teoria i praktyka interwencji wobec dziecka w przypadku

TEORIA I PRAKTYKA INTERWENCJI WOBEC
DZIECKA W PRZYPADKU PODEJRZENIA
WYKORZYSTYWANIA
Jak chronić własne dziecko w przypadku podejrzenia
wykorzystywania? Do kogo pójść z pomocą? Co czeka
dziecko i rodzica decydujących się ten fakt zgłosić? Na co
mogą liczyć poszkodowani w kontakcie z instytucjami
publicznymi? Na te pytania postaramy się udzielić
odpowiedzi w pierwszej części prezentacji.
(Waldemar Czerski)‫‏‬
Co może wskazywać, że dziecko stało ofiarą
wykorzystywania :















spadek aktywności;
obniżenie nastroju;
smutek, apatia, dziecko leży nieruchome w łóżeczku;
unika kontaktu, ujawnia gest obrony przy zbliżaniu się do niego
(szczególnie małe dzieci);
niechęć do pozostawania samemu;
nieumiejętność nazwania doznawanej krzywdy;
zachowania agresywne i destrukcyjne;
zaburzenia regulacji uczuć;
zaburzenia zachowania;
zachowania opozycyjno – buntownicze;
nie występujący wcześniej lęk przed pewnymi osobami lub
miejscami;
zabawy seksualne przekraczające normę dla fazy rozwojowej;
ponadprzeciętne zainteresowanie seksualnością, bądź unikanie
wszystkiego co się z nią wiąże (np. pokazywania się nago);
odsunięcie się od przyjaciół bądź bliskich;
obawa dziecka, że coś nie jest w porządku z jego genitaliami;
Gdy nabieramy przekonania, że dziecko stało się
ofiarą wykorzystywania pojawia się pytanie czy
ten fakt należy zgłosić?
W ślad za pytaniem pojawiają się wątpliwości:







to jest przecież mój mąż, brat, ojciec, wujek itp.
w gruncie rzeczy to dobry człowiek;
kto teraz będzie zarabiał;
przydarzyło mu się, od jutra się zmieni;
przecież on nas kocha;
jakoś to wytrzymamy;
na pewno to przez alkohol;
Wyjaśnieniem wątpliwości, niech będzie wyjście
z założenia najważniejszego, mianowicie:
DZIECKU DZIEJE SIĘ KRZYWDA, KTÓREJ
NAJPRAWDOPODOBNIEJ NIE POTRAFI
ZINTERPRETOWAĆ I NAZWAĆ I PRZEDE
WSZYSTKIM ZAKOMUNIKOWAĆ NA
ZEWNĄTRZ, A SZUKANIE POMOCY JEST
ZADANIEM PRZEKRACZAJĄCYM
MOŻLIWOŚCI DZIECKA
Dlaczego tak się dzieje?





Powstaje tajemnica – którą sprawca chce utrzymywać
(to jest nasz sekret, nikt się nie dowie, jak ktoś się
dowie to pójdziesz do domu dziecka, przestanę Cię
kochać itp.).
Tworzy się bezradność dziecka – dorośli myślą, że jeżeli
dziecku coś się dzieje to samo nam o tym powie
(przecież by nam o tym powiedział, powinien krzyczeć).
Następuje przystosowanie – dziecko przystosowuje się
do sytuacji (może idealizować sprawcę, utrzymywanie
tajemnicy rodzinnej jest dla niego najważniejsze).
Podejmowanie prób ujawnienia – przez rodziców jest to
trudne do interpretacji, nikt z bliskich nie potrafi
odczytać delikatnych sygnałów dziecka.
Wycofanie – pojawia się gdy nie uda się pozytywnie
przejść przez proces ujawniania (nikt nie jest po mojej
stronie, zamykają problem).
Nie sposób nie wspomnieć, że

Dziecko od początku swojego życia przechodzi trening
posłuszeństwa wobec dorosłych, a szczególnie wobec
rodziców;

W przypadku zaistnienia przemocy zawiedzione zostaje
podstawowe zaufanie w stosunku do osób dorosłych;
Gdzie znajdziemy pomoc? Kogo informować o
swoich spostrzeżeniach? Najważniejsze środki
zaradcze.
W przypadku, kiedy znamy (lub podejrzewamy)
osobę będącą sprawcą wykorzystywania:







odizolujmy ją do dziecka;
dbajmy o to, żeby dziecko nie zostawało samo;
zapewnijmy dziecku poczucie bezpieczeństwa;
informujmy dziecko, że niczemu nie jest winne, nie ponosi
odpowiedzialności za to co się stało;
stwarzajmy sytuacje, w których dziecko czuje się silne i
panuje nad sytuacją;
pozwólmy dziecku opowiadać o lękach, okażmy zrozumienie
dla jego dolegliwości,
zgłośmy podejrzenie popełnienia przestępstwa, pamiętając o
tym, że każda instytucja ma obowiązek poinformowania sądu,
prokuratury lub policji o przestępstwie wykorzystywania
dziecka (art. 304 k.p.k.)‫‏‬
Możemy to zgłosić osobiście przede wszystkim
do prokuratury, policji, sądu.
Możemy również podzielić się naszymi
wątpliwościami ze szkołą, ośrodkiem pomocy
społecznej, kuratorem, rzecznikiem praw
dziecka, lekarzem, poradnią, ośrodkami
interwencji kryzysowej itp. – instytucje te
zobowiązane są na podstawie zgromadzonej
wiedzy powiadomić organy ścigania o
podejrzeniu wykorzystywania.
Co nas czeka?
Osoba zgłaszająca podejrzenie popełnienia
przestępstwa osobiście, czy wysyłając pismo o tym
zawiadamiające, musi się liczyć:



z przesłuchaniem w charakterze świadka;
przesłuchaniem dziecka w charakterze
pokrzywdzonego;
przesłuchaniem świadków posiadających wiedzę o
przestępstwie.
Przesłuchanie świadków w postępowaniu
przygotowawczym prowadzą prokuratorzy lub policjanci.
Dziecko, które stało się ofiarą wykorzystywania przesłuchane
będzie tylko raz w warunkach tzw.: „niebieskiego pokoju”
– (art. 185a par 1 k.p.k) „W sprawach o przestępstwa
określone w rozdziale XXV Kodeksu karnego (przeciwko
wolności seksualnej i obyczajowości) pokrzywdzonego,
który w chwili czynu nie ukończył 15 lat, powinno się
przesłuchiwać w charakterze świadka tylko raz, chyba że
wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie
wymaga ponownego przesłuchania, lub zażąda tego
podejrzany, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego
przesłuchania pokrzywdzonego”.
W Elblągu tzw. „Niebieski pokój” mieści się w Rodzinnym
Ośrodku Diagnostyczno – Konsultacyjnym w budynku Sądu
Rejonowego przy ul. Płk. Dąbka.
Jak takie przesłuchanie wygląda?



przed rozpoczęciem czynności przesłuchania
psycholog odbywa konsultację z dzieckiem, szczególny
nacisk kładąc na wentylowanie emocji oraz wyjaśnienie
nurtujących dziecka pytań.
czynności przesłuchania dokonuje sędzia prowadzący
sprawę, który wspomagany jest przez psychologa (w
szczególnych przypadkach dziecko zostaję
indywidualnie z psychologiem).
za lustrem weneckim przebywa prokurator oraz
adwokat podejrzanego – zadają oni dziecku pytania
tylko za pośrednictwem sędziego lub biegłego
psychologa.
Czy uczestniczy w takim przesłuchaniu rodzic?
Art. (171 par 3 k.p.k) „Jeżeli pokrzywdzony nie
ukończył 15 lat, czynności z jego udziałem powinny
być, w miarę możliwości, przeprowadzone w
obecności przedstawiciela ustawowego lub
faktycznego opiekuna, chyba że dobro
postępowania stoi temu na przeszkodzie”
praktykuję się najczęściej przesłuchanie dziecka pod
nieobecność rodzica, ponieważ:



rodzic może pozostawać w konflikcie z drugim
rodzicem, ojcem, wujkiem itp. i być stroną
postępowania;
dziecko może posługiwać się komunikatami
oczekiwanymi przez obecnego w pokoju rodzica
(patrzeć, czy „dobrze mówi”);
dziecko może odczuwać wstyd przed rodzicem i nie
chcieć informować o rzeczach intymnych;
Jeżeli pokrzywdzone dziecko ma skończone 15 lat
lub gdy jest tylko świadkiem przestępstwa
najczęściej przesłuchiwane jest na policji
w obecności rodzica lub przedstawiciela
ustawowego.
Przesłuchanie prowadzą funkcjonariusze Sekcji
Dochodzeniowo – Śledczej w swoich pokojach.
W KMP Elbląg możliwe jest również przesłuchanie
w obecności psychologa w bardziej intymnym
i przyjaznym pokoju.
Z czym musimy się liczyć ponadto?
*art. 192 par 2 i 3 k.p.k.
„Jeżeli karalność czynu zależy od stanu zdrowia
pokrzywdzonego nie może on sprzeciwić się
oględzinom i badaniom nie połączonym z zabiegiem
chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym.
W przypadku zaistnienia wątpliwości co do stanu
psychicznego pokrzywdzonego jego stanu rozwoju
umysłowego, zdolności postrzegania lun odtwarzania
przez niego spostrzeżeń, sąd lub prokurator może
zarządzić jego przesłuchanie z udziałem biegłego
lekarza lub biegłego psychologa”.
*poza poszkodowanym dzieckiem uczestniczyć
będziemy w postępowaniu sądowym;
DZIĘKUJE ZA UWAGĘ