Tiamina (witamina B 1 )

Tiamina (witamina B1)
Została wyizolowana z otrąb ryżowych, jako pierwsza witamina, przez polskiego biochemika
Kazimierza Funka w 1912 r. Jej odkrycie było związane z badaniami nad przyczyną choroby
beri-beri. Funk odkrytą substancję nazwał „witaminą – aminą niezbędną do życia” od
łacińskiego słowa „vita” – życie. Nazwę tę stosuje się do dziś, pomimo iż większość witamin
nie ma charakteru aminowego.
Rola
Witamina B1 jest koenzymem (cząsteczka organiczna, która wiąże się z innym elementem lub
enzymem dla umożliwienia zajścia procesów metabolicznych). Jej aktywną biologicznie
formą jest difosforan tiaminy (pirofosforan tiaminy, kokarboksylaza). Witamina ta
uczestniczy w procesach energetycznych. Bierze udział w metabolizmie węglowodanów.
Wspomaga pracę układu sercowo-naczyniowego. Uczestniczy w przemianach różnych
związków organicznych, w tym reakcjach cyklu pentozowego (ryboza) niezbędnych do
wytwarzania kwasów nukleinowych czy cyklu kwasu cytrynowego (cykl Krebs’a). Odgrywa
ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego, uczestnicząc w
powstawaniu neurotransmiterów – substancji umożliwiających prawidłowe przekazywanie
impulsów nerwowych.
Występowanie w żywności
Tiamina występuje zarówno w produktach pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego.
Bogatym jej źródłem jest mięso wieprzowe, podczas gdy inne mięsa (wołowe, drobiowe)
zawierają ją w znacznie mniejszych ilościach. Wśród produktów roślinnych należy zwrócić
uwagę na kasze (gryczaną i jaglaną), suche nasiona roślin strączkowych. Ponadto duże ilości
tiaminy występują w nasionach słonecznika, zarodkach pszennych, a z warzyw – w groszku
zielonym, kalafiorze, jarmużu oraz w kiełkach.
Nadmiar
Nie odnotowano szkodliwych skutków nadmiaru witaminy B1, ponieważ w przypadku braku
możliwości wchłaniania jej w jelicie cienkim, nadmiar jest wydalany z moczem. Zwraca się
1
uwagę, że przy dużej i długotrwałej podaży tiaminy z suplementów może ona działać
toksycznie. Jednakże takie działanie odnotowano tylko po jej podaniu dożylnym.
Niedobór

Wczesnymi objawami niedoboru witaminy B1 są wyczerpanie i brak apetytu.
Zaobserwować można także niekorzystne zmiany w układach sercowo-naczyniowym i
nerwowym, przykładowo: zaburzenia rytmu serca, wzrost ciśnienia tętniczego, zaburzenie
koncentracji.

Niedobór tej witaminy może prowadzić do poważnych zaburzeń mózgowych, np.
neuropatii.

Przewlekłe niedobory tiaminy mogą wywołać chorobę beri-beri. Objawia się ona
zaburzeniami układu sercowo-naczyniowego, nadciśnieniem tętniczym, brakiem apetytu,
utratą masy ciała oraz zanikiem mięśni (odmiana „sucha”) lub obrzękami (odmiana
„mokra”). Po raz pierwszy została rozpoznana w Azji, gdzie powszechnie stosuje się
oczyszczanie ryżu, pozbawiając go łuski. Ryż obłuskany jest deficytowy w tę witaminę.

Niedobory witaminy B1 mogą wystąpić u osób spożywających duże ilości alkoholu, u
osób z chorobą Crohna, anoreksją, palących papierosy czy też pijących znaczne ilości
kawy i herbaty.

Stosowanie diuretyków (środków moczopędnych) może spowodować niedobór witaminy
B1 w organizmie.

Osoby z niedoborem witaminy B1 mają również problemy z trawieniem węglowodanów,
ponieważ zapotrzebowanie na tę witaminę jest proporcjonalne do masy spożywanych
węglowodanów.
2