więcej u styku Ujścia Sanu do Wisły (Liana 2004b) wobec czego, nie wykluczone, że może zostad
stwierdzony w bliskim sąsiedztwie z międzywalem Wisły.
Sphingonotus caerulens przewężek błękitny
Gatunek wybitnie psammofilny, wykazywany głównie na wydmach oraz innych piaszczystych terenach z
ubogą roślinnością (Bazyluk, Liana 2000; Kutera mat. niepubl.). Nie wykluczone, że może występowad w
pobliżu koryta Wisły i ujścia Sanu w miejscach piaszczystych pomiędzy Tarnobrzegiem, Sandomierzem a
Stalową Wolą.
Aiolopus thalassinus sinica
Dosyd rzadki gatunek psammo-higrofilny, u którego obserwuje się wypieranie go ze środowisk suchych i
podmokłych w wyniku prowadzonych inwestycji w dużych miastach m.in. w Warszawie (Borowiak inf. ustna;
Kutera mat. niepubl.). Może występowad przy terenach zalewowych, na suchych brzegach pobliskich
starorzeczy - na granicy miejsc suchych, piaszczystych, ale też i wilgotnych. Obserwowany m.in. nad suchymi
brzegami w miejscach suchych, piaszczystych, z drugiej strony zaś przy zagłębieniach z bujniejszą trawiastą
roślinnością nad Bugiem.
11
Omówienie chrząszczy Coleoptera
Carabus variolosus biegacz gruzełkowany
Gatunek związany z podmokłymi łąkami i wilgotnymi lasami, spotykany zwłaszcza nad potokami i innymi
ciekami wodnymi, żerujący na lądzie i pod powierzchnią wody. Wykazywany z polskich pogórzy i gór.
Podawany ogólnikowo z okolic Krakowa (Burakowski i in. 1973). Jego obecnośd w badanym terenie jest
możliwa, chod mało prawdopodobna.
Cerambyx cerdo kozioróg dębosz
Chrząszcz ekologicznie związany ze starszymi dębami. Wykazywany z rozproszonych stanowisk na Nizinie
Mazowieckiej, Nizinie Sandomierskiej i Wyżynie Małopolskiej (Burakowski i in. 1989). Współczesne
występowanie kozioroga dębosza na inwentaryzowanym obszarze jest mało prawdopodobne, lecz bez
badao terenowych obejmujących dąbrowy, grądy i pojedyncze wiekowe dęby nie można go wykluczyd.
Cucujus cinnaberinus zgniotek cynobrowy
Do niedawna uważano, że zgniotek cynobrowy należy do reliktów lasów pierwotnych, i że jego rozsiedlenie
w naszym kraju ogranicza się do północnego wchodu (Puszcza Białowieska) i gór na południu Polski. Jednak
badania prowadzone od 2000 roku przyczyniły się do odnalezienia nowych stanowisk tego chrząszcza w
wielu różnych rejonach – w tym także nad Wisłą w okolicy Nowego Dworu Mazowieckiego. Występowanie
tego gatunku na innych stanowiskach w dolinie Wisły wydaje się więc prawdopodobne.
Lucanus cervus jelonek rogacz
Ten największy przedstawiciel naszych chrząszczy jeszcze w ubiegłym wieku spotykany był częściej i liczniej
niż obecnie. Kurczenie się jego siedlisk, jakimi są zwłaszcza świetliste dąbrowy, powoduje wycofywanie się i
zamieranie jelonka z wielu dotychczasowych stanowisk. Jednak historyczne dane dotyczące występowania
tego gatunku w okolicach Kazimierza Dolnego, a także w innych pobliskich, nadwiślaoskich okolicach (Kubisz
2004) sugerują, że Lucanus cervus mógł tam przetrwad do dziś na nielicznych lokalnych, punktowych
stanowiskach.
Osmoderma eremita / Osmoderma barnabita pachnica dębowa
Pachnica dębowa to gatunek saproksyliczny, związany przede wszystkim ze starszymi drzewami liściastymi o
gorszej kondycji zdrowotnej. Chrząszcz ten jest spotykany na terenie całego kraju oprócz wyższych położeo
górskich (Pałka 2010). Biotopy nadrzeczne, w skład których często wchodzą stare, ogłowione wierzby są dla
O. eremita siedliskiem właściwymi i dogodnym. Na dzieo dzisiejszy wiadomo, że gatunek ten występuje w
inwentaryzowanym terenie w rezerwacie Wisła pod Zawichostem, w rejonie pomiędzy miejscowościami:
Zabełcze i Janiszów, gdzie zasiedla przywałową wierzbową aleję. Niewątpliwie jednak nie jest to jego jedyne
stanowisko na tym obszarze.
Calosoma inquisitor tęcznik mniejszy
Gatunek leśny, związany zwłaszcza z dąbrowami, spotykany na całym obszarze kraju. Występowanie tęcznika
mniejszego w sprzyjających biotopach, czyli w lasach i zadrzewieniach nadwiślaoskich, jest bardzo
prawdopodobne.
Calosoma sycophanta tęcznik liszkarz
Tęcznik liszkarz, zwany także liszkarzem większym, należy do dużych, nadrzewnych drapieżców polujących na
gąsienice motyli. Współczesne rozsiedlenie tego gatunku na terenie Polski nie jest znane. Nie można jednak
wykluczyd jego występowania w biotopach leśnych wschodzących w skład inwentaryzowanego terenu.
Carabus arcensis biegacz polny
Ten pospolity i szeroko rozprzestrzeniony w całej Polsce biegacz niewątpliwie występuje na wielu
nadwiślaoskich stanowiskach, chod współcześnie brak jest dokładnych danych odnośnie jego rozlokowania.
12
Carabus auronitens biegacz zielonozłoty
Podgatunek nominatywny biegacza zielonozłotego zasiedla leśne, nizinne biotopy na znacznym obszarze
naszego kraju. Jest podawany ogólnikowo z Niziny Mazowieckiej, Niziny Sandomierskiej i Wyżyny
Małopolskiej (Burakowski i in. 1973), a prawdopodobieostwo odnalezienia go na badanym odcinku Wisły i
jej dopływów jest znaczne.
Carabus cancellatus biegacz wręgaty
Wielosiedliskowy, pospolity gatunek, odnajdywany w różnych biotopach na terenie całego kraju. W terenie
badao odnotowany m. in. w okolicach Słupczy i Winiar (Woźniak, 2011), występuje zapewne i na innych
licznych stanowiskach.
Carabus clatratus biegacz krępy
Rzadko spotykany na terenie kraju, nizinny, higrofilny gatunek. Wg historycznych danych notowany w
okolicach Stalowej Woli (Burakowski i in. 1973). Jego obecnośd na inwentaryzowanym terenie jest mało
prawdopodobna, ale nie wykluczona.
Carabus convexus biegacz wypukły
Niewielki biegaczowaty związany z ciepłymi, zwykle słabo porośniętymi glebami. Podawany ogólnikowo z
Niziny Sandomierskiej i Wyżyny Małopolskiej (Burakowski i in. 1973). Jego obecnośd w terenie badao jest
możliwa.
Carabus coriaceus biegacz skórzasty
Największy krajowy przedstawiciel biegaczowatych spotykany w lasach różnych typów. Wzmiankowany
ogólnie z terenów, w skład których wchodzą inwentaryzowane obszary (Burakowski i in. 1973).
Carabus glabratus biegacz gładki
Gatunek występujący w całym kraju, preferujący wilgotne lasy różnych typów. Istnieje duże
prawdopodobieostwo odnalezienia jego stanowisk na badanym obszarze.
Carabus granulatus biegacz granulowany
Jeden z najpospolitszych przedstawicieli rodzaju biegacz, rozprzestrzeniony w wielu, w tym głównie leśnych,
środowiskach. Gatunek ten niewątpliwie występuje na licznych stanowiskach w obrębie badanego terenu.
Carabus hortensis biegacz ogrodowy
Biegacz ogrodowy zasiedla przede wszystkim świetliste, zwłaszcza liściaste i mieszane lasy na terenie całego
kraju. Jego obecnośd na badanym obszarze jest wysoce prawdopodobna.
Carabus intricatus biegacz pomarszczony
Okazały biegaczowaty spotykany w lasach o podłożu wapiennym i gliniastym. Dotychczas nie stwierdzony z
obszaru badao, ale istnieje pewne prawdopodobieostwo na odnalezienie jego stanowisk podczas prac
terenowych.
Carabus nemoralis biegacz gajowy
Często spotykany gatunek zasiedlający różne typy lasów i zadrzewieo, w szczególności porastających gleby
próchnicze. Odnotowany na kilku stanowiskach na terenie rezerwatu Wisła pod Zawichostem, np. w
okolicach Zawichostu i Chwałowic (Woźniak, 2011). Występuje zapewne na innych, licznych lokalizacjach w
obrębie obszaru badao.
Carabus problematicus biegacz urozmaicony
Gatunek kserofilny, spotykany nieczęsto, związany z głównie z suchymi lasami sosnowymi. Istnieje niewielkie
prawdopodobieostwo odnalezienia jego stanowisk na suchych, nasłonecznionych terenach w obszarze
badao.
13
Carabus ulrichii biegacz Ulrycha
Areałem występowania tego gatunku jest przede wszystkim południowa Polska. Carabus ulrichii ekologicznie
związany jest z terenami otwartymi. W ostatnich latach odnotowany na łące w międzywalu wiślanym na
jednym stanowisku znajdującym się na terenie badao: w okolicach miejscowości Ostrówek (Woźniak, 2013).
Istnieje prawdopodobieostwo, że nie jest to jedyne nadwiślaoskie stanowisko tego gatunku.
Carabus violaceus biegacz fioletowy
Szeroko rozprzestrzeniony gatunek notowany na znacznym obszarze kraju, spotykany w lasach liściastych i
mieszanych rosnących zwłaszcza na glebach humusowych. Odnalezienie go w terenie badao jest bardzo
prawdopodobne.
Akimerus schaefferi dąbrowiec samotnik
Charakterystyczny, okazały, rzadko spotykany chrząszcz z rodziny kózkowatych, związany rozwojowo ze
starymi dębami. Dąbrowiec samotnik jest notowany na pojedynczych, rozproszonych stanowiskach na
zachodzie i południu Polski (Burakowski i in. 1989), a jego występowanie w sprzyjających nadrzecznych
biotopach na terenie badao jest możliwe.
Dorcadion scopolii taraniec paskowany
Bardzo rzadko spotykany, epigeiczny, nielotny kózkowaty występujący zwłaszcza w siedliskach
kserotermicznych i trawiastych. Najbardziej znane krajowe stanowiska tego gatunku znajdują się w Górach
Pieprzowych i w okolicy miejscowości Słupcza (Burakowski i in. 1989). Istnieje pewne prawdopodobieostwo,
że lokalne dotąd nie odkryte populacje taraoca paskowanego utrzymują się także na terenie badao.
Ergates faber borodziej cieśla
Gatunek leśny, związany z drewnem sosen, rzadziej świerków, spotykany zwłaszcza w starszych
drzewostanach. Odnotowywany na obszarze całego kraju, w tym także w krainach geograficznych, przez
które przebiega teren badao. Jego odnalezienie w sprzyjających biotopach jest możliwe.
Elater ferrugineus tęgosz rdzawy
Ten rzadko spotykany sprężykowaty zamieszkuje tereny nizinne i podgórza, gdzie zasiedla świetliste lasy
liściaste i mieszane, stare parki i ogrody oraz stare drzewa przydrożne. (Bunalski i in. 2004) W stadium
larwalnym jest polifagiem okazjonalnie pasożytującym na postaciach młodocianych chrząszczy z rodziny
Scarabaeidae, w tym zwłaszcza na pachnicy dębowej. Jego występowanie na terenie badao jest
prawdopodobne.
Dorcus paralellelipipedus ciołek matowy
Gatunek ten w Polsce występuje głównie na terenach nizinnych, w miarę posuwania się na południe jest
spotykany coraz rzadziej. Rozwija się w próchnie drzew liściastych. Stwierdzenie jego obecności na terenie
badao jest prawdopodobne.
Netocia aeruginosa kwietnica okazała
Największa z krajowych kruszczyc, ekologicznie związana z wczesnymi próchnowiskami starszych drzew
liściastych, w tym głównie dębów. Gatunek wykazywany z różnych części kraju, na ogół rzadko, w tym także z
okolic środkowej Wisły (Bunalski i in. 2012). Jego obecności na terenie badao nie można wykluczyd.
Opilo pallidus pasterek blady
Rzadko spotykany, leśny, drapieżny przedstawiciel rodziny przekraskowatych. Ekologicznie związany z
drzewami liściastymi, w tym głównie z dębami, w drewnie których jego larwy polują na inne owady. Znany z
nielicznych, rozproszonych stanowisk w różnych częściach kraju. Odnotowanie tego gatunku w terenie
badan jest możliwe.
14
Cheilotoma musciformis zaciętka muszarka
Kserotermiczny stonkowaty odnotowany na niewielu stanowiskach w południowej części kraju. Jego
obecnośd na odpowiednich suchych i ciepłych siedliskach w obrębie terenu badao jest możliwa.
Podsumowanie i wnioski
Powyższa kwerenda koleopterologicznych danych literaturowych zawiera wykaz 29 gatunków chrząszczy, z
których częśd niewątpliwie zasiedla badany teren, a wykazanie pozostałych jest w różnym stopniu
prawdopodobne. Prawdopodobieostwo po podnosi możliwośd wstępowania na inwentaryzowanym terenie
następujących typów siedlisk sprzyjających bytowaniu rzadko spotykanej i chronionej entomofauny:

6120 Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae),

6210 Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea),

9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum),

9180 Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllis-Acerion
pseudoplatani),

91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum
albae, Alnenion),

91F0 Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum),

91I0 Ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae).
Tego rodzaju opracowanie ma co prawda pewną wartośd, lecz na jego podstawie nie dla się wyciągnąd
konkretnych i praktycznych wniosków. Może jednak ono posłużyd do ramowego zaplanowania
inwentaryzacji środowiskowej. Wobec niewystarczającej ilości współczesnych i aktualnych danych niezbędne
są kompleksowe badania terenowe, dzięki którym będzie można określid współczesny stan rozlokowania
cennych z przyrodniczego punktu widzenia gatunków chrząszczy na badanym obszarze. Na tym etapie
można jedynie w sposób bardzo ogólny stwierdzid, że wycinka zadrzewieo może mied wpływ na stan
koleopterofany badanego terenu, lecz znaczenie i siłę i tego wpływu będzie można określid dopiero na
podstawie wniosków płynących z inwentaryzacji terenowej.
15
Literatura
Adamski P., Bartel R., Bereszyoski A., Witkowski Z. 2004 (red.). Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków).
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Tom 6. MŚ, Warszawa. 500 ss.
Bazyluk W., Liana A. 2000. Prostoskrzydłe Orthoptera. Katalog Fauny Polski. NR 58 KFP. Cz. XVIII, zeszyt 3.
PAN, Warszawa. 156 ss.
Bellmann H. 2007. Ważki. Przewodnik entomologa. Multico, Warszawa. 290 ss.
Bernard R. 2010. 1037 Trzepla zielona Ophigomhus cecilia (Geoffroy in Fourcroy, 1785) syn. Ophiogomphus
serpentinus (Charpentier 1825). [w:] Makomaska-Juchiewicz M. (red.). Monitoring gatunków zwierząt.
Przewodnik metodyczny. Częśd I. GIOŚ, Warszawa: 32-58.
Bernard R. 2004a. Ophigomhus cecilia (Geoffroy in Fourcroy, 1785) trzepla zielona. [w:] Adamski P., Bartel
R., Bereszyoski A., Kepel A., Witkowski Z. (red.). Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony
siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Tom 6. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 3034.
Bernard R. 2004b. Leucorrhinia pectoralis (Charpentier, 1825) zalotka większa. *w:+ Adamski P., Bartel R.,
Bereszyoski A., Kepel A., Witkowski Z. (red.). Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony
siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Tom 6. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 3538.
Bernard R. 2004c. Nehallenia speciosa (Charpentier, 1840). Iglica mała. *w:+ Głowacioski Z., Nowacki J.
(red.). Polska Czerwona Księga Zwierząt – Bezkręgowce. IOP – PAN, Kraków – Poznao: 54–55.
Bernard R. 2004d. Cordulegaster boltonii (Donovan, 1807). Szklarnik leśny. *w:+ Głowacioski Z., Nowacki J.
(red.). Polska Czerwona Księga Zwierząt – Bezkręgowce. IOP – PAN, Kraków – Poznao: 56–57.
Bernard R. 2004e. Coenagrion armatum (Charpentier, 1840). Łątka zielona. *w:+ Głowacioski Z., Nowacki J.
(red.). Polska Czerwona Księga Zwierząt – Bezkręgowce. IOP – PAN, Kraków – Poznao: 52–53.
Bernard R., Buczyoski P., Tooczyk G., Wendzonka J. 2009. Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce.
Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznao. 256 ss.
Bunalski M., Sienkiewicz P. Wojtkowski K. 2012. Chronione chrząszcze dendrofilne zachodniej Polski. RDOŚ
Poznao.
Burakowski B., Mroczkowski M., Stefaoska J. 1989. Katalog fauny Polski – Częśd XXIII, tom 15, Chrząszcze
Coleoptera, Cerambycidae i Bruchidae. PAN, Warszawa.
Burakowski B., Mroczkowski M., Stefaoska J. 1985. Katalog fauny Polski – Częśd XXIII, tom 9, Chrząszcze
Coleoptera, Buprestoidea, Elateroidea i Cantharoidea. PAN, Warszawa.
Burakowski B., Mroczkowski M., Stefaoska J. 1983. Katalog fauny Polski – Częśd XXIII, tom 9, Chrząszcze
Coleoptera, Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. PAN Warszawa.
Burakowski B., Mroczkowski M., Stefaoska J. 1973. Katalog fauny Polski – Częśd XXIII, tom 2, Chrząszcze
Coleoptera, Biegaczowate – Carabidae, częśd 1. PAN, Warszawa.
Buszko J. 2008 - 2009. Atlas rozmieszczenia motyli dziennych w Polsce. [w:] Jacek Kurzawa. Forum
Entomologiczne. (mapy z rozmieszczeniem gatunków, dyskusja wśród forumowiczów - entomologów).
http://www.entomo.pl/forum/viewtopic.php?f=43&t=5324
16
Buszko J. 1997. Atlas Rozmieszczenia Motyli Dziennych w Polsce 1986–1995. Turpress, Toruo. 170 ss.
Dijkstra K.-D.B. (red.), Lewington R. 2006. Field guide to the dragonflies of Britain and Europe. British
Wildlife, Milton on Stour. 320 ss.
Dylewska M., Kozik B. 2007. Pszczoły (Anthophila, Apoidea) Dolin Dunajca i Popradu. XIV Sympozjum Sekcji
Hymenopterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego – Materiały konferencyjne.
Gacka-Grześkiewicz E. 1995 (red.). Korytarz ekologiczny doliny Wisły. Stan- Funkcjonowanie- Zagrożenia.
IUCN The World Conservation Union. Fundacja IUCN Poland. Warszawa.
Głowacioki Z., Nowacki J. 2004 (red.). Polska Czerwona Księga Zwierząt – Bezkręgowce. IOP – PAN, Kraków –
Poznao. 447 ss.
Kubisz D. 2004. Lucanus cervus (Linnaeus, 1758) jelonek rogacz. [w:+ Adamski P., Bartel R., Bereszyoski A.,
Kepel A., Witkowski Z. (red.). Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Tom 6. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 102-105.
Kamioski 2012. Fauna bezkręgowców lądowych. *w:+ Raport o odziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia
pn.: Budowa zbiornika wodnego w km 39+120 rzeki Dunajec, zapotty powłokowej piętrzącej wodę
powierzchniową w zbiorniku wodnym, przepławki dla ryb, śluzy dla przeprawy kajaków, linii przesyłowej dla
zasilania zapory przeponowej oraz modernizacji ujścia wody pitnej dla miasta Brzeska i instalacji
odnawialnego źródła energii. ECO-ANALYSE. Biuro Analiz Środowiska w Toruniu.
Kutera M. 2013a. Dokumentacja przyrodnicza ornitologiczna na potrzeby programu rolno środowiskowego
PROW 2007–2013 realizowanego w latach 2012-2017, w tym w zakresie pakietów przyrodniczych w latach
2013-2017. Gamitex Bis 2 SC Otwock, CDR Brwinów, MRiRW Warszawa, ODR Otwock. (mscr.).
Kutera M. 2013b. Inwentaryzacja entomofauny na terenie SOO Natura 2000 – Ostoja Kroczycka. Wyniki,
analiza, podsumowanie badao za lata 2012 - 2013. Sprawozdanie dotyczące umowy NR22/projekt RPO
1066/03/2012 zawartej z Towarzystwem Miłośników Ziemi Zawierciaoskiej. TMZZ, Warszawa - Zawiercie: 29
ss. (mscr.).
Kutera M. 2013c. Dane z nieregularnego monitoringu ważki Leucorrhinia pectoralis na terenie obszaru
Natura 2000 – Bagna Celestynowskie z lat 2008 – 2012. EcoFalc Siedlce, RDOŚ Warszawa. 5 ss. (mscr).
Kutera M. 2011. Opinia entomofaunistyczna dotycząca inwestycji dróg kolejowych na terenie Miasta
Warszawy i okolic. RDOŚ Warszawa. 11 ss. (mscr.).
Kutera M., Woźniak A. 2010. Nowe stanowisko ważki – szklarnika leśnego Cordulegaster boltonii (Donovan,
1807) koło Starachowic na Wyżynie Kieleckiej. Chroomy Przyr. Ojcz. 66(2): 121-124.
Liana A. 2009. Distribution of Mantis religiosa (L.) and its changes in Poland. Fragm. faun. 50 (2): 91-25.
Liana A. 2004a. Calliptamus italicus (Linnaeus, 1758). Nadobnik włoski. *w:+ Głowacioki Z., Nowacki J. (red.).
Polska Czerwona Księga Zwierząt – Bezkręgowce. IOP – PAN, Kraków – Poznao: 66–67.
17
Liana A. 2004b. Psophus stridulus (Linnaeus, 1758). Trajkotka czerwona. *w:+ Głowacioki Z., Nowacki J. (red.).
Polska Czerwona Księga Zwierząt – Bezkręgowce. IOP – PAN, Kraków – Poznao: 69–70.
Loster S. 2012 (red.). Roślinnośd kserotermiczna na obszarach chronionych województwa małopolskiego.
Przewodnik przyrodniczy. RDOŚ, Kraków. 156 ss.
Makomaska-Juchiewicz M. 2010 (red.). Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny. Częśd I.
GIOŚ, Warszawa. 408 ss.
Makomaska-Juchiewicz M., Baran P. 2012a (red.). Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny.
Częśd II. GIOŚ, Warszawa. 748 ss.
Makomaska-Juchiewicz M., Baran P. 2012b (red.). Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny.
Częśd III. GIOŚ, Warszawa. 519 ss.
Oleksa A. 2012. (red.). Ochrona pachnicy w Polsce. Propozycja programu działao. Fundacja EkoRozwoju,
NFOŚiGW, UE, Bydgoszcz, Wrocław, Poznao, Warszawa. 139 ss.
Pałka K. 2010. Metodyka analizy oddziaływania na owady. GDDKiA, Warszawa.
Pawlikowski T. 2008. A Distibution Atlas of Bumblebees in Poland. UMK, Toruo. 104 ss.
Perzanowska J., Grzegorczyk M. 2009 (red.). Obszary Natura 2000 w Małopolsce. Natura 2000. Instytut
Ochrony Przyrody PAN. Kraków.
Szpila K. 2012. Fauna bezkręgowców lądowych. *w:+ Raport o odziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia
pn.: Budowa zbiornika wodnego w km 39+120 rzeki Dunajec, zapory powłokowej piętrzącej wodę
powierzchniową w zbiorniku wodnym, przepławki dla ryb, śluzy dla przeprawy kajaków, linii przesyłowej dla
zasilania zapory przeponowej oraz modernizacji ujścia wody pitnej dla miasta Brzeska i instalacji
odnawialnego źródła energii. ECO-ANALYSE. Biuro Analiz Środowiska w Toruniu.
Suchling F., Müller O. 2006. [w:] Dijkstra K.-D.B. (red.), Lewington R. Field guide to the dragonflies of Britain
and Europe. British Wildlife, Milton on Stour: 191-193.
Szczepaniak W., Sępioł B., Kutera M., Błooski W. 2012. Raport o ocenie oddziaływania na środowisko
planowanej inwestycji p.n. „Przebudowa gazociągu wysokiego ciśnienia DN400 PN6.3 Mpa; MOP6.0 Mpa
relacji Lubienia-Parszów wraz z infrastrukturą towarzyszącą. TBOP, Kielce. 41 ss. (mscr.).
Tykarski P., Iwan D., Borowiec L., Wanat M. 2013. (red.). Przeglądarka Bazy Katalogu Fauny Polski (KFP).
Częśd XXIII. (stan aktualizacji na 2013.) Coleoptera Poloniae. UW, Uwr, MiIZ PAN, KSIB. Warszawa - Wrocław.
http://coleoptera.ksib.pl/search.php?l=pl
Wendzonka J. 2005. Klucz do oznaczania dorosłych ważek (Odonata) Polski. Biul. Sekcji Odonatologicznej
PTE. Lublin. Odonatrix 1. (supl.): 1-25.
Woźniak A. 2013. Raport z jakościowej inwentaryzacji chronionej entomofauny rezerwatu Wisła pod
Zawichostem. RDOŚ, Warszawa. (mscr.).
Woźniak A. 2011. Raport z jakościowej inwentaryzacji entomologicznej przeprowadzonej na terenie
rezerwatu Wisła pod Zawichostem. RDOŚ, Warszawa. (mscr.).
Woźniak A., Kutera M. 2013a. Ekspertyza przyrodnicza na potrzeby opracowania projektów Planów Zadao
Ochronnych (PZO) dla obszaru Natura 2000 - Ostoja Nadbużaoska PLH 140011 dot. monitoringu wybranych
18
gatunków owadów. EcoFalc Siedlce, RDOŚ Warszawa, RDOŚ Lublin, RDOŚ Białystok. (mscr).
Woźniak A., Kutera M. 2013b. Ekspertyza przyrodnicza na potrzeby opracowania projektów Planów Zadao
Ochronnych (PZO) dla obszaru Natura 2000 - Ostoja Nadliwiecka PLH 140032 dot. monitoringu wybranych
gatunków owadów. EcoFalc Siedlce, RDOŚ Warszawa. (mscr).
Woźniak A., Kutera M. 2008. Raport z inwentaryzacji entomologicznej przeprowadzonej w Nadlesnictwie
Parciaki w lipcu 2008 oraz Podsumowanie całości badao entomologicznych prowadzonych w latach 2007 –
2008 w Nadleśnictwie Parciaki. Nadleśnictwo Parciaki, RDLP Warszawa. (mscr.).
19