późna polskość

Tomasz Kozak / Odczyt / 21.05.2009, g. 18.00 / Audytorium CSW / ul. Jazdów 2
PROLEGOMENA DO PÓŹNEJ POLSKOŚCI
Tomasz Kozak (1971). Malarz, autor filmów animowanych, artysta wideo, eseista. Redaktor artystyczny
kwartalnika filozoficznego „Kronos”. Wykładowca w Instytucie Sztuk Pięknych UMCS w Lublinie. W 2009
roku obronił na macierzystej uczelni pracę doktorską inspirowaną literaturą Tadeusza Micińskiego. Ta
interdyscyplinarna praca, będąca połączeniem dociekań teoretycznych z eksperymentami w zakresie filmu
awangardowego, stanowiła próbę krytyki (oraz rewitalizacji) mitologii romantycznej w odniesieniu do realiów
późnej nowoczesności.
Obecnie Tomasz Kozak pracuje nad filmowo-filozoficznym przedsięwzięciem poświęconym idei „polskości
dialektycznej” w literaturze Witolda Gombrowicza. Prezentowany w Audytorium CSW odczyt pt.
Prolegomena do późnej polskości będzie próbą określenia podstawowych kategorii definiujących „późną
polskość”. Kategorie te – „zmierzch” , „ciemność”, „gąszcz”, „dwoistość”, „ambiwalencja”, „dionizyjskość”
i „parabaza” – zostaną wywiedzione nie tylko z pism Gombrowicza, lecz także z biograficznego
doświadczenia samego Tomasza Kozaka. Doświadczenie to związane jest z krążącą w rodzinie artysty legendą,
wykreowaną przez jego dziadka; Antoniego Zamojre. Antoni Zamojre (1898-1982) mieszkał w Argentynie w
latach 1938-1956. Po powrocie do Polski zapadł na schizofrenię. Istotnym aspektem jego choroby stała się
literacka mania autobiograficzna. Zamojre napisał 63 trzy tomy wspomnień, w których zrelacjonował swoje
argentyńskie perypetie. Jeden z tomów w całości poświęcił awanturniczym eksploracjom argentyńskiego
półświatka, jakich rzekomo dokonywał w towarzystwie Witolda Gombrowicza w latach 40. ubiegłego wieku.
Antoni Zamojre popełnił samobójstwo w 1982 roku. Jego spuścizna literacka oraz archiwum zaginęły. Pozostał
z nich jeden krótki wiersz – Późna Polska – stworzony podobno przez samego Gombrowicza pewnej nocy w
maju 1945 roku; w chwili, gdy świętował on zakończenie II wojny światowej w towarzystwie argentyńskich
marynarzy. Wiersz ten, stanowiący motto wykładu Kozaka, wprowadzi do paranaukowej narracji osobisty
wątek egzystencjalny, nader istotny w kontekście Gombrowiczowskiego dyskursu, który to, co „prywatne” i to,
co „publiczne” splata w dialektyczną całość.
Późna Polska
co to jest ?
to jest Zmierzch
w Zmierzchu gąszcz
w gąszczu Zwierz
Wierz w to! Wiesz, że
z wierzchu Zwierz
a wewnątrz Bóg
(dwoisty Bóg)
w dionizyjskiej trwa ekstazie
Jego łoże (albo grób)
wspiera się na Parabazie.
Ten Pan Bóg ten Bóg Pan
z Arlekinem idzie w Tan !
Pan ten głowę w mroku chowa,
a ta Roztańczona Głowa
- Czerep w srebrnej aureoli jawi się raz jako Orlik
- Chochlik, co swawoli w Nocy a raz jako Stara Sowa
- Czara Samoświadomego Słowa - Chochla pełna Woli Mocy!