stosunek do wiedzy żywieniowej poznańskich

Nowiny Lekarskie 2009, 78, 3–4, 186–190
WOJCIECH CHALCARZ, NATALIA POPIERZ-RYDLEWSKA, TOMASZ WUDARSKI
STOSUNEK DO WIEDZY ŻYWIENIOWEJ POZNAŃSKICH KAJAKARZY
POZNAŃ KAYAKERS’ ATTITUDES TO NUTRITIONAL KNOWLEDGE
Zakład Żywności i Żywienia
Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu
Kierownik: dr hab. Wojciech Chalcarz, prof. nadzw. AWF
Streszczenie
Wstęp. Nieliczne prace są poświęcone badaniom stosunku sportowców do wiedzy żywieniowej i jej wykorzystania.
Cel pracy. Celem pracy była ocena stosunku do wiedzy żywieniowej poznańskich kajakarzy i kanadyjkarzy.
Metodyka. Badaniami ankietowymi dotyczącymi stosunku do wiedzy żywieniowej objęto 108 osobową grupę poznańskich kajakarzy płci
obojga. Statystyczną analizę wyników przeprowadzono przy pomocy programu komputerowego SPSS 11,5. for Windows. Przyjęto podział
badanej populacji w zależności od płci.
Wyniki. Stwierdzono statystycznie istotny wpływ płci tylko na pytanie dotyczące korzystania z informacji o ogólnych zasadach żywienia zamieszczanych w literaturze fachowej.
Wnioski. Korzystnie należy ocenić duże zainteresowanie ankietowanych kajakarzy zarówno ogólną wiedzą żywieniową, jak i wiedzą żywieniową w sporcie. Uzyskane odpowiedzi wskazują na celowość opracowania materiałów obejmujących zasady żywienia w kajakarstwie przeznaczonych dla kajakarzy i dla trenerów.
SŁOWA KLUCZOWE: wiedza żywieniowa, sport, kajakarze, kajakarstwo, Poznań.
Summary
Introduction. Only few works are devoted to research of sportsmen’s attitudes towards nutritional knowledge and its usage.
Aim. The aim of this work was to assess Poznań kayakers’ and Canadian canoers’ attitudes to nutritional knowledge.
Materials and methods. A group of 108 Poznań kayakers of both sexes was researched in the questionnaire on their attitude towards nutritional
knowledge. Statistical analysis of the results was conducted by means of SPSS 11.5. for Windows computer programme. Division of the researched population according to gender was adopted.
Results. Statistically significant impact of gender was noted only on a question concerning utilising information on general nutrition rules issued
in professional publications.
Conclusions. Kayakers’ strong interest in general nutritional knowledge and nutritional knowledge in sport expressed in the questionnaire should
be positively assessed. Answers obtained point out to the usefulness of developing materials concerning nutritional rules in kayaking destined for
kayakers and coaches.
KEY WORDS: nutritional knowledge, sports, kayakers, kayaking, Poznań.
Wstęp
W dostępnej literaturze znaleziono tylko jedną, naszą
wcześniejszą pracę [1], w całości poświęconą badaniom
stosunku sportowców do wiedzy żywieniowej i jej wykorzystania. Problem ten był tylko częściowo poruszany
w nielicznych pracach poświęconych ocenie wiedzy
żywieniowej sportowców [2, 3, 4, 5].
Wiedza żywieniowa zarówno polskich sportowców
o różnym stopniu przygotowania [6, 7, 8, 9], jak i zagranicznych [3, 10, 11] jest niewielka. W celu zwiększenia tej
wiedzy realizowane są za granicą interwencyjne programy
edukacyjne prowadzone zarówno w ramach zajęć szkolnych [12, 13], jak i przy użyciu poczty elektronicznej [14].
Powodują one nie tylko wzrost wiedzy żywieniowej uczestników tych programów, ale również korzystnie wpływają
na ich sposób żywienia i stan odżywienia.
Aby opracować taki program konieczne jest poznanie stosunku do żywienia sportowców różnych dyscyplin
i o różnym zaawansowaniu, tym bardziej, że wiadomo,
iż żywienie wpływa na możliwości sportowe zawodników i odnowę po ćwiczeniach [15].
Cel
Celem niniejszej pracy była ocena stosunku do wiedzy żywieniowej poznańskich kajakarzy.
Metodyka
Badaniami ankietowymi dotyczącymi stosunku do wiedzy żywieniowej objęto 108 osobową grupę poznańskich
kajakarzy płci obojga. Skorzystano z ankiety opracowanej
do badania dzieci i młodzieży z klas sportowych, którzy
uprawiali szermierkę [1], rozszerzonej o pytania dotyczące informacji ogólnych o badanych kajakarzach.
Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji
Bioetycznej przy Uniwersytecie Medycznym im. Karola
Marcinkowskiego w Poznaniu.
Statystyczną analizę wyników przeprowadzono przy
pomocy programu komputerowego SPSS 11,5. for Windows. Przyjęto podział badanej populacji w zależności od
Stosunek do wiedzy żywieniowej poznańskich kajakarzy
płci. Analizowane zmienne jakościowe przedstawiono w tabelach kontyngencji. W celu określenia różnic istotnych
pomiędzy cechami jakościowymi zastosowano test χ2 niezależności Pearsona, za wyjątkiem zmiennych, dla których
więcej niż 20% liczebności teoretycznych było mniejszych
od pięciu. Stosowano wówczas test U Manna-Whitneya. Za
istotne uznano różnice na poziomie istotności p ≤ 0,05.
Wyniki
Charakterystykę społeczno-demograficzną badanej
grupy poznańskich kajakarzy przedstawiono w tabeli 1.
Stwierdzono statystycznie istotny wpływ płci na posiadaną przez zawodników klasę sportową, typ łodzi (kajak
187
lub kanadyjka) i dystans, na którym najczęściej startują
podczas zawodów.
Klasę sportową posiadało więcej osób płci męskiej
niż żeńskiej, odpowiednio – 71,7% i 52,7%. Wszystkie
zawodniczki i 45,3% mężczyzn trenowało kajakarstwo.
Podczas zawodów najwięcej kobiet (52,7%), startowało
na dystansie 500 m, a najwięcej mężczyzn, (39,6%) na
dystansie 100 m.
Rozkład odpowiedzi ankietowanych kajakarzy, w zależności od płci, na pytania dotyczące ich stosunku do
ogólnej wiedzy żywieniowej zestawiono w tabeli 2., a na
pytania dotyczące ich stosunku do wiedzy żywieniowej
w sporcie zestawiono w tabeli 3.
Tabela 1. Charakterystyka grupy [%]
Table 1. Group's characteristic [%]
Lp.
Płeć żeńska
(n = 55)
Płeć męska
(n = 53)
Ogółem
(n = 108)
Uczę się/studiuję
Podstawowe
Gimnazjalne
Średnie
Wyższe
89,1
9,1
0,0
1,8
0,0
90,5
0,0
1,9
3,8
3,8
89,8
4,6
0,9
2,8
1,9
Mieszkanie rodziców
92,7
90,6
91,7
Internat/akademik
5,5
5,6
5,6
Własne mieszkanie
1,8
3,8
2,7
94,5
1,9
3,6
47,2
0,0
9,1
25,5
16,4
1,8
9,2
54,5
34,5
1,8
100,0
0,0
1,8
52,7
29,2
1,8
10,9
0,0
3,6
92,5
1,9
5,6
28,2
5,7
5,7
30,2
30,2
0,0
30,2
37,7
28,3
3,8
45,3
54,7
0,0
28,3
39,6
0,0
26,4
5,7
0,0
93,5
1,9
4,6
38,0
2,8
7,4
27,8
23,1
0,9
19,4
46,3
31,5
2,8
73,1
26,9
0,9
40,7
34,3
0,9
18,5
2,8
1,9
Wskaźnik
1.
Wykształcenie
2.
Miejsce zamieszkania
w czasie roku szkolnego lub akademickiego
3.
Z kim mieszka
4.
Klasa sportowa
5.
Klub
6.
Typ łodzi
7.
Dystans, na którym
najczęściej startuje
podczas zawodów
Z rodziną
Samotnie
Z inną osobą
Nie posiadam
III
II
I
Klasa mistrzowska
Klasa międzynarodowa
Energetyk – Poznań
Posnania – Poznań
Warta – Poznań
Inny
Kajak
Kanadyjka
200 m
500 m
1000 m
10000 m
500 m + 1000 m
1000 m + 10000 m
Żaden
Pogrubioną kursywą zaznaczono istotność przy p ≤ 0,05.
188
Wojciech Chalcarz i inni
Tabela 2. Stosunek do ogólnej wiedzy żywieniowej [%]
Table 2. Attitude to general nutritional knowledge [%]
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Temat
Zainteresowanie ogólnymi zasadami żywienia
Posiadanie wystarczającej wiedzy o ogólnych zasadach
żywienia
Pogłębianie wiedzy o ogólnych zasadach żywienia
Praktyczne wykorzystywanie wiedzy o ogólnych zasadach
żywienia
Potrzeba posiadania wiedzy o ogólnych zasadach żywienia
Korzystanie z informacji o ogólnych zasadach żywienia
publikowanych w prasie
Korzystanie z informacji o ogólnych zasadach żywienia
zamieszczanych w literaturze fachowej
Korzystanie z informacji o ogólnych zasadach żywienia
prezentowanych w telewizji
Korzystanie z informacji o ogólnych zasadach żywienia
przedstawianych w radiu
Korzystanie z porad na temat ogólnych zasad żywienia
Chęć uzyskania porady na temat ogólnych zasad żywienia
Potrzeba uwzględnienia w programie szkolnym przedmiotu
o ogólnych zasadach żywienia
Płeć żeńska
(n = 55)
Płeć męska
(n = 53)
Ogółem
(n = 108)
80,0
92,5
86,1
54,5
52,8
53,7
32,7
34,0
33,3
58,2
56,6
57,4
63,6
75,5
69,4
38,2
34,0
36,1
10,9
30,2
20,4
36,4
45,3
40,7
16,4
15,1
15,7
63,6
56,4
71,7
67,9
67,6
62,0
40,0
41,5
40,7
Pogrubioną kursywą zaznaczono istotność przy p ≤ 0,05.
Tabela 3. Stosunek do wiedzy żywieniowej w sporcie [%]
Table 3. Attitude to nutritional knowledge in sports [%]
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Temat
Zainteresowanie zasadami żywienia w sporcie
Posiadanie wystarczającej wiedzy o zasadach żywienia
w sporcie
Pogłębianie wiedzy o zasadach żywienia w sporcie
Praktyczne wykorzystywanie wiedzy o zasadach żywienia
w sporcie
Potrzeba posiadania wiedzy o zasadach żywienia w sporcie
Korzystanie z informacji o zasadach żywienia w sporcie
publikowanych w prasie
Korzystanie z informacji o zasadach żywienia w sporcie
zamieszczanych w literaturze fachowej
Korzystanie z informacji o zasadach żywienia w sporcie
prezentowanych w telewizji
Korzystanie z informacji o zasadach żywienia w sporcie
przedstawianych w radiu
Korzystanie z porad na temat zasad żywienia w sporcie
Chęć uzyskania porady na temat zasad żywienia w sporcie
Potrzeba uwzględnienia w programie szkolnym przedmiotu
o zasadach żywienia w sporcie
Płeć żeńska
(n = 55)
Płeć męska
(n = 53)
Ogółem
(n = 108)
92,7
96,2
94,4
40,0
35,8
38,0
40,0
49,1
44,4
63,6
58,5
61,1
65,5
79,2
72,2
23,6
32,1
27,8
16,4
22,6
19,4
32,7
41,5
37,0
20,0
18,9
19,4
65,5
65,5
62,3
69,8
63,9
67,6
49,1
47,2
48,1
Stosunek do wiedzy żywieniowej poznańskich kajakarzy
Stwierdzono statystycznie istotny wpływ płci tylko
na pytanie dotyczące korzystania z informacji o ogólnych zasadach żywienia zamieszczanych w literaturze
fachowej. Z tych informacji korzystało 30,2% zawodników płci męskiej i tylko 10,9% zawodniczek.
Dyskusja
Stosunek do ogólnej wiedzy żywieniowej poznańskich
kajakarzy różnił się w porównaniu do wcześniej prowadzonych badań na młodych szermierzach [1].
Większy odsetek kajakarek niż uczennic klas szermierczych zarówno ze szkoły podstawowej, jak i z gimnazjum
[1], był zainteresowany ogólnymi zasadami żywienia, ocenił, że posiada wystarczającą wiedzę o ogólnych zasadach
żywienia, odczuwał potrzebę posiadania wiedzy o ogólnych
zasadach żywienia, korzystał z porad na temat ogólnych
zasad żywienia i chciał uzyskać porady na temat ogólnych
zasad żywienia. Na te pytania oraz na pytania dotyczące
pogłębiania wiedzy o ogólnych zasadach żywienia, praktycznego wykorzystania wiedzy o ogólnych zasadach żywienia i korzystania z informacji o ogólnych zasadach żywienia prezentowanych w telewizji, a także na pytanie
dotyczące potrzeby uwzględnienia w programie szkolnym
przedmiotu o ogólnych zasadach żywienia odpowiedział
również większy odsetek kajakarzy i kanadyjkarzy niż
uczniów klas szermierczych zarówno ze szkoły podstawowej, jak i z gimnazjum [1].
Mniejszy odsetek kajakarek niż uczennic klas szermierczych zarówno ze szkoły podstawowej, jak i z gimnazjum [1] odpowiedział na pytanie dotyczące pogłębiania wiedzy o ogólnych zasadach żywienia oraz na pytanie
dotyczące potrzeby uwzględnienia w programie szkolnym
przedmiotu o ogólnych zasadach żywienia. Natomiast
mniejszy odsetek kajakarzy i kanadyjkarzy niż uczniów
klas szermierczych zarówno ze szkoły podstawowej, jak
i z gimnazjum [1] odpowiedział na pytanie dotyczące
korzystania z informacji o ogólnych zasadach żywienia
przedstawionych w radiu.
Stosunek do wiedzy żywieniowej w sporcie poznańskich kajakarzy, w porównaniu do stosunku do wiedzy
żywieniowej w sporcie uczennic i uczniów klas szermierczych zarówno ze szkoły podstawowej, jak i z gimnazjum [1] różnił się jeszcze bardziej niż ich stosunek do
ogólnej wiedzy żywieniowej. Większy odsetek kajakarek
niż uczennic klas szermierczych zarówno ze szkoły podstawowej, jak i z gimnazjum [1] oraz wszyscy kajakarze
i kanadyjkarze oświadczyli, że są zainteresowani zasadami żywienia w sporcie, posiadają wystarczającą wiedzę na temat żywienia w sporcie, pogłębiają wiedzę na
temat żywienia w sporcie, praktycznie wykorzystują
wiedzę o zasadach żywienia w sporcie, odczuwają potrzebę posiadania wiedzy o zasadach żywienia w sporcie,
korzystają z porad na temat zasad żywienia w sporcie,
chcą uzyskać porady na temat zasad żywienia w sporcie
i widzą potrzebę uwzględnienia w programie szkolnym
przedmiotu o zasadach żywienia w sporcie. W porównaniu do uczennic i uczniów klas szermierczych zarówno
ze szkoły podstawowej, jak i z gimnazjum [1] zmienił
189
się również odsetek kajakarzy płci obojga i kanadyjkarzy
korzystających z publikowanych informacji o zasadach
żywienia w sporcie. Mniejszy odsetek kajakarek niż uczennic z klas szermierczych ze szkoły podstawowej i gimnazjum [1] korzystał z informacji o zasadach żywienia
w sporcie publikowanych w prasie oraz w literaturze
fachowej. Natomiast większy odsetek kajakarzy oraz kanadyjkarzy niż uczniów z klas szermierczych ze szkoły
podstawowej i gimnazjum [1] korzystał z informacji o zasadach żywienia w sporcie publikowanych w prasie.
Są nieliczne prace, w których pytano sportowców
z jakich źródeł korzystają w celu rozszerzenia swojej wiedzy o zasadach żywienia w sporcie [10, 16, 17]. I tak
z literatury fachowej korzystało 16,4% sportowców uniwersytetu w Teheranie uprawiających piłkę nożną i koszykówkę [10] oraz 10,1% uczniów szkół średnich z centralnej
Nebraski [17]. Wśród sportowców uniwersytetu teherańskiego [10] popularnym źródłem wiedzy o żywieniu w
sporcie (59,9%) odpowiedzi, było radio, telewizja albo
Internet. Z tych źródeł korzystało mniej niż 10% sportowców uniwersytetu w Nebrasce [16].
Wnioski
1. Korzystnie należy ocenić duże zainteresowanie
ankietowanych kajakarzy zarówno ogólną wiedzą żywieniową, jak i wiedzą żywieniową w sporcie.
2. Uzyskane odpowiedzi wskazują na celowość opracowania materiałów obejmujących zasady żywienia w kajakarstwie przeznaczonych dla kajakarzy i dla trenerów.
Piśmiennictwo
1. Chalcarz W., Radzimirska-Graczyk M.: Stosunek do wiedzy
żywieniowej dzieci i młodzieży uprawiających szermierkę.
Now. Lek., 2005, 74(6), 705-708.
2. Barker P.R., Petroczi A., Quested E.: Assessment of nutritional knowledge in female athletes susceptible to the female
athlete triad syndrome. J. Occup. Med. Toxicol., 2007, 2,
10-20.
3. Dunn D., Turner L.W., Denny G.: Nutrition knowledge and
attitudes of college athletes. Sport J., 2007, 10(4), 45-52.
4. Rastmanesh R., Taleban F. A., Kimiagar M. et al.: Nutritional knowledge and attitudes in athletes with physical
disabilities. J. Athl. Train., 2007, 42(1), 99-105.
5. Rockwell M.S., Nickols-Richardons S.M. Thye F.W.: Nutrition knowledge, opinions and practices of coaches and
athletic trainers at a Division I university. Int. J. Sport Nutr.
Exerc. Metab., 2001, 11(2), 174-185.
6. Chalcarz W., Radzimirska-Graczyk M.: Wiedza żywieniowa uczniów uprawiających szermierkę w zakresie żywienia
w sporcie. Med. Sport., 2004, 20(5), 243-246.
7. Chalcarz W., Radzimirska-Graczyk M., Janczewski M.J.:
General nutritional knowledge in children and adolescents
practising fencing. New Med., 2004, 7(1), 8-11.
8. Chalcarz W., Merkiel S., Szajek G.: Wiedza o bogatych
źródłach wapnia w wybranych produktach spożywczych
u koszykarek o różnym stopniu zaawansowania sportowego.
Now. Lek., 2005, 74(4), 373-375.
9. Chalcarz W., Merkiel S., Szajek G.: Wiedza o bogatych
źródłach żelaza w wybranych produktach spożywczych
190
10.
11.
12.
13.
14.
Wojciech Chalcarz i inni
u koszykarek o różnym stopniu zaawansowania sportowego.
Now. Lek., 2005, 74(4), 376-378.
Jessri M., Jessri M., RashidKhani B. et al.: Evaluation of
Iranian college athletes sport nutrition knowledge. Int. J.
Sport Nutr. Exerc. Metab., 2010, 20(3), 257-263.
Molinero O., Márquez S.: Use of nutritional supplements
in sports: risks, knowledge, and behavioural-related factors.
Nutr. Hosp., 2009, 24(2), 128-134.
Fahlman M.M., Dake J.A., Mccaughtryn., J.M.: Pilot Study
to Examine the Effects of a Nutrition Intervention on
Nutrition Knowledge, Behaviors, and Efficacy Expectations
in Middle School Children. J. Sch. Health, 2008, 78(4), 216222.
Hildebrandt T.B., Maher Ch.A.: A Review of Eating Disorders in Athletes: Recommendations for Secondary School
Prevention and Intervention Programs. School Sport Psychol., 2005, 21(2), 145-167.
Plotnikoff R.C., Pickering M.A., McCargar L.J. et al.: SixMonth Follow-up and participant use and satisfaction of an
electronic mail intervention promoting physical activity and
nutrition. Am. J. Health Promot., 2010, 24(4), 255-259.
15. Rodriguez N.R., DiMarco N.M., Langley S.: Position of the
American Dietetic Association, Dietitians of Canada, and
the American College of Sports Medicine: Nutrition and
athletic performance. J. Am. Diet. Assoc., 2009, 109(3), 509527.
16. Froiland K., Koszewski W., Hingst J. et al.: Nutritional
supplement use among college athletes and their sources of
information. Int. J. Sport Nutr. Exerc. Metab., 2004, 14(1),
104-120.
17. Scofield D.E. Unruh S.: Dietary supplement use among
adolescent athletes in central Nebraska and their sources of
information. J. Strength Cond. Res., 2006, 20(2), 452-455.
Adres do koprespondencji:
dr hab. Wojciech Chalcarz, prof. nadzw. AWF
Zakład Żywności i Żywienia
Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu
ul. Droga Dębińska 7
61-555 Poznań
tel. 061 835 52 86
e-mail: [email protected]