Minimalna wymagana stopa zwrotu a zyskowność aktywów

Transkrypt

Alicja Mikołajewicz-Woźniak*
Minimalna wymagana stopa zwrotu a zyskowność
aktywów gromadzonych w polskich i szwajcarskich
funduszach emerytalnych
Wstęp
Niniejszy artykuł zmierza do ustalenia tego, czy przyjęcie w danym
systemie zabezpieczenia emerytalnego określonych zasad ustalania minimalnej wymaganej stopy zwrotu w istotny sposób wpływa na faktycznie uzyskiwany zwrot z aktywów gromadzonych w funduszach
emerytalnych i zapewnia korzyści w postaci odpowiednio wysokiego
poziomu tego ostatniego. W sytuacji gdy powszechne stają się zarzuty
dotyczące braku wystarczających bodźców skłaniających działające
w Polsce otwarte fundusze emerytalne do efektywnego inwestowania,
warto się zastanowić, czy zastosowanie alternatywnych do obecnie obowiązujących zasad wyznaczania minimalnej stopy zwrotu przyniosłoby pożądane zmiany.
Aby odpowiedzieć na te pytania, dokonano analizy porównawczej
przyjętych w polskim i szwajcarskim systemie emerytalnym rozwiązań
w zakresie ustalania minimalnej wymaganej stopy zwrotu i dokonano
oceny rezultatów stosowania obu koncepcji.
Wybór szwajcarskiego systemu jako punktu odniesienia wynikał
z jednej strony z jego postrzegania jako jednego z najlepiej funkcjonujących na świecie, z drugiej – z większego niż w Polsce znaczenia właściwego doboru mechanizmów chroniących interesy członków szwajcarskich funduszy emerytalnych, co się wiąże z rolą tych instytucji w systemie zabezpieczenia emerytalnego (wykazanego w pierwszej części
artykułu). Wybór ten został także podyktowany oparciem minimalnej
wymaganej stopy zwrotu, do której osiągnięcia są zobligowane szwajcarskie fundusze emerytalne, na zupełnie innej koncepcji niż ta obowiązująca w Polsce, co stwarza podstawę do oceny skutków potencjalnych
zmian dokonywanych w analizowanym obszarze.
Dr, Katedra Nauk Ekonomicznych, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im.
Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul. św. Marcin 90, Poznań, [email protected]
*
148
Alicja Mikołajewicz-Woźniak
1. Zasady funkcjonowania szwajcarskiego systemu emerytalnego
Szwajcarski system emerytalny – podobnie jak ten funkcjonujący
w Polsce – składa się z trzech odrębnych części, określanych mianem
filarów1. Pierwszy z nich jest organizowany przez państwo i ma charakter repartycyjny, co oznacza, że pobierane od ubezpieczonych składki
(wraz z wpływami z innych źródeł) są przeznaczane na wypłatę bieżących świadczeń. Filar ten obejmuje wszystkich pracowników, którzy
ukończyli 18. rok życia, bez względu na wysokość osiąganych dochodów. Z założenia ma zapewniać przyszłym emerytom podstawowe zabezpieczenie emerytalne. Chociaż wysokość otrzymywanych z niego
świadczeń jest uzależniona od wysokości oskładkowanych dochodów
i liczby przepracowanych lat, w praktyce ich zróżnicowanie jest relatywnie niewielkie – maksymalna emerytura uzyskiwana z tej części systemu jest jedynie dwukrotnie wyższa od emerytury minimalnej.
Zatem o faktycznym zróżnicowaniu wysokości otrzymywanych
przez ubezpieczonych emerytur decydują świadczenia uzyskiwane
z drugiego filara. Ma on charakter kapitałowy, co oznacza, że gromadzone środki są inwestowane w aktywa finansowe. Jest jednak zorganizowany inaczej niż w Polsce, a jego najistotniejszą częścią są zakładowe
plany emerytalne, do których tworzenia są zobligowane podmioty pełniące funkcję pracodawców.
Wspomniane plany składają się z dwóch części: obowiązkowej –
obejmującej określoną część dochodów wszystkich pracowników od 25.
roku życia, uczestniczących w systemie państwowym, których zarobki
przekraczają ustalony poziom (wynoszący w 2012 roku 20 880 CHF
rocznie), i dobrowolnej – umożliwiającej zainteresowanym podmiotom
odprowadzanie dodatkowych środków przeznaczonych na wypłaty
przyszłych emerytur osób ubezpieczonych. Obowiązkowa część składki
odprowadzanej w ramach drugiego filaru jest objęta regulacjami
BVG/LPP (the Federal Law on Occupational Old Age and Survivors’ and Disability Benefit Plans).
Podstawą naliczania składki odprowadzanej w ramach drugiego filaru są dochody uzyskiwane przez pracownika, pomniejszane o określoną
kwotę (wynoszącą w 2012 roku 25 320 CHF rocznie), która z założenia jest
Przynależność do dwóch pierwszych filarów jest obowiązkowa. Trzeci filar, dobrowolny, choć pozwala na odkładanie dodatkowych środków wszystkim zainteresowanym. Został stworzony przede wszystkim z myślą o osobach niemogących uczestniczyć
w zakładowych planach emerytalnych.
1
Minimalna wymagana stopa zwrotu a zyskowność aktywów…
149
ubezpieczana wyłącznie w ramach pierwszego filaru. Powszechnie obowiązującymi przepisami jest określany również minimalny poziom
górnej granicy podstawy wymiaru składki dla wszystkich zakładowych
planów emerytalnych (który w 2012 roku wynosił 83 520 CHF rocznie),
choć dopuszczalne jest podniesienie tego poziomu przez pracodawcę
[BVG, 2011, s. 6–12], [Queisser, Vittas, 2000, s. 4–42].
2. Znaczenie funduszy emerytalnych w systemie zabezpieczenia
emerytalnego
W Polsce podstawa naliczania składki na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne również jest ograniczona – w roku kalendarzowym
nie może przekroczyć trzydziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia. W wyniku zmiany obowiązujących przepisów z dniem 1 maja 2011
roku zmniejszono część składki należną otwartym funduszom emerytalnym z 7,3% do 2,3% podstawy wymiaru. Co prawda od 2013 roku
przewidziano jej systematyczny wzrost, jednak nawet po osiągnięciu
docelowego poziomu w 2017 roku ma wynieść zaledwie 3,5%.
W Szwajcarii powszechnie obowiązujące przepisy określają minimalny poziom składek przekazywanych do funduszy emerytalnych
odrębnie dla osób z poszczególnych przedziałów wiekowych wynoszących odpowiednio – 7%, 10%, 15% i 18% dochodów stanowiących podstawę wymiaru składki2. Faktyczną wysokość odprowadzanej składki
emerytalnej oraz możliwości jej dobrowolnego podwyższania przez
pracowników określają zakładowe plany emerytalne. Mogą one przewidywać jednoczesne funkcjonowanie kilku wariantów planu emerytalnego.
W praktyce składki opłacane łącznie przez pracownika i pracodawcę są na ogół wyższe niż wskazane wyżej minimum narzucone przepisami prawa (BVG/LPP). Na przykład w wypadku SVE, jednego z większych międzyzakładowych planów emerytalnych w Szwajcarii, składki
zasilające wyłącznie drugi filar systemu wahają się w zależności od wieku i wybranego planu emerytalnego od 13,8 do 25,4%.
Oznacza to, że nawet jeśli uwzględnimy docelowy poziom polskiej
składki na ubezpieczenie emerytalne przekazywanej do wybranego
otwartego funduszu emerytalnego, działające w Szwajcarii podmioty
Pierwszy przedział odnosi się do mężczyzn w wieku od 25 do 34 lat i kobiet w wieku
od 25 do 31 lat. Kolejne (zaczynające się dla mężczyzn od 35., a dla kobiet od 32. roku
życia) obejmują dziesięcioletnie przedziały wieku.
2
150
zarządzające funduszami emerytalnymi przejmują kilkukrotnie wyższą
część dochodów osób objętych ubezpieczeniem. Osoby te mogą zatem
stracić znacznie więcej w wyniku dokonania nietrafnych inwestycji
przez zarządzających ich kapitałem emerytalnym. Zwiększa to znaczenie właściwego dobru mechanizmów chroniących ich interesy, do których jest zaliczana minimalna wymagana stopa zwrotu.
3. Mechanizm bezpieczeństwa oparty na minimalnej wymaganej
stopie zwrotu
Minimalna wymagana stopa zwrotu jest jednym z podstawowych
elementów bezpieczeństwa finansowego, mającym nie dopuszczać do
ponoszenia przez przyszłych emerytów nadmiernych strat. W Polsce
stopa ta jest wyliczana na podstawie średniej ważonej stopy zwrotu
wszystkich otwartych funduszy emerytalnych działających na rynku
przez okres ostatnich 36 miesięcy3. Minimalna wymagana stopa zwrotu
to stopa zwrotu niższa o 50% od średniej ważonej stopy zwrotu wszystkich otwartych funduszy w tym okresie lub o 4 punkty procentowe od
tej średniej – w zależności od tego, która z tych wielkości jest niższa4.
Przewidziany przepisami prawa polski mechanizm bezpieczeństwa
oparty na minimalnej wymaganej stopie zwrotu polega na tym, że
w razie nieosiągnięcia przez fundusz minimalnej wymaganej stopy
zwrotu występuje tzw. niedobór, który musi zostać uzupełniony. Zasady jego pokrywania określają odpowiednie regulacje.
W Szwajcarii wysokość minimalnej stopy zwrotu, ustalanej z wyprzedzeniem na kolejny rok kalendarzowy, określają wspomniane
wcześniej regulacje BVG/LPP. Od 2002 roku stopa ta była obniżana, a jej
wysokość w poszczególnych latach przedstawia tablica 1. Stopa ta wyznacza minimalny poziom oprocentowania, który musi zostać zastosowany przez podmiot prowadzący plan (fundusz) emerytalny przy ustalaniu rocznego zwrotu z kapitału emerytalnego zgromadzonego na koncie ubezpieczonego w poprzednich latach.
Średnia ważona stopa zwrotu wszystkich otwartych funduszy emerytalnych jest sumą
iloczynów stóp zwrotu funduszy za ostatnie 36 miesięcy i ich przeciętnego udziału
w rynku mierzonego wielkością aktywów.
4 Średnia ważona stopa zwrotu i minimalna wymagana stopa zwrotu są obliczane
(i ogłaszane) przez Komisję Nadzoru Finansowego na koniec marca i września każdego
roku.
3
151
Tablica 1. Minimalna wymagana stopa zwrotu z obowiązkowej części drugiego filaru szwajcarskiego systemu emerytalnego w latach 2002–2012 (w %)
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
4,00
3,25
2,25
2,50
2,50
2,50
2,75
2,00
2,00
2,00 1,50
Źródło: [BVG Kennzahlen, 2013].
4. Pozytywne i negatywne aspekty wyboru określonej koncepcji
ustalania minimalnej wymaganej stopy zwrotu
Obie wyżej przedstawione metody ustalania wymaganej minimalnej stopy zwrotu nie są pozbawione wad (choć każda z nich ma także
pewne zalety). Jednym z podstawowych zarzutów wysuwanych w stosunku do polskiej koncepcji jest nieuwzględnianie przy jej wyznaczaniu
czynników zewnętrznych, takich jak stopa inflacji czy sytuacja na rynku
finansowym. Ocena danego funduszu następuje zatem w odniesieniu do
pewnego minimum określanego na podstawie wyników innych podmiotów należących do tej samej kategorii. W konsekwencji wyniki funduszu mogą być niższe od możliwości rynkowych [Jajuga i inni, 2004,
s. 6]. Przewidziane w polskim prawodawstwie rozwiązanie nie tylko nie
gwarantuje emerytom realnego zysku z ulokowanych środków, ale nawet nie chroni przed ponoszeniem nominalnych strat.
Problem ten przynajmniej częściowo rozwiązuje koncepcja przyjęta
w Szwajcarii. Choć minimalna wymagana stopa zwrotu jest ustalana
arbitralnie przez wyznaczony do tego organ, to jest w pewnym stopniu
uzależniona od poziomu oczekiwanej inflacji i możliwości inwestycyjnych podmiotów tworzących drugi filar systemu emerytalnego. Pozwala to na zapewnienie dodatniego i to realnego – a nie tylko nominalnego
– zwrotu z lokat dokonywanych z myślą o przyszłej emeryturze. W tej
sytuacji siła nabywcza pieniędzy gromadzonych przez przyszłych emerytów nie tylko nie maleje, ale przynajmniej minimalnie rośnie wraz
z upływem czasu. Co więcej, uzyskują zwrot wyższy niż możliwy do
osiągnięcia w wypadku deponowania środków na lokatach bankowych
(co czyni racjonalnym pokrywanie wynagrodzenia podmiotów zarządzających funduszami)5.
Szwajcarska koncepcja, choć chroni przed utratą realnej wartości
aktywów, stwarza jednak inne zagrożenia, które są do pewnego stopnia
Wobec polskich otwartych funduszy emerytalnych pojawia się zarzut braku zasadności
pobierania opłat od klientów w sytuacji, gdy fundusze ponoszą straty będące konsekwencją stosowanej polityki inwestycyjnej [Michalski, 2011, s. 307].
5
152
eliminowane przez rozwiązanie stosowane w Polsce. W Szwajcarii
podmioty zarządzające funduszami emerytalnymi mogą przez długi
okres osiągać znacząco gorsze wyniki od innych działających na rynku,
nie ponosząc w zasadzie negatywnych konsekwencji takiej sytuacji.
Utrata przychodów związanych z zarządzaniem środkami określonej
grupy emerytów następuje dopiero w momencie zmiany przez pracodawcę podmiotu prowadzącego jego plan emerytalny (co nie jest kwestią tak prostą, jak transfer środków ubezpieczonego z jednego otwartego funduszu emerytalnego na drugi). Dany fundusz może zatem przez
dłuższy czas prowadzić nieefektywną – na tle innych instytucji – politykę inwestycyjną.
Jeżeli jednak przyjmiemy, że minimalna wymagana stopa zwrotu
wyznaczająca najniższą dopuszczalną efektywność działalności inwestycyjnej funduszu może się stać jednym z dodatkowych celów stawianych przed zarządzającymi funduszami emerytalnymi, to przyjęcie
szwajcarskiej koncepcji jest bardziej racjonalnym rozwiązaniem. Cel jest
bowiem z góry znany, a zarządzający funduszem z wyprzedzeniem wie,
jaki zwrot musi osiągnąć, by nie być zobligowanym do dopłat. Co więcej, konieczność ich dokonywania stanowi realne zagrożenie, a to jest
czynnikiem motywującym do efektywniejszego inwestowania. Niestety,
nawet wyjątkowo efektywne inwestowanie nie zapewnia szwajcarskim
funduszom nieustannego generowania zwrotu na poziomie nie niższym
niż minimalny wymagany. W praktyce fundusze te w okresach złej koniunktury gospodarczej (i powiązanej z nią niekorzystnej sytuacji na
rynku finansowym) dopłacają do środków gromadzonych na rachunkach ubezpieczonych osób, wykorzystując do tego wcześniej zgromadzone aktywa.
W Polsce minimalna wymagana stopa zwrotu za dany okres jest
ustalana już po upływie tego okresu. W tej sytuacji zarządzający funduszami emerytalnymi nie wiedzą, jaki pułapu zwrotu powinni osiągnąć,
by się ustrzec pokrywania ewentualnych niedoborów. Mogą się w tym
zakresie kierować jedynie ogólną wytyczną, zgodnie z którą osiągane
przez nie wyniki działalności inwestycyjnej nie powinny się okazać znacząco gorsze niż te osiągane przez inne działające na rynku podmioty.
Nawet w wypadku wyjątkowo niekorzystnego zainwestowania zgromadzonego kapitału przyszłych emerytów mogą liczyć na to, że nie będą zmuszone do uzupełnienia utraconego kapitału, jeżeli działalność
inwestycyjna innych podmiotów będzie przynosiła równie złe efekty.
153
Z tego też względu przyjęty mechanizm minimalnej wymaganej stopy
zwrotu sprawia, że dąży się do uniknięcia niedoboru aktywów przede
wszystkim przez powielanie stosowanych strategii inwestycyjnych,
a nie szukanie najkorzystniejszych sposobów lokowania gromadzonego
kapitału [Dybał, 2008, s. 239, 241].
Trudno zresztą uznać przy przyjętych w Polsce regulacjach zagrożenie nieosiągnięcia minimalnej stopy zwrotu za znaczące, choć nie jest
ono całkowicie nierealne. Wskazuje na to wystąpienie takich sytuacji
w przeszłości oraz przypadki zbliżania się niektórych funduszy do poziomu zwrotu przez tę stopę wyznaczanego. Niemniej jednak zmiana
sposobu wyliczania średniej ważonej stopy zwrotu przy pozostawieniu
praktycznie niezmienionej formuły minimalnej wymaganej stopy zwrotu zmniejsza ryzyko nieuzyskania przez co najmniej jeden z funduszy
stopy zwrotu niższej niż minimalna wymagana [Białek, 2011, s. 206]
5. Realny minimalny zwrot gwarantowany członkom funduszy
emerytalnych i faktycznie uzyskiwana przez nich stopa zwrotu
Pomimo przedstawionych wyżej argumentów szwajcarska koncepcja minimalnej wymaganej stopy zwrotu nie gwarantuje w dłuższych
okresach wyższego zwrotu niż przyjęte w Polsce rozwiązania. W celu
zapewnienia możliwości dokonywania porównań wspomnianych stóp
w obu krajach na podstawie wartości z tablicy 1 w kolejnych latach na
koniec września została wyliczona minimalna wymagana stopa zwrotu
za okresy 36-miesięczne, będąca odpowiednikiem stopy wyliczanej na
bazie polskich regulacji. Obowiązującą w Polsce minimalną wymaganą
stopę zwrotu ustalono na podstawie danych publikowanych przez KNF
[Stopy zwrotu OFE, 2013]. Wykorzystując wskaźniki cen towarów i usług
konsumpcyjnych podawane na koniec września każdego roku [Inflacja
r/r (Polska); Inflacja r/r (Szwajcaria)] na podstawie wzoru na procent składany, obliczono skumulowaną inflację za okresy trzyletnie odpowiadające okresom, dla których zostały wyliczone minimalne wymagane stopy zwrotu. Pozwoliło to na określenie realnego minimalnego zwrotu
zapewnianego osobom lokującym środki w kapitałowej części polskiego
i szwajcarskiego systemu emerytalnego.
Zestawienie podanych wartości (od 2004 roku, gdy dokonano
zmiany długości okresu, za który jest wyliczana średnia stopa zwrotu)
zawiera tablica 2.
154
Tablica 2. Minimalne wymagane 36-miesięczne stopy zwrotu w ujęciu nominalnym i realnym obowiązujące w Polsce i w Szwajcarii w latach 2004–2012
minimalna wymagana
stopa zwrotu w ujęciu
nominalnym
skumulowana inflacja
za okresy 36miesięczne
minimalna wymagana
realnym
minimalna wymagana
realnym
skumulowana inflacja
za okresy 36miesięczne
Szwajcaria
minimalna wymagana
nominalnym
Polska
30.09.2004
26,912%
6,709%
18,933%
10,284%
1,912%
8,215%
30.09.2005
26,239%
7,236%
17,721%
8,628%
2,824%
5,645%
30.09.2006
22,917%
7,980%
13,833%
7,639%
3,131%
4,371%
30.09.2007
26,249%
5,808%
19,319%
7,634%
2,927%
4,574%
30.09.2008
6,288%
8,614%
–2,141%
7,900%
4,449%
3,303%
30.09.2009
3,909%
10,538%
–5,997%
7,567%
2,688%
4,751%
30.09.2010
–0,640%
10,754%
–10,288%
7,042%
2,280%
4,656%
30.09.2011
7,368%
10,118%
–2,498%
6,327%
–0,106%
6,439%
30.09.2012
9,642%
10,544%
–0,816%
5,737%
0,398%
5,317%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie [Stopy zwrotu OFE, 2013; BVG Kennzahlen,
2013; Inflacja r/r (Polska); Inflacja r/r (Szwajcaria)].
Relację między realnym minimalnym zwrotem gwarantowanym
w obu krajach w latach 2004–2012 przedstawia rysunek 1.
To, która z przedstawionych wcześniej koncepcji ustalania minimalnej wymaganej stopy zwrotu zapewnia wyższy zwrot w danym
okresie, zależy od tego, jaka jest aktualnie koniunktura w gospodarce.
Przy dobrej sytuacji rynkowej wyższe zwroty są gwarantowane przy
określaniu minimalnej stopy zwrotu zgodnie z polską formułą. W okresach recesji i towarzyszących jej spadkach na rynkach finansowych wyższy zwrot zapewnia rozwiązanie przyjęte w Szwajcarii. Nie oznacza to
jednak wyższych zwrotów z gromadzonego z myślą o przyszłej emeryturze kapitału w dłuższej perspektywie czasu. Przy braku możliwości
ciągłego osiągania zysku z aktywów obarczonych ryzykiem, połączonej
z koniecznością jego zapewniania przyszłym emerytom, szwajcarskie
regulacje przewidują takie alokowanie zysków wypracowywanych przez
fundusze emerytalne, by mogły one być częściowo wykorzystywane do
155
pokrywania strat powstałych w innych okresach. Kolejne roczne stopy
zwrotu nie zależą bezpośrednio od wyników inwestycyjnych z danego
roku i dopiero generowanie wyższych niż minimalne zwrotów w dłuższych okresach przekłada się na wyższą stopę oprocentowania gromadzonego kapitału emerytalnego.
Rysunek 1. Realne 36-miesięczne stopy zwrotu z gromadzonych w Polsce
i Szwajcarii aktywów emerytalnych zapewniane przez minimalną wymaganą
stopę zwrotu w latach 2004–2012
20%
Polska
15%
Szwajcaria
10%
5%
0%
-5%
-10%
-15%
30
.0
9.
20
12
30
.0
9.
20
11
30
.0
9.
20
10
Polska
30
.0
9.
20
09
30
.0
9.
20
08
30
.0
9.
20
07
30
.0
9.
20
06
30
.0
9.
20
05
30
.0
6.
20
04
Szwajcaria
Źródło: Opracowanie własne.
Wspomniany wcześniej szwajcarski fundusz SVE w latach 2002–
2012 tylko trzykrotnie zapewnił swoim członkom stopy zwrotu wyższe
niż gwarantowane prawem minimum – w roku 2004 stopa zwrotu zastosowana przy ustalaniu zysku z kapitału zgromadzonego na prowadzonych przez fundusz kontach wynosiła 3,25%, w latach 2005 i 2006
stopa ta wynosiła 3,75%. Dla ubezpieczonych osób oznaczało to uzyskanie w latach 2002–2012 nominalnego zwrotu wynoszącego 35,38%. Po
uwzględnieniu skumulowanej inflacji (wynoszącej w tym czasie 6,99%)
zapewniało to realny zwrot wynoszący 26,54%6.
Przy przygotowaniu niniejszego artykułu wykorzystano informacje publikowane na
stronie funduszu SVE (www.sve.ch) oraz dokumenty przekazywane przez ten podmiot
członkom prowadzonych przez niego planów emerytalnych (publicznie niedostępne).
6
156
W tym samym okresie najniższy zwrot spośród tych wypracowanych przez polskie otwarte fundusze emerytalne (wynikający ze zmiany
wartości jednostki rozrachunkowej w okresie od początku 2002 roku do
końca 2012 roku) wyniósł 131,69%. Nawet po uwzględnieniu znacznie
wyższej niż w Szwajcarii skumulowanej inflacji wynoszącej 34,48%
oznaczało to uzyskanie realnego zwrotu na poziomie 72,29%7.
Zakończenie
Zarządzający funduszami emerytalnymi – zarówno polskimi, jak
i szwajcarskimi – deklarują, że dążą do jak najkorzystniejszego lokowania gromadzonego kapitału, nie skupiając się na zapewnieniu swoim
członkom ustawowego minimum w zakresie wymaganej stopy zwrotu.
Nie zawsze można się z tymi stwierdzeniami zgodzić, choć rzeczywiście
polskie fundusze emerytalne nie muszą się koncentrować na osiągnięciu
minimalnej wymaganej stopy zwrotu. Jest to konsekwencją niewielkiego
niebezpieczeństwa dokonywania dopłat związanych z jej nieuzyskaniem. W tej sytuacji stopa ta niestety nie stanowi bodźca do bardziej
zyskownego inwestowania środków przejmowanych przez otwarte
fundusze emerytalne. Wiele też wskazuje na to, że jest ona jednym
z istotnych czynników odpowiadających za zjawisko powielania strategii inwestycyjnych stosowanych przez fundusze emerytalne. Na dodatek zapewniana przez nią przyszłym emerytom ochrona jest raczej wątpliwa – nie tylko nie gwarantuje uzyskiwania realnych zysków, ale dopuszcza ponoszenie nominalnych strat.
W odróżnieniu od polskich szwajcarskie fundusze emerytalne muszą traktować narzucaną im minimalną wymaganą stopę zwrotu jako
istotny wyznacznik prowadzonej przez siebie polityki inwestycyjnej.
Dzięki przyjętej koncepcji muszą nieustannie zapewniać emerytom uzyskiwanie dodatniego realnego zwrotu z gromadzonego kapitału. Teoretycznie powinny tak inwestować, by wzrost wartości gromadzonych
aktywów umożliwiał im w dłuższych okresach zapewnianie przyszłym
emerytom zysków wyższych niż ustawowe minimum, w praktyce ten
ostatni poziom rzadko bywa przekraczany.
Żadna z opisanych koncepcji ustalania minimalnej wymaganej stopy zwrotu nie ma zatem bezwzględnej przewagi. Szwajcarski model
chroni przed wieloma zagrożeniami, w tym przed utratą znacznej części
Podany poziom zwrotu uzyskał OFE Pocztylion. Obliczeń dokonano na podstawie
informacji publikowanych przez KNF [Dzienne…] i GUS [Roczne…].
7
157
gromadzonych przez lata aktywów emerytalnych w ciągu relatywnie
krótkiego okresu, co się zdarzyło w Polsce. Jak pokazuje dotychczasowe
doświadczenie, nie zapewnia jednak przyszłym emerytom wyższych
zwrotów w dłuższej perspektywie czasowej. Te zależą bowiem od efektywności inwestowania, na które minimalna wymagana stopa zwrotu
sama w sobie nie ma aż tak dużego wpływu. Wysokie szwajcarskie
emerytury są konsekwencją odkładania na ten cel znacznych kwot, a nie
wyjątkowo korzystnego ich inwestowania w okresie aktywności zawodowej zatrudnionych osób.
W Polsce znaczący wzrost składki emerytalnej jest raczej mało realny. Konieczne staje się więc motywowanie zarządzających funduszami
emerytalnymi do efektywniejszego pomnażania środków zgromadzonych na rachunkach ich członków. Drogą do poprawy wyników inwestycyjnych polskich funduszy emerytalnych nie wydaje się jednak
wprowadzanie radykalnych zmian w zakresie ustalania minimalnej
wymaganej stopy zwrotu, a ewentualnych bodźców do poprawy wyników inwestowania należy szukać w innych obszarach.
Literatura
1. Białek J. (2011), Polskie ustawodawstwo wobec przeciętnej stopy zwrotu
OFE, w: Nieklasyczne metody oceny efektywności i ryzyka: otwarte fundusze emerytalne, Domański C. (red.), PWE, Warszawa.
2. BVG Kennzahlen 2002-2012, http://www.a-z-riskmanagement.ch/printable/infosloesungen/unternehmungen/personal/ bvgkennzahlen.php,
dostęp dnia 15.02.2013.
3. BVG/LPP handbook. A practical guide to apply the occupational benefits
(2011), AXA Winterthur, Winterthur.
4. Dybał M. (2008), Efektywność inwestycyjna funduszy emerytalnych, CeDeWu, Warszawa.
5. Dzienne wartości jednostek rozrachunkowych otwartych funduszy emerytalnych, KNF, http://kalkulator.knf.gov.pl/wjrofe.nsf/webstart?readform,
6. Inflacja r/r (Polska), Inflacja r/r (Szwajcaria), http://www.bankier.pl/
inwestowanie/notowania/macro/profil.html, dostęp dnia 17.02.2013.
7. Jajuga K., Ronka-Chmielowiec W., Kuziak K., Wojtasiak A. (2004),
Polityka inwestycyjna otwartych funduszy emerytalnych – analiza istniejących rozwiązań i propozycje zmian, http://www.knf.gov.pl/opracowa-
158
8.
9.
10.
11.
nia/rynek_emerytalny/Raporty_i_opracowania/raporty_i_opracowania.
html, dostęp dnia 13.02.2013.
Michalski T. (2011), Demografia czy OFE, gdzie szukać korekt w polskim
systemie emerytalnym?, w: Studia ubezpieczeniowe. Społeczno-gospodarcze aspekty funkcjonowania rynku ubezpieczeniowego, Lisowski J.
(red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu,
Poznań.
Queisser M., Vittas D. (2000), The Swiss Multi-Pillar Pension System:
Triumph of Common Sense?, World Bank.
Roczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w latach 1950–
2012, GUS, http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1634_PLK_HTML.htm,
Stopy zwrotu OFE, KNF, http://www.knf.gov.pl/opracowania/rynek_
emerytalny/dane_o_rynku/rynek_ofe/Stopy_zwrotu_OFE/stopy_zwrotu_ofe.html, dostęp dnia 17.02.2013.
Streszczenie
W pierwszej części artykułu zostały opisane zasady funkcjonowania
szwajcarskiego systemu emerytalnego, ukazujące rolę funduszy emerytalnych
w tym systemie i znaczenie właściwego doboru mechanizmów chroniących
interesy ich członków. Przedstawienie zasad ustalania minimalnej wymaganej
stopy zwrotu obowiązujących w Polsce i Szwajcarii pozwoliło na określenie
pozytywnych i negatywnych aspektów wyboru każdej z zaprezentowanych
koncepcji. Następnie na podstawie ustalanej arbitralnie przez właściwy organ
szwajcarskiej minimalnej wymaganej rocznej stopy zwrotu wyliczono 36-miesięczną minimalną stopę zwrotu będącą odpowiednikiem stopy ustalanej
w Polsce, co stało się podstawą dokonanych porównań. W końcowej części
artykułu pokazano, jakie stopy zwrotu są faktycznie uzyskiwane w obu krajach
przy przyjętej określonej koncepcji wyznaczania wymaganej stopy minimalnej.
Słowa kluczowe
minimalna wymagana stopa zwrotu, szwajcarski system emerytalny
Minimum required rate of return and profitability of assets gathered
in Polish and Swiss pension funds (Summary)
The first part of the article presents the rules regarding the functioning
of the Swiss pension system, showing the role of pension funds in the scheme
and the significance of mechanisms protecting their members. The description
of rules of determining minimum required rate of return operative in Poland
and Switzerland enables to indicate positive and negative aspects of applying
both concepts. Then Swiss annual minimum required rate of return is used to
159
calculate 36-monthly minimum rate of return being an equivalent to the Polish
rate, which creates a basis for drawing comparisons. The last part of the paper
shows rates of return actually obtained in pension systems having different
established ways of determining minimum rate of return.
Keywords
minimum required rate of return, Swiss pension system
160

Minimalna wymagana stopa zwrotu a zyskowność aktywów

Transkrypt

Podobne dokumenty

STOPA BEZROBOCIA W 2016 r

Podstawowe stopy procentowe NBP

Podstawowe stopy procentowe Narodowego Banku Polskiego

Płaca minimalna płacy minimalnej nierówna

Program szkolenia Dzień 1 MATEMATYKA FINANSOWA Procent

karta badania pacjent

Koszt kapitału w msp

Ma II zadania_inwestycje - E-SGH