04 Sep Kowalikowa_2_2003.p65

OPIS PRZYPADKU
ISSN 1641–6007
Sen 2003, Tom 3, Nr 2, 57–62
SEN
Przypadek somnambulizmu
powikłany urazem
Somnambulism — case study
Barbara Sęp-Kowalikowa1, Monika Czucha2
1I
Klinika Chorób Psychicznych Akademii Medycznej w Gdańsku
Kierownik: prof. dr hab. med. J. Landowski
2NSZOZ Poradnia Psychiatryczno-Psychologiczna „Gospody-Med” w Gdańsku
t Abstract
Somnambulism — case study
The article concerns about 14 years old patient with somnambulism diagnosis, which went
out through the window during the sleep episode. The day it happened she drunk a sip of
beer. Authors paid special attention to the psychological diagnosis, polisomnographic examination, and brain CT that revealed only a minimal brain ventricle asymmetry. The
anamnesis revealed that in the early childhood mother observed by her daughter occasionally and very rarely night pavor and speaking but she neither pay attention to it nor ask the
doctor. Otherwise, since the girl was 6 she has had already her own room and parent did
not disturb her during the night so they have no possibility to notice any wandering episode
even if it happened.
Adresy do korespondencji:
Dr med. Barbara Sęp-Kowalikowa
I Klinika Chorób Psychicznych
Akademii Medycznej
ul. Dębinki 7
80–211 Gdańsk
tel.: (0 58) 349 26 65
Dr Monika Czucha
tel.: (0 58) 556 27 23, 553 22 07
e-mail: [email protected]
Key words: somnambulism, sleep disorders
t Wstęp
Somnambulizm (sennowłóctwo) zalicza się do parasomnii, czyli niepożądanych zjawisk występujących podczas snu, głównie w fazie snu NREM (non-REM). Somnambulizm może występować samodzielnie lub współwystępować z innymi parasomniami, takimi jak upojenie przysenne i lęki nocne [1].
Już Shakespeare, uważany za bystrego obserwatora ludzkich zachowań, barwnie opisywał kliniczne zaburzenia snu,
a jego bohaterowie cierpieli z powodu somnambulizmu,
bezdechu nocnego, bezsenności i koszmarów nocnych [2].
Somnambulizm jest stanem, w którym jednocześnie
występują cechy snu i czuwania. Traktuje się go jako zaburzenie regulacji poziomu wzbudzenia, szczególnie
z najgłębszych stadiów snu — 3. i 4. [3]. W czasie epizodu sennowłóctwa zarówno sen, jak i czuwanie wykazują
aktywność i dochodzi do jednoczesnego przenikania elementów snu głębokiego NREM i jawy. Uważa się, że
występuje wówczas stan przypominający niekompletne
przebudzenie, co staje się przyczyną automatycznego
poruszania się w stanie zaburzonej świadomości oraz
innych, nietypowych zachowań. Przyczyny braku koordynacji stanów snu i czuwania nie są zbyt jasne. Udowodniono wyraźne predyspozycje rodzinne, wpływ czynników genetycznych i rozwojowych. Prawdopodobnie
obecność antygenu DQB1*05 może się kojarzyć ze skłonnością do somnambulizmu [4–6].
Somnambulizm to jedna z bardziej rozpowszechnionych nieprawidłowości snu wśród dzieci, która ma zwykle charakter przemijający [7]. Występuje najczęściej
przed 10 rokiem życia i ustępuje samoistnie około 15 roku
życia, co wskazuje na udział czynników rozwojowych
w jego etiologii. Stan ten występuje częściej u dzieci
z rozpoznaniem migreny (28%) i padaczki (6%). Skłania
to do przypuszczenia, że u podłoża tych zaburzeń leżą
podobne zaburzenia neurochemiczne [8], głównie w zakresie nieprawidłowego metabolizmu serotoniny [9]. Pojawienie się epizodów somnambulizmu u starszych dzieci
zwiększa prawdopodobieństwo utrzymywania się zaburzenia także w wieku dojrzałym, natomiast ich wystą-
www.sen.viamedica.pl
57
SEN
2003, Tom 3, Nr 2
pienie po raz pierwszy w wieku dojrzałym może sugerować problemy psychologiczne [4, 10, 11].
t Opis przypadku
Pacjentka 14-letnia z rozpoznaniem somnambulizmu
przebywała w I Klinice Chorób Psychicznych Akademii
Medycznej w Gdańsku w okresie od 21 marca do 12 czerwca 1996 roku.
Pacjentka pochodzi z ciąży i porodu prawidłowego,
jest starszą z 2 sióstr. Po porodzie rozpoznano u niej dystrofię. Pochodzi z rodziny robotniczej, ojciec jest marynarzem, matka zajmuje się domem. Nie przypomina sobie, by w dzieciństwie przeszła poważne choroby czy
urazy głowy. Naukę w szkole rozpoczęła w ustawowym
wieku i nie powtarzała klas. Po szkole podstawowej
kontynuuje naukę w liceum ogólnokształcącym.
Z usposobienia jest określana jako osoba wesoła, zaradna, odpowiedzialna i ambitna. Pierwszą miesiączkę
miała przed kilkoma miesiącami, okres dojrzewania przechodzi spokojnie. Przeczy używaniu narkotyków, w ciągu ostatnich 2 lat sporadycznie zdarzało się, że piła piwo.
W dniu zdarzenia brała udział w występach artystycznych w plenerze, a następnie uczestniczyła w spotkaniu
rówieśników, podczas którego wypiła trochę piwa, jak sama
określiła — „łyk piwa”. Następnie wróciła do domu, wspólnie z rodzicami zjadła kolację i położyła się spać. Nie pamięta, dlaczego ocknęła się na ziemi pod blokiem; nie wie
także, ile czasu tam leżała. Sama wstała, weszła po schodach na II piętro i zadzwoniła do drzwi mieszkania. Powiedziała matce, że chyba zasnęła na schodach, wracając
z imprezy. Nie pamiętała, że wcześniej była w domu ani że
wyszła przez okno. Rodzice wezwali pogotowie i pacjentkę
przewieziono na Oddział Ortopedii Dziecięcej w Szpitalu
Miejskim w Gdyni, gdzie przebywała 2 tygodnie.
Po 2 dniach pobytu na Oddziale Ortopedii wróciła jej
pamięć dotycząca fragmentów okoliczności wypadku.
Przypomniała sobie, że siedziała na parapecie we własnym pokoju i miała wrażenie, że z łatwością sięgnie
nogami parapetu piętro niżej. Przypomniała sobie, że
widziała ściany i okna domu naprzeciwko. Relacjonowała, że nie odczuwała wówczas żadnego lęku. Pacjentka podała, że nie przypomina sobie, żeby kiedykolwiek
wcześniej chodziła podczas snu. Stwierdziła, że dobrze
sypia w nocy. Wprawdzie kilka razy w przeszłości,
w ciągu dnia, miewała wrażenia, że znajdowała się już
wcześniej w danej sytuacji, ale po jakimś czasie uświadamiała sobie, że to chyba niemożliwe.
Pacjentka podczas upadku doznała złamania kości
miednicy, śródstopia lewej kończyny dolnej i kości nosa.
Przez 10 dni leżała unieruchomiona. Po wypisie z Oddziału Ortopedii krótko przebywała w domu, a następnie przyjęto ją do I Kliniki Chorób Psychicznych Akademii Medycznej w Gdańsku, by wykonać badania diagnostyczne. Przy przyjęciu do Kliniki zasadniczo nie zgłaszała skarg poza bólami lewej stopy.
58
Z wywiadu uzyskanego od matki chorej wynika, że
dziewczynka urodziła się z objawami dystrofii wewnątrzmacicznej, z niską masą urodzeniową 2450 g, która
w ciągu 3 miesięcy znormalizowała się i dalszy rozwój
psychomotoryczny córki przebiegał prawidłowo. Nigdy
poważniej nie chorowała oraz nie miała urazów głowy.
W rodzinie matki syn siostry choruje na padaczkę; w rodzinie ojca pacjentki jest osoba upośledzona umysłowo.
Matka określa córkę jako osobę spokojną, zajętą głównie nauką, w miarę towarzyską. Dziecko nigdy nie sprawiało jej kłopotów wychowawczych. Przez kilka lat,
w okresie między 3 a 5 rokiem życia zdarzało się, że
dziewczynka mówiła albo krzyczała przez sen. Matka nie
obserwowała u niej epizodów nocnego wędrowania, ale
podaje, że dziecko od 6 roku życia miało swój pokój
i matka nie wchodziła do niego po powiedzeniu córce
„dobranoc” oraz raczej nie interesowała się tym, co się
dzieje za zamkniętymi drzwiami.
Podobnie było krytycznego dnia. Rodzice oglądali
telewizję i nie słyszeli ani otwierania okien, ani upadku,
dopiero dzwonek u drzwi i widok dziecka słaniającego
się na nogach uświadomił im, co się stało. Z relacji rodziców wynika, że po powrocie ze spotkania towarzyskiego zachowanie córki nie budziło żadnych zastrzeżeń.
Podobnie przed wyjściem na to spotkanie nie spostrzegli
oni niczego niepokojącego.
W badaniu przedmiotowym po przyjęciu do Kliniki
nie stwierdzono wyraźniejszych odchyleń od normy.
W badaniu neurologicznym stwierdzono oczopląs nastawczy, słabszy odruch podeszwowy po prawej stronie,
nieco słabszą siłę mięśniową po stronie lewej kończyny
dolnej. W badaniu okulistycznym i badaniu dna oka nie
stwierdzono nieprawidłowości. Wyniki badań laboratoryjnych krwi i moczu były w normie.
W badaniu tomograficznym (CT, computed tomography) głowy obraz mózgowia był prawidłowy, bez przemieszczeń układu komorowego; stwierdzono jedynie
minimalnie szerszą komorę boczną prawą.
Badania elektroencefalograficzne (EEG) wykonywano kilkakrotnie, w tym także badanie całodobowe i tylko
jedno z nich wykazało cechy patologii z przednich okolic mózgu w postaci pojedynczych fal theta.
Badanie tomograficzne przepływu mózgowego nie
wykazało nieprawidłowości.
Badanie psychologiczne
Wynik badania inteligencji ogólnej WISC-R był
w normie, iloraz inteligencji w skali słownej wynosił 104,
w skali bezsłownej — 113, w skali pełnej — 109. W psychogramie dominują istotnie wyższe wyniki uzyskane
w podtestach „rozumienie” i „kodowanie” oraz niski rezultat podtestu „wiadomości”. Wyniki te sugerują niewielki zasób wiadomości podstawowych, jednocześnie
dobre rozumienie sytuacji społecznych, dużą zdolność
koncentracji uwagi i szybkie tempo pracy.
www.sen.viamedica.pl
Barbara Sęp-Kowalikowa, Monika Czucha, Przypadek somnambulizmu powikłany urazem
W testach oceniających pamięć i uczenie wykazano,
że pamięć bezpośrednia zarówno materiału werbalnego
(cyfry), jak i niewerbalnego (figury geometryczne w teście Bentona), jest wyższa niż oczekiwana dla wieku
i inteligencji badanej; nauka materiału werbalnego
— wynik w próbie uczenia się serii 15 słów wyższy od
wyników przeciętnych; pamięć odroczona materiału niewerbalnego — przy dobrych wynikach w próbie kopiowania złożonej figury Rey’a stwierdza się bardzo niskie
wyniki w próbie odtwarzania figury z pamięci, co sugeruje trudności w mimowolnym zapamiętywaniu materiału niewerbalnego.
W wybranych próbach baterii Halsteada-Reitana:
test kategorii, dotykowy, łączenia punktów, tappingu
i próby siły chwytu badana uzyskała wyniki w granicach
normy. Próby eksperymentalne — wyniki próby praksji
przestrzennej i praksji dynamicznej ze skali ŁuckiegoMaruszewskiego nie sugerują zaburzeń; nie było trudności w większości prób konfliktowych wymagających
planowania i organizacji działań, próba rysowania wzoru zawierającego naprzemienne elementy ujawniła duże
problemy w przełączaniu czynności rysowania z jednego elementu na drugi.
W badaniu osobowości zastosowano wybrane karty
testu TAT. W części opowiadań bohater przejął odpowiedzialne role członków rodziny, biorąc na siebie ciężar walki z przeciwnościami; analiza ich treści może sugerować, że u źródła istotnych motywów i dążeń badanej leży chęć usamodzielnienia się i wejścia w dorosłość
związana z poczuciem własnej dojrzałości. Próby te
budzą jednak obawy wynikające zarówno ze stosunku
najbliższych do tego faktu, jak i z obawy przed konfrontacją z pozarodzinną rzeczywistością; brak jest treści
autodestrukcyjnych, działania bohaterów opowiadań
cechuje wiara we własne siły, chęć podejmowania ryzyka, pokonywania własnych ograniczeń. Wyklucza to tło
samobójcze jako przyczynę wypadku badanej.
Wnioski z badania psychologicznego: profil skali
WISC-R, wyniki testu Bentona, wyniki badania wybranymi metodami wchodzącymi w skład baterii testów
Halsteada-Reitana nie są typowe dla osób z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego, ale jednocześnie
zaznacza się istotna asymetria wyników w testach
pamięci — przy bardzo dobrych rezultatach prób do badania zapamiętywania i przechowywania materiału werbalnego zauważa się bardzo znaczące obniżenie wyników badania odroczonej pamięci materiału wzrokowego. Wynik tej próby wiąże się najczęściej z funkcją
prawej półkuli mózgu. Obraz kliniczny, wywiad obiektywny oraz wyniki badań dodatkowych są podstawą rozpoznania przebytego epizodu somnambulizmu, wyzwolonego najprawdopodobniej spożytym przez pacjentkę
alkoholem. Dziewczynkę wypisano do domu z zaleceniem
zażywania karbamazepiny.
SEN
t Omówienie
Opisany przypadek należy do szczególnie interesujących ze względu na skutki prowadzące do zagrożenia
życia. Przypadki tego typu są na szczęście rzadkie, choć
coraz więcej pisze się o znaczeniu somnambulizmu
w działaniach szkodliwych dla otoczenia i samego pacjenta, a nawet działaniach przestępczych [12–16].
Z wywiadu uzyskanego od matki nie wynika, aby
obserwowała ona niepokojące zachowania dziecka podczas snu; jedynie we wczesnym dzieciństwie dziewczynka krzyczała albo mówiła przez sen, co można uznać za
niepełny epizod somnambulizmu, podobnie jak siadanie na łóżku w czasie snu, wykonywanie ruchów związanych z poprawianiem pościeli lub wydawanie różnych
dźwięków [4].
Incydenty somnambulizmu u młodszych dzieci przebiegają zwykle spokojniej, natomiast u starszych lub
u osób dorosłych, obok epizodów ze względnie pasywnym zachowaniem, mogą wystąpić epizody somnambulizmu zaczynające się od przeszywającego krzyku, którym towarzyszy przyspieszona akcja serca oraz subiektywne uczucie strachu z nagłymi, szybkimi i gwałtownymi ruchami. Ten typ zaburzeń niektórzy autorzy opisują jako odrębny rodzaj epizodów somnambulizmu,
najprawdopodobniej związany z towarzyszącymi lękami nocnymi. Somnambulizm i lęki nocne mają wiele cech wspólnych, nierzadko pojawiają się u tych samych osób i prawdopodobnie mają zbliżone podłoże patofizjologiczne [4].
Po wybudzeniu z epizodu somnambulizmu nie
stwierdza się zaburzeń zachowania ani obniżenia sprawności psychicznej [3]. Niekiedy może wystąpić krótkotrwałe przymglenie czy dezorientacja, jak w opisanym
przypadku.
Pacjent nie pamięta zdarzeń z okresu podczas epizodu, zarówno po przebudzeniu, jak i następnego dnia.
Często skarży się na uczucie „niewyspania” [4]. U opisywanej chorej cały epizod pokryty był niepamięcią, a dopiero po 2 dniach pojawiły się pojedyncze fragmenty
pamięciowe.
Czynnikiem wyzwalającym epizod w opisywanym
przypadku mogło być wypicie piwa po stresującym wydarzeniu związanym z występami artystycznymi. W analizie czynników powodujących epizod somnambulizmu
u pacjentki należy uwzględnić również koincydencję
z okresem dojrzewania.
W literaturze podkreśla się, że w wyzwalaniu incydentów somnambulizmu dużą rolę odgrywają stresujące
zdarzenia życiowe, jak również typ osobowości psychopatycznej lub histeroidnej [17, 18]. Ponadto, czynnikami wyzwalającymi mogą być: choroby gorączkowe, niedobór snu, zmęczenie, spożycie alkoholu lub próby nagłego obudzenia przez drugą osobę [19]. Także niektóre
leki mogą wywołać epizody somnambulizmu, na przykład neuroleptyki (perfenazyna i tioridazyna), lit, niektóre
www.sen.viamedica.pl
59
SEN
2003, Tom 3, Nr 2
leki przeciwdepresyjne (dezypramina) oraz preparaty
przeciwarytmiczne. Trzeba pamiętać, że leki przeciwdepresyjne lub pochodne benzodwuazepiny stosowane
w umiarkowanych dawkach mogą pomóc w kontroli incydentów parasomnii, lecz w większych dawkach — ułatwiać ich wyzwalanie [4].
Rozpoznanie somnambulizmu w dużej mierze ustala
się na podstawie dobrze zebranego wywiadu od chorego
oraz od rodziny lub innych świadków nocnych incydentów. Potwierdzenie diagnozy uzyskuje się za pomocą
badań dodatkowych, głównie polisomnograficznych [10,
11]. Najbardziej pomocna w diagnostyce i rozpoznaniu jest
rejestracja polisomnograficzna podczas incydentów. Badania te zapoczątkowali Jacobson i wsp. w 1965 roku. Współcześnie wykonuje się je równolegle z badaniem czynności
bioelektrycznej mózgu z dodatkowych odprowadzeń, z jednoczesną rejestracją zdarzeń na taśmie wideo.
W rozpoznaniu somnambulizmu podstawowym kryterium jest jeden lub więcej epizodów wstawania z łóżka
i spacerowania, zwykle w pierwszej trzeciej części snu
nocnego. W omawianym przypadku dane nie wskazują
na wcześniejsze chodzenie podczas snu, ale wywiad
wydaje się nieprzekonujący.
Epizody somnambulizmu występują zwykle pod koniec pierwszego cyklu snu w czasie 4. lub 3. stadium
snu NREM. W zapisie polisomnograficznym są one niekiedy poprzedzone pojawieniem się wysokonapięciowej,
synchronicznej czynności fal delta [19]. Zapis ten może
się utrzymać w okresie, gdy badany zaczyna się poruszać. Podczas chodzenia obraz EEG staje się nieco płytszy i występuje rozlana czynność fal theta. W czasie całonocnej, poligraficznej rejestracji snu u osób z sennowłóctwem rejestrowano także okresowe pojawianie się serii synchronicznej czynności fal delta niezależnie od incydentów wędrówek. Ten typ czynności bioelektrycznej
można uznać za wyraz nagłego, nieprawidłowego wzbudzania podczas snu [4]. U osób, u których stwierdzono
somnambulizm, zapisy polisomnograficzne zawierały
znacznie więcej odcinków z hipersynchronicznymi falami delta (HSD), więcej zakłóceń w fazie 3. i 4. snu,
a także większy udział tych faz w ogólnym czasie trwania snu. Mimo że do końca nie udowodniono czułości
i specyficzności całonocnego badania polisomnograficznego, jest ono jak dotychczas jedyną metodą pozwalającą potwierdzić rozpoznanie somnambulizmu [20], szczególnie,
jeśli zapis uzupełnia wideometria.
W celach diagnostycznych konieczne jest dokładne
badanie neurologiczne; można wykonać również badanie psychologiczne, a szczególnie — neuropsychologiczne. W postępowaniu diagnostycznym należy dążyć do
wykluczenia padaczki, otępienia i innych zaburzeń, rozwijających się na podłożu organicznego uszkodzenia
mózgu [3]. W omawianym przypadku przeprowadzono
dokładną diagnostykę w tym kierunku, nie stwierdzając
jednoznacznych cech takiego uszkodzenia.
60
t Różnicowanie somnambulizmu
1. Różnicowanie z napadami padaczkowymi złożonymi
Jest to jedno z najistotniejszych klinicznie różnicowań. Napady te bardzo rzadko występują w nocy. Diagnozę potwierdza obecność zmian napadowych w zapisie EEG, choć czasami występowanie napadów padaczki
nie wyklucza współistnienia somnambulizmu [3].
Należy ponadto wspomnieć, że stany somnambuliczne połączone z działaniami kryminalnymi zalicza się
niekiedy do stanów pomrocznych, czyli jakościowych
zaburzeń świadomości typu zamroczeniowego. Przyczyn
takich stanów do końca nie wyjaśniono. Ich występowanie powszechnie wiąże się z padaczką, choć nie we
wszystkich przypadkach udaje się takie tło potwierdzić.
Poza tym najczęstszą przyczyną stanów pomrocznych bywają: alkoholizm, stany pośpiączkowe, choroby zakaźne, choroby ogólnoustrojowe (m.in. miażdżyca), stany
wyczerpania organizmu, stany pourazowe mózgu oraz
procesy uszkadzające go. Znamienny dla zamroczenia jest
nagły i niespodziewany początek bez względu na przyczynę. Stany somnambuliczne są spowinowacone z zamroczeniami histerycznymi i hipnotycznymi. W ciężkich
postaciach somnambulizmu sensorium jest w znacznym
stopniu przyćmione.
W momencie nagłego przebudzenia ze snu głębokiego dochodzi do głosu osobowość rozszczepiona i w takim stanie osoba jest zdolna do gwałtownych działań,
których następstwa nierzadko musi rozważać sąd. Takie
stany trwają krótko, do kilku czy kilkunastu minut,
a w ich czasie osoby dotknięte mogą dokonać czynów
przestępczych — zabójstwa, ciężkiego uszkodzenia ciała, mogą się targnąć na swoje życie lub zniszczyć urządzenia domowe [21, 22].
2. Różnicowanie z fugą dysocjacyjną
W zaburzeniach dysocjacyjnych czas trwania epizodów jest znacznie dłuższy, towarzyszy im stan większego wzbudzenia, lecz również zdolność do złożonych
działań celowych. Nieprawidłowości te rzadko występują u dzieci i zazwyczaj rozpoczynają się w godzinach
czuwania [3].
3. Różnicowanie z lękami nocnymi
W porównaniu z somnambulizmem lęki nocne przebiegają bardziej gwałtownie, zburzenia ruchowe są nagłe, a ponadto występują nasilone objawy ze strony układu autonomicznego [4].
4. Różnicowanie powinno także uwzględniać parasomnie związane ze snem REM oraz symulację.
t Leczenie somnambulizmu
Leczenie somnambulizmu u młodszych dzieci polega na przywróceniu prawidłowej higieny snu i czuwania
[7, 17], natomiast leki i psychoterapia działają wspomagająco. U starszych dzieci oprócz wymienionych metod
często niezbędne jest włączenie farmakoterapii, ponad-
www.sen.viamedica.pl
Barbara Sęp-Kowalikowa, Monika Czucha, Przypadek somnambulizmu powikłany urazem
to wykazano skuteczność budzenia w kilka godzin po
położeniu spać, a także przed spodziewanym napadem.
Ten sposób przynosi niemal natychmiastowe efekty,
a czas ich utrzymywania się wynosi 3–6 miesięcy [23].
W leczeniu farmakologicznym wykorzystuje się środki tłumiące sen wolnofalowy, a więc pochodne benzodwuazepiny, leki przeciwdepresyjne — zarówno z grupy trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych, jak
i inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny [18]. Opisano skuteczne leczenie somnambulizmu za pomocą
paroksetyny [24].
Właściwości redukujące lub wręcz eliminujące napady epizodycznego somnambulizmu, objawiającego się
stereotypowymi atakami krzyku i automatyzmami rucho-
SEN
wymi, wykazują leki przeciwpadaczkowe [25]. Właściwości te były podstawą do włączenia karbamazepiny
w przypadku opisywanej pacjentki.
Część autorów uważa, że w stanach parasomnii i innych przewlekłych zaburzeniach występujących podczas
snu długotrwałe podawanie benzodwuazepin, głównie klonazepamu albo alprazolamu, skutkuje trwałym efektem terapeutycznym, a jednocześnie wiąże się z niskim ryzykiem
występowania objawów niepożądanych, rozwoju tolerancji czy nadużywania [26], co może budzić wątpliwości.
Istotną rolę w leczeniu parasomnii, w tym somnambulizmu, odgrywa odpowiednia edukacja rodziców lub
opiekunów [27]. By uchronić chorego przed wypadkiem,
wskazane jest zabezpieczenie okien i drzwi.
t Streszczenie
Somnambulizm — opis przypadku
W pracy przedstawiono opis przypadku 14-letniej pacjentki, hospitalizowanej w I Klinice Chorób Psychicznych Akademii
Medycznej w Gdańsku po incydencie wyjścia przez okno w trakcie epizodu somnambulizmu. Czynnikiem wyzwalającym
epizod była najprawdopodobniej niewielka ilość alkoholu (piwa), którą chora spożyła tego wieczoru, po stresującym wydarzeniu, jaki stanowiły dla niej występy artystyczne.
Autorzy opisali badania psychologiczne i obrazowe, z których wynika, że poza niewielką asymetrią układu komorowego nie
stwierdzono u pacjentki innych istotnych nieprawidłowości. Z wywiadu uzyskanego od matki dziewczynki wynika, że we
wczesnym dzieciństwie obserwowała ona u córki mówienie przez sen i przemijające krzyki w nocy. Istotne jest jednak, że
dziewczynka od 6 roku życia śpi sama w oddzielnej sypialni, co utrudnia uzyskanie kompletnego wywiadu od rodziców,
dotyczącego ewentualnych wcześniejszych epizodów nocnego wędrowania.
Słowa kluczowe: somnambulizm, zaburzenia snu
t Piśmiennictwo
1. Masand P., Popli A.P., Weilburg J.B. Sleepwalking. Am. Farm.
Physician 1995; 3: 649–654.
2. Department of Neurology, Sleep Disorders Center, Kaiser Permanente Medical Center, Los Angeles, Shakespeare and sleep disorders. Neurology 1997; 4: 1171–1172.
3. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów
Zdrowotnych rewizja 10-ICD 10. Uniwersyteckie Wydawnictwo
Medyczne „Vesalius”, IPiN Kraków-Warszawa 1997. Somnambulizm; 159–160.
4. Kowalski J.W. Somnambulizm i lęki nocne — obraz kliniczny
i elektrofizjologiczny. Medycyna 2000, 1995; 55/56: 44–
–46.
5. Hublin C., Kaprio J., Partinen M., Heikkila K., Koskenvuo M.
Prevalence and genetics of sleepwalking: a population based twin
study. Neurology 1997; 1: 177–181.
6. Szelenberger W., Skalski M. Zaburzenia snu. W: Bilikiewicz A.,
Pużyński S., Rybakowski J., Wciórka J. (red.). Psychiatria. T. II.
Urban & Partner, Wrocław 2002; 549.
7. Briellmann-Bucher R., Bassetti C., Donati F., Vassella F., Hess
C.W. Sleep disorders in childhood. Schweiz. Med. Wochenschr.
1995; 12: 597–604.
8. Giround M., Nivelon J.L., Dumas R. Somnambulism and migraine in children. Arch. Fr. Pediatr. 1987; 4: 263–265.
9. Giroud M., d’Athis P., Guard O., Dumas R. Migraine and somnambulism. Rev. Neurol. Paris 1986; 1: 42–46.
10. Kales A., Soldatos C.R., Kales J.D. Sleep disorders: insomnia, sleepwalking, night terrors, night mares and enuresis. Ann. Intern.
Med. 1987; 4: 582–592.
11. Vela-Bueno A., Soldatos C.R. Episodic sleep disorders (parasomnias). Semin. Neurol. 1987; 3: 269–276.
12. Nowicki Z., Szelenberger W. Zaburzenia snu — diagnostyka
i leczenie, wybrane zagadnienia. Biblioteka Psychiatrii Polskiej,
Kraków 1999; 33–46.
13. Lauerma H. Fear of suicide during sleepwalking. Psychiatry 1996;
2: 206–211.
14. Yousaf F., Sedgwick P. Sleep disorders. British Journal of Hospital Medicine 1996; 6: 353–358.
15. Guilleminault C., Moscovitch A., Leger D. Forensic sleep medicine: nocturnal wandering and violence. Sleep 1995; 9: 740–748.
16. Thomas T.N. Sleepwalking disorders and mens rea: a review and
case report. Journal of Forensic Sciences 1997; 1: 17–24.
17. Crisp A.H. The sleepwalking/night terrors syndrome in adults.
Postgrad. Med. J. 1996; 72: 599–604.
18. Crisp A.H., Matthews B.M., Oakey M., Crutchfield M. Sleepwalking, night terrors and consciousness. Brit. Med. J. 1990; 300
(6721): 360–362.
19. Szelenberger W. Zaburzenia snu. W: Psychiatria. Bilikiewicz A.
(red.). PZWL, 1998; 325–332.
www.sen.viamedica.pl
61
SEN
2003, Tom 3, Nr 2
20. Blatt I., Peled R., Gadoth N., Lavie P. The value of sleep recording in evaluating somnambulism in young adults. Electroencephalog. Clin. Neurophysiol. 1991; 6: 407–412.
21. Zdrojewicz Z., Iwankiewicz G., Rutkowski J., Kasprzak K. Dwa
przypadki sennowłóctwa. Psychiatr. Pol. 1989; 4: 343–346.
22. Guilleminault C., Leger D., Philip P., Ohayon M.M. Nocturnal
wandering and violence. Journal of Forensic Sciences 1998; 1:
158–163.
23. Frank N.C., Spirito A., Stark L., Owens-Stively J. The use of scheduled awakening to eliminate childhood sleepwalking. J. Pediatr.
Psychol. 1997; 3: 345–353.
62
24. Lillywhite A.R., Wilson S.J., Nutt D.J. Successful treatment of
night terrors and somnambulism with paroxetine. Br. J. Psychiatry 1994; 4: 551–554.
25. Maselli R.A., Rosenberg R.S., Spire J.P. Episodic nocturnal wanderings in non epileptic young patients. Sleep 1988; 2: 156–161.
26. Schenck C.H., Mahowald M.W. Long-term, nightly benzodiazepine treatment of injurious parasomnias and other disorders
of disrupted nocturnal sleep in 170 adult. Am. J. Med. 1996; 3:
333–337.
27. Clore E.R., Hibel J. The parasomnias of childhood. J. Pediatr. Health Care 1993; 1: 12–16.
www.sen.viamedica.pl